L. V. W. S. A Q U I L A L O M M EL LEDENBIJEENKOMST VAN 17 februari 2012 We starten vandaag met de Wetenschapstentoonstelling die in Hasselt doorgaat van 5 tot 30 maart, in de universiteit. Basis van de tentoonstelling zijn de Solvayraden uit de jaren 20. Zeer toepasselijk voor onze cursus kwantummechanica. Gezien de dag die Vendelinus koos wordt het 10 maart. Normaal zal de rondleiding beginnen te 14.15 uur maar dat kan nog wijzigen. In de post zit alleen de Sterrenkijker. Louis leest het verslag van 3 februari voor. Luc heeft een miniversie van zichzelf laten maken met een bijzondere nieuwe techniek, het zogenaamd 3D printing of fotosculptuur. De gelijkenis is zonder meer absoluut. Voor de prijs van 250 euro heb je een mini-ik. Het programma voor Eindhoven is gekend: op 15 maart voordracht over botsende stelsels en op 19 april kosmologie in het Augustinianum in Eindhoven. Om geen tijd te verliezen, schakelt Rudi direct over naar de cursus kwantummechanica. We zaten vorige les al volop in de deeltjesdierentuin te ploeteren. Om er terug in te komen krijgen we een korte herhaling van de gekende deeltjes tot aan het K kort en K lang en het lambdadeeltje of het hyperon. Eigenlijk vult het deeltje de ruimte tussen twee botsende protonen. Het lambda zelf is zwaarder dan het proton vermits bij het verval een proton en een ander deeltje vrijkomen. Je kunt het lambda zien als een overgangsproduct van de botsing van protonen. Nog zijn we er niet uit. In 1953 werd ook nog het sigma deeltje ontdekt met zijn plus, min en neutraal. Ook hier zijn weer drie antideeltjes. Het sigma vervalt weer tot gekende deeltjes als protonen, neutronen en pionen. Alvarez, weer hij, vond in 1959 nog rap het ksi deeltje met weer plus, min en neutraal en de anti’s er van. Dit deeltje vervalt in lambda dat vervolgens weer overgaat in zijn gekende vervalproducten. Met alle schetsen die Rudi de klas voorschotelt krijgt iedereen een begrijpelijk idee van de vervalprocessen tussen de elementaire deeltjes. Deeltjes die niet absoluut stabiel zijn hebben dezelfde kans om te vervallen. De halfwaardetijd is de tijd waarin de helft van de deeltjes van een staal uit mekaar valt per soort. De meeste vervallen onder de sterke kernkracht. De vervaltijden zijn voor ons onvoorstelbaar kort. De levensduur van die deeltjes ligt tussen tien tot de min 8 tot tien tot de min 20 seconde. Fermi ontdekte dat, bij 200 MeV energie het proton en het pion zeer kort een deltadeeltje kunnen voortbrengen met alle plus, min en neutrale varianten. Het deeltje kreeg de naam Delta. Het vervalt gewoon terug in zijn samenstellende deeltjes. Er werden nog meer van die resonantiedeeltjes ontdekt die niet in hun samenstellende deeltjes vervielen. Omdat het nu echt te veel werd en er problemen kwamen om de boel nog in overeenstemming te houden met de geldende natuurwetten, moesten er een paar nieuwe regeltjes gevonden worden. Eén, de totale elektrische lading voor en na moet behouden worden. Twee, de

massa van het moederdeeltje is groter dan die van de dochterdeeltjes en drie, het totale impulsmoment voor en na moet behouden blijven. Zo kwam men tot behoud van leptongetal en de neutrinoregel. Het leptongetal moet voor en na de reactie nul zijn. Lepton plus antilepton (bvb elektron en anti-elektron of anti elektronneutrino). Ook voor baryonen geldt dat het baryongetal voor en na een reactie gelijk moet zijn. Toch bleken reacties met sigma niet te kloppen. Dat werd opgelost met de eigenschap “vreemdheid” of “strangeness”. Die vreemdheid verdwijnt in reacties met de zwakke kracht. Dan vervallen de deeltjes in gewone deeltjes. Met de tabel voor de vreemdheidswaarden sluit Rudi de les voor vandaag af. Bij de koffie geeft Jaak een uitgebreide presentatie van de nieuwste VVS website. LT