TÀI NGUYÊN DU LỊCH SINH THÁI Ở HỒ DẦU TIẾNG TỈNH TÂY NINH ThS.Nguyễn Trọng Hiếu Giảng viên Trường THPT Lương Thế Vinh - Tân Biên - Tây Ninh Điện thoại: 0663 604 969 TÓM TẮT Hồ Dầu Tiếng là một trong những công trình thủy lợi lớn vào bậc nhất của nước ta, đồng thời cũng là nơi có nhiều tài nguyên để phát triển loại hình du lịch sinh thái (DLST). Tuy nhiên việc khai thác tài nguyên này chưa được chú ý đúng mức nên việc phát triển du lịch còn chậm và sự phát triển còn mang tính tự phát. Trên cơ sở phân tích tiềm năng phát triển loại hình DLST, bài viết đưa ra một số giải pháp nhằm thúc đẩy sự phát triển loại h nh du lịch này ở hồ Dầu Tiếng. Từ khóa: Du lịch sinh thái, hồ Dầu Tiếng, tỉnh Tây Ninh. THE RESOURCES OF ECOTOURISM AT DAU TIENG LAKE – TAY NINH PROVINCE ABSTRACT Dau Tieng Lake is one of the largest irrigation schemes in our country, as well as a place with great resources to develop eco-tourism type. However, the exploitation of this potential has not been paid attention to, so the tourism development has been slow and spontaneous. Based on analysis of the potential to develop ecotourism type, the article provides some measures to enhance the development of tourism in Dau Tieng lake. Keywords: Eco-tourism, Dau Tieng lake, Tay Ninh Province. 1. Đặt vấn đề Trong những năm qua, DLST đã và đang phát triển nhanh chóng ở nhiều quốc gia trên thế giới và ngày càng thu hút sự quan tâm của những người có nhu cầu tham quan du lịch và nghỉ ngơi. Ngoài ý nghĩa góp phần bảo tồn tự nhiên, bảo vệ đa dạng sinh học và văn hóa cộng đồng, DLST đã và đang mang lại những nguồn lợi kinh tế to lớn, tạo việc làm và nâng cao thu nhập cho cộng đồng dân cư ở những nơi có tài nguyên. Hồ Dầu Tiếng (tỉnh Tây Ninh) là một trong những hồ nước nhân tạo lớn bậc nhất ở nước ta, nơi đây có tiềm năng lớn cho phát triển loại hình du lịch sinh thái. Do vậy việc nghiên cứu

1

tài nguyên du lịch sinh thái ở hồ Dầu Tiếng có ý nghĩa rất lớn đối với địa phương, hướng tới đa dạng hóa các loại hình du lịch trên địa bàn tỉnh. 2. Tài nguyên du lịch sinh thái ở hồ Dầu Tiếng Hồ Dầu Tiếng cách thành phố Tây Ninh 20 km về phía Đông Bắc, và cách thành phố Hồ Chí Minh (TPHCM) gần 100 km về phía Bắc. Hồ nằm trên địa bàn các huyện Dương Minh Châu, Tân Châu (tỉnh Tây Ninh) và huyện Dầu Tiếng (tỉnh Bình Dương).

ồ Dầu Tiếng có

tiềm năng khá lớn về phát triển du lịch, nhất là loại hình du lịch sinh thái. Một số thế mạnh tiêu biểu như: ị tr địa l trước hết hồ Dầu Tiếng là điểm du lịch nằm trong tuyến liên hoàn giữa thành phố Tây Ninh - Toà thánh Cao Đài - núi Bà Ðen. Mạng lưới giao thông kết nối với hồ khá thuận lợi, dễ dàng kết nối đến các tỉnh như Bình Dương, Bình Phước, Thành phố Hồ Chí Minh (TPHCM).

ề đường thủy, hồ có lợi thế kết nối với các tỉnh miền Tây Nam Bộ và

TP CM theo đường thủy trên sông Sài Gòn và sông Vàm Cỏ Đông. ề địa h nh, Tại đây có rất nhiều cảnh quan thiên nhiên đẹp như hồ nước trong, núi Cậu. Cũng trong khu vực này, hồ Dầu tiếng cùng với hồ Cầu Nôm tạo nên một quang cảnh thiên nhiên tươi đẹp. Ngoài ra trong vùng hồ, còn có các đảo Xỉn, đảo Trảng, đảo Đồng Bò… Trong số các đảo trên, nổi bật nhất là đảo Nhím có vị trí và cảnh quan thuận lợi để đầu tư, xây dựng và phát triển các khu nghĩ dưỡng. Cảnh quan thiên nhiên đặc sắc, với khoảng không gian rộng lớn, sơn thủy hoà quyện, các ốc đảo tự nhiên lạ mắt, không khí trong lành, thoáng mát sẽ là địa điểm lí tưởng để phát triển loại hình du lịch sinh thái. Về mặt h hậu, khu vực hồ Dầu Tiếng có chế độ thời tiết mang những nét đặc trưng của khí hậu nhiệt đới gió mùa phía nam: nóng, ẩm, mưa nhiều theo mùa, không có mùa đông lạnh, không có bão và ít chịu tác động của các hiện tượng thiên nhiên tiêu cực. Khí hậu ở đây trong lành, mát mẻ, rất thuận lợi cho các hoạt động du lịch thư giãn, giải trí của du khách. Tài nguyên nước mặt, hồ Dầu Tiếng có tiềm năng nước mặt rất lớn, với lượng nước trong mùa mưa được tích trữ lại. Tiềm năng khí hậu và nguồn nước mặt của hồ đã tạo ra một vùng cảnh quan môi trường sinh thái hấp dẫn, vừa có tác dụng điều hoà khí hậu cho vùng vừa là điều kiện thuận lợi cho việc phát triển các hoạt động du lịch sinh thái, du lịch nghỉ dưỡng, các môn thể thao dưới nước...

2

ề tiềm năng sinh vật hồ Dầu Tiếng là công trình thủy nông chứa hàng tỉ m3

nước

tạo nên một nguồn lợi thuỷ sản tự nhiên khá phong phú. Trong hồ có khoảng hơn 54 loài cá, trong đó có hơn 10 loài cá có giá trị kinh tế cao [8]. Với lợi thế về tiềm năng thuỷ sản như trên, hồ Dầu Tiếng được xem là một trong những nơi lý tưởng để xây dựng và phát triển mạnh các hoạt động du lịch phục vụ nhu cầu thư giãn, nghỉ ngơi như câu cá, các hoạt động vui chơi giải trí trên mặt nước... Bên cạnh thủy sản, tài nguyên rừng cũng đáng chú ý. Phần lớn diện tích rừng tự nhiên tại khu vực hồ Dầu Tiếng là rừng thứ sinh, thảm thực vật ở đây có giá trị cao về mặt cảnh quan và môi trường, thích hợp cho sự cư trú của nhiều loài động vật hoang dã. Phần lớn rừng ở đây có nhiệm vụ che phủ, giữ gìn cho đất đai không bị xói mòn và có vai trò to lớn trong phòng hộ cho hồ Dầu Tiếng.

ới sự đa dạng và phong phú của thảm thực vật, các khu rừng

lịch sử bên cạnh hồ thích hợp cho các hoạt động du lịch dã ngoại, về nguồn, tham quan cắm trại,… Với những lợi thế đã nêu trên, hồ Dầu Tiếng rất phong phú về tiềm năng du lịch, đặc biệt du lịch sinh thái. Tuy nhiên cho đến nay, các hoạt động đầu tư khai thác du lịch tại đây hầu như chưa được triển khai, gây ra sự lãng phí vô cùng to lớn. 3. Hiện trạng khai thác tài nguyên du lịch sinh thái ở hồ Dầu Tiếng Theo quy hoạch tổng thể phát triển du lịch hồ Dầu Tiếng đến năm 2020, hồ sẽ được phân chia thành 10 khu chức năng phục vụ hoạt động du lịch sinh thái [8]. Hồ đã được quy hoạch khá chi tiết và trong tương lai sẽ trở thành một trung tâm du lịch sinh thái khá lớn ở Tây Ninh, với đầy đủ các loại hình vui chơi giải trí tạo sản phẩm bổ trợ nhằm kéo dài thời gian lưu trú của du khách khi đến với Tây Ninh. Ngoài các hoạt động du lịch truyền thống như tham quan giải trí, câu cá, tắm hồ… hồ Dầu Tiếng còn là một biển nước trong xanh rộng lớn, là nơi rất thích hợp để đầu tư xây dựng các loại hình thể thao, giải trí dưới nước như thuyền buồm, xuồng máy tốc độ cao, dù lượn, lướt ván,… Hiện nay Tây Ninh đang kêu gọi đầu tư vào khu du lịch hồ Dầu Tiếng, trong đó trọng tâm là các dự án lớn về xây dựng phim trường và du lịch sinh thái trên đảo Nhím [10]. ồ có vị trí rất gần với khu du lịch núi Bà Đen, lại nằm trong tuyến liên hoàn thành phố Tây Ninh - Toà thánh Cao Đài - núi Bà Ðen - hồ Dầu Tiếng. Mỗi năm núi Bà Đen thu hút hơn 2 triệu lượt khách [2], tạo ra nguồn cung rất quan trọng cho hồ trong tương lai.

3

ới mục tiêu

xây dựng hồ Dầu Tiếng thành khu nghỉ dưỡng, khu bảo tồn sinh thái, vui chơi giải trí trên cạn và dưới nước, Tây Ninh đang khuyến khích, mời gọi các nhà đầu tư về du lịch sinh thái.

ồ

cũng giáp ranh với tỉnh Bình Dương, một địa phương tập trung rất đông số người từ các nơi trong cả nước đến học tập và làm việc, đây là lượng khách tiềm năng cho khu du lịch sinh thái này; ngoài ra, hồ Dầu Tiếng cách không xa TP CM, nên những ngày nghỉ cuối tuần và ngày lễ sẽ là địa điểm lựa chọn của du khách. Tuy nhiên hiện nay việc khai thác tài nguyên du lịch ở hồ Dầu Tiếng còn chưa tương xứng. Số lượng khách du lịch đến hồ còn chưa nhiều và các cơ quan quản lí nhà nước vẫn chưa thống kê được số liệu chính xác vì nhiều lí do khác nhau, trong đó nguyên nhân chủ yếu là do sự phát triển tự phát của các hoạt động du lịch ở đây. Theo điều tra của tác giả khi tiếp cận với người dân địa phương, nơi đây mỗi năm đón được khoảng vài nghìn du khách, đa số là các bạn trẻ và đi đến một cách tự túc [3]. Mặc dù được quy hoạch phát triển du lịch khá chi tiết nhưng cho đến nay việc triển khai hết sức chậm chạp. Cơ sở hạ tầng thiếu thốn, chưa có các khu vui chơi giải trí, các hoạt động thể thao, giải trí dưới nước vẫn chưa được triển khai nên hầu như hoạt động du lịch ở hồ hiện nay mang tính tự phát. Du khách đến đây cũng theo kiểu tự phát, mọi hoạt động tham quan ngắm cảnh trên hồ cũng diễn ra tự phát theo sự thỏa thuận giữa du khách và người dân địa phương chứ chưa được tổ chức bài bản, chưa có sự tham gia của các doanh nghiệp hay cơ quan quản lí nhà nước. Do vậy cần phải có những nghiên cứu cụ thể, qua đó xây dựng nên chiến lược hợp lý nhằm quản lý, khai thác có hiệu quả tiềm năng du lịch nơi đây. 4. Một số giải pháp phát triển

ạ

n

ị

n

Để khai thác tiềm năng phát triển DLST, chúng tôi cho rằng các cơ quan quản lí địa phương, các ngành chức năng cần nghiên cứu xem xét thực hiện đồng bộ một số hướng và giải pháp sau: 4.1. Triển khai quy hoạch và nâng cao nhận thức về phát triển du lịch ở hồ Dầu Tiếng Cần sớm triển khai quy hoạch về phát triển du lịch sinh thái ở hồ Dầu Tiếng cùng với đó tuyên truyền nâng cao nhận thức của người dân về việc bảo vệ rừng, tạo tiền đề phát triển du lịch sinh thái và bảo vệ hồ. Từ đó góp phần cải thiện đời sống nhân dân, giảm bớt áp lực (phá rừng làm nông nghiệp) tác động đến vùng thượng nguồn của hồ. 4.2. Đa dạng hóa các loại hình du lịch

4

Thượng nguồn hồ Dầu Tiếng có các khu rừng tự nhiên, khu rừng trồng và khu căn cứ cách mạng Đồng Rùm (X40). Nếu được quan tâm tôn tạo đúng mức thì những khu vực này có thể sẽ trở thành địa điểm du lịch hấp dẫn. Các loại hình tham quan rừng, dã ngoại, về nguồn, cắm trại, nghỉ dưỡng dọc theo bờ hồ sẽ làm cho hồ trở thành quần thể du lịch lý tưởng. Diện tích mặt nước của hồ rộng lớn, lại thích hợp cho các loại hình tham quan, chèo thuyền, thể thao dưới nước…tạo ra sự đa dạng các loại hình du lịch. 4.3. Đầu tư phát triển, hoàn thiện cơ sở hạ tầng vật chất kĩ thuật Xung quanh hồ Dầu Tiếng hiện tại đã có đường giao thông nhưng phần lớn đã xuống cấp, một số đoạn nằm ngay dưới chân đê bao. Trong thời gian tới cần tập trung hoàn thành cơ bản cơ sở hạ tầng như đường sá, các trạm dừng chân, trạm đón tiếp du khách,…, đồng thời kêu gọi đầu tư xây dựng cơ sở lưu trú các loại, có thể nâng cấp các cơ sở lưu trú ở thành phố Tây Ninh cũng như khu vực núi Bà Đen đưa vào khai thác. 4.4. Tăng cường giáo dục kiến thức về sinh thái kết hợp bảo vệ rừng đầu nguồn Một trong những nhiệm vụ quan trọng của DLST ở hồ Dầu Tiếng là cung cấp những kiến thức cơ bản về sinh thái học và kết hợp kiến thức đó với việc giáo dục ý thức bảo vệ môi trường, bảo vệ rừng đầu nguồn ở các công trình quan trọng. Thông qua các hoạt động du lịch sinh thái sẽ giáo dục cho cộng đồng địa phương biết cách quản lí, khai thác du lịch và nâng cao ý thức bảo vệ môi trường, giải tỏa áp lực lên vùng hồ. 4.5. Sử dụng hợp lí lao động địa phương Cộng đồng dân cư địa phương chính là chủ nhân của các nguồn tài nguyên du lịch, và hơn ai hết, họ hiểu được giá trị của các tài nguyên đó. Do vậy, việc sử dụng hợp lí lao động địa phương vào mục đích bảo tồn giá trị tài nguyên cũng như khai thác du lịch càng có ý nghĩa lớn. Có như vậy thì đời sống nhân dân địa phương mới được nâng cao và họ sẽ là những người bảo vệ rừng, môi trường sinh thái, các công trình gắn với hồ và luôn ủng hộ các hoạt động du lịch. 4.6. Xúc tiến quảng bá du lịch Để quảng bá và xúc tiến du lịch một cách hiệu quả, cần tận dụng tối đa các phương tiện thông tin đại chúng, đặc biệt là ưu thế của công nghệ thông tin, phối hợp các doanh nghiệp khai thác du lịch trên địa bàn tỉnh để xây dựng website về du lịch Tây Ninh một cách chuyên nghiệp để giới thiệu điểm đến.

5

4.7. Thực hiện liên kết các tour, tuyến nội địa và quốc tế Cần xúc tiến việc kết nối tour với các địa phương xung quanh và thông tuyến lữ hành quốc tế sang Cam-pu-chia; liên kết với TP CM cũng như nước bạn để hình thành các tuyến liên nội địa và quốc tế, với những tuyến có triển vọng như: TP CM – TP.Tây Ninh – núi Bà Đen – hồ Dầu Tiếng hoặc liên kết với các điểm du lịch sinh thái ở Cam-pu-chia để hình thành các tour DLST quốc tế. 5. Kết luận ồ Dầu Tiếng có sự đa dạng sinh học, có tiềm năng lớn trong phát triển DLST. Loại hình này có nhiều ưu thế và rất phù hợp với các khu bảo tồn, các vườn quốc gia, các hồ lớn. ồ có tài nguyên du lịch sinh thái khá đa dạng, việc khai thác tiềm năng này sẽ là giải pháp hữu hiệu để bảo vệ môi trường sinh thái thông qua quá trình làm giảm sức ép khai thác nguồn lợi tự nhiên của người dân địa phương.

6

TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Lê Huy Bá, Thái Lê Nguyên (2006), Du lịch sinh thái, Nxb Khoa học và Kĩ thuật, TPHCM 2. Cục Thống kê tỉnh Tây Ninh (2015), Niên giám thống kê từ năm 2000 đến 2014. 3. Nguyễn Trọng Hiếu (2011), Phát triển du lịch tỉnh Tây Ninh thời kì hội nhập, Luận văn Thạc sĩ Địa lí Trường Đại học Sư phạm TPHCM. 4. Nguyễn Trọng Hiếu (2014), “Phát triển các loại hình du lịch của tỉnh Tây Ninh hướng đến hội nhập”, Kỷ yếu Hội nghị Địa Lý toàn quốc lần thứ 8 (quyển số 2), Trường Đại học Sư phạm TP.HCM ngày 1,2-11-2014 5. Nguyễn Trọng Hiếu (2015), “Phát triển du lịch sinh thái kết hợp du lịch về nguồn ở vườn quốc gia Lò Gò – Xa Mát tỉnh Tây Ninh”, Tạp chí Khoa học – Khoa học xã hội và Nhân văn ĐHSP TPHCM, số 66, tháng 01/2014. 6. Lê ăn Minh (2008) “Du lịch sinh thái - tiềm năng và thế mạnh của du lịch Việt Nam, Viện nghiên cứu và phát triển du lịch”, Hà Nội. 7. Trần Thị Nhàn (2010), Tiềm năng u lịch hồ ầu Tiếng tỉnh Tây Ninh, hóa luận tốt nghiệp, Trường Đại học k thuật công nghệ TP CM 8. Sở ăn hóa, Thể thao và Du lịch Tây Ninh (2008), Đề án: Quy hoạch phát triển du lịch sinh thái Hồ Dầu Tiếng – Tây Ninh đến năm 2020. 9. Sở ăn hóa - Thể thao và Du lịch Tây Ninh (2013), Quy hoạch tổng thể phát triển du lịch tỉnh Tây Ninh đến năm 2020 và định hướng đến năm 2030. 10.Website: http://baotayninh.vn; http://www.baodulich.net.vn; www.vietnamtourism.com.vn...

7