UNIVERSITETI BUJQESOR I TIRANES FAKULTETI I MJEKESISE VETERINARE DEPARTAMENTI I SHENDETIT PUBLIK VETERINAR
KËRKIM MBI SEROPREVALENCËN E TRIKINELOZËS NË DERRAT E ZONËS SË SARANDËS
Dizertanti
Udhëheqës shkencor
Ada PAPAJANI
Prof. DR. Ilirian KUMBE
Tiranë, 2016
1
Copyright I ADA PAPAJANI 2016
2
Udhëheqësi i ADA PAPAJANI vërteton se ky është versioni i miratuar i disertacionit të mëposhtëm
“KËRKIM MBI SEROPREVALENCËN E TRIKINELOZËS NË DERRAT E ZONËS SË SARANDËS”
PROF. DR. ILIRIAN KUMBE
3
“Kërkim mbi seroprevalencën e trikinelozës në derrat e zonës së Sarandës”
Përgatitur nga Ada Papjani
Dizertacion i paraqitur në Fakultetin e Mjekësisë Veterinare, Universiteti Bujqësor i Tiranës, në përputhje të plotë me kërkesat për gradën Doktor.
Universiteti Bujqësor i Tiranës Mars, 2016
4
Dedikim ....................
5
Mirënjohje
Ky studim do të ishte i pamundur të realizohej pa mbështetjen dhe kontributin e vyer të udhëheqëit tim shkencor Prof. Dr. Ilirian Kumbe. Mirënjohje për Këshillin e Profesorëve të FMV dhe për të gjithë pedagogët e mi ndër vite I FALENDEROJ ME MIRENJOHJE
6
Deklaratë mbi origjinalitetin Ada Papajani Deklaroj se kjo tezë përfaqëson punën time origjinale dhe nuk kam përdorë burime të tjera përveç atyre të evidentuara nëpërmjet citimeve. Të gjitha të dhënat, tabelat, figurat dhe citimet në këtë tekst, të cilat janë riprodhuar prej ndonjë burimi tjetër, duke përfshirë edhe internetin, janë pranuar në mënyrë eksplicite si të tillë. Jam e vetëdijshme se në rast të mospërputhjeve, Senati i UBT-së është i ngarkuar të më revokojë gradën "Doktor", që më është dhënë mbi bazën e kësaj teze, në përputhje me "Rregulloren e Shkollës së Doktoraturës" të UBT-së, neni 27, Maj 2012. Tiranë, Mars 2016
7
I. PJESA TEORIKE
8
1. HYRJE 1.1
Pikënisja e studimit
Trikineloza është një sëmundje parazitare që në të kaluarën nuk ka qenë gjithmonë e njohur për rëndësinë e saj. Megjithatë, po bëhet gjithnjë e më e qartë se prioritet më i madh duhet t'i jepet kësaj zoonoze për shkak të impaktit në shëndetin publik dhe ekonomi, veçanërisht në vendet e varfëra. Ajo tani është e njohur edhe si problem riemergjent në Amerikën Latine, Evropën Lindore dhe Azinë. Ashtu si për të gjitha zoonozat, kontrolli i trikinelozes kërkon bashkëpunim shumë të ngushtë në mes të Shërbimit Veterinar dhe atij të Shëndetit Publik në nivel kombëtar. Trikineloza, është një infeksion parazitar që shkaktohet nga format larvore dhe të rritura të disa nematodëve parazitarë që i përkasin gjinisë Trichinella. Karakteristikat e rëndësishme të këtij infeksioni janë se ai është zoonotik dhe se larvat infektive janë meatborne (zakonisht mishi i derrit, por gjithnjë e më shumë edhe mishi i kafshëve të tjera). Infeksioni i njerëzve ndodh me gëlltitjen e larvave cistike të Trikinelave që janë në indet e muskujve të kafshëve shtëpiake ose të egra. Këto parazitë janë të përhapur në kafshët e egra në të gjitha kontinentet, me përjashtim të Antarktidës, dhe në derrat shtëpiakë të shumë vendeve (Pozio dhe Murrell, 2006). Burimi më i rëndësishëm i infeksionit të njeriut në mbarë botën është derri shtëpiak, por, për shembull, në Evropë, mishi kuajve dhe derrave të egër kanë luajtur një rol të rëndësishëm gjatë shpërthimeve të ndodhura në tre dekadat e fundit. Për shkak të ndryshimeve politike dhe ekonomike, kohët e fundit është vërejtur rritje e prevalencës dhe incidencës në shumë vende të Evropës Lindore. Rritje të tilla janë të lidhura kryesisht me një efikasitet të reduktuar të shërbimit veterinar mbi kontrollin e produkteve të mishit me origjinë nga kafshët receptive. Kjo paraqet një problem serioz për tregtinë e mishit të derrit brenda vendeve të Bashkimit Evropian dhe për eksportimin e mishit të derrit jashtë këtyre vendeve. Si pasojë e problemit emergjent europian, disa vende anëtare të Bashkimit Europian dhe vende të asociuara jo anëtare të Bashkimit Europian, kanë implementuar një program për monitorimin e trikinelozës në derra, kuaj, derra të egër dhe specie të tjera kafshësh të egra. Nga ky këndvështrim, një diagnozë serologjike e trikinelozës në derra, si një prej specieve më të prekshme nga kjo parazitozë do ti shërbente sadopak qartësimit të situatës epidemiologjike të kësaj sëmundje në vendin tonë.
9
Nisur nga këto konsiderata, si dhe për të qartësuar situatën epidemologjike të infeksionit trikinelar ndërmorëm studimin "KERKIM MBI SEROPREVALENCEN E TRIKINELOZES NE DERRAT E ZONES SE SARANDES” 1.2.
Qëllimi dhe rëndësia e studimit
Kafshët mund të testohen për praninë e antitrupave anti-Trichinella në serum ose lëngun e mishit, antemortem ose postmortem gjate nekropsive. Sipas Komisionit Ndërkombëtar për Trikinelozen, metodat indirekte, të tilla si zbulimi i antitrupave anti-Trichinella në kafshët shtëpiake dhe të egra nuk janë të rekomanduara si metoda zëvendësuese për inspektimin e mishit të karkasave individuale. Megjithatë, serologjia për diagnozën e trikinelozës është konsideruar të jenë e përshtatshme për survejancën dhe hulumtimet epidemiologjike të kafshëve shtëpiake dhe të egra. Koha e serokonvertimit pas infeksionit primar nga Trichinella varet nga doza dhe ngarkesa e larvave në muskul, siç është demonstruar nga studimet gjithëpërfshirëse eksperimentale me lloje të ndryshme të Trichinella-ve në kafshë të ndryshme përbujtëse, të tilla si derra, kuaj, derra të egër dhe dhelpra. Në vijim të gëlltitjes së numrit të lartë të larvave të T. spiralis, imunoglobulina G anti-Trichinella (IgG) mund të zbulohet në kafshët rreth 2 deri 3 javë pas infektimit. Rezultatet analoge janë në dispozicion nga studimet eksperimentale të derrave për specie të tjera Trichinella ku rritja e dozës infektive prej 100, 1000, dhe 20.000 për larvat e T. britovi dhe T. pseudospiralis në derrat Yorkshire dhe Iberik, ishte e lidhur me një kohë më të shkurtër të serokonvertimit. Enzyme-linked immunosorbent assay (ELISA) është zakonisht metoda më e përdorur për zbulimin e infeksionit nga Trichinella, kryesisht për shkakun e sensitivitetit të metodës, që lejon zbulimin duke filluar nga 1 larvë për 100g ind muskular. Specificiteti i ELISA është përmirësuar së tepërmi duke përdorur antigjenët metabolitë E/S të lëshuar në muskuj nga larvat e trikinelave dhe të prodhuar dhe ruajtur in vitro. Këto antigjene E / S konsistojnë të lidhur me një grup glikoproteinash strukturore. Studime të shumta eksperimentale dhe në terren janë kryer duke përdorur derrat për të vlerësuar ELISA-në që përdor antigjenët E / S. Sensitiviteti i ELISA varion midis 93.1 dhe 99.2%, ndërsa specificiteti varion nga 90.6 në 99.4%, pas ekzaminimit të mostrave të serumit të derrave të cilët e kanë origjinën nga fermat të lira nga trikinelat (Trichinella-free). Mbështetur
10
në argumentat e cituara më lart, ky studim ka për qëllim qartësimin e situatës epidemiologjike të infeksionit trikinelar në derrat e zonës së Sarandës Rezultatet që do të fitohen nga ky studim do të kontribuojne jo vetëm në njohjen e situatës epidemike të infeksionit trikinelar në derrat e zonës së Sarandës, por gjithashtu do shërbejë si nxitje për studime të tilla të mëtejshme për qartësimin e situatës epidemiologjike të këtij infeksioni në shkallë vendi.
11
1.3 Detyrat e studimit Studimi me titull "Kërkim mbi seroprevalencën e trikinelozës në derrat e zonës se Sarandës” është konceptuar të realizohet si një kërkim i përbërë nga këto detyra kryesore: Përdorimi i ELISA, për zbulimin e antitrupave kundër Trichiella spp. si tregues i pranisë së infeksionit trikinelar në kafshët në studim Përdorimi i metodës së tretjes artificiale për zbulimin e larvave të trikinelave nga muskujt e diafragmës së derrave; Konkordanca ndërmjet ELISA dhe metodës së tretjes artificiale në diagnozën e infeksionit trikinelar në derra;
12
1.4.
Të dhëna teorike rreth problemit në studim
1.4.1. Hyrje
Trikineloza është një sëmundje parazitare që në të kaluarën nuk ka qenë gjithmonë e njohur për rëndësinë e saj. Megjithatë, është duke u bërë gjithnjë e më e qartë se kësaj zoonoze duhet t'i jepet përparësi për shkak të impaktit në shëndetin publik dhe ndikimit ekonomik, sidomos në vendet e varfëra. Ajo tashmë është e njohur edhe si problem ri-emrgjent në Amerikën Latine, Evropën Lindore dhe Azinë. Aktualisht, tetë lloje dhe tre gjenotipe njihen në gjininë Trichinella, përkatësisht Trichinella spiralis, T. nativa dhe gjenotipi lidhur i lidhur me të, Trichinella T6, T. britovi dhe gjenotipi i lidhur me të Trichinella T8, T. pseudospiralis, T. murrelli dhe gjenotipi i lidhur me të Trichinella T9, T. nelsoni, T. papuae dhe T. zimbabwensis. Trikineloza, është një infeksion parazitar që shkaktohet nga format larvore dhe të rritura të disa nematodëve parazitarë që i përkasin gjinisë Trichinella. Karakteristikat e rëndësishme të këtij infeksioni janë se ai është zoonotik dhe se larvat infektive janë meatborne (zakonisht mishi i derrit, por gjithnjë e më shumë edhe mishi i kafshëve të tjera). Infeksioni i njerëzve ndodh me gëlltitjen e larvave cistike të Trikinelave që janë në indet e muskujve të kafshëve shtëpiake ose të egra. Këto parazitë janë të përhapur në kafshët e egra në të gjitha kontinentet, me përjashtim të Antarktidës, dhe në derrat shtëpiakë të shumë vendeve (Pozio dhe Murrell, 2006). Aktualisht, tetë lloje dhe tre gjenotipe njihen në gjininë Trichinella, përkatësisht Trichinella spiralis, T. nativa dhe gjenotipi i lidhur me to, Trichinella T6, T. britovi dhe gjenotipi i lidhur me të Trichinella T8, T. pseudospiralis, T. murrelli dhe gjenotipi i lidhur me to Trichinella T9, T. nelsoni, T. papuae dhe T. zimbabwensis. Gjinia Trichinella përfshin një linjë gjenetike monofiletike në Familjen Trichinellidae, ”motra” hipotetike e familjes Trichiuridae (Capillari, Trichiurinae dhe Trichosomoidae). Superfamilja Trichinelloidea, të cilës i takon Trichinella diagnostikohet filogjenetikisht nga stichosomi, një rajon gjëndror i ezofagut dhe grupet bacilare, një bashkësi karakteresh strukturore të panjohur tek nematodët e tjerë (Zarlenga et al., 2006). Cikli jetësor i këtyre parazitëve ështe i lidhur ngushtë me kafshët mishngrënëse dhe gjithçkangrënëse, që përfaqësojnë edhe rezervuarin më të rëndësishëm të këtij paraziti. Të gjitha speciet mund të zhvillohen në gjitarët, por T. pseudospiralis gjithashtu mund të zhvillohet në zogj dhe T. papuae dhe T. Zimbabwensis mund të zhvillohen edhe në disa lloje zvarranikësh.
13
1.4.2. Taksonomia Gjinia Trichinella përbëhet nga një linjë monofiletike në familjen Trichinellidae, ”motra” e supozuar e familjes Trichiuridae (Capillariinae, Trichurinae dhe Trichosomoidinae) Sot, në gjininë Trichinella, njihen dy clades kryesore (grupe individësh me parardhës të përbashkët), një që përfshin specie që inkapsulojnë në indet e muskujve të përbujtësit dhe një të dytë, specie që nuk inkapsulojnë pas de-diferencimit në qelizat e muskujve të përbujtësit (Pozio and Murrell, 2006). 1.4.2.1.
Speciet e inkapsuluara
Pesë specie dhe tre gjenotipe me status të papërcaktuar taksonomik i përkasin këtij grupi trikinelash gjitar-infektues. Trichinella spiralis (gjenotipi T1) Kjo është specia e parë e zbuluar dhe më e karakterizuar për shkak të rëndësisë së saj, qoftë si një shkak i sëmundjeve të njeriut dhe si një model për qëllime kërkimore bazë biologjike, për arësye të frekuencës së saj relativisht të lartë, si në kafshët shtëpiake ashtu edhe në ato të egra dhe për shkak të infektimit të kafshëve laboratorike. Shpërndarja e parazitit dhe përbujtësve të tij u ndihmua veçanërisht nga kolonizimi evropian i Amerikës së Veriut, Qëndrore dhe Jugore, Zelandës së Re, Hawaiit, dhe Egjiptit, nga shekulli i 16-të deri në shekullin e 20të. Rezistenca e saj e ulët ndaj temperaturave të ulta mjedisore mund të ketë penguar përhapjen e saj ndërmjet kafshëve të egra që jetojnë në zonat e akullit. Trichinella spiralis është një specie e identifikuar në 87% të të gjitha izolateve nga derrat e butë, në 67% të tyre nga derrat e egër, në 88% nga kuajt, në 79% nga minjtë e shtëpisë dhe në dy izolate të vetme nga armadillo sinantrop (Chaetophractus villosus) (Pozio and Murrell, 2006). Në shumë rajone të botës kjo specie është transmetuar nëpërmjet përbujtësve të egër (p.sh. lepujt [Meles meles], Dhelprat [Pseudolopex gracilis, Urocyon cinereoargentatus, Vulpes vulpes], ujqërve [Canis lupus], arinjve [Ursus americanus dhe Ursus arctos], luanëve të malit [Puma Concolor], etj. Kjo specie është agjenti etiologjik i shumicës së infeksioneve Trichinelare në njerëze dhe vdekjeve në mbarë botën. Interesant është fakti se T. spiralis nuk ka qenë zbuluar kurrë në Afrikë përtej Egjiptit, ku është futur nga njerëzit. Trichinella nativa (gjenotipi T2) Kjo specie është quajtur zakonisht si specie rezistente arktike dhe është e përhapur midis faunës së zonave arktike dhe sub-arktike të Amerikës, Evropës dhe Azisë.
14
Përbujtësit e zakonshëm janë mishngrënësit tokësore dhe detarë, që jetojnë në zonat arktike dhe polare (disa mustelidesh [Martes pennant, Martes martes, Martes zibellina, Meles metes, Gulo Gulo, Musteta erminea, Mustela nivalis]; dhelpra Arktike [Alopex lagopus]; dhelpra e kuqe [Vulpes vulpes]; ujku [Canis lupus]; rakuni [Nyctereutes procyonoides], macet e buta dhe të egra [Felis euptilura, Felis silvestris], tigri Siberian [Panthera tigris], etj. Kjo specie është zbuluar rrallë në derrat shtëpiake ose të egër. Rëndësia e mishngrënësve të eger si rezervuarë të T. nativa në natyrë është e vërtetuar nga konstatimi se ky parazit mbijeton në muskulaturën e këtyre përbujtësve për të paktën 20 vjet (Pozio and Murrell, 2006). Trichinella britovi (gjenotipi T3) Izolatet Evropiane dhe Aziatike të kësaj specie nga shkencëtarët rusë u quajtën T. nelsoni (Britov et al 1972, Shaikenov et al, 1983; Pozio et al, 1992). Kjo specie ka përhapje të gjërë gjeografike, duke u gjetur në kafshët e egra nga zonat e ngrohta të Europës dhe Azisë, nga gadishulli Iberik e deri në lindjen e largët dhe të shrirë në jug në Afrikën Veriore dhe atë Perëndimore. Kjo specie është e përhapur në mishngrënësve e egër si psh. në shqartha (Meles meles, Martes foina, Martes martes, Lutra lutra), viverridae (Nandinia binotata, Viverra civetta), dhelpra e kuqe (Vulpes vulpes), çakalli (Canis aureus), ujku (Canis lupus) dhe ariu i murrmë (Ursus arctos). Izolatet e saj në Evropë, janë identifikuar nga dhelpra e kuqe (Vulpes vulpes), derri i egër (Sus scrofa) dhe derrat shtëpiakë. Kjo specie mund të transmetohet tek njerëzit nëpërmjet konsumit të mishit nga derri i egër (Sus scrofa), kali dhe derrat e butë të rritur ne sisteme kullosore apo të ushqyer me mbetjet e mishngrënësve të egër. (Pozio et al 2006). Trichinella murrelli (gjenotipi T5) Kjo specie është e përhapur në mishngrënëit e egër dhe kafshët shtëpiake (p.sh. qeni, kali, macja) në të gjithë Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe në Vancouver të Kanadasë (Pozio et al, 2006). Kjo specie nuk është zbuluar tek derrat e infektuar natyralisht. Kjo specie është një agjent shkaktar i infektimit të njerëzve sidomos nga konsumi i mishit nga ariu i zi (Ursus americanus), dhe mishi i kalit. Trichinella nelsoni (gjenotipi T7) Zona e përhapjes së kësaj specie është Afrika lindore, nga Kenia në Afrikën e Jugut, por kjo është e bazuar vetëm në disa sondazhe dhe përhapja e saj mund të jetë akoma më e madhe. Kryesisht gjendet ne mishngrënësit e egër. Parazitët që i përkasin kësaj specie tregojnë një infektivitet të ulët për brejtësit laboratorike dhe derrat (Nelson et al, 1966; Kapel et al, 2000) në krahasim me T. spiralis, por më e lartë se ajo e T.
15
nativa. Në Kenia dhe Tanzani janë të dokumentuara më pak se 100 raste të infeksioneve në njerëz për këtë specie. Trichinella T6 (genotype T6) Ky gjenotip është i përhapur në mishngrënësit e egër nga rajonet arktike dhe subarktike të Kanadasë dhe përgjatë Rocky Mountains dhe Appalachians në SHBA. Trichinella T6 dhe T. nativa janë shumë të ngjashme në tiparet e tyre biologjike: larvat e tyre i rezistojnë ngrirjes ne muskujt e mishngrënësve dhe kanë infektivitet të ulët për minjtë e laboratorit dhe për derrat e butë dhe të egër (Kapel and Gamble, 2000). Trichinella T8 (gjenotipi T8) Trichinella T8 është identifikuar vetëm tek luanët e Parkut Kombëtar të Namibisë dhe tek një luan dhe një hienë nga Parku Kombëtar Kruger i Afrikës së Jugut. Ky gjenotip mund të dallohet me lehtësi nga disa karaktere biokimike dhe molekulare prej T. britovi (Pozo et al, 1992). Nuk janë dokumentuar raste të infeksionit në njerëz nga ky gjenotip.
Trichinella T9 (gjenotipi T9) Izolatet e kësaj trikinele fillimisht janë identifikuar si T. britovi nga kafshë të egra me origjinë nga Japonia, por me përdorimin e metodave molekulare janë përcaktuar si Trichinella T9. Nuk janë dokumentuar raste të infeksioneve humane nga kjo trikinelë (Pozio and Murrell, 2006). 1.4.2.2.
Speciet e pa inkapsuluara
Ky grup përbëhet nga tre specie që infektojnë gjitarët dhe zogjtë (një specie) dhe reptilët (dy specie). Karakteristikat kryesore biologjike të këtyre parazitëve në krahasim me ato të grupit të mësipërm janë mungesa e një kapsule kolagjeni dhe mungesa e infeksioneve në vertebrorët e tjerë, me përjashtim të gjitarëve. Trichinella pseudospiralis (gjenotipi T4) Trichinella pseudospiralis është një specie e përhapur në mbarë botën (kozmopolite), që infekton gjitarët dhe shpendët. Ky parazit është gjetur në 14 lloje gjitarësh dhe 13 lloje shpendësh (Pozio, 2005), ku numri i raporteve në gjitarët është shumë më i lartë se ai në zogj. Ky parazit gjendet kryesisht në Australi (Tasmani) dhe në rajonet Paleoarktike. Trichinella papuae (gjenotipi T10) Kjo specie është zbuluar në dosat e buta, derrat e egër (Sus scrofa) dhe krokodilat e fermave të ujrave të kripur (Crocodylus porosus), në Papua New Guinea, të ushqyer me mishin e derrave të egër (Sus scrofa) (Pozio dhe Murrell, 2006).
16
Zbulimi i një specie Trichinella që infekton si gjitarët dhe zvaranikët mund të japë një shpjegim për shpërthimet e mëparshme tek njerëzit duke ja artibuar konsumit të breshkave dhe mishit të hardhucës kafe (Varanus nebulosus) në Tajlandë (Khamboonruang, 1991). Trichinella zimbabwensis (gjenotipi T11) Kjo specie është shumë e ngjashme me T. papuae, me të cilën ajo ndan karakteristika të rëndësishme biologjike të tilla si infektiviteti për gjitarët dhe zvarranikët (Python molurus, Pelomedusa subrufa, Varanus exanthematicus, Crocodylus Caiman). Kjo specie është zbuluar vetëm në zvarraniket të egra dhe të kultivuara (Crocodylus niloticus dhe Varanus Niloticus) të Afrikës (Zimbabve, Mozambik dhe Etiopi) edhe pse në mënyrë eksperimentale ajo është në gjendje të infektojë minjt€, hamsterët, dhelprat (Vulpes vulpes), derrat dhe majmunët (Papio spp, Cercopithecus aethopis) (Pozio dhe Murrell 2006;. Pozio et al, 2007). Zbulimi i larvave të T. zimbabwensis është kryer në vitin 1995. Ato janë zbuluar në 256 (39.5%) fermat e krokodilëve të kultivuar të Nilit (Crocodylus Niloticus) dhe nga 18 (62.1%) ferma krokodili në Zimbabve. Infeksionet e njeriut ende nuk janë raportuar. 1.4.3. Morfologjia përgjithshme 1.4.3.1. Larvat e muskujve Larvat e muskujve janë larvat evolutive L1, sepse ndërrimi I lëkurës ndodh vetëm pas penetrimit në mukozën intestinale të një përbujtësi të ri. Morfologjikisht, larvat e muskujve të trikinelave, dallohen seksualisht në femra dhe meshkuj. Mashkulli: - Gjatësia totale 0.65 mm – 1.07 mm, gjerësia 26 μm deri 38 μm. - Bulbi intestinal në përgjithësi në afërsi të sipërfaqes konvekse; në disa larva afër sipërfaqes konkave. - Zorra kryqëzon gonadin nga sipërfaqja konvekse në atë konkave; - gjatësia e rektumit shkon rreth 40 μm në 50 μm Femra: - Gjatësia totale 0.71 mm deri 1.09 mm, gjerësi 25 μm deri 40 μm. - Bulbi i zorrëve në përgjithësi është afër sipërfaqes konkave. - Zorra në sipërfaqen konkave; në disa larva, zorra kalon gonadin nga sipërfaqja konkave në konvekse dhe pastaj ri-kalon në sipërfaqen konkave. - Gjatësia e rektumit është rreth 20 μm deri 30 μm. - Prania e një shtresë të trashë subkutikulare në rajonin e primordium vulva, dmth në sipërfaqen konvekse në rreth 2/3 e rrugës përgjatë stikosomit.
17
1.4.3.2. Adultët: Karakteret e mëposhtme morfologjike mund të dallojnë krimbat e rritur në meshkuj dhe femra, të cilët janë pa ngjyrë.
Fig. 1: Trichinella spiralis (morfologjia)
18
Mashkulli: - Gjatësia totale 0.62 mm deri 1.58 mm, gjerësia 25 μm deri 33 μm. - Kutikula është e lëmuar, por tregon një pseudo segmentim dhe është e ndërprerë periodikisht nga çifte dorsale dhe ventrale të qelizave gjëndrës hypodermale. - Terminali gjenital përbëhet nga një palë zgjatime kopulatore dhe papila aksesore. - Trakti tretës përbëhet nga një kavitet oral, ezofag kapilar, zorra me anët në formë furçe dhe zorrën e pasme. - Stikosomi (45 deri në 55 qeliza të specializuara, të quajtura stikocite), ndodhet në pjesën e përparme të krimbit. - Aparati riprodhues përbëhet nga një teste e vetme. Femra: - Gjatësia totale 1.26 mm deri 3.35 mm, gjerësi 29 μm deri 38 μm. - Kutikula është e ngjashme me atë të meshkujve, por nuk ka zgjatime kopulatore. - Vulva ndodhet në ekstremitetin posterior të stikosomit. 1.4.4. Biologjia (Cikli Jetësor) Cikli i jetësor i të gjitha llojeve të gjinisë Trichinella kryesisht përbëhet nga dy gjenerata në të njëjtën përbujtës (Fig. 1) dhe përfshin një gamë shumë të gjerë të llojeve të përbujtësve (gjitarët, zogjtë, dhe zvarranikëve), ndonëse vetëm njerëzit preken klinikisht. Pas shpërndarjes nga ana e femrës barse, e cila jeton brenda mukozës së zorrëve të përbujtësit, larvat e porsalindura migrojnë direkt brenda enëve limfatike dhe të gjakut të përbujtësit. Kjo lejon që ato të transportohen në vendet më të përshtatshme (muskujt shumë të oksigjenuar), ku ato depërtojnë. Ka shumë mundësi që larvat e porsalindura të trikinelave të hyjnë në qelizat e muskulaturës së strijuar me ndihmën e sondës (stilet) së tyre. Akoma nuk është vertetuar, por dyshohet se mekanizmat e depërtimit përfshijnë enzimat (Despommier D, D, 1983). Në infeksionet eksperimentale në të cilat larvat e porsalindura injektohen direkt në muskuj, depërtimi ndodh rreth 10 min. pas injektimit (Despommier D. D, L. Aron , R. Thorson, 1975).
19
Fig. 2: Cikli jetësor i Trichinella sp. A: Burimet kryesore të Trichinella spp. për infeksionet humane (duke përfshirë derrat, kuajt, derrat e egër, qentë, luani i detit, dhelprat, dhe arinjtë). B: Trichinella spp., cikli në trupin e përbujtësit. Në fazën enterale, indet e muskujve treten në stomak, dhe larvat infektive muskulare çlirohen prej tyre (1); larvat depërtojnë në mukozën e zorrëve të holla dhe brenda 48 h p.i., kthehen ne forma të rritura, diferencohen në femra dhe meshkuj dhe kopulohen së bashku (2); femra adulte lëshon larvat e porsalindura në enët limfatike (nga dita pestë p.i. e tutje, kohëzgjatja e prodhimit të larvave neonate shkon nga një deri në disajavë dhe është në vartësi të gjendjes imunitare të përbujtësit (3). Në fazën parenterale, larvat e porsalindura arrijnë muskulaturën e strijuar dhe në mënyrë aktive depërtojnë në qelizat muskulare (4); në qelizat muskulare larvat e sapolindura kthehen në larva infektuese (5); dhe, pas një periudhe kohore (javë, muaj, apo vite), ndodh procesi i kalcifikimit (6 ). (Modified from www.iss.it/site/Trichinella/index.asp with permission of the publisher)
Brenda qelizave të muskujve, larvat e porsalindura zhvillohen në larva infektive muskulare pa u ndryshuar (L1 është 0.65 deri 1.45 mm gjatësi dhe 0.026 deri 0.040 mm gjerësi) (Bruno Gottstein, et al 2009). Ky maturim përfundon brenda rreth 15 ditëve. Në qelizat e muskujve, larvat e parazitit mund të mbijetojnë për vite (deri në 40 vjet në njerëz dhe mbi 20 vjet, psh, në arinjtë polare) (Froscher W, F. Gullotta, M. Saathoff, W. Tackmann. 1988; Kumar V, E. Pozio, J. De Borchgrave, J. Mortelmans, W. De Meurichy. 1990). Pas një periudhe kohe, e cila është nën ndikimin e specieve përbujtëse, reagimit të tyre imunitar, të cilat mund të ndryshojnë midis individëve brenda një lloji të caktuar, dhe specieve të trikinelave ose gjenotipit, së pari mund të vërehet kalcifikimi i kapsulës së kolagjenit dhe më pas mund të shfaqet edhe qeliza muskulare ushqyese dhe larva brenda saj. Kjo fazë hipobiotike ruhet deri sa gëlltitet nga përbujtës i ri. Pas një gëlltitje të tillë, larvat stadit të parë të parazitit çlirohen nga tretja gastrike në stomakun e përbujtësit të ri, larvat e arrinijë në duodenum, ngulen në mukozën e zorrëve, i nënshtrohen katër ndërrimeve, duke u zhvilluar në fazën e rritur në një hapësirë kohore prej 2 ditësh. Meshkujt dhe femrat bashkohen 20
(kopulohen) dhe 5 deri në 7 ditë pas infeksionit (p.i.), femrat fillojnë të japin gjenerata të reja të larvave të L1. Brenda disa javëve, vendoset një përgjigje intestinale imunitare në nivel intestinal dhe mekanizmat kryrës të sistemit imunitar influencojnë në vitalitetin e parazitëve femra, me pasojë “dëbimin” e krimbave adultë (Pozio E, 2007). 1.4.5. Trikeneloza në kontekst global Parazitët e gjinisë Trichinella janë të pranishme në të gjitha kontinentet, përveç Antarktidës, ku asnjë raport apo kërkim për këto parazitë nuk është kryer deri më tani (Pozio E, 2007). Shumica e specieve, me përjashtim të T. spiralis, parazitojnë kryesisht në kafshët të egra. Një kalim nga kafshët e egra në kafshët shtëpiake mund të ndodhë kur ka një të menaxhim të papërshtatshëm, ku fermat e kafshëve shtepiake janë pranë kafshëshëve të egra. Ciklet shtëpiakë (domestikë) dhe ciklet e egër (selvatikë), mund funksionojnë ose në mënyrë të pavarur nga njëri-tjetri ose në mënyrë ndërvepruese (Pozio E, 2007). Termi "Cikël domestik" i referohet modelit të transmetimit, ku fokusi është në një fermë derrash, të cilët ushqehen, për shembull, me mbetje të pagatuara derri, kufoma, mbeturina (dmth, mbeturina mishi nga derrat), apo derrat mund të ushqehen me kufomat që nuk janë larguar menjëherë nga ferma. Gjithashtu transmetimi domestik mund të bëhet nëpërmjet kafshëve sinantropike që jetojnë në afërsi të fermës së derrave (p.sh., minjtë dhe mustelidet). Kuajt e mishit, të ushqyer me mbetje derri ose me kufomat e kafshëve të peliçerisë, infektohen me Trichinella. Në mënyrë të ngjashme, janë raportuar infeksione nga trikinelat në qentë e slitave, të ushqyer me kufomat e qenve të tjerë, ose me kafshët e gjahut nga Arktiku, përfshirë edhe trupat e therur të kafshëve të peliçerisë. Po kështu, është raportuar përdorimi i mbetjeve të mishit të krokodilëve të therur për të ushqyer krokodilët e tjerë të kultivuara (Pozio E. I. L. Owen, G. Marucci, G. La Rosa, 2005). Në lidhje me shpërndarjen gjeografike të ciklit domestik të trikinelave, që nga Lufta e Dytë Botërore, nuk ka pasur raporte të infeksioneve në ferma të industrializuara në Kanada, Shtetet e Bashkuara dhe Evropës Perëndimore; cikli domestik kohët e fundit është raportuar vetëm midis tufave të vogla të derrit të Finlandës Jugore dhe rajoneve të caktuara të Spanjës, ku nuk janë adaptuar masat e kontrollit (Pozio E, 1998). Në disa vende të Evropës Lindore dhe Qendrore, periudha tranzitore e shpërbërjes së shërbimeve veterinare shtetërore dhe shpërbërja e fermave shtetërore, të shoqëruara me probleme ekonomike dhe lufta në disa nga keto vende, kanë rezultuar në rritje të mprehtë në rastet e infeksionit Trikinelar midis tufave të derrave shtëpiakë, me normat e prevalencës duke arritur 50% në disa fshatra në vitet 1990 (Murrell K. D, E. Pozio, 2000).
21
Në Kanada, Shtetet e Bashkuara dhe shumicën e vendeve të Bashkimit Evropian, infeksioni nga Trikinela në kafshët shtëpiake pothuajse është zhdukur, edhe pse janë raportuar vatra sporadike (Appleyard G. D, A. A. Gajadhar, 2000; Pozio, E, P. Cossu, G. Marucci, M. Amati, M. Ludovisi, M. A. Gomez Morales, G. La Rosa, T. Firinu, 2008). Në Amerikën Jugore dhe Qendrore, infeksioni trikinelar është ende endemik në Argjentinë, Kili, Meksika, si në njerëz dhe në derra (Ortega Pierres M. G, C. Arriaga, L. Yepez-Mulia, 2000; Ribicich M, H. R. Gamble, A. Rosa, J. Bolpe, and A. Franco. 2005; Schenone H, A. Olea, M. C. Contreras, R. Mercado, L. Sandoval, and C. Pavletic, 2002). Në Azinë Lindore, cikli domestik ndodh në Kinë (Wang, Z. Q, J. Cui, B. L. Xu, 2006). Vatra të infeksionit trikinellar që infektojnë derrat dhe njerëzit janë të përhapura gjithashtu në Tajlandë, Indonezi, Laos, Malajzia, dhe Myanmar (Pozio E, 2007). Herë pas here, T. britovi mund të transmetohet brenda ciklit domestik, kur njerëzit ushqejnë derrat me mbeturinat e mishit të kafshëve të gjahut, ose kur derrat në kullotë bien në kontakt me mbeturinat e kafshëve të egra (Pozio E, 2001). T. pseudospiralis ka qenë gjithashtu e përhapur në derrat e fermave dhe minjtë në në Kroaci, gadishullin e Kamchatka, Rusi dhe Republikën Sllovake (Hurníkova Z, V.Snabel, E. Pozio, K. Reiterova, G. Hrckova, D. Halassova, P. Dubinsky, 2005). Cikli i egër luhatet mes përbujtësve kafshë të egra dhe përfshin të gjitha llojet dhe gjenotipet e Trikineave, duke përfshirë T. spiralis për gjitarët, T. pseudospiralis për gjitarët dhe zogjtë, e T. papuae dhe T. zimbabwensis për gjitarët dhe zvarranikët. Infeksioni peroral ndodh ose pas marrjes së indeve të muskujve nga një kafshë pre e infektuar ose me konsumin e indeve infektive nga një kufomë e një kafshe homologe ose heterologe (Bruno Gottstein, Edoardo Pozio and Karsten Nockler, 2009). Infeksionet natural nga Trichinella është raportuar për më shumë se 100 lloje gjitarësh, shtatë lloje të shpendësh dhe tre lloje zvarranikësh (Pozio E, 2005). Një nga faktorët më të rëndësishëm biologjik të transmetimit është aftësia fiziologjike e larvave të muskujve për të mbijetuar në kufomat e dekompozuara. Kështu, larvat e pa kapsuluara të T. papuae kanë ruajnë infektivitetin në indet e një kufome derri të kalbur derri të ekspozuar në 35°C për 9 ditë (Owen I. L, S. A. Reid, 2007). Larvat e kapsuluara të T. spiralis janë gjetur të jenë infektive për kafshët laboratorike deri në 4 muaj në mish shumë të kalbur (Madsen H, 1974). Rëndësia e këtij adaptimi të konsoliduar mjedisor nënvizohet nga mbijetesa edhe në temperatura të ulëta të ngrirjes, si, për shembull, T. britovi, e cila mund të mbijetojnë në kufomat e ngrira për deri në 1 vit dhe T. nativa dhe Trichinella T6 mund të mbijetojë deri në disa vjet, duke ruajtur infektivitetin për përbujtësit e ardhëshëm (Dick T. A, E. Pozio, 2001; Pozio E, C. M. O. Kapel, A. A. Gajadhar P. Boireau, J. Dupouy-Camet, H. R. Gamble, 2006 ).
22
Metabolizmi anaerob duke favorizuar mbijetesën në mishrat e kalbur së bashku me aftësinë e larvave të disa specieve ti mbijetojnë ngrirjes, janë dy mekanizma të pavarur që rrisin fuqishëm mbijetesën e parazitit në natyrë. Është e rëndësishme të theksohet se mbijetesa e larvave të muskujve pas ngrirjes ndodh kryesisht kur ato larvat parazitojnë në muskujt e strijuar të mishngrënësve (arinj, ujqërit dhe dhelprat, etj), ndërsa koha e mbijetesës pas ngrirjes reduktohet shumë, për disa ditë ose javë, kur larvat e muskujve të njëjtit shtam parazitojnë në muskujt e përbujtësve të tjerë të gjitarëve, të tillë të tilla si derra dhe brejtës. 1.4.6. Klinika Klinika në derra Klinika nuk është shumë specifike. Në invazione të rënda të derrave vërehet diarre, vjellje, kolika, temperaturë dhe dobësim i shpejtë i kafshës. Kjo është forma akute dhe shkakton shpesh shumë ngordhje. Në invazione më të lehta shfaqen shenja të fazës muskulare, ethe të tipit reumatik, dhimbje kur kafshët lëvizin, vështirësim i frymëmarrjes dhe gëlltitjes, edema në sy dhe gjymtyrë. Në fazën intestinale vërehen ndryshime në mukozën e zorrëve, ajo është edematoze me hemoragji dhe në brendësi të saj ndodhen trikinela. Kjo fazë mund të shoqërohet me peritonit. Në fazën muskulare vërehen fije muskulare të zmadhuara dhe të mbushura me ciste.
1.4.7. Diagnoza 1.4.7.1.
Metodat direkte
Inspektimi i mishit për zbulimin e larvave të trikinelave është projektuar për të parandaluar trikinelozën klinike në njerëz, por jo për të parandaluar këtë infeksion. Identifikimi i larvave të trikinelave në mostrat e muskujve nga derrat dhe llojet e tjera të kafshëve të destinuara për konsum njerëzor (p.sh., kuajt, derrat e egër, dhe arinjtë) kufizohet vetëm në inspektimin post-mortem të karkasave (Gamble H. R., A. S. Bessonov, K. Cuperlovic, A. A. Gajadhar, F. Van Knapen, K. Noeckler, H. Schenone, and X. Zhu. 2000). Metodat direkte të zbulimit të trikinaleve përdoren edhe në monitorimin e kafshëve të egra, ku kafshët indikatore të infeksionit trikinelar (p.sh., dhelpra apo rakunët etj.) ekzaminohen për të vlerësuar përhapjen e infeksionit trikinelar midis kafshë të egra rezervuare të këtij infeksioni dhe rrezikun e futjes së tij në kafshët shtëpiake. Metodat për të zbuluar larvat e trichinelvea në mostrat e muskujve duhet të jenë shumë të ndjeshme dhe performanca ndikohet nga madhësia e mostrës, lloji i muskujve të zgjedhur për marrjen e mostrave dhe metodat specifike të përdorura
23
(Nockler K, E. Pozio, W. P. Voigt, J. Heidrich. 2000). Kafshët përbujtëse, të cilat marrin numër të lartë të larvave të trikinelave nga mishi i infektuar nuk zhvillojnë simptoma klinike, të tilla si ato që vërehen në njerëzit e infektuar nga ky parazit. Për te identifikuar vendet më të përshtatshme të vendosjes së trikinelave dhe speciet e kafshëve më të përshtatshme për kërkime diagnostike, janë kryer disa eksperimente duke përdorur doza që imitojnë infeksionet natyrale. Në derrat shtëpiakë tre janë vendet më të përshtatshme për vendosjen e larvave të T. spiralis, këmbët e diafragmës, gjuha, dhe muskujt maseter (Forbes L. B, A. A. Gajadhar. 1999; Gamble H. R, A. S. Bessonov, K. Cuperlovic, A. A. Gajadhar, F. Van Knapen, K. Noeckler, H. Schenone, X. Zhu. 2000 ). Rezultate të ngjashme janë marrë edhe në infeksionet eksperimentale me T. Britovi dhe T. Pseudospiralis po në specien e derrave shtepiakë (Nockler K, F. J. Serrano Aguilera, P. Boireau, C. M. O. Kapel, and E. Pozio. 2005). Disa nga vendet e marrjes së mostrave të rekomanduara nga Komisioni Ndërkombëtar për Trikinelozën, për kafshët e ndryshme shtëpiake dhe të egra janë përmbledhur në Tabelën 1. Tabela 1: Vendet specifike të mostrave të llojeve të ndryshme të kafshëve të rekomanduara nga Komisioni Ndërkombëtar për trikinelozën Speciet e kafshëve Derrat shtëpiakë Kuaj Derrat e egër Luani i detit
Vendet specifike
Dhelpra
Këmbët e diafragmës, gjuha, maseterët Gjuha, maseterët, Këmbët e diafragmës, gjuha, maseterët Gjuha, këmbët e diafragmës, maseterët, pendët Gjuha, diafragma, muskujt e parakrahut.
Qelbësi
Gjuha, diafragma, muskujt e parakrahut.
Derri i egër Ariu
Këmbët e diafragmës, gjuha, maseterët Këmbët e diafragmës, gjuha, maseterët
Qëllimi i ekazaminimit Inspektimi i mishit (kafshët shtëpiake) Inspektimi i mishit (kafshët shtëpiake) Inspektimi i mishit (kafshët e gjahut) Inspektimi i mishit (kafshët e gjahut) Qëlime epidemiologjike (kafshë rezervuare) Qëlime epidemiologjike (kafshë rezervuare) Inspektimi i mishit (kafshët e gjahut) Inspektimi i mishit (kafshët e gjahut)
Përveç zgjedhjes së muskujve për qëllime diagnostike, rëndësi e veçantë i jepet madhësisë së kampionit (mostrës), me qëllim që të merret një nivel i pranueshëm ndjeshmërie për zbulimin e larvave të Trikinellave. Për inspektimin sistematik të mishit të kafshëve të destinuara për konsum njerëzor, ndjeshmëria metodike e kontrollit duhet të jetë të paktën nga 1 në 3 larva /gram të indeve në kontroll, çka konsiderohet një ndjeshmeri e lartë e zbulimit (Nockler K, H. Wichmann-Schauer, P. Hiller, A. Muller, K.-H Bogner, 2007). Për inspektimin rutinë me metodën e tretjes, të karkasave të derrave të therur, duhet të përdoret një pool kampioni, të paktën prej 1g muskul, nga vendet e përcaktuara si më të ndjeshmet (tab. 1).
24
Për të arritur një ndjeshmëri më të lartë diagnostike, për kuajt dhe mishin e kafshëve të gjahut, duhet të analizohen respektivisht 5 dhe 10 g kampione muskulature me metodën e tretjes artificiale (Gamble H. R, A. S. Bessonov, K. Cuperlovic, A A Gajadhar, F. Van Knapen, K Noeckler, H. Schenone, X. Zhu. 2000.) Përdorimi i trichinoskopisë konvencionale për testimin e karkasave të derrave nuk rekomandohet më për shkak të mungesës në ndjeshmërinë e metodës dhe faktin se larvat e llojeve jo të kapsuluara, të tilla si T. pseudospiralis janë shumë të vështira për tu zbuluar (Kapel C. M. O, 2005; Nockler K. and C. M. O. Kapel, 2007). Për studime epidemiologjike të kafshëve të rezervuare të infeksionit (kafshë të egra), është e rekomandueshme që madhësia e mostrës të rregullohet me një ndjeshmëri prej më pak se 1 LPG, pasi intensiteti mesatar i infeksionit në mishngrënësit e egër zakonisht është shumë i ulët (Gamble H. R, A. S. Bessonov, K. Cuperlovic, A. A. Gajadhar, F. Van Knapen, K. Noeckler, H. Schenone, and X. Zhu, 2000). Edhe pse teknika e tretjes artificiale kërkon pajisje më teknike, ajo i plotëson të gjitha kërkesat për efikasitet, kosto-efektiviteti dhe ndjeshmëri, larvat e pakapsuluara të Trikinelave i identifikojmë nga ekzaminimi mikroskopik i lëngjeve të tretjes shumë lehtë. Larvat muskulare çlirohen pas tretjes të indit muskular me anë të lëngut të tretjes artificiale të përbërë nga 1% pepsinë (1: 10.000; U.S. National Formulary) dhe 1% acid klorhidrik, e ndjekur nga një monitorim selektiv, filtrimi dhe sedimentimi dhe një ekzaminim përfundimtar mikroskopik për praninë e larvave (Office International des Epizooties. 2004). Metoda e pasurimit nëpërmjet tretjes artificiale për një numër të kufizuar kampionesh realizon pasurimin e mostrës dhe përfundon me vëzhgim mikroskopik dhe trikineloskopi. Kampionet muskulare i nënështrohen tretjes artificiale duke i vendosur në një hinkë (Aparati Berman) që përmban përzierjen pepsinë 2-5 gr, HCL i pastër 10 cc dhe ujë 100 cc. Aparati vendoset në termostat në 37-40°C gjatë 12-24 orëve. Mbas kësaj filtratii muskular centrifugohet. Largohet pjesa e lëngët dhe kontrollohet precipitati në mikroskop. Kjo metodë është shumë më e saktë se trikineloskopia, ajo zbulon për të njëjtin kampion muskular më shumë larva se trikineloskopia, dhe zbulon infestimin atje ku trikineloskopia ka rezultuar negative. Në disa vende ku trikineloza është endemike, sterilizohen me ngrirje ose me rreze γ të gjitha karkasat e derrave. Metoda e pasurimit Nëpërmjet tretjes artificiale për shumë karkasa një herësh. Tretja e indit muskular me nje solucion pepsine të acidifikuar çliron trikinelat e gjalla nga indi muskular. Ky protokolli i përgjithshëm mund të përdoret për të zbuluar infestimin nga Trichinella në mish. Çdo metodë për zbulimin e trikinelave në mish duhet të vlerësohet në mënyrë të përshtatshme në raport me kampione të njohur pozitive dhe negative dhe vetëm pastaj të monitorohet për efikasitetin. 25
Kampionet muskulare duhet te merren nga zonat e preferuara nga larvat e trikinelave në speciet që testohen. Këto zona perfshijne këmbëzat e diafragmës dhe gjuhën per derrat, ose muskujt maseter për kuajt. Nëse zonat e preferuara nuk janë të njohura për kafshën që testohet atëhere rekomandohet marrja e mostrës nga gjuha apo diafragma. Madhësia e kampioneve duhet të zgjidhet në mënyrë të tillë që të arrije parametrat e sensitivitet të testit; kampione individuale nga 100g mund të merren nga një kafshë, ose shumë kampione mund të merren nga një numër kafshësh, për të krijuar një kampion homogjen deri 100 gram ind muskular. Sensitiviteti i testit është raportuar të jetë në një kampion prej 1 gram, aftësi zbulimi të infestimit në nivelin ≥ 3 larva për gram ind dhe në një kampion prej 3g arrin të zbulojë një infestim prej ≥ 1.5 larva për gram ind. Më të njëjtën mënyrë në një kampion prej 5g, kjo metodë do të zbulojë infeksione prej ≥ 1 larvë për gram/ind. Zbulimi i larvave Në përfundim të procesit tretës, e gjithë përzierja hidhet me një beker nëpërmjet një rrjete metalike (180-355 µm diameter vrimash), në një hinkë ndarëse me madhësi të përshtatshme (2-4 l), i ndihmuar nga një hinkë plastike. Bekeri dhe rrjeta metalike duhet të shpëlahen me një volum shtesë (minimumi 100 ml) ujë çezme i vakët. Asnjë copë e paprekur mishi nuk duhet të shihet në rrjete. Në qoftë se ndodh kështu, atëhere ato duhet të kthehen në lëngun tretës për përpunim të mëtejshëm. Tretësira është e lejueshme të lihet në hinkën ndarëse për 30 minuta. Shumë opsione mund të merren pastaj parasysh për qartësimin e kampionit. Një volum prej 40 ml lëng mund të kullohet nëpërmjet hinkës, direkt në një tub centrifuge prej 50 ml. Përmbajtja lihet të sedimentojë per 10 minuta shtese, pas te cilave e gjithe permbajtja perveç10 ml, do te thithet nga siperfaqja. Nëse 10 ml e mbetura janë të turbullta, një sasi shtesë prej 30 ml ujë të ngrohtë çezme (37°C) duhet t’i shtohet sedimentit, dhe proceset e sedimentimit dhe aspirimit do të përsëriten derisa kampioni të duket i qartë. Sasia përfundimtare e qartësuar prej 10 ml përdoret për t’u ekzaminuar për praninë e larvave të trikinelave. Një alternative për qartësimin e kampioneve është përdorimi i një hinke tjetër ndarëse. Në këtë procedurë, afërsisht 125 ml lëng nga hinka e parë ndarëse, kullohen në një hinkë ndarëse prej 500 ml dhe volumi rregullohet në 500 ml me ujë çesme në temperaturë dhome. Kjo përzierje lejohet të sedimentoje për 10 minuta të tjera, pas të cilave një kampion prej 22-27 ml merret për numërim. Në të dy procedurat është kritike që fluidi të merret nga hinkat ndarëse duke hapur valvulat krejtësisht. Hapja e pjesshme mund të rezultojë në krimba të mbetur në hinkat ndarëse. Numërimi i larvave
26
Për numërimin e larvave të trikinelave sedimenti i qartësuar hidhet në një pllakë petri me rrjetë dhe ekzaminohet për larvat e trikinelave nëpërmjet një mikroskopi me zmadhim 15 – 40 x. Lëngu duhet të jetë i qartë sa duhet në mënyrë që të mos ketë probleme me leximin e të dhënave. Në qoftë se jo, atëhere do të nevoitet qartësim dhe sedimentim i mëtejshëm. Diagnoza është e rëndësishme për faktin që deri sot nuk ka preparat specifik. Vetëm në njerëz, në formën muskulare përdoret tiabendazoli 25 mg/kg, 2 herë në ditë, gjatë 10 ditëve rrjesht. Disa autorë rekomandojnë përdorimin e ivermektinës. Teknikisht është e rëndësishme lufta kundër mishngrënësve dhe brejtësve të egër, që përhapin sëmundjen. Kërkohet një kontroll i rreptë i ushqimeve të njerëzve sidomos për produktet që vijnë prej derrave. Mbeturinat e thertoreve duhet të përpunohen para përdorimit për derrat. Ka edhe procedura të botuara per treknikën e tretjes artificiale, e cila përdor pool kampionesh për zbulimin e trikinelave në mish (Gamble, H. R., A. A. Gajadhar, and M. B. Solomon. 1996; Gamble H. R, A. S. Bessonov, K. Cuperlovic, A. A. Gajadhar, F. Van Knapen, K. Noeckler, H. Schenone, and X. Zhu. 2000.), ndërsa metoda e tundjes magnetike konsiderohet si “gold” standart, sepse ështe një metodë specifike e dizenjuar për pool kampionesh dhe ka qenë subjekt i shumë studimeve (Kapel C. M. O, P. Webster, and R. Gamble 2005). Metoda e tundjes magnetike është bërë metodë e zgjedhjes për inspektimin rutinë të therjeve në thertore, në shumicën e vendeve të industrializuara (Webster P, C. Maddox-Hyttel, K. Nockler, A. Malakauskas, J. van der Giessen, E. Pozio, P. Boireau, and C. M. O. Kapel, 2006). 1.4.7.2.
Metodat indirekte
Teknikat molekulare Për studime epidemiologjike dhe përmirësimin e njohurive mbi praninë dhe përhapjen e Trichinella spp. në kafshët shtëpiake dhe të egra, të gjitha izolatet duhet të identifikohen në specie ose nivel gjenotipi. Meqenëse nuk ka karakteristika morfologjike specifike, nëpërmjet të identifikohen larvat e trikinelave, përdoret diagnoza molekulare për të diasgnostikuar specien ose gjenotipin e gjetur. Për këtë qëllim është zhvilluar një PCR multiplex për diferencimin e thjeshtë dhe të qartë të specieve dhe gjenotipeve të Trikinelave. Të dhënat e sekuencës së ADN-së janë të krijuara nga pjesët e brendshme të transkriptuara ITS1 dhe ITS2 dhe nga rajoni V segmentit të përsëritur ARNr nga specie dhe gjenotipe të ndryshme të Trikinelave (Zarlenga, D. S., M. B. Chute, A. Martin, and C. M. Kapel. 1999).
27
PCR multiplex ështe një metodë molekulare e ndjeshme, me kosto të lirë, e shpejtë dhe e aftë të identifikojë një larvë të vetme në nivel specie dhe gjenotipi (Pozio E, G. La Rosa. 2003). Teknikat serologjike Kafshët mund të testohen për praninë e antitrupave anti-Trichinella në serum ose lëngun e mishit qoftë gjatë jetës (antemortem), qoftë pas ekzaminimit postmortem (Office International des Epizooties. 2004). Sipas Komisionit Ndërkombëtar për Trichinellosis, metodat indirekte, që shërbejnë për zbulimin e antitrupave antiTrichinella në kafshët shtëpiake dhe të egra nuk janë të rekomanduara si metoda zëvendësuese për inspektimin e mishit të karkasave të veçanta të kafshëve të therura (Gamble H. R, A. S. Bessonov, K. Cuperlovic, A. A. Gajadhar, F. Van Knapen, K. Noeckler, H. Schenone, X. Zhu. 2000). Megjithatë, serologjia për trikinelozën është konsideruar të jetë e përshtatshme hulumtime epidemiologjike të kafshëve shtëpiake dhe të egra (Gamble H. R, E. Pozio, F. Bruschi, K. Nockler, C. M. O. Kapel, A. A. Gajadhar. 2004). Koha e serokonvertimit pas një infeksioni primar nga trikinela varet nga doza e infeksionit dhe ngarkesa larvave në muskul, siç është demonstruar nga studimet gjithëpërfshirëse eksperimentale, me disa specie të ndryshme trikinelash në kafshë të ndryshme përbujtëse, të tilla si derra, kuaj, derra të egër dhe dhelpra. Imunoglobulina G (IgG), anti-Trichinella, mund të zbulohet në kafshët rreth 2 - 3 javë d.p.i. pas marrjes së një numri të lartë të larvave të T. spiralis. Përkundrazi, përgjigja e antitrupave vonohet për disa javë, në qoftë se kafshët marrin një infeksion me dozë të ulët të larvave të trikinelave (Tabela 2).
Tabela 2. Meslidhja midis kohës së serokonvertimit dhe dozës infektuese të T. spiralis në derra, kuaj, derrat e egër dhe dhelprat e kuqe (B. Gottstein, E Pozio, K. Nockler)
28
Llojet e kafshëve
Doza infektive. nr. larvave / kafshë
Nr. i. lpg
Derra
100 500 1,000 2,500 8,000 20,000 64,000
1.62-6.50 18.4-48.6 26.3-90.6 87.6–99.5b 12.1–81.4c 699.2–1103.5e 221.4–466.6c
Kuaj
1,000 4,000 5,000 10,000 40,000 10,000
0.10–0.26b 0.39–7.8b 0.02–8.9e 6.6–60.0b 484–1060d 43–100e
3-4 3-7 2-4.5 3-4 2-3 3-4
10,000
7.7–202.7
3
Derra të egër Dhelpra të kuqe
Koha e serokon vertimit, javë p.i 5-7 4-5 4-6 4 3 3-4 2.5-3
Nga studime eskperimetale, duke rritur dozën infektuese nga 100, në 1,000 dhe 20, 000 larva të Trichinella spiralis dhe T. Britovi, rezultate të ngjashme, janë marrë edhe për specie të tjera trikinelash, në derrat e rracës në derrat e racës Yorkshire dhe Iberians, në lidhje me kohën e serokonvertimit (Nockler K, F. J. Serrano Aguilera, P. Boireau, C. M. O. Kapel, E. Pozio. 2005). Studimet longitudinale, kanë treguar se antitrupat anti-trikinela mund të qëndrojnë për një kohë të gjatë, të paparcaktuar, në organizin e derrave dhe në thertore, në derrat e therur, është e pamundur të merren rezultate fallco-negative, në një fazë të menjëhershme pas infeksionit, për shkak të rënies hipotetike të titrit të antitrupave (Nockler K, E. Pozio, W. P. Voigt, J. Heidrich, 2000; Nockler, K., W. P. Voigt, D. Protz, A. Miko, and K. Ziedler. 1995). Në një studim eksperimental, të kryer në derrat e egër, niveli i antitrupave kundër antigjenëve ekskretorë/sekretorë mbeti i qëndrueshëm në kafshët e infektuara me T. Spiralis, T. britovi dhe T. nelsoni, por rënia e antitrupave kundër T. nativa, T. murrelli, dhe Trichinella gjenotipi T6, ishte e lidhur me zhdukjen e shpejtë të larvave
29
muskulare në kampione, për shkakun e ndjeshmërisë së ulët të derrave të egër ndaj këtyre specieve ose gjenotipeve (Kapel, C. M. O. 2001). Studimet eksperimentale dhe të fushës, në kuaj, kanë treguar se përgjigja serologjike ndaj infeksionit nga Trichinella në këtë specie është më pak e qëndrueshme se ajo e vërejtur në derra (Gamble, H. R., E. Pozio, F. Bruschi, K. Nockler, C. M. O. Kapel, A. A. Gajadhar. 2004). Në vazhdim të ketij diskutimi, në infeksionet eksperimentale të kuajve, nuk janë zbuluar antitrupa specifikë edhe pse ka pasur prani të një numri të lartë të larvave në muskujt e kësaj specie (Pozio E, F. Paterlini, C. Pedarra, L. Sacchi, R. Bugarini, E. Goffredo, P. Boni. 1999; Pozio E, L. Sofronic-Milosavljevic, M. A. Gomez Morales, P. Boireau, K. Nockler. 2002). Mbështetur në këto argumenta, metodat serologjike nuk mund të rekomandohen për ekzaminimin e kafshëve të veçanta, ose për monitorimin e kuajve për infeksionin Trichinelar (B. Gottstein, E. Pozio, K. Nockler. 2009). Nga një këndvështrim diagnostik, faza e hershme e infeksionit trikinelar në përbujtës karakterizohet nga një dritare diagnostike, në të cilën mund të ndodhin rezultate fallco-negative, krahasuar me testin direkt të zbulimit të larvave (B. Gottstein, E. Pozio, Karsten Nockler; Office International des Epizooties. 2004.). Gjatë fazës së parë të infeksionit, larvat e trikinelave mundet që të mos kenë parfunduar maturimin në qelizat muskulare të përbujtësit, i cili ndodh zakonisht rreth 20 ditë pas infektimit, për të bërë të mundur infektimin e një përbujtësi të ri të përshtatshëm. (Nockler K, E. Pozio, W. P. Voigt, J. Heidrich. 2000). Serumi i gjakut është matrica konvencionale e preferuar e mostrës për kryerjen e testeve serologjike për diagnozën serologike të trikinelozës. Duhet thënë se, kampionet e serumit, të cilësisë së dobët, të hemolizuara, ose të kontaminuara me mikroflorë bakteriale, sidomos të kampioneve të prelevuara nga kafshët e egra, ndikojnë në sensitivitetin dhe specificitetin e testit (Office International des Epizooties. 2004). Për diagnozën serologjike të trikielozës, përveç serumit të gjakut dhe gjakut komplet, të cilët mund të prelevohen nga kafshët e gjalla, mund të përodren edhe lëngje të tjera, si p.sh. lëngu i mishit nga derra të therur, ose kafshë të tjera (dhelpra, derra të egër), (Gamble H. R., I. V. Patrascu. 1996; Kapel, C. M. O., P. Webster, P. Lind, E. Pozio, S. A. Henriksen, K. D. Murrell, and P. Nansen. 1998; Moller, L. N., E. Petersen, R. Gamble, and C. M. O. Kapel. 2005). Enzyme-linked immunosorbent assay (ELISA), është nga testet serologjike më të përdorura për zbulimin e infeksionit trikinelar, duke u nisur nga sensibiliteti metodik
30
që lejon zbulimin të një larve për 100g ind muskular (Office International des Epizooties. 2004). Kështu, një seri e madhe studimeve eksperimentale dhe të fushës janë kryer duke përdorur serumin e derrave dhe lëngun e mishit (Gamble H. R., A. A. Gajadhar, M. B. Solomon. 1996. Methods for the detection of trichinellosis in horses; Jakob, H. P., J. Eckert, T. Jemmi, B. Gottstein. 1994; Murrell K. D, W. R. Anderson, G. A. Schad, R. D. Hanbury, K. R. Kazacos, H. R. Gamble, J. Brown. 1995; Nockler K, A. Hamidi, R. Fries, J. Heidrich, R. Beck, A. Marinculic. 2004; Nockler K, W. P. Voigt, D. Protz, A. Miko, K. Ziedler. 1995; Smith H. J. 1987; Van der Leek M. L. J, B. Dame, C. L. Adams, K. D. Gillis, R. C. Littell. 1992). Specifika e ELISA u përmirësua në masë të madhe duke shfrytëzuar antigjenët metabolikë E/S nga larvat muskulare të trikinelave, të rikrijuara in vitro. Këta antigjenë konsistojnë në një grup struktural të lidhur me glikoproteinat (Gamble, H. R., and C. E. Graham. 1984; Gamble, H. R., W. R. Anderson, C. E. Graham, and K. D. Murrell. 1983). Epitopet predominues të trikinelave që induktojnë imunitet humoral janë të lokalizuara në të ashtuquajturën antigjen TSL-1, i cili gjendet në qelizat stikocite dhe në sipërfaqen e kutikulës së parazitit dhe që sekretohet në fazën e parë të larvave muskulare (Appleton J. A, R. G. Bell, W. Homan, F. Van Knapen. 1991; OrtegaPierres M. G, L. Yepez-Mulia, W. Homan, H. R. Gamble, P. Lim, Y). Antigjenët TSL-1 janë antigjenë shumë të stabilizuar dhe gjatë reaksioneve serologjike është verejtur një kros reaktivitet i rritur ndërmjet antigjenëve që rrjedhin nga specie dhe gjenotipe të ndryshme të trikinelave, duke mundësuar testet serolologjike për të zbuluar infeksionin e shkaktuar nga të gjitha speciet e trikinelave (Appleton J. A, R. G. Bell, W. Homan, F. Van Knapen. 1991; Gamble H. R, E. Pozio, F. Bruschi, K. Nockler, C. M. O. Kapel, A. A. Gajadhar. 2004; Hill, D. E., L. Forbes, A. A. Gajadhar, H. R. Gamble. 2007; Kapel, C. M. O, H. R. Gamble. 2000; Malakauskas A, C. M. Kapel, P. Webster. 2001, Nockler K, F. J. Serrano Aguilera, P. Boireau, C. M. O. Kapel, E. Pozio. 2005). Tiveloza është identifikuar si një epitop karbohidrat i madh i antigjenit TSL-1 dhe një variant sintetik i tivelozës është zhvilluar për t’u përdorur në testin ELISA. (Assom H. R. Morris, A. Dell. 1994, Wisnewski N, M. McNeil, R. B. Grieve, D. L. Wassom. 1993). Ky antigjen, kimikisht karbohidrat sintetik, ofron përparësi stabiliteti dhe standartizimi, duke treguar një specificitet të testit në shumë lloje përbujtësish (DeaAyuela, M. A., F. Romaris, F. M. Uberira, S. Rama-Iniguez, A. Martinez-Fernandez, and F. Bolas. 2001. Por, gjithsesi, duhet thënë se në disa raste ky antigjen ka probleme
31
ndjeshmërie (Gamble H. R., E. Pozio, F. Bruschi, K. Nockler, C. M. O. Kapel, A. A. Gajadhar. 2004). Nga studime të ndryshme, mbi seroprevalencen e trikinelozës në kafshët e egra dhe shtëpiake, eshtë demonstruar një përgjigje më pak e ndjeshme, por shumë e specifike e antitrupave kundër karbohidrateve sintetike në krahasim me antigjenet E / S. Studime të shumëfishta eksperimentale dhe në terren janë kryer duke përdorur derrat për të vlerësuar ELISA, që përdor antigjenët E / S. Sensitiviteti i ELISA varion midis 93,1 dhe 99%, ndërsa specifiteti shon nga 90.6 në 99.4%, pas eksaminimit të kampioneve të serumeve nga derrat, të cilët origjinojne nga ferma të lira nga trikinelat (Murrell K. D, W. R. Anderson, G. A. Schad, R. D. Hanbury, K. R. Kazacos, H. R. Gamble, and J. Brown. 1986; Oliver, D. G, P. Singh, D. E. Allison, K. D. Murrell, H. R. Gamble. 1989; Van der Leek M. L, J. B. Dame, C. L. Adams, K. D. Gillis, R. C. Littell. 1992). Në një studim për vlefshmërinë e testeve të derrave, duke përorur testin ELISA me antigjenin tivelose, sensitiviteti dhe specificiteti ishin respektivisht 94.3 dhe 96.7%, krahasuar me ELISA test, që përdor antigjenin E/S, i cili kishte specificitet dhe sensitivitet respektivisht 84.9 dhe 96.0%, (Forbes, L. B, G. D. Appleyard, and A. Gajadhar. 2004). 1.4.8. Trikineloza në njerëz Në shumë vende të botës (në rreth 20%) të tyre), përfshirë edhe qytetet shtet, ku infeksionet nga trikinelat nuk mund të ndodhin për shkak të mungesës së rezervuarëve të këtij infeksioni (kryesisht mungesa e kafshëve të egra mishngrënëse), prevalenca e trikinelozës në njerëz është shumë e ulët. Rastet e këtij infeksioni ndodhin më tepër nga importet legale dhe / ose ilegale të mishit të infektuar me trikinelë (Bruno Gottstein, Edoardo Pozio, Karsten Nockler. 2009). Zakonisht, vdekjet në njerëz nga trikineloza shkojnë rreth 0.2% (Pozio E, C. M. O. Kapel, A. A. Gajadhar, P. Boireau, J. Dupouy-Camet, H. R. Gamble. 2006). Infeksioni trichinelar në njerëz është i lidhur ngushtë me konsumin e mishit të papërpunuar ose të papjekur. Faktorët kulturorë të lidhur me mënyrën e të ushqyerit, si psh. Ushqimet tradicionale të bazuara në mishin krudo, apo të papjekur si dhe luajnë një rol të rëndësishëm në epidemiologjinë e sëmundjes. Në përgjithësi, mishi i derrit dhe nënproduktet e lidhura me të përbëjnë burimin kryesor të infeksionit për njerëzit, veçanërisht kur derrat rriten në gjendje të lirë, ose në kushte primitive (B. Gottstein, E. Pozio, K. Nockler. 2009). Një tjetër burim i rëndësishëm i infeksionit në lidhje me zakonin lokal të konsumit të mishit është vërejtur në Francë, ku në tre dekadat e kaluara, shumica e rasteve të trichinelozës kanë qenë shkaktuar si pasojë e
32
konsumimit të mishit të kalit, , një veçori kjo që lidhet me kulturën franceze të ushqimit (Boireau P, I. Vallee, T. Roman, C. Perret, L. Mingyuan, H. R. Gamble, A. Gajadhar. 2000). Në Itali, infeksionet e njeriut nga trikinela, për shkak të konsumimit të mishit të kalit, janë të dokumentuara vetëm në dy zona (Emilia Romagna dhe Lombardia rajonet në rajonit Apulia në Italinë e Jugut), ku zakoni francez për të konsumuar mish të gjallë kali u prezantua disa shekuj më parë (Pozio E. 2001). Në Kinë dhe Republikën Sllovake, mishi i qenit ishte burimi i infeksionit trikinelar në disa vatra (Dubinsky P. A. Stefancikova, J. Kincekova, F. Ondriska, K. Reiterova, M. Medvedova. 2001, Liu M, P. Boireau. 2002). Në Rumani, prevalenca e lartë e trikinelozës së njerëzve ka ndodhur në rajonin e Transilvanisë, ku grupi etnik lokal ruan zakonin e ushqimit të konsumit të mishit të papërpunuar (Blaga R, B. Durand, S. Antoniu, C. Gherman, C. M. Cretu, V. Cozma, P. A. Boireau. 2007). Në Izrael, Liban dhe Siri, vende ku ndalohet konsumi i mishit të derrit, shpërthimet e trichinelozës në njerëz janë dokumentuar vetëm pas konsumimit të mishit të derrit nga derrat e egër midis popullatës arabe të krishterë dhe emigrantëve nga Tajlanda (Eisenman A, R. Einat. 1992; Haim, M, M. Efrat, M. Wilson, P. M. Schantz, D. Cohen, J. Shemer. 1997; Hefer E, S. Rishpon, I. Volovik. 2004; Olaison, L, I. Ljungstrom. 1992). Në Algjeri dhe Senegal, meqenëse pjesa më e madhe e popullsisë humane është myslimane, trikineloza është dokumentuar vetëm në individët evropianë (Nezri, M., J. Ruer, A. De Bruyne, R. Cohen-Valensi, E. Pozio, J. Dupouy-Camet. 2006; Pozio E. 2007). Gjuetarët, të afërmit dhe miqtë e tyre, janë në rrezik të infektimit nga trikineloza kur mishi nga kafshët e gjahut (p.sh, pumat, dhelprat, luani, lopa e detit dhe derrat e egër) nuk janë testuar për trikinela para konsumit (Ancelle T, A. E. De Bruyne, J. DupouyCamet. 2005; CDC. 2004; Dworkin M. S, H. R. Gamble, D. S. Zarlenga, P. O Tennican. 1996; Forbes L. B. 2000; Khamboonruang, C. 1991; Margolis H. S, J. P. Middaugh, R. D. Burgess. 1979; Møller, L. N., E. Petersen, C. M. Kapel, M. Melbye, A. Koch. 2005). Fluksi i emigracionit të njerëzve, me praktikat e tyre të ushqimit, duke përfshirë konsumin e mishit të papërpunuar, importimi ilegal i mishit të pa kontrolluar nga vendet endemike në ato jo endemike dhe i praktikave të reja të ushqimit, duke
33
përfshirë mishin e gjallë, ka rezultuar me shfaqje të trikinelozës në Danimarkë, Gjermani, Itali, Spanjë dhe Britaninë e madhe (Gallardo M. T, L. Mateos, J. Artieda, L. Wesslen, C. Ruiz, M. A. Garcia, A. Galmes-Truyols, A. Martin, G. HernandezPezzi, Y. Andersson, T. Garate, D. Christensson. 2007; Nockler K, H. WichmannSchauer, P. Hiller, A. Muller, K.-H. Bogner. 2007; Pozio E, G. Marucci. 2003; Stensvold C. R, H. V. Nielsen, K. Molbak. 2007). 1.4.8.1.
Patogjeneza dhe shenjat klinike
Patogjeneza dhe simptomat klinike në njerëz, të shkaktuara nga Trichinella spiralis ndjekin tre fazat e infeksionit trikinelar: Faza enterike: Faza enterike fillon pas konsumit të mishit të kontaminuar. Shumica e njerëzve në këtë hark kohor nuk paraqesin shenja klinike. Gjatë kësaj faze, në njerëzit e prekur, mund të shfaqen simptoma të përgjithëshme si dhimbje barku, diarre kalimtare, nauze, të vjella, gjendje sub-febrile (HermanowskaSpakowicz et al, 1993). Diarreja është persistente dhe shkakton dehiratim të rëndë. Faza parenterale: Faza parenterale zgjat tre-katër javë dhe zakonisht fillon pasi larva hyn në qarkullimin e gjakut dhe përhapet në të gjitha organet. Në këtë fazë të sëmundjes shaqen shenja që lidhen me organin e shikimit (syrin), si edema të qepallave, konjuktivit, hemorragji të konjuktivave dhe shikim i turbullt. Në rreth 20-100% të njerëzve të prekur nga ky infeksion vërehet edema periorbitale (Kumar 2007; Tassi et al 1991). Po kështu, në këtë fazë të infeksionit, vërehen simptoma kardio-vaskulare në rreth 20 të rasteve (Dupouy-Camet et al, 2002). Faza muskulare: Faza muskulare fillon rreth javës së katërt, pasi larvat e trikinelave kanë hyrë në muskulaturën e strijuar. Në këtë hark kohor të infeksionit trikinelar, muskujt e skeletit bëhen të dhimbshëm. Muskujt e skeletit edematizohen dhe personi i prekur nga trikineloza shfaq shenja dobësie dhe hipertrofi muskulare progressive (Chotmongkol et al., 2005). Kjo fazë është e lidhur ngushtë me migrimin e larvave, të cilat invadojnë muskujt e strijuar dhe dëmtojnë dirtekt ose indirekt qelizat muskulare, duke stimuluar infiltrimin e qelizave inflamatore (Bruschi and Murrell, 2002). Eozinofilia, vlerat e të cilës variojnë nga 1400-8700 / mm kub, është e pranishme në çdo rast me leukocitozë, vlerat e të cilës variojnë nga 12.500-18.000 / mm kub (Capo et al. 1996; Dupouy-Camet et al, 2002). Eozinofilia është dukshëm më e lartë në pacientët me komplikacione neurologjike dhe të e lidhur me shkallën e dhimbje në muskul (Fourest et al, 1993; Ferraccioli et al, 1988; Kociecka, 2000). Në këtë fazë të infeksionit mund të preket sistemi nervor, mushkëritë, veshkat dhe lëkura (Wang et al, 2006).
34
Personi i prekur nga trikineloza shfaq shenja të sëmundjes, e cila karakterizohet me edemë të fytyrës, dhimbje të muskujve dhe ënjtje, dobësi, ethe (39-40oC), anoreksi, dhimbje koke, konjuktivit dhe urtikarie (Pawlowski, 1983). Megjithatë, komplikimet kryesore të këtij infeksioni janë miokarditi dhe encefaliti, të cilat janë të rrezikshme për jetën dhe shpesh të pranishme, në të njëjtën kohë (Fourestie et al, 1993). Komplikimet kardiovaskulare, të tilla si sëmundje thromboembolike, thromboflebit i thellë, trombe intraventrikulare dhe/ose emboli pulmonare, mund të çojnë në vdekje (Pratesi et al, 2006). Më herët, ishte supozuar se dëmtimi mekanik i shkaktuar nga larvat që emigrojnë çon në simptoma kardiake (Gould, 1970a). Por, studimet e kohëve të fundit, kanë identifikuar autoantitrupa specifikë nga organe të veçanta, në serumet e personave të prekur nga trikineloza (Pratesi et al, 2006). 1.4.8.2.
Diagnoza në njerëz
1.4.8.2.1. Diagnoza parazitologjike Për identifikimin e trikinelave në individët e dyshuar gjatë fazës reumatoide të infeksionit mund të bëhet biopsia e muskujve deltoidë (Gould S.E, 1970b). Trikinoskopi është përdorur gjerësisht për identifikimin e parazitëve në nivelin e specieve (Zarlenga D.S, La Rosa. 2000). Metoda e ekzaminimit histopatologjik është një tjetër teknikë. Ajo ka një ndjeshmëri më të lartë se trikinoskopia në fazën e hershme të invazionit të muskujve, kur larvat janë ende shumë të vogla dhe nuk është e lehtë për të bërë dallimin nga fibrat muskulore (Wranicz et al, 1998). Tretja artificiale është një teknikë më e ndjeshme se vëzhgimi i drejtpërdrejtë mikroskopik i indeve (Zarlenga D.S, La Rosa, 2000). Për të arritur një sensitivitet të tillë tillë tretja artificiale duhet të kryhet jo përpara se 17-21 ditë pas infektimit. Kjo është e domosdoshme sepse larvat e Trichinella spp. para kësaj periudhe nuk janë rezistente ndaj tretjes (Despommier D, 1986). Por duhet theksuar fakti se komplikimet për pacientin pas kryerjes së biopsisë muskulare janë pengesa kryesore për të kryer demonstrimin e drejtpërdrejtë të trikinelave në njerëz (Mahannop P et al, 1995).
35
Fig: 3, 4. Trikinela në muskujt e derrave (foto e marrë nga laboratori i parazitologjisë, FMV Tiranë) 1.4.8.2.2. Serodiagnoza Sero-diagnoza e trikinelozës, tek njerëzit e prekur prej saj, shërben per njohjen e infeksionit akut, me qëllim trajtimin e shpejtë të të prekurit, si dhe për një diagnozë retrospektive për të mbledhur të dhënat epidemiologjike (Ljungström, 1983). Por, vetëm niveli i antitrupave në serum nuk mund të korrelojë (të ketë lidhje) me rëndesën e ecurisë klinike të sëmundjes (Bruschi F, Murrell K. D. 2002), sepse niveli i antitrupave kundër trikinelave mund të zbulohet edhe rreth 19 vjet pas fazës akute të infeksionit (Kozar Z, Kozar M, 1968). Në njerëzit testet serologjike më të zakonshme janë hemoaglutinimi indirekt, flokulimi në bentonit, Imunofluoreshenca indirekte, Aglutinimit në lateks dhe ELISA. ELISA është testi më i ndjeshëm për diagnozën serologjike të trikinelozës në njerëz. (Despommier D, 1986; Murrell K. D, 1994; Kociecka W, et al. 2001). Meqenëse ELISA përdor si antigjen larvat krudo (të papërpunuara) të Trichinella spiralis të grupit 1 (CtSL-1), është metoda më efektive për serodiagnozën e këtij infeksioni në njerëz sepse, ka një sensitivitet dhe specifitet rreth 100% (Escalante M et al, 2004). Por, nga studime të ndryshme ka rezultuar që Immunoblotting është konsideruar në disa raste provë konfirmuese (Murrell, Bruschi. 2002). Po kështu, nga studime të ndryshme ka rezultuar se Western Blotting është një provë, e cila mund të shërbejë për të studiuar reaksionet e kryqëzuara të ELISA dhe IIFT (De-La-Rosa J.L et al, 1995). Por, duhet përmendur se, sipas disa studiuesve, janë vërejtur reaksione të kryqëzuara me rastet e Anisakiasis (Yera H et al, 2003) dhe të Schistosomiasi (Gamble et al, 2004). 1.4.8.3.
Terapia në kafshë dhe njerëz
Në studime të ndryshme, të cilat janë kryer në kafshë të infestuara, në stade të ndryshme të invazionit të organizmit, benzimidazoli është treguar efektiv kundër larvave të porsalindura dhe për të rriturit e rinj, që janë në enët limfatike, enët e gjakut ose në zorrë. Flubendazoli ka treguar efikasitet të lartë në larvat gastro-intestinale të trikinelave, por shumë pak efikasitet në larvat muskulare në derra (Marinculic et al, 2001). Megjithatë, në praktikën, mjekësore, trajtimi medikamentoz përdoret vetëm me njerëzit e prekur, të cilët shfaqin shenja klinike të sëmundjes. Terapia në kafshë nuk mund të përdoret pasi tek ato nuk verehen shenja klinike te trikinelozës. Duhet theksuar se në njerëzit e prekur, diagnoza e trikinelozes vendoset me vonesë dhe kjo për faktin se simptomat, të cilat gjithësesi fillojnë me vonesë dhe janë jo-specifike
36
(Nunez et al, 2003). Pas vendosjes së diagnozës, mund të përodren antihelmintikët e klasës së benzimidazoleve, thiabendazol, mebendazol, albendazol, të cilët mund të shoqërohen nga kortikosteroidë (Dupouy-Camet et al, 2002; Schellenberg et al, 2003). Këto antiparazitarë janë efektive në kufizimin e ashpërsisë dhe kohëzgjatjen e sëmundjes. Për mjekimin e sëmunjdes mund të përdoret mebendazoli 200mg/ditë, për 5 ditë, ose albendazoli 400mg / ditë, për 5 ditë. Ky mjekim rekomandohet vetëm për adultët. Nga ky mjekim përjashtohen gratë shtatzëna. Për fëmijët e prekur nga trikineloza rekomandohen dozat 5mg/kg peshë, për 4 ditë (Hermanowska-Spakowicz et al, 1993; Kociecka, 1993). Për të trajtuar gratë shtatzëna dhe fëmijët e vegjël mund të përdoret Pyranteli në dozat 10 mg / kg për 1-3 ditë. Kjo për arësyen se piranteli nuk absorbohet nga lumeni i zorrëve dhe vepron duke paralizuar parazitët intestinalë (Kociecka, 2000). Nëse infeksioni është shkaktuar nga specie jo të inkapsuluara atëherë mund të përdoret me shumë efektivitet albendazoli, 800 mg / ditë në 4 ditë (Jonwutiwes et al, 1998). Për të luftuar format rezistente të Trichinella spiralis ndaj benzimidazoleve mund të përdoret me sukses Emodepside (Harder et al, 2003). 1.4.9. Kontrolli i trikinelozës në kafshët shtëpiake Aktualisht nuk ekzistojnë metoda 100% efikase për kontrollin e trikinelozës në kafshët shtëpiake. Për kontrollin e trikinelozës në fermat e kafshëve dhe thertoret mund të përdoren rekomandimet e dhëna nga komisioni internacional për trikinelozën (Gamble et al, 2000). Sipas këtyre rekomandimeve, kontrollet në nivel ferme përfshijnë kërkesat për prodhimin e mishit nga ferma free (të lira) nga trikinelat, nëpërmjet krijimit të komplekseve me cikël të mbyllur dhe nëpërmjet një të ushqyeri të kontrolluar, kontrollit mbi brejtësit, si rezervuar potencial i trikinelave dhe masave të rrepta higjenike në këto ferma. Përveç praktikave të mira të menaxhimit në fermë është i nevojshëm dhe testimi periodik serologjik i kafshëve (Murrel dhe Pozio, 2000). Për të parandaluar trikinelozen klinike në njerëz janë hartuar masa për inspektimin e thertoreve (Gamble et al, 2000). Karkasat e kafshëve të infektuara me trikinela duhet të eleminohen (Harenda et al, 2000). Metoda e tretjes me pool kampionesh, duke përdorur një minimum prej 1 g mostër, mendohet të jetë e mjaftueshme për zbulimin e parazitëve në nivel thertoreje. Zhvillimi dhe përdorimi i sistemeve të duhura të sigurimit të cilësisë, duke përfshirë trajnimin dhe edukimin e personelit, vlefshmërinë e testeve, kontrollin e pikave kritike të kontrollit, janë parakushte për minimizimin e rreziqeve në nivel thertore (Forbes and Gajadhar, 1999). Metodat e përpunimit të mishit kanë provuar të inaktivojnë trikinelat për konsum publik (Gamble et al, 2000). Ngrirja e mishit nën temperaturën kritike -300C do të vrasë larvat e trikinelave në një periudhë të shkurtër kohe (Smith, 1975).
37
1.4.10. Masat rregullatore të Shëndetit Publik Veterinar për kontrollin e trikinelozës Inspektimi për Trichinella për çdo derr therur është i detyrueshëm në shumë nga vendet anëtare të BE-së, ndërsa në disa vende i është i nevojshëm vetëm për tregtimin e mishit të derrit në vende të tjera anëtare (Nöckler et al, 2000). BE-ja ka përgatitur një legjislacion lidhur me anulimin e testimit në fermat dhe / ose zonat e lira nga Trichinella. Vendim i ngjashëm ështe marrë edhe në SHBA (Oivanen 2005). Në SHBA kontrolli i mishit për trikinela nuk është i detyrueshëm. Megjithatë, interesi në rritje për fermat bio-organike të derrave, duhet të trajtohet me aspekte të reja të kontrollit për ndërprerjen e infeksionit trikinelar (Pozio, 2001a; Oivannen, 2005). Për të arritur kontrollin në të gjitha pjesët e botës dhe për të kapërcyer problemet që lidhen me tregtinë globale, është e domosdoshme për organizatat ndërkombëtare, të tilla si ITC, OIE dhe FAO për të luajtur një rol kyç në standardizimin, akreditimin dhe sigurimin e ekuivalencës së protokolleve për kontrollin global të infeksionit trikinelar (Gajadhar and Gamble, 2000). Bazuar në të dhëna të shumta të literaturës, të cituara në kapitujt e mësipërm ndërmorrëm studimin: “Kërkim mbi seroprevalencen e trikinelozes në derrat e zones së Sarandës”, studim i cili u konceptua si zgjidhje e tre detyrave kryesore: Përdorimi i ELISA, për zbulimin e antitrupave kundër Trichiella spp. si tregues i pranisë së infeksionit trikinelar në kafshët në studim; Përdorimi i metodës së tretjes artificiale për zbulimin e larvave të trikinelave nga muskujt e diafragmës së derrave; Konkordanca ndërmjet ELISA dhe metodës së tretjes artificiale në diagnozën e infeksionit trikinelar në derra;
38
II. PJESA PRAKTIKE
39
2. 2.1.
Materiali dhe metodat Vendi i studimit
Në këtë studim, mostrat që u përdorën (gjak dhe pjesë muskujsh nga derrat), janë mbledhur nga derrat të therur të fermave, në thertoret e zonës Sarandë-Delvinë. Në këtë zonë mbarështohen rreth 2700 krerë derra, fermat e të cilëve janë të vendosura në shumë fshatra të bashkive Sarandë-Delvinë. Therja e tyre bëhet në pika therjeje të miratuara, pranë fermave, si edhe në thertore të organizuara publike të të dy bashkive. Derrat mbarështohen përgjithësisht në ferma të vogla, tradicionale, shpesh në kushte primitive, larg normave higjeniko-sanitare. Në këto tipe mbarështimi, mundësia e kontaktit të derrave me kafshë sinantropike, si brejtës të vegjël (minj, nuselale, etj), si kafshë rezervuare të mundëshme për Trichinella, është e madhe. Zona DelvinëSarandë shtrihet në pjesën më jugore të vendit nga një lartësi 405m mbi nivelin e detit (Delvina), duke zbritur në 157m mbi nivelin e detit (Saranda). Ajo kufizohet në veri me Gjirokastrën dhe në jug-perëndim me Sarandën. Ne jug të Delvinës shtrihet fushëgropa e Delvinës që përfshin fushën e Vurgut, Fushën e Bajkajt dhe Fushën e Vrinës. Fshatrat e delvinës janë të shumtë dhe në një pjese të mirë të tyre mbarështohen rreth 1800 krerë derra. Delvina karakterizohet zakonisht me klimë të butë, e cila i dedikohet influencës zbutëse të detit Jon, duke e bërë zonën të përshtatshme për rrtijen e shumë parazitëve. Po kështu, zona është e pasur me kafshë gjahu, si dhelpra të kuqe, kunadhe, derra të egër, etj, kafshë të mundëshme rezervuare të trikinelave dhe parazitëve të tjerë. Në jug perëndim shtrihet Saranda, e cila është e vendosur në një lartësi 157 m mbi nivelin e detit. Saranda ka një klimë tipike mesdhetare. Ajo laget në perëndim nga deti Jon. Saranda ka numrin më të lartë të ditëve me diell edhe në Evropë, mbi 270 ditë. Zona e Sarandës karakterizohet nga një numër i madh habitatesh natyrore, gjysmënatyrore dhe artificiale. Ka një bimësi të larmishme tipike mesdhetare. Zona u afron vizitorëve vendas dhe të huaj pamje spektakolare të ujërave blu. Zona e Sarandës ka një botë shtazore të pasur, si derri i egër, lepuri, çakalli, dhelpra, ujku, sorkadhja, thëllëza, rosa etj. Zona mund të konsiderohet si një inkubator natyral për zhvillimin e shumë parazitëve, përfshi trikinelat. Po kështu, një numër kafshësh të egra, si derri i egër, dhelprat e kuqe, kunadhet, etj mund të sherbejnë si kafshë rezervuare per mbajtjen e infeksiomit trikinelar në natyrë. 2.2.
Thertoret
Shumica e therjeve është praktikohet në vend (fermë), ose në pika therje të vogla, anës rrugëve, buzëlumejve, oborre të vendit në zonat urbane, si dhe në zonat rurale. Duhet thënë se një pjesë e therjeve kryhen në thertore publike, të cilat janë nën kontrollin e
40
shërbimit veterinar shtetëror. Pikat e therjes, zakonisht i derdhin mbeturinat e tyre në sistemin e kullimit komunal, ose ne lumenj apo përrenj.
Fig. 5: harta e zonës ku u krye studimi
Mbeturinat e derrave të therur mund të konsumohen nga kafshë të tjera, sidomos minjtë, të cilët janë të pranishëm pranë stallave. Sidoqoftë, për shumë arësye, mungon kontrolli i karkasave të derrave për trikinela. 2.3.
Hartimi i studimit dhe i populacionit të derrave
Studimi është bazuar në një vëzhgim observacional të kryqëzuar. Kampionet që ju nënështruan studimit u grumbulluan pranë pikave të therjes, në momentin e therjes së kafshëve. Populacioni në studim ishin derrat, të të gjitha racave, të cilat u sollën në pikat e therjes për tu therur. Për çdo derr, u rregjistruan mosha dhe praktikat e mbarështimit. Nga çdo derr, në momentin e therjes u prelevua serum dhe kampione muskulature për kontrollin e trikinelave.
41
2.4.
Madhësia e kampionit dhe teknikat e përdorura
Për të përcaktuar madhësinë e kampionit, duke mos pasur të dhëna paraprake për prevalencën e këtij infeksioni në njerëz dhe kafshë u bazuam në zgjedhjen e rastit dhe materialet u morën nga 270 krerë derra në një tufë të përbërë prej 2700 krerësh në të gjithë zonën, çka përbën rreth 10 % të krerëve të të gjithë tufës. Nga çdo derr i therur u prelevuan 10 ml gjak direkt nga zemra dhe 25-30g muskul nga këmbët e diafragmës. Pjesët e muskujve u ruajtën në frizer në temperaturë -40oC, ndërsa gjaku u la për gjithë natën në temperaturë dhome dhe më pas u centrifugua me 3000 xhiro/min. për 10 minuta e prej tij u përftua serumi. Për cdo kampion të marrë në këtë mënyrë u shënuan të gjitha të dhënat, ashtu si u përmendën më sipër. Për realizimin e detyrës së parë: Përdorimi i ELISA, për zbulimin e antitrupave kundër Trichiella spp. si tregues i pranisë së infeksionit trikinelar në kafshët në studim, u përdor PrioCHECK® Trichinella Ab ELISA for in vitro detection of antibodies against Trichinella spp. in serum and meat juice of pigs. Kjo është një provë me sensitivitet (Se) rreth 100% dhe me një specificitet (Sp) rreth 100%. Për realizimin e detyrës së dytë: Përdorimi i metodës së tretjes artificiale për zbulimin e larvave të trikinelave nga muskujt e diafragmës së derrave si material për analizë u përdorën muskuj nga këmbët e diafragmës së derrave të therur të grupuar në pool kampionesh të grupuar nga muskujt e diafragmës së 10 derrave, pra gjithsejt 27 pool kampionesh. Si metodë u përdor metoda e tretjes artificiale, metodë e rekomanduar nga OIE për zbulimin e trikinelave nga karkasat e derrave të therur. Për realizimin e detyrës së tretë: Konkordanca ndërmjet ELISA dhe metodës së tretjes artificiale në diagnozën e infeksionit trikinelar në derra, u përdor formula e indeksit te konkordancës, e cila tregon shkallën e përputhjes misdis dy teknikave, asaj serologjike-ELISA dhe metodës direkte të tretjes artificiale. Për përcaktimin e madhësisë së mostrës, me qëllim që ajo të jetë sa me përfaqësuese, u përdor formula epidemiologjike si më poshtë: Skrinimi i populatës prej 2700 derrave me qëllim konfirmimin e pranisë ose mungesës së sëmundjes kërkohet analizimi i rreth 59 individëve të marrë rastësisht. Kjo bazuar në formulën sa vijon. n = {1 – (1- p1)1/d } {N-d/2} + 1 N = madhësia e popullatës 2700 d = numri i kafshëve potencialisht të prekura nga sëmundja 5% = 135 individë n = madhësia e kampionit që duhet analizuar = ? p1 = probabiliteti për të gjetur të paktën një individ të sëmurë në kampion (95%) n = {1 – (1- 0.95)1/135 } {2700-135/2} + 1 n = {1 – (1- 0.95)0.007407 } {2632.5} + 1 n = (1 – 0.978054) (2632.5) + 1 n = (0.022) (2632.5) + 1
42
n =57.915 +1 = 59 Përllogaritja e madhësisë së kampionit për popullatën
z = koeficienti i besueshmërisë 95%; z= 1.96 p =prevalenca e pritëshme 5% (0.05) q=1-p = 1-0.05 =0.95 d= gabimi i pranuar (lejuar) = 5% (0.05) Nga zbatimi i formulës rezulton n= 304 kampione; Formula për korrektimin e madhësisë së kampionit për popullata të vogla me madhësi të njohur
= 270 kampione
43
DETYRA E PARË
3.
PËRDORIMI I ELISA, PËR ZBULIMIN E ANTITRUPAVE KUNDËR TRICHIELLA SPP. SI TREGUES I PRANISË SË INFEKSIONIT TRIKINELAR NË KAFSHËT NË STUDIM.
3.1. Materiali dhe metoda
Në studim u morën 270 derra në disa ferma ose rrritje familjare në zonën e Sarandës. Gjaku u prelevua ne momentin e therjes direkt nga zemra. Më pas gjaku u la në temperaturën e mjedisit për gjithë natën dhe prej tij u nxorr serumi. Serumi i përftuar në këtë mënyrë u mblodh në kontenerë të posaçëm dhe u ruajt në ngrirje në temperaturë -40oC. Për realizimin e studimit u përdor PrioCHECK® Trichinella Ab, një indirekt ELISA, për zbulimin e antitrupave kundër Trichinella spp. në gjak dhe në lëngun e mishit të derrave dhe reaksioni u zhvillua sipas procedures së mëposhtëme: 3.1.1. Përgatitja e kampioneve U tret kampioni i kontrollit duke shtuar 150µl ujë të demineralizuar dhe u përzie me kujdes në vortex. U shtua 10 μl të kontrollit pozitiv në pusetat A1 dhe B1 të pllakës maket me 96 puseta. U shtuan 10 μl të kontrollit të dobët pozitiv në pusetat C1 dhe D1 të pllakës maket. U shtuan 10 μl të Kontrollit negativ në pusetat E1 dhe F1 të pllakës maket U shtuan 10 μl të kampioneve të serumit në pusetat e mbetura të pllakës maket. U shtuan 90 μl të holluesit të kampioneve për çdo pusetë të pllakës maket dhe u përzierje me pipetën Ependorf duke e mbushur dhe zbrazur atë për pesë herë me rradhë. U shtuan 80 μl të holluesit të kampioneve për çdo pusetë të pllakave të testit. 20 μl të kampioneve të holluar dhe kampioneve të kontrollit pozitiv dhe negativ u transferuan nga pllakat maket në ato të testit dhe u përzien me pipetën Ependorf duke e mbushur dhe zbrazuar atë pesë herë me rradhë.
44
Fig. 6: Skema e vendosjes së kampioneve pozitive, negative dhe të atyre që do të testohen në pllakën me 96 puseta të kitit të ELISA
3.1.2. Inkubimi i kampioneve Pllaka e testit, e organizuar si më sipër, u inkubua për 30 ± 1 minuta në temperaturën e dhomës (22 ± 3°C). Pas inkubimit pllaka u shpla me solucionin e punës sipas udhëzimeve të përdorimit të testit. 3.1.3. Inkubimi i konjugatit U hollua me solucionin hollues konjugati në masën 30X. U shtuan 100 μl të konjugatit të holluar për çdo pusetë të pllakës së testit Pas shtimit të konjugatit, pllaka u inkubua për 30 ± 1 minuta në temperaturën e dhomës (22 ± 3°C). Pas inkubimit pllaka u shpla me solucionin e punës 4 herë me radhë. 3.1. 4. Reaksioni i substratit U shtuan100 μl kromogjen substrat (TMB) për çdo pusetë në pllakën e provës. U inkubua pllaka e testit për 15 ± 1minuta në 22 ± 3°C. Pas inkubimit u shtuan 100 µl të solucionit të stopimit për çdo pusetë të pllakës së provës. U tund për reth 5 sekonda pllaka e provës ne mënyrë orbitale në bangon e punës. U lexua në lexuesin e ELISA në 450 nm. 3.1.5. Interpretimi i rezultateve Kalkulimi i rezultateve U realizua duke u bazuar në formulën e mëposhtëme OD450 e kampionit --------------------------------- X 100 = x% pozitivitet OD450 e kampionit pozitiv Kriteret e vlerësimit të korektësisë së kryerjes së reaksionit
45
Mesatarja OD450 e kontrollit pozitiv duhet të jetë > 1,0 Përqindja mesatare e pozitivitetit (PP) të kontrolleve të dobëta pozitive duhet të jetë > 35% Mesatarja OD450 e kontrolli negativ duhet të jetë < 0.2 Interpretimi i rezultateve Rezultatet e arritura, më të larta ose të barabarta me një cut-off PP prej 15% janë konsideruar pozitive Rezultatet e arritura nën një cut-off të 15% të PP janë konsideruar negative.
46
3.1.6. Rezultatet e fituara dhe diskutimi Rezultatet e fituara pas shtrimit dhe leximit të testit ELISA mbi kampionet e serumit të gjakut të prelevuar nga derrat e zonës së Sarandës, të shprehura ne OD dhe në përqindje pozitiviteti (PP) paraqiten në tabelat e mëposhtëme: Tabela nr. 3: Numrat e serumeve që i përkasin 90 krerëve të derrave të analizuar në pllakën e parë të ELISA 1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
A
+
15
35
41
50
36
29
2
3
9
29
92
B
+
66
96
59
139
134
72
106
237
19
8
17
C
+-
77
28
100
88
111
107
195
21
26
24
20
D
+-
97
138
148
132
55
68
27
238
30
185
15
E
-
17
80
43
114
33
147
221
17
5
10
13
F
-
117
144
5
40
124
97
7
14
13
28
22
G
143
129
108
16
64
140
6
16
236
220
26
14
H
81
128
134
57
125
19
18
22
25
15
25
7
Tab. Nr.4: OD e fituara pas leximit në multiskan të 90 serumeve të vendosur në pllakën e parë të ELISA 1.473 1.394 0.457 0.478 0.042 0.041 0.081 0.043
0.032 0.033 0.041 0.038 0.043 0.042 0.131 0.042
0.033 0.039 0.041 0.034 0.035 0.046 0.04 0.041
0.031 0.03 0.03 0.034 0.032 0.032 0.033 0.041
0.044 0.041 0.032 0.033 0.031 0.031 0.042 0.045
0.034 0.03 0.031 0.029 0.034 0.035 0.037 0.043
0.026 0.038 0.034 0.075 0.044 0.044 0.036 0.043
0.033 0.031 0.033 0.057 0.035 0.038 0.059 0.042
0.039 0.032 0.033 0.032 0.033 0.041 0.042 0.043
0.061 0.031 0.033 0.028 0.028 0.04 0.035 0.037
0.043 0.034 0.03 0.036 0.039 0.039 0.04 0.037
0.036 0.034 0.034 0.031 0.031 0.031 0.041 0.041
Tab. Nr.5: Vlerat e PP (përqindjes se pozitivitetit) të llogaritura nga formula përkatëse pas marjes së ODve të 90 serumeve të vendosur në pllakën e parë të ELISA
1.935.484 1.889.401 3.732.719 1.981.567
1.474.654 1.520.737 1.889.401 1.751.152 1.981.567 1.935.484 6.036.866 1.935.484
1.520.737 1.797.235 1.889.401 1.705.069 1.612.903 2.119.816 1.843.318 1.889.401
1.428.571 1.382.488 1.382.488 1.156.682 1.474.654 1.474.654 1.520.737 1.889.401
1.202.765 1.889.401 1.474.654 1.520.737 1.428.571 1.428.571 1.935.484 2.073.733
1.156.682 1.382.488 1.428.571 1.336.406 1.156.682 1.612.903 1.705.069 1.981.567
1.198.157 1.751.152 1.156.682 3.456.221 1.202. 765 1.202.765 1.658.986 1.981.567
1.520.737 1.428.571 1.520.737 2.626.728 1.612.903 1.751.152 2.718.894 1.935.484
1.797.235 1.474.654 1.520.737 1.474.654 1.520.737 1.889.401 1.935.484 1.981.567
1.751.152 1.428.571 1.520.737 1.290.323 1.290.323 1.843.318 1.612.903 1.705.069
1.981.567 1.156.682 1.382.488 1.658.986 1.797.235 1.797.235 1.843.318 1.705.069
1.658.986 1.156.682 1.156.682 1.428.571 1.428.571 1.428.571 1.889.401 1.889.401
47
Ashtu sikurse vërehet nga tabela e mësipërme, 90 kampionet e analizuara kanë rezultuar të gjitha negative për antitrupa anti-trikinela. Po ti vërejmë në mënyrë analitike vlerat e OD (densitet optik), të fituara pas leximit në multiskan do vërejmë se ato janë mjaft të ulta. Edhe vlerat e PP (përqindjes së pozitivitetit), të fituara pas llogaritjes së rezultateve, sipas formulës së sipërpërmendur janë mjaft të ulta. Tabela nr. 6: Numrat e serumeve që i përkasin që i përkasin 90 krerëve të derrave të analizuar në pllakën e dytë të ELISA 1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
A
+
95
20
11
109
101
22
41
14
36
7
29
B
+
96
27
26
105
80
11
33
4
26
48
19
C
+-
97
15
25
117
51
1
53
45
16
38
9
D
+-
98
29
124
116
21
42
13
35
6
18
15
E
-
99
14
110
118
30
32
3
25
47
18
40
F
-
100
30
112
114
50
52
44
54
37
8
23
G
93
9
13
123
103
43
12
31
5
27
49
20
H
94
17
22
106
102
31
2
24
46
17
39
10
Tabela nr. 7: OD e fituara pas leximit në multiskan të 90 serumeve të vendosur në pllakën e dytë të ELISA
1.473 1.394 0.457 0.478 0.041 0.052 0.038 0.033
0.034
0.039
0.035
0.032
0.038
0.042
0.036
0.035
0.038
0.054
0.039
0.035 0.032 0.029 0.042 0.035 0.043 0.032
0.082 0.030 0.045 0.081 0.036 0.061 0.029
0.155 0.030 0.030 0.661 0.033 0.069 0.044
0.040 0.029 0.041 0.764 0.037 0.062 0.029
0.037 0.035 0.028 0.845 0.030 0.071 0.078
0.031 0.036 0.035 0.693 0.035 0.035 0.032
0.085 0.055 0.046 0.282 0.040 0.069 0.039
0.028 0.040 0.157 0.676 0.032 0.032 0.036
0.040 0.071 0.028 0.353 0.032 0.028 0.036
0.051 0.043 0.049 0.188 0.042 0.036 0.053
0.042 0.041 0.044 0.130 0.050 0.031 0.043
Tab. Nr.8: Vlerat e PP (përqindjes se pozitivitetit) të llogaritura nga formula përkatëse pas marjes së ODve të 90 serumeve të vendosur në pllakën e dytë të ELISA
1.566.682 1.612.903 1.474.654 1.336.406 1.935.484 1.612.903 1.535.945 1.474.654 1.935.484 1.751.152
1.797.235 3.778.802 1.382.488 2.073.733 3.732.719 1.658.986 1.336.406 1.797.235
1.612.903 7.142.857 1.382.488 1.382.488 30.460.830 1.520.737 1.202.765 2.442.396
1.474.654 1.843.318 1.336.406 1.889.401 35.207.370 1.705.069 1.336.406 1.520.737
1.751.152 1.705.069 1.612.903 1.290.323 38.940.090 1.382.488 3.594.470 2.718.894
1.935.484 1.428.571 1.658.986 1.612.903 31.935.480 1.612.903 1.474.654 1.797.235
1.658.986 3.917.051 2.534.562 2.119.816 12.995.390 1.843.318 1.797.235 1.843.318
1.612.903 1.290.323 1.843.318 7.235.023 31.152.070 1.474.654 1.658.986 1.981.567
1.751.152 1.843.318 3.271.889 1.290.323 16.267.280 1.474.654 1.658.986 4.746.544
2.488.479 2.350.230 1.981.567 2.258.065 8.663.594 1.935.484 2.442.396 1.658.986
1.797.235 1.935.484 1.889.401 2.027.650 5.990.783 2.304.147 1.981.567 2.073.733
Po të analizojmë rezultatet e fituara nga pllaka e dytë do verejmë se vlerat e OD në disa raste janë të larta. Këtyre vlerave të OD, i përgjigjen PP (përqindje pozitiviteti) të 48
larta. Sikurse vërehet, serumet e vendosura në pusetat E 4,5,6,7,9,10, kanë rezultuar pozitiv për antitrupa antitrikinela. Këto serume i përkasin derrave me nr. matrikulli 110, 118, 30, 32, 25, 47. Tabela nr. 9: Numrat e serumeve që i përkasin 90 krerëve të derrave të analizuar në pllakën e tretë të ELISA
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
A
+
62
66
72
81
139
136
59
190
226
91
70
B
+
100
105
107
104
153
119
97
98
148
199
256
C
+-
340
257
338
341
299
300
320
324
342
314
321
D
+-
201
220
226
234
242
231
276
277
279
290
185
E
-
167
169
183
174
149
244
245
249
129
148
324
F
-
84
85
89
82
79
76
78
07
09
01
02
G
011
012
013
014
015
017
019
021
022
026
029
025
H
033
035
036
038
044
045
046
047
048
049
041
042
Tabela nr. 10: OD e fituara pas leximit në multiskan të 90 serumeve të vendosur në pllakën e tretë të ELISA
1.450 1.487 0.823 0.766 0.033 0.034 0.039 0.038
0.035
0.071
0.095
0.038
0.035
0.067
0.041
0.036
0.073
0.043
0.055
0.032 0.034 0.031 0.030 0.038 0.035 0.288
0.042 0.036 0.030 0.046 0.043 0.032 0.048
0.062 0.033 0.038 0.036 0.061 0.039 0.052
0.032 0.081 0.057 0.077 0.069 0.032 0.036
0.052 0.073 0.062 0.033 0.038 0.028 0.169
0.037 0.053 0.071 0.136 0.047 0.036 0.036
0.086 0.050 0.035 0.043 0.047 0.031 0.066
0.094 0.064 0.069 0.035 0.039 0.037 0.040
0.041 0.043 0.065 0.034 0.083 0.031 0.035
0.045 0.041 0.080 0.097 0.039 0.085 0.063
0.044 0.046 0.064 0.096 0.035 0.028 0.042
Tab. Nr.11: Vlerat e PP (përqindjes se pozitivitetit) të llogaritura nga formula përkatëse pas marjes së ODve të 90 serumeve të vendosur në pllakën e tretë të ELISA
49
Edhe në këtë rast, rezultatet e fituara janë negative. Të gjitha vlerat e fituara të PP tregojnë për mungesë të antitrupave antitrikinela. Po ti analizojme rezultatet individ për indivd do të verejmë se: Tab. Nr. 12: Rezultatet sipas individëve, pas kampionet e para të pllakës së parë
Kampion nr. 15 36 41 50 35 29 2 3 9 28 92
66 96 59 139 134 72 106 237 19 8 17 77 28 143 81 66
Vendi i marrjes Raca Sarande Sarande Sarande Sarande Sarande Sarande Sarande Sarande Sarande Sarande Sarande Sarande Sarande Sarande Sarande Sarande Sarande Sarande Sarande Sarande Sarande Sarande Sarande Sarande Sarande Sarande Sarande
analizës me ELISA test për 27
Gjendja e derrave
Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim
Mosha ne Tipi muaj rritjes 7 Familjare 9 Familjare 3 Ekstens. 11 Ekstens. 6 Ekstens. 3 Familjare 8 Ekstens. 6 Familjare 4 Familjare 36 Kullote 17 Kullote 8 Ekstens. 5 Ekstens. 12 Ekstens. 22 Ekstens. 19 Ekstens. 7 Ekstens. 5 Ekstens. 2 Ekstens. 18 Primitive 22 Ekstens. 24 Ekstens. 29 Ekstens. 14 Ekstens. 5 Ekstens. 21 Primitive 6 Familjare
Index i ELISA %
rezultati
1.474 1.520 1.428 1.202 1.156 1.198 1.520 1.797 1.751 1.981 1.658 1.520 1.797 1.382 1.889 1.382 1.889 1.382 1.751 1.428 1.474 1.428 1.156 1.156 1.751 1.705 1.156
Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ
50
Ashtu sikurse vërehet nga tabela e mësipërme, të gjitha rezultatet e serumeve të analizuara me ELISA test, duke parë indeksin e pozitivitetit të provës, për kampionet e analizuara, kanë rezultuar negative. Le të shohim edhe rezultatet e pusetave të mëposhtëme të serumeve, të vendosura dhe analizuara në pllakën e parë të ELISA Tab. Nr. 13: Rezultatet sipas individëve, pas kampionet e dyta të pllakës së parë Kampion nr. 139 88 132 114 40 64 125 36 134 111 55 33 124 140 19 29 72 107 68 147 97 6 18 2 106 195 27
Vendi i marrjes Raca Delvine Sarande Sarande Sarande Sarande Sarande Sarande Sarande Sarande Sarande Delvine Sarande Sarande Sarande Sarande Sarande Sarande Delvine Delvine Delvine Delvine Delvine Delvine Sarande Sarande Delvine Sarande
analizës me ELISA test për 27
Gjendja e derrave
Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim
Mosha ne muaj 5 muaj 5muaj 5 muaj 4 muaj 4 muaj 7 muaj 7 muaj 8 muaj 9 muaj 12 muaj 8 muaj 7 muaj 7 muaj 7 muaj 8 muaj 5 muaj 5 muaj 5 muaj 6 muaj 5 muaj 7 muaj 8 muaj 9 muaj 5 muaj 4 muaj 6 muaj 7 muaj
Tipi rritjes Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens.
Index i ELISA %
Rezultati
1.889401 Negativ 1.474654 Negativ 1.520737 Negativ 1.428571 Negativ 1.428571 Negativ 1.935484 Negativ 2.073733 Negativ 1.56682 Negativ 1.382488 Negativ 1.428571 Negativ 1.336406 Negativ 1.56682 Negativ 1.612903 Negativ 1.705069 Negativ 1.981567 Negativ 1.198157 Negativ 1.751152 Negativ 1.56682 Negativ 3.456221 Negativ 2.02765 Negativ 2.02765 Negativ 1.658986 Negativ 1.981567 Negativ 1.520737 Negativ 1.428571 Negativ 1.520737 Negativ 2.626728 Negativ
51
Nga tabela duket qarte se të gjitha kampionet e analizuara jane negative. Përqindjet e pozitivitetit, të llogaritura sipas formulës përkatëse janë nën 15%, i cili është edhe pragu i pozitivitetit. Nese do verejme shifrat e analizuara ato shkojne nga 1.336406 që eshte shifra e pozitiviteit me e vogël, deri tek ajo 3.4456221 qe eshte shifra me e larte.
Tab. Nr. 14: Rezultatet sipas individëve, pas kampionet e treta të pllakës së parë Kampion nr. 26 25 12 92 17 20 15 13 22 14 7 12 93 97 92 17 20 12 92 17 20 15 13 22 14 02 025
Vendi i marrjes Raca Delvine Delvine Delvine Delvine Delvine Delvine Delvine Delvine Delvine Delvine Sarande Sarande Sarande Sarande Sarande Sarande Sarande Sarande Sarande Sarande Delvine Delvine Delvine Delvine Delvine Delvine Delvine
analizës me ELISA test për 27
Gjendja e derrave
Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim
Mosha ne muaj 4 muaj 8 muaj 7 muaj 4 muaj 4 muaj 4 muaj 3 muaj 4 muaj 5 muaj 8muaj 24 muaj 6 muaj 7 muaj 7 muaj 5 muaj 8 muaj 9 muaj 5 muaj 5 muaj 6 muaj 8 muaj 9 muaj 6 muaj 7 muaj 4 muaj 8 muaj 10 muaj
Tipi rritjes Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens.
Index i ELISA %
Rezultati
1.612903 Negativ 1.751152 Negativ 2.718894 Negativ 1.935484 Negativ 1.797235 Negativ 1.474654 Negativ 1.520737 Negativ 1.474654 Negativ 1.520737 Negativ 1.889401 Negativ 1.935484 Negativ 1.981567 Negativ 2.81106 Negativ 1.428571 Negativ 1.520737 Negativ 1.290323 Negativ 1.290323 Negativ 1.843318 Negativ 1.612903 Negativ 1.705069 Negativ 1.981567 Negativ 1.566822 Negativ 1.382488 Negativ 1.658986 Negativ 1.797235 Negativ 1.797235 Negativ 1.843318 Negativ
52
Edhe rezultatet e paraqitura në këtë tabelë tregojnë për rezultate negative. Vlerat e PP shkojne nga 2.718894 që është edhe vlera maksimale, në 1.29033, rezultate që tregojne për vlera të pastra negative, larg pragut të pozitivitetit.
Tab. Nr. 15: Rezultatet sipas individëve, pas kampionet e pllakës së parë Kampion nr. 25 12 92 17 20 15 13 22 7
Vendi i marrjes Raca Sarande Delvine Sarande Sarande Sarande Sarande Delvine Delvine Sarande
analizës me ELISA test për 9
Gjendja e derrave
Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim
Mosha ne muaj 7 muaj 6 muaj 5 muaj 7 muaj 3 muaj 9 muaj 4 muaj 4 muaj 8 muaj
Tipi rritjes Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens.
Index i ELISA % 1.705069 1.658986 1.566822 1.566823 1.428571 1.428571 1.428571 1.889401 1.889401
Rezultati
Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ
Edhe këto serume kanë rezultuar negative për antitrupa antitrikinelarë, rezultatet e PP jane shume larg vlerave prag te pozitivitetit.
Tab. Nr. 16: Rezultatet sipas individëve, pas kampionet e para të pllakës së dytë
analizës me ELISA test për 27
53
Kampion nr. 93 94 95 96 97 98 99 100 9 17 20 27 15 29 14 30 13 22 20 27 15 29 14 30 13 22 109
Vendi i marrjes Raca Delvine Delvine Delvine Delvine Delvine Delvine Delvine Delvine Delvine Delvine Sarande Sarande Sarande Sarande Sarande Sarande Sarande Sarande Sarande Sarande Delvine Delvine Delvine Sarandë Delvine Delvine Delvine
Gjendja e derrave
Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim
Mosha ne muaj 4 muaj 8 muaj 5 muaj 7 muaj 3 muaj 5 muaj 8 muaj 6 muaj 3 muaj 8 muaj 10 muaj 3 muaj 11 muaj 7 muaj 6 muaj 4 muaj 5 muaj 8 muaj 8 muaj 6 muaj 18 muaj 5 muaj 7 muaj 8 muaj 6 muaj 3 muaj 7 muaj
Tipi rritjes Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens.
Index i ELISA % 1.535945 1.935484 1.566822 1.612903 1.474654 1.336406 1.935484 1.612903 1.474654 1.751152 1.797235 3.778802 1.382488 2.073733 3.732719 1.658986 1.336406 1.797235 1.612903 7.142857 1.382488 1.382488 30.46083 1.520737 2.027655 2.442396
Rezultati
Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Pozitiv Negativ Negativ Negativ
Po të vërejmë rezultatet e arritura pas leximit të rezultateve në multiskan, do vërejmë se në 27 serumet e para, të vendosura në pllakën e dytë të testit ELISA do të verejmë se një kampion rezulton pozitiv për antitrupa antitrikinelarë dhe vlera e fituar e PP eshte 30.46083%, çka do të thotë sa dyfishi i pragut te pozitivitetit, i cili eshte 15%. Kjo tregon për një infeksion të ri aktiv. Le të analizojmë 27 kampionet e dyta të pllakes së dytë Tab. Nr. 17: Rezultatet sipas individëve, pas kampionet e dyta të pllakës së dytë
analizës me ELISA test për 27
54
Kampion nr. 105 117 116 118 114 103 102 101 80 51 21 30 50 43 31 22 11 1 42 32 52 12 2 41 33 53 13
Vendi i marrjes Raca Delvine Delvine Delvine Sarande Delvine Delvine Delvine Delvine Delvine Delvine Sarande Sarande Sarande Sarande Sarande Sarande Sarande Sarande Sarande Sarande Delvine Delvine Delvine Delvine Delvine Delvine Delvine
Gjendja e derrave
Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim
Mosha ne Tipi muaj rritjes Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens.
Index i ELISA % 1.843318 1.336406 1.889401 35.20737 1.705069 1.336406 1.520737 1.751152 1.705069 1.612903 1.290323 38.94009 1.382488 3.59447 2.718894 1.935484 1.428571 1.658986 1.612903 31.93548 1.612903 1.474654 1.797235 1.658986 1.658986 1.658986 1.658986
Rezultati
Negativ Negativ Negativ Pozitiv Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Pozitiv Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Pozitiv Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ
Po te analizojme 27 serumet e dyta të vendosura ne pllakën e dytë të ELISA, do të vërejme se dy kampione kanë rezultuar pozitive për antitrupa antitrikinelare me vlera të PP përkatesisht 38.94009% dhe 31.93548%.
Tab. Nr. 18: Rezultatet sipas individëve, pas kampionet e treta të pllakës së dytë
analizës me ELISA test për 27
55
Kampion nr. 3 44 31 24 14 4 45 35 25 54 5 46 36 26 16 6 47 37 27 17 7 48 38 18 18 8 49
Vendi i marrjes Raca Delvine Delvine Delvine Sarande Delvine Delvine Delvine Delvine Delvine Delvine Sarande Sarande Sarande Sarande Sarande Sarande Sarande Sarande Sarande Sarande Delvine Delvine Delvine Delvine Delvine Delvine Delvine
Gjendja e derrave
Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim
Mosha ne muaj 7 muaj 5 muaj 4 muaj 8 muaj 6 muaj 8 muaj 5 muaj 11muaj 8 muaj 7 muaj 12 muaj 4 muaj 18 muaj 4 muaj 8 muaj 7 muaj 5 muaj 9 muaj 9 muaj 8 muaj 7 muaj 9 muaj 8 muaj 8 muaj 5 muaj 4 muaj 6 muaj
Tipi rritjes Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens.
Index i ELISA % 3.917051 2.534562 2.119816 12.99539 1.843318 1.797235 1.843318 1.612903 1.290323 1.843318 7.235023 31.15207 1.474654 1.658986 1.290323 1.751152 1.843318 3.271889 1.290323 16.26728 1.474654 1.658986 4.746544 2.488479 2.35023 1.981567 2.258065
Rezultati
Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Pozitiv Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Pozitiv Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ
Edhe rezultatet e 27 serumeve të treta të pllakës së dytë tregojnë dy serume pozitive përkatesisht me vlera te PP 31.15207% dhe 16.26728%. Tab. Nr. 19: Rezultatet sipas individëve, pas kampionet e pllakës së dytë
analizës me ELISA test për 9
56
Kampion nr. 39 12 29 19 9 15 40 23 20
Vendi i marrjes Raca Sarande Sarande Delvine Delvine Delvine Delvine Delvine Delvine Delvine
Gjendja e derrave
Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim
Mosha ne muaj 7 muaj 5 muaj 9 muaj 5 muaj 4 muaj 6 muaj 7 muaj 5 muaj 4 muaj
Tipi rritjes Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens.
Index i ELISA % 8.663594 1.935484 2.442396 1.658986 2.027655 5.990783 2.304147 1.981567 2.073733
Rezultati
Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ
Të gjitha kampionet e vendosura në këto pozicione rezultuan negative për antitrupa antitrikinelarë
Tab. Nr. 20: Rezultatet sipas individëve, pas kampionet e pllakës së tretë
Kampion nr.
Vendi i marrjes
Raca
011
Delvine Delvine Delvine Sarande Delvine Delvine Delvine Delvine Delvine Delvine Sarande Sarande Sarande Sarande Sarande
Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim
033 62 100 340 201 167 84 012 035 66 105 257 220 169
analizës me ELISA test për 27
Gjendja e derrave Mosha ne muaj 4 muaj 5 muaj 8 muaj 7 muaj 6 muaj 7 muaj 7 muaj 7 muaj 8 muaj 4 muaj 7 muaj 3 muaj 9 muaj 11 muaj 13 muaj
Tipi i rritjes Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens.
Index ELISA %
Rezultati
1.732391
Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ
1.960337 1.595623 1.458856 1.550034 1.413266 1.367677 1.732391 13.12972 1.777984 3.236836 1.914748 1.641213 1.367677 2.097105
57
85 013 036 66 105 257 220 169 85 013 036 81
Sarande Sarande Sarande Sarande Sarande Delvine Delvine Delvine Delvine Delvine Delvine Delvine
Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim
24 muaj 9 muaj 6 muaj 36 muaj 5 muaj 3 muaj 8 muaj 12 muaj 7 muaj 4 muaj 9 muaj 3 muaj
Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens.
1.960337 2.188284 2.735354 4.330978 2.826533 1.504445 1.732391 1.641213 2.780944 2.370641 1.777986 1.732391
Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ
Të 27 kampionet e renditura në tabelë kane rezultuar negative për atitrupa antitrikinelare
Tab. Nr. 21: Rezultatet sipas individëve, pas kampionet e pllakës së tretë
Kampion nr.
Vendi i marrjes
Raca
104
Delvine Delvine Delvine Sarande Delvine Delvine Delvine Delvine Delvine Delvine Sarande Sarande Sarande Sarande Sarande Sarande
Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim
341 234 174 82 015 044 139 153 299 242 149 79 017 045 136
analizës me ELISA test për 27
Gjendja e derrave Mosha ne muaj 4 muaj 8 muaj 7 muaj 4 muaj 4 muaj 3 muaj 4 muaj 5 muaj 7 muaj 5 muaj 5 muaj 6 muaj 5 muaj 4 muaj 7 muaj 4 muaj
Tipi i rritjes Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens.
Index ELISA %
Rezultati
1.458856
Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ
3.692729 2.598587 3.510372 3.145658 1.641213 1.823572 1.595623 2.370641 3.328015 2.826533 1.504445 1.732391 7.704582 1.823573 3.054479
58
119 300 231 244 76 019 046 59 97 320 276
Sarande Sarande Sarande Sarande Delvine Delvine Delvine Delvine Delvine Delvine Delvine
Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim
6 muaj 5 muaj 4 muaj 6 muaj 6 muaj 6 muaj 5 muaj 8 muaj 3 muaj 6 muaj 8 muaj
Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens.
1.686802 2.41623 3.236836 6.200137 2.142694 1.641213 10.5767 1.869159 3.920675 2.279462 1.595623
Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ
Te gjitha kampionet rezultojne negative Tab. Nr. 22: Rezultatet sipas individëve, pas kampionet e pllakës së tretë
Kampion nr.
Vendi i marrjes
Raca
245
Delvine Delvine Delvine Sarande Delvine Delvine Delvine Delvine Delvine Delvine Sarande Sarande Sarande Sarande Sarande Sarande Sarande Sarande Sarande
Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim
78 021 047 226 148 342 279 129 09 026 049 91 199 314 290 148 01 029
analizës me ELISA test për 27
Gjendja e derrave Mosha ne muaj
Tipi i rritjes Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens.
Index ELISA % 1.960337 2.142694 3.008891 2.142694 1.641213 4.285389 2.917711 3.145658 1.595623 1.777982 1.823572 1.595623 3.328015 1.869159 1.960337 2.963301 1.550034 3.783907
Rezultati
Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ
59
041
Sarande Delvine Delvine Delvine Delvine Delvine Delvine Delvine
91 199 314 290 148 01 029
Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim Kryqezim
Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens. Ekstens.
1.595623 8.342831 1.960337 2.051516 1.869159 3.647139 4.422156 1.77798
Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ Negativ
Te gjitha kampionet rezultuan negative. Nga 270 serumet e analizuara kanë rezultuar pozitiv për praninë e antitrupave antitrikinela 6 serume, ku vlerat e PP variojne nga 16. 267 deri në 38.940, që është edhe vlera me e lartë e PP, të fituara pas leximit në multiskan të reaksionit (grafiku nr. 1). Të llogaritura në përqindje rezulton që 2. 2 % e krerëve të marë në studim kanë rezultuar pozitiv për infeksionin trikinelar (grafiku nr. 2) Po të llogarisim prevalencën reale, të fituar pas testimit të 270 serumeve të derrave të prelevuar në zonën ku u krye studimi, me anë të formulës përkatëse epidemiologjike
250 200
236
150 100 50 21
7
6
PP5-10
PP 10-14
PP ≥ 15
0 PP 0-5
Vlerat e PP te paraqitura ne vlere numerike
Grafiku nr. 1: Vlerat e PP të fituara pas analizimit të serumeve me ELISA test Pozitiviteti ne perqindje i serumeve te testuar PP 0-5
PP 5-10
PP 10-14
PP ≥ 15
2% 8% 3%
87%
60
Po të llogarisim prevalencën reale, të fituar pas testimit të 270 serumeve të derrave të prelevuar në zonën ku u krye studimi, me anë të formulës përkatëse epidemiologjike do të verjmë se: prevalenca reale është simë poshtë: Prevalenca reale (Pr) dhe prevalenca e testit (Pt) Seroprevalenca sipas testit rezultoi 2.22%. Përllogaritja e prevalencës reale merren në konsideratë specificiteti dhe sensitiviteti i testit. Specificiteti i testit të përdorur në këtë studim ishte 99.7% dhe sensitiviteti 89.5% Prevalenca reale = (Pt +Sp -1)/(Sp+Se- 1) Pr= (0.022 + 0.997 -1)/(0.997 +0.895 -1) = 0.213 Prevalenca reale 2.13%
Por edhe pse Enzyme-linked immunosorbent assay (ELISA) është metoda më e përdorur zakonisht për zbulimin e infeksionit nga Trichinella, kryesisht për shkakun e sensitivitetit të metodës, që lejon zbulimin duke filluar nga 1 larvë për 100g ind muskular (Office International des Epizooties. 2004) dhe sensitiviteti i ELISA varion midis 93.1 dhe 99.2%, ndërsa specificiteti varion nga 90.6 në 99.4%, pas ekzaminimit të mostrave të serumit të derrave të cilët e kanë origjinën nga fermat të lira nga trikinelat (Trichinella-free) (Murrell, K. D., W. R. Anderson, G. A. Schad, R. D. Hanbury, K. R.Kazacos, H. R. Gamble, and J. Brown. 1986- Oliver, D. G., P. Singh, D. E. Allison, K. D. Murrell, and H. R. Gamble.1989, Van der Leek, M. L. J. B. Dame, C. L. Adams, K. D. Gillis, and R. C. Littell. 1992), ajo nuk mund të përdoret si provë zyrtare për praninë ose jo të këtij infeksioni. Komisioni Europian, me anë të rregullores së re, nr. 2075/2005, përcakton rregulla të veçanta për kontrollet zyrtare të Trikinelave në mish, për të përmirësuar sigurinë e ushqimit për konsumatorët evropianë. Kështu, përveç kontrolleve me metoda indirekte, çdo karkasë e derrave të therur, të cilët përdoren për konsum publik, duhet ti nënështrohet ekzaminimit direkt per pranine ose jo të trikinelave (rregullore, nr. 2075/2005 e Komisionit Europian). Bazuar në rregullat e vendosura, ELISA indirekte mund të përdoret si metodë screening në strategjitë e serosurvejancës për të dhënë një tabllo të përgjithshme të kësaj zoonoze.
61
3.1.7. Përfundimet e detyrës së parë: Pas analizimit me ELISA test të 270 kampioneve të serumit të derrave, rezultuan pozitive për infeksionin trikinelar 6 kampione ose 2.13% e kampioneve të analizuar ELISA është një metodë e shpejtë me një sensitivitet që varion midis 93.1 dhe 99.2% dhe me një specificitet që shkon nga 90.6 në 99.4%. Me anë të saj mund të zbulohen 1 larvë për 100 g ind muskular. Edhe pse me vlera të larta diagnostike ELISA nuk mund të përdoret si provë konfirmuese për përcaktimin e zonave të lira nga trikineloza. Ajo mund të përdoret vetëm si provë screening në programet e serosurvejancës për qartësimin e situatës epidemiologjike të infeksionit trikinelar.
Mbështetur në rregulloren nr. 2075/2005 të Komisionit Europian, çdo karkasë e derrave të therur për konsum human duhet të kontrollohet për praninë ose jo të trikinelave në indet muskulare.
62
DETYRA E DYTE
4.
PËRDORIMI I METODËS SË TRETJES ARTIFICIALE PËR ZBULIMIN E LARVAVE TË TRIKINELAVE NGA MUSKUJT E DIAFRAGMËS SË DERRAVE
Identifikimi i larvave Trichinella në mostrat e muskujve të derrave dhe llojeve të tjera të kafshëve të destinuara për konsum human (p.sh., kuajt, derrat e egër, dhe arijtë) është i kufizuar në postuar inspektimin pos mortem të karkasave. (Gamble, H. R., A. S. Bessonov, K. Cuperlovic, A. A. Gajadhar, F. van Knapen, K. Noeckler, H. Schenone, and X. Zhu. 2000.). Për të identifikuar prirjen dhe, në veçanti, speciet e kafshëve optimale për kërkime diagnostike, janë kryer disa studime eksperimentale duke përdorur doza të larvave që “imitojnë” infeksionet natyrale. Kështu, në derrat shtepiake, tre vende kryesore të paracaktuara janë për T. spiralis janë këmbët e diafragmës, gjuha, dhe muskujt maseter (Forbes, L. B., and A. A. Gajadhar. 1999, Gamble, H. R., A. S. Bessonov, K. Cuperlovic, A. A. Gajadhar, F. van Knapen, K. Noeckler, H. Schenone, and X. Zhu. 2000.) dhe rezultate analoge janë vërejtur në infeksionet eksperimentale nga T. britovi dhe T. pseudospiralis në këtë specie përbujtëse (Nockler K, F. J. Serrano Aguilera, P. Boireau, C. M. O. Kapel, and E. Pozio. 2005.). Përveç zgjedhjes optimale të muskujve diagnostikuese, një madhësi adekuate e mostrës duhet të japë një nivel të pranueshëm të ndjeshmërisë (sensitivitetit) për zbulimin e larvave Trichinella. Parimisht, teknika e tretjes artificiale lejon shqyrtimin e një pool-i të mostrave të muskujve deri në 100 karkasa (Nockler K, E. Pozio, W. P. Voigt, J. Heidrich. 2000). Megjithëse teknika e tretjes artificiale kërkon më shumë pajisje teknike, ajo i plotëson të gjitha kërkesat për efikasitet, kosto-efektivitet, dhe sensitivitet dhe larvavat jo të inkapsuluara të Trichinella-ve gjënden me lehtësi nga ekzaminimi mikroskopik i lëngjeve të tretjes shumë lehtë. Nisur nga këto të dhëna të literaturës dhe nga studime të ngjashme, ndërmorëm studimin me titullin e mësipërm që përbën edhe detyrën e dytë të këtij studimi. 4.1.
Materiali dhe metoda
Në studim u morën 27 pool kampione. Cdo pool u formua nga 10 mostra muskujsh nga këmbët e diafragmës, të cilët i përkisnin 10 derrave të ndryshëm. Serumet e këtyre derrave më parë u testuan me ELISA për identifikimin e antitrupave antitrikinela dhe 6 prej tyre rezultuan pozitive. Për përgatitjen e provës u veprua konformë rekomandimeve të OIE (Office International des Epizooties. 2004. Trichinellosis, chapter 2.2.9. In Manual of standards for diagnostic tests and vaccines, 5th ed), si më poshtë:
63
Në një beker me vëllim 3 litra u hodhën 16 ml HCl, 2 litra ujë rubineti të parangrohur në 46-48oC dhe u vendosën në një përzierës manjetik me pllakë ngrohëse. U shtuan 10g pepsinë 100 g pooll kampioni muskular të prelevuar, ashtu si u spjegua më sipër, u gri në mikser. Mishi i grirë u hodh në bekerin që përmbante ujë, acid klorhidrik dhe pepsinë. Bekeri u mbulua me fletë alumini. Përzjersi magnetik u gradua në mënyrë që temperatura të ishte konstante prej 44°C deri në 46°C gjatë operacionit. Lëngu në tretje u përzie deri sa grimcat e mishit u zhdukën (rreth 30 min). Më pas lëngu i përftuar në këtë u derdh në një beker, me anë të një hinkë të mbuluar me sitë, pasi më parë kishte pushuar për rreth 30 minuta në hinkë Procesi në tretje u konsiderua i pranueshëm kur jo më shumë se 5% e peshës së mostrës së fillimit mbeti mbi sitë. Pas 30 minutash 40 ml lëng u hodh në një tub dhe u la të pushojë për rreth 10 minuta Pas kësaj kohe, me kujdes nga tubi u aspiruan 30ml supernatant dhe në tub u la vetëm 10 ml solucion i tretur i kampionit. Pjesa e mbetur prej 10 ml e sedimenteve të mostrës u derdh në një pjatë petri për numërimin e larvave Numërimi i larvave Numërimi i larvave u krye me anë të një mikroskopi optik me zmadhim 40x 4.2.
Rezultatet dhe diskutimi
Pas kontrollit që ju bë të gjitha kampioneve në mënyrë individuale rezultuan negative 265 kampione. Rezultuan pozitive 5 kampione për trikinelozë me një numër larvash mesatarisht 1 larvë për një kampion. Nëse llogarisim përqindjen e infeksionit trikinelar, pozitiviteti mbi kampionet e kontrolluar është rreth 2,2% (grafiku nr. 3) Pozitiviteti ne perqindje i kampioneve muskulare te analizuara me metoden e tretjes artificiale 2% 98%
pozitiv negativ
64
Grafiku nr. 3: Përqindja e pozitivitetit për infeksionin trikinelar të kampioneve të analizuara me provën e tretjes artificiale.
Ky rezultat përputhet me disa rezultate të marra nga aurorë të ndryshëm nga vendet e rajonit, për infeksionin trikinelar në derrat shtepiakë dhe ështe më i ulët nga ai i arritur nga autorë të tjerë në vende të ndryshme të Europës dhe të kontinenteve të tjera. Ky rezultat tregon edhe një herë domosdoshmërinë e qartësimit të situatës epizootike të infeksionit trikinelar në derrat për mish në vendin tonë dhe kontrollin e çdo karkase derri të therur për konsum human për praninë e trikinelave. 4.3.
Përfundime
Pas analizimit me provën e tretjes artificiale të 270 kampioneve rezultuan pozitiv 5 kampione ose rreth 2, 2 % e kampioneve të analizuar Kjo provë ka një sensitivitet zbulimi prej rreth 1 larva për një gram ind muskular të analizuar Prova e tretjes artificiale eshte nje prove zyrtare konfirmuese per pranine e infeksionit trikinelar ne karkasat e derrave te therur
65
DETYRA E TRETË
5.
KONKORDANCA NDËRMJET ELISA DHE METODËS SË TRETJES ARTIFICIALE NË DIAGNOZËN E INFEKSIONIT TRIKINELAR NË DERRA
Për të matur intensitetin ose cilësitë e karahasueshme ndërmjet dy ose më shumë provave të marra në studim, shfrytëzuam konkordancën (përpuethshmërinë) si koncept. Përqindja e konkordancës së observuar është raporti i bashkësisë së rezultateve të harmonishëm (konkordues), të marra me ndihmën e testeve të ndryshme, ose nga eksperimente të ndryshme mbi bashkësinë e subjekteve të studiuara. Përqindja e konkordancës llogaritet me anë të tabelës së kontingencës së thjeshtë që përmban testin A dhe B (tabela nr. 11)
TESTI A
TESTI B
Ku:
+
+ a
b
Total f1
Total
c n1
d n2
f2 N
a = kafshët pozitive të të dy provave b = kafshët negative me testin A c = kafshët negative me testin B d = kafshët negative të të dy provave Konkordanca = a+d / N
Vlerësimi i përpuethshmërisë së testeve të analizuar në raport me testin standart u vlerësua sipas kufijve të vlerave të mëposhtëme: 1 – 0.81 = konkordancë e shkëlqyer 0.80 – 0.61 = e mirë 0.60 - 0.41 = mesatare 0-40 - 0.21 = e ulët 0.20 - 0.01 = e papërfillshme Pasi hidhen të dhënat në tabelë, konkordanca e observuar llogaritet sipas formules: a+d Po = -----N 66
TESTI A (ELISA)
TESTI B (Tretja artificiale)
Po =
+
+ 11
264
Total 275
Total
265 266
529 793
794 1,069
11+529 ----------- = 0,51. 1069
*po: përqindja e konkordancës së observuar. Ashtu sikurse vërehet nga llogaritjet e formulës së mësipërme, konkordanca e observuar është e një rendi prej 0.52, çka do të thotë se të dy provat, të krahasuara midis tyre kanë një përpuethshmëri mesatare. Llogaritja e koeficientit kappa, që përfaqëson konkordancën mes dy gjykimeve (rezultateve të dy testeve), u llogarit sipas formulës së mëposhtëme:
2( cd-bc) K (koeficienti kappa) = --------------- = n1f2+n2f1
2(140185-69960) 140450 --------------------------- = ------------------ = (266x794)+(793x275) 211204+218075
K (koeficienti kappa) = 0,56, çka do të thotë që i afrohet një vlerësimi të mirë Ky koeficient për më tepër përdoret në praktike dhe është i thjeshtë për tu llogaritur dhe për të krahasuar, ashtu si e përmendëm edhe më sipër, rezultatet e fituara nga dy prova të ndryshme diagnostike.
67
5.1.
Përfundim
Në rastin tonë konkordanca midis dy provave të përdorura për vlerësimin e situatës së trikinelozës në derrat e zonës së është e rendit mesatar. Duke u nisur nga karakteristikat e të dy provave, si dhe nga rekomandimet e OIE mbi standartet e kontrollit të trikinelozes, si zoonozë mjaft problematike për shëndetin publik, sidomos në vendet e varfra, të dy provat mund të përdoren me sukses për diagnozën e trikinelozës në derrat për konsum human. Por bazuar ne rekomandimet e OIE dhe komisionit Europian prova zyrtare mbetet kontrolli i karkasave të çdo derri të therur, aq me tepër kur bëhet fjalë për eksportet e derrave jashtë Komunitetit Europian.
68
6.
PERFUNDIME
Pas analizimit me ELISA test kit të 270 kampioneve të serumit të derrave rezultuan pozitive për infeksionin trikinelar 6 kampione ose rreth 2.% e kampioneve të analizuar ELISA është një metodë e shpejtë me një sensitivitet që varion midis 93.1 dhe 99.2% dhe me një specificitet që shkon nga 90.6 në 99.4%. Me anë të saj mund të zbulohen 1 larvë për 100 g ind muskular. Edhe pse me vlera të larta diagnostike ELISA nuk mund të përdoret si provë konfirmuese për përcaktimin e zonave të lira nga trikineloza. Ajo mund të përdoret vetëm si provë screening në programet e serosurvejancës për qartësimin e situatës epidemiologjike të infeksionit trikinelar Mbështetur në rregulloren nr. 2075/2005 të Komisionit Europian, çdo karkasë e derrave të therur për konsum human duhet të kontrollohet për praninë ose jo të trikinelave në indet muskulare Pas analizimit me provën e tretjes artificiale të 270 kampioneve rezultuan pozitiv 5 kampione ose rreth 2 (1.85%) e kampioneve të analizuar Kjo provë ka një sensitivitet zbulimi prej rreth 3 larva për një gram ind muskular të analizuar. Në rastin tonë përqindja e konkordancës së observuar midis dy provave të përdorura për vlerësimin e situatës së trikinelozës në derrat e zonës së është e rendit mesatar
69
7. 7.1.
SUMMARY INTRODUCTION
Roundworms of the genus Trichinella are spread worldwide. They are responsible for one of the most serious helminthic zoonoses. The Trichinella nematode is one of the biggest intracellular parasites. In nature it is maintained by sylvatic and domestic cycles. Trichinellosis is a parasitic disease that in the past there has always been known for its importance. However, it is becoming increasingly clear that the greatest priority should be given due this zoonotic impact on public health and the economy, especially in poor countries. It is now known as re-emergent problem in Latin America, Eastern Europe and Asia. Infection of humans occurs by ingestion of cystic Trichinella larvae that are in muscle tissue of domestic or wild animals. These parasites are spread in the wild in all continents except Antarctica, and in many countries in domestic pigs (Pozio and Murrell, 2006). The most important source of human infection worldwide is domestic pig, but, for example, in Europe, meat horses and boars have played an important role during outbreaks of infection occurred in the past three decades. As a consequence the European emergency problem, some European Union member states and associated countries not members of the European Union, have implemented a monitoring program for Trichinella in pigs, horses, wild boar and other species of wildlife. From this point of view, a serological diagnosis of swine trichinellosis as one of the most vulnerable species will serve a little bit to clarify the epidemiological situation of this infection in our country. Gli animali possono essere testati per la presenza di anticorpi anti-Trichinella nel siero o nel brodo, antemortem o post-mortem. According to the International Commission for Trichinellosis, indirect methods, such as the discovery of anti-Trichinella antibodies in domestic and wild animals are not recommended as a substitute method for inspecting individual meat carcasses. However, serology for diagnosis of Trichinellosis is considered to be appropriate for surveillance and epidemiological investigations of domestic and wild animals. Based on these considerations, as well as to clarify the epidemiological situation of infection trikinelar we started the study "RESEARCH ON SEROPREVALENCE OF TRICHINELLOSIS IN DOMESTIC PIGS OF SARANDA REGION " The study entitled "Research on the trikinelozës seroprevalence in pigs of Saranda zone is designed to perform as a search consisting of the following tasks:
70
The use of ELISA for the detection of antibodies against Trichiella spp. as an indicator of the presence of Trichinella infection in pigs; Use of artificial digestion method for the detection of Trichinella larvae from the diaphragm muscles of pigs; Concordance between ELISA and artificial digestion method in the diagnosis of Trichinella infection in pigs;
MATERIAL AND METHODS 7.2.1. Study location In this study the samples were collected from butcheries of Saranda district. The study population was pigs, which were brought to butcheries in that districts for the purpose of slaughter. The demographic factors like age and husbandry practices were recorded for individual pig. Muscle samples and/or serum samples were collected for Trichinella investigation. The sample size was determined by the formula: n = {1 – (1- p1)1/d } {N-d/2} + 1 N= population size: 2700 pigs d = number of animals potentially infected by 5% = 135 individuals n = size of the sample to be analyzed =? p1 = probability of finding at least one diseased individual in the sample (95%) n = {1 – (1- 0.95)1/135 } {2700-135/2} + 1 n = {1 – (1- 0.95)0.007407 } {2632.5} + 1 n = (1 – 0.978054) (2632.5) + 1 n = (0.022) (2632.5) + 1 n =57.915 +1 = 59 Calculating the size of the sample population z= confidence coefficient = 95%; z = 1.96 p = expected prevalence of 5% (0:05) q = 1-p = 1-0.05 = 0.95 d = acceptable error (allowing) = 5% (0:05) Resulting from the application of the formula n = 304 samples; Formula to correct sample size for small populations of known size
= 270 samples 71
8. The first objective: Use of ELISA for the detection of antibodies against Trichinella spp. as an indicator of Trichinella infection in pigs 8.1. Material and method
Study included 270 pigs in several farms in the area of Saranda. They collected blood at the time of slaughter directly from the heart. Then blood was left at room temperature over night and the serum was taken from him. The serum obtained in this way was collected in special of containers and preserved in freezing temperature 40°C. To conduct the study was used PrioCHECK® Trichinella Ab, an indirect ELISA for the detection of antibodies against Trichinella spp. in blood and in meat juice and the reaction was conducted by the following procedure: 8.1.1. Sample preparation Sample dilution:
Add 10 μl of Positive Control to wells A1 and B1 of the Dummy Plate. Add 10 μl of Weak Positive Control to wells C1 and D1 of the Dummy Plate. Add 10 μl of Negative Control to wells E1 and F1 of the Dummy Plate. Add 10 μl of serum samples to the remaining wells of the Dummy Plate. Add 90 μl of Sample Diluent to each well of the Dummy Plate and mix by pipetting up and down 5 times. Add 80 μl of Sample Diluent to each well of the Test Plate. Transfer 20 μl of the diluted samples and controls from the Dummy Plate to the Test Plate and mix by pipetting up and down 5 times. Sample incubation Incubate the samples on the Test Plate for 30±1 minutes at room temperature (22±3°C). Wash the Test Plate four times with 300 μl 1x Conjugate incubation
Add 100 μl of the diluted Conjugate to each well of the Test Plate. Incubate the Test Plate for 30±1 minutes at 22±3°C. Wash the Test Plate four times with 300 μl 1x Wash Fluid working solution Substrate reaction
72
Add 100 μl of the Chromogen (TMB) substrate to each well on the Test Plate. Incubate the Test Plate for 15±1minutes at 22±3°C. Add 100 μl of the Stop Solution to each well of the Test Plate. Detection Shake the Test Plate shortly (5-10 s.) either on an orbital shaker (~300 rpm) or manually on the working bench. Read the Test Plate in the ELISA reader at 450 nm within 15 minutes. Calculation of results
OD450nmSample ---------------------------------- x100= X% positivity OD450nm Positive control Interpretation of results Results obtained above or equal the cut-off of 15 PP are considered positive. Results obtained below the cut-off of 15 PP are negative
8.1.2. Results obtained and discussion The results obtained after laying and reading of the ELISA test on blood serum samples from pigs collected from Saranda area, expressed in OD and percentage positivity (PP) are presented in the following tables: Table. 3: Numbers of serum pertaining 90 heads of pigs analyzed in first ELISA plate 1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
A
+
15
35
41
50
36
29
2
3
9
29
92
B
+
66
96
59
139
134
72
106
237
19
8
17
C
+-
77
28
100
88
111
107
195
21
26
24
20
D
+-
97
138
148
132
55
68
27
238
30
185
15
E
-
17
80
43
114
33
147
221
17
5
10
13
F
-
117
144
5
40
124
97
7
14
13
28
22
G
143
129
108
16
64
140
6
16
236
220
26
14
H
81
128
134
57
125
19
18
22
25
15
25
7
73
Tab. No. 4: OD obtained after reading in multiscan of 90 sera placed in the first ELISA plate Tab. No. 5: The values of PP (the positivity rate) calculated by relevant formula OD from 90 serum set in the first ELISA plate
1.935.484 1.889.401 3.732.719 1.981.567
1.474.654 1.520.737 1.889.401 1.751.152 1.981.567 1.935.484 6.036.866 1.935.484
1.520.737 1.797.235 1.889.401 1.705.069 1.612.903 2.119.816 1.843.318 1.889.401
1.428.571 1.382.488 1.382.488 1.156.682 1.474.654 1.474.654 1.520.737 1.889.401
1.202.765 1.889.401 1.474.654 1.520.737 1.428.571 1.428.571 1.935.484 2.073.733
1.156.682 1.382.488 1.428.571 1.336.406 1.156.682 1.612.903 1.705.069 1.981.567
1.198.157 1.751.152 1.156.682 3.456.221 1.202. 765 1.202.765 1.658.986 1.981.567
1.520.737 1.428.571 1.520.737 2.626.728 1.612.903 1.751.152 2.718.894 1.935.484
1.797.235 1.474.654 1.520.737 1.474.654 1.520.737 1.889.401 1.935.484 1.981.567
1.751.152 1.428.571 1.520.737 1.290.323 1.290.323 1.843.318 1.612.903 1.705.069
1.981.567 1.156.682 1.382.488 1.658.986 1.797.235 1.797.235 1.843.318 1.705.069
1.658.986 1.156.682 1.156.682 1.428.571 1.428.571 1.428.571 1.889.401 1.889.401
1.473 1.394 0.457 0.478 0.042 0.041 0.081 0.043
0.032 0.033 0.041 0.038 0.043 0.042 0.131 0.042
0.033 0.039 0.041 0.034 0.035 0.046 0.04 0.041
0.031 0.03 0.03 0.034 0.032 0.032 0.033 0.041
0.044 0.041 0.032 0.033 0.031 0.031 0.042 0.045
0.034 0.03 0.031 0.029 0.034 0.035 0.037 0.043
0.026 0.038 0.034 0.075 0.044 0.044 0.036 0.043
0.033 0.031 0.033 0.057 0.035 0.038 0.059 0.042
0.039 0.032 0.033 0.032 0.033 0.041 0.042 0.043
0.061 0.031 0.033 0.028 0.028 0.04 0.035 0.037
0.043 0.034 0.03 0.036 0.039 0.039 0.04 0.037
0.036 0.034 0.034 0.031 0.031 0.031 0.041 0.041
As seen from the table above, 90 samples analyzed all resulted negative for antiTrichinella antibodies. PP values (percentage of positivity), obtained after calculating the results, according to the above formula are quite low. Table. 7: OD obtained after reading in multiskan of 90 sera placed in the second ELISA plate
1.473 1.394 0.457 0.478 0.041 0.052 0.038 0.033
0.034
0.039
0.035
0.032
0.038
0.042
0.036
0.035
0.038
0.054
0.039
0.035 0.032 0.029 0.042 0.035 0.043 0.032
0.082 0.030 0.045 0.081 0.036 0.061 0.029
0.155 0.030 0.030 0.661 0.033 0.069 0.044
0.040 0.029 0.041 0.764 0.037 0.062 0.029
0.037 0.035 0.028 0.845 0.030 0.071 0.078
0.031 0.036 0.035 0.693 0.035 0.035 0.032
0.085 0.055 0.046 0.282 0.040 0.069 0.039
0.028 0.040 0.157 0.676 0.032 0.032 0.036
0.040 0.071 0.028 0.353 0.032 0.028 0.036
0.051 0.043 0.049 0.188 0.042 0.036 0.053
0.042 0.041 0.044 0.130 0.050 0.031 0.043
Tab. No. 8: The values of PP (the positivity rate) calculated by relevant formula 1.566.682 1.612.903 1.474.654 1.336.406 1.935.484 1.612.903 1.535.945 1.474.654 1.935.484 1.751.152
1.797.235 3.778.802 1.382.488 2.073.733 3.732.719 1.658.986 1.336.406 1.797.235
1.612.903 7.142.857 1.382.488 1.382.488 30.460.830 1.520.737 1.202.765 2.442.396
1.474.654 1.843.318 1.336.406 1.889.401 35.207.370 1.705.069 1.336.406 1.520.737
1.751.152 1.705.069 1.612.903 1.290.323 38.940.090 1.382.488 3.594.470 2.718.894
1.935.484 1.428.571 1.658.986 1.612.903 31.935.480 1.612.903 1.474.654 1.797.235
1.658.986 3.917.051 2.534.562 2.119.816 12.995.390 1.843.318 1.797.235 1.843.318
1.612.903 1.290.323 1.843.318 7.235.023 31.152.070 1.474.654 1.658.986 1.981.567
1.751.152 1.843.318 3.271.889 1.290.323 16.267.280 1.474.654 1.658.986 4.746.544
2.488.479 2.350.230 1.981.567 2.258.065 8.663.594 1.935.484 2.442.396 1.658.986
1.797.235 1.935.484 1.889.401 2.027.650 5.990.783 74 2.304.147 1.981.567 2.073.733
If we analyze the results obtained from the second plates will notice that the OD values in some cases are high. These OD values, respond PP (percentage positivity) high. As noted, the sera of the wells located in 4,5,6,7,9,10, have tested positive for antibodies antitrikinela. These belong swine sera no. matriculation 110, 118, 30, 32, 25, 47.
Table. 9: Numbers of serum pertaining 90 heads of pigs analyzed in third ELISA plate 1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
A
+
62
66
72
81
139
136
59
190
226
91
70
B
+
100
105
107
104
153
119
97
98
148
199
256
C
+-
340
257
338
341
299
300
320
324
342
314
321
D
+-
201
220
226
234
242
231
276
277
279
290
185
E
-
167
169
183
174
149
244
245
249
129
148
324
F
-
84
85
89
82
79
76
78
07
09
01
02
G
011
012
013
014
015
017
019
021
022
026
029
025
H
033
035
036
038
044
045
046
047
048
049
041
042
Table. 10: OD obtained after reading in multiscan of 90 sera placed in third ELISA plate
1.450 1.487 0.823 0.766 0.033 0.034 0.039 0.038
0.035
0.071
0.095
0.038
0.035
0.067
0.041
0.036
0.073
0.043
0.055
0.032 0.034 0.031 0.030 0.038 0.035 0.288
0.042 0.036 0.030 0.046 0.043 0.032 0.048
0.062 0.033 0.038 0.036 0.061 0.039 0.052
0.032 0.081 0.057 0.077 0.069 0.032 0.036
0.052 0.073 0.062 0.033 0.038 0.028 0.169
0.037 0.053 0.071 0.136 0.047 0.036 0.036
0.086 0.050 0.035 0.043 0.047 0.031 0.066
0.094 0.064 0.069 0.035 0.039 0.037 0.040
0.041 0.043 0.065 0.034 0.083 0.031 0.035
0.045 0.041 0.080 0.097 0.039 0.085 0.063
0.044 0.046 0.064 0.096 0.035 0.028 0.042
Tab. No.11: The values of PP (the positivity rate) calculated by relevant formula
75
All values obtained the PP indicate the absence of antibodies against trichinella. .From 270 sera tested positive for the presence of antibodies against trichinella 6 sera, where the PP values ranging from 16. 267 to 38. 940, which is the highest value of PP, obtained. Calculated as a percentage of results that 2. 2% of the heads to take the study tested positive for trichinella infection. 8.1.3. Conclusions After analyzing the with ELISA test 270 samples serum of pigs, tested positive for trichinella infection 6 samples or 2.13 % of samples analyzed. ELISA is a rapid method with a sensitivity ranging between 93.1 and 99.2% and a specificity ranging from 90.6 to 99.4%. Through it can be detected 1 larva per 100 g muscle tissue. Although high-value diagnostic ELISA can not be used as a confirmatory test to determine the areas free from Trichinella. It can only be used as a screening test in serosurveillance programs to clarify the epidemiological situation of Trichinella infection. Based on Regulation no. 2075/2005 of the European Commission, every carcass of pigs slaughtered for human consumption should be controlled for the presence or not of trichinella in muscular tissues. 9.
The second objective: Use of artificial digestion method for the detection of Trichinella larvae in muscles of the diaphragm
9.1. Material and method 27 pool samples were studied. Each pool was formed by 10 muscle samples from the crus of the diaphragm, which belonged to 10 different pigs. For the preparation of test was operated in conformity with the recommendations of the OIE (Office
76
International des Epizooties. 2004. Trichinellosis, chapter 2.2.9. In Manual of Standards for diagnostic tests and vaccines, 5th ed), as follows: A total of 50 g minced muscle sample (each 10 g or 5 g per pig) was digested using an 0
artificial digestive fluid consisting of 1 litre of tap water (44-46 C), 8 ml of 25% HCL and 5 g of Pepsin (30 000 IE/g). The digest was stirred for 30 minutes at a temperature 0
of 44-46 C in a two-litre glass beaker using a hot plate magnetic stirrer. During the process the larvae were released from the muscle. The digestion fluid was then poured through a metallic sieve (0.18 mm) into the glass funnel closed by a rubber hose with a clamp. The larvae were allowed to settle for 30 minutes and then 40 ml of sample fluid were quickly released into the 50 ml tube. After further 10 minutes it allowed sedimentation to clarify the suspension. Then 30 ml of supernatant was drawn off and the remaining 10 ml of sediment were poured into the petri dish. Then the sample in the petri dish was examined for at least 8 minutes by a stereomicroscope (15-40x magnification) for the visualization of Trichinella larvae. In the case of a positive result the batches were subdivided in 5 samples each and the procedure had to be repeated to determine which sample was positive. 9.2. Results and Discussion After the control that all the samples was made individually in 265 samples proved negative. 5 samples tested positive for an average of 1 Trichinella larva for a sample. Positivity on control samples is approximately 2.2% (chart no. 1).
2% pozitiv 98%
negativ
Chart no. 1: Percentage of positivity for the Trichinella infection analyzed by artificial digestion test.
samples
This result indicates once the necessity to clarify the epidemiological situation of Trichinella infection in pigs in our country and control every pig carcasses slaughtered for human consumption for the presence of Trichinella. 9.3. Conclusions
77
5 samples tested positive, or about 2, 2% of the samples analyzed by the method of artificial digestion This test has a detection sensitivity of about 1 larva for a gram muscle tissue analyzed
Artificial digestion test is a confirmatory test for the presence of Trichinella infection in pigs slaughtered carcasses
10. The third objective: Concordance between ELISA and method of artificial digestion in diagnosis of Trichinella infection in pigs To measure the quality of comparable intensity or between two or more tests in the study, we used conkordance (the compliance) concept. The percentage of concordance is the ratio of observed results of harmonious community obtained with the help of various tests, or from experiments on various subjects surveyed of community. The percentage of concordance is calculated by simple contingence table containing the test A and B (Table no. 7)
TEST A
TEST B
+
+ a
b
Total f1
Total
c n1
d n2
f2 N
a = positive animals of both tests b = negative animals of test A c = negative animals of test B d = negative animals of two tests
Assessing the coherence of tests analyzed in relation to the test standard was evaluated according to the following limit values: 1 - 0.81 = excellent concordance 0.80 - 0.61 = good 78
0.60 - 0:41 = average 0-40 - 0:21 = low 0:20 to 0:01 = negligible. The observed concordance is calculated by formula: a+d Po = -----N TESTI A (ELISA)
TESTI B (Tretja artificiale)
+
+ 11
264
Total 275
Total
265 266
529 793
794 1,069
11+529 ----------- = 0,51. 1069 * po, the percentage of concordance observed. Po =
As noted by the above formula calculations, the observed concordance is of the order of 0.52, which means that the two tests, the compared between them have an average consistency. The calculation of kappa coefficient, which represents concordance between the two judgments (the results of two tests), was calculated by the following formula:
2( cd-bc) K (koeficienti kappa) = --------------- = n1f2+n2f1
2(140185-69960) 140450 --------------------------- = ------------------ = (266x794)+(793x275) 211204+218075
K (kappa coefficient) = 0.56, which means that approaching a good rating This coefficient is used for more practical and is easy to calculate well as to compare, as mentioned above, the results obtained by two different diagnostic tests.
7. Conclusion: In our case concordance between the two tests used to assess the situation of the pigs Trikinellosis in the Saranda area is ranked average. Both tests can be successfully used 79
to Trichinella diagnose in pigs for human consumption. But based on the recommendations of the OIE and the European Commission official test remains of carcasses control for every pig slaughtered, so too when it comes to exports of pigs outside the European Community. 8.
CONCLUSIONS
After analyzing the with ELISA test kit of 270 serum samples of pigs, tested positive for Trichinella infection 6 samples or about 2% of the samples analyzed. ELISA is a rapid method with a sensitivity ranging between 93.1 and 99.2% and a specificity ranging from 90.6 to 99.4%. Through it can be detected 1 larva per 100 g muscle tissue. Although high-value diagnostic ELISA can not be used as a confirmatory test for the determination of free zones from Trichinella. It can only be used as a screening test in serosurveillance programs to clarify the epidemiological situation of Trichinella infection
80
9.
LITERATURA
Gajadhar A. A, Gamble H. R (2000): Historical perspectives and current global challenges of Trichinella and trichinellosis. Veterinary Parasitology 93, 183-189. Oivanen L. (2005): Endemic trichinellosis-experimental and epidemiological studies. Finland: University of Helsinki, Faculty of Veterinary Medicine, Dissertation http://ethesis.helsinki.fi/julkaisut/ela/perus/vk/oivanen/endemict.pdf Smith H. J (1975): An evaluation of low temperature sterilization of trichinae infected pork. Canadian Journal of Comparative Medicine 39 (3), 316-320. Forbes L. B, Gajadhar A. A. (1999): A validated Trichinella digestion assay and an associated sampling and quality assurance system for use in testing pork and horse meat. Journal of Food Protection 62, 1308-1313. Harenda D, Chambers P.G, Ettriqui A, Seneviratna P, Da Solva T. J. P (2000): Manual on meat inspection for developing countries. Rome: Food and Agriculture Organization (FAO). pp. 193-195. Murrell K. D, Pozio E. (2000): Trichinellosis: the zoonosis that won’t go quietly. International Journal for Parasitology 30, 1339-1349. Harder A, Schmitt-Wrede H. P, Krücken J, Marinovski P, Wunderlich F, Willson J, Amliwala K, Holden-Dye L, Walker R. (2003): Cyclooctadepsipeptides-an anthelmintically active class of compounds exhibiting a novel mode of action. International Journal of Antimicrobial Agents 22 (3), 318-331. Jonwutiwes, S., Chantachum, N., Kraivichian, P. (1998): First outbreak of human trichinellosis caused by Trichinella pseudospiralis. Clinical Infectious Diseases 26, 111-115. Kociecka W. (1993): Early clinical syndromes of severe trichinellosis. In: Campbell, th
W.C, Pozio E, Bruschi F. (eds.) Trichinellosis. Proceedings of the 8 International Conference on Trichinellosis, 1993. Rome: Instituto Superiore di Sanita Press. pp. 475-480. Hermanowska-Spakowicz T, Lukjan W, Pancewicz S, Daniluk J, Siwak E, Kondrusik, M. (1993): Epidemiological and clinical analysis of the incidence of trichinellosis in the North Eastern region of Poland. In: Campbell, W.S., Pozio, E., Bruschi, F. (ed.):
81
th
Trichinellosis. Proceedings of the 8 International Conference on Trichinosis, 1993. Rome: Instituto Superiore di Sanita Press. pp. 469-474. Dupouy-Camet J, Kociecka W, Bruschi F, Bolas-Fernandez F, Pozio, E. (2002): Expert opinion. Pharmacotherapy 3, 1117-1130. Nunez G. G, Costantino S. N, Venturiello S. M. (2003): Immunoparasitological parameters of the intestinal phase of trichinellosis in rats. Parasitology 126, 321-325. Marinculic A, Fajdiga M, Durakovic E. (2001): The efficiency of flubendazole against Trichinella spiralis in swine. Parasite 8, 191-194. Mahannop P, Setasuban P, Morakote N, Tapchaisri P, Chaicumpa W. (1995): Immunodiagnosis of human trichinellosis and identification of specific antigen for Trichinella spiralis. International Journal for Parasitology 25 (1), 87-93. Despommier D. (1986): Trichinellosis. In: Walls, K.W., Schantz, P.M. (eds.): Immunodiagnosis of parasitic diseases–helminthic diseases. Vol.1. New York: Academic Press. pp. 163-181. Wranicz, M.J., Gustowska, L., Gabryel, P., Kucharska, E., Cabaj, W. (1998): Trichinella spiralis induction of the basophilic transformation of muscle cells by synchronous newborn larvae. Parasitology Research 84, 403-407. Gasser R. B, Zhu X, Monti J. R, Dou L, Cai X, Pozio E. (1998): PCR-SSCP of rDNA for the identification of Trichinella isolates from mainland China. Molecular and Cellular Probes 12, 27-34. Zarlenga D.S, La Rosa G. (2000): Molecular and biochemical methods for parasite differentiation within the genus Trichinella. Veterinary Parasitology 93, 279-292. Gould S.E. (1970b): Anatomic pathology. In: Gould, S.E. (ed.): Trichinellosis in man and animals. Springfield, IL: C.C.Thomas Publisher. pp. 147-189. Dupouy-Camet, J. Kociecka, W. Bruschi, F. Bolas-Fernandez F, Pozio E. (2002): Expert opinion. Pharmacotherapy 3, 1117-1130. Capo V, Despommier D. D. (1996): Clinical aspects of infection with Trichinella spp. Clinical Microbiological Reviews 9 (1), 47-54.
82
Bruschi F, Murrell K. D. (2002): New aspects of human trichinellosis: the impact of new Trichinella species. Postgraduate Medical Journal 78, 15-22. Dupouy-Camet J. (2000): Trichinellosis: a worldwide zoonosis. Veterinary Parasitology 93, 191-200. Chotmongkol V, Intapan P.M, Koonmee S, Kularbkaew C, Aungaree T. (2005): Acquired progressive muscular hypertrophy and trichinellosis. American Journal of Tropical Medicine and Hygiene 72 (5), 649-650. Tassi C, Pozio E, Pelliccia D, Bruschi F. (1991): Evaluation of some immunological parameters in trichinellosis patients with periorbital oedema. Clinical Chemistry Enzymology Communications 4, 1-7. Hermanowska-Spakowicz T, Lukjan W, Pancewicz, S, Daniluk J, Siwak, Kondrusik, M. (1993): Epidemiological and clinical analysis of the incidence trichinellosis in the North Eastern region of Poland. In: Campbell, W.S, Pozio Bruschi, F. (ed.): Trichinellosis. Proceedings of the 8th International Conference Trichinosis, 1993. Rome: Instituto Superiore di Sanita Press. pp. 469-474.
E, of E, on
CDC. 2004. Trichinellosis associated with bear meat—New York and Tennessee, 2003. MMWR Morb. Mortal. Wkly. Rep. 53:606–610. Ancelle T, A. E. De Bruyne, J. Dupouy-Camet. 2005. Outbreak of trichinellosis due to consumption of bear meat from Canada, France, September 2005. Euro Surveill. 10:EO51013.3. Pozio E. 2007. World distribution of Trichinella spp. infections in animals and humans. Vet. Parasitol. 149:3–21). Nezri, M., J. Ruer, A. De Bruyne, R. Cohen-Valensi, E. Pozio, and J. Dupouy-Camet. 2006. Premiere observation d’un cas de humain de trichinellose a Trichinella britovi en Algerie apre`s consummation de viande de chacal (Canis aureus). Bull. Soc. Pathol. Exot. 99:94–95. Olaison L, I. Ljungstrom. 1992. An outbreak of trichinosis in Lebanon. Trans. R. Soc. Trop. Med. Hyg. 86:658–660. Hefer E, S. Rishpon, I. Volovik. 2004. Trichinosis outbreak among Thai immigrant workers in the Hadera sub-district. Harefuah 143:656–660.
83
Haim M, M. Efrat, M. Wilson, P. M. Schantz, D. Cohen, J. Shemer. 1997. An outbreak of Trichinella spiralis infection in southern Lebanon. Epidemiol. Infect. 119:357–362. Eisenman, A., and R. Einat. 1992. A family outbreak of trichinosis acquired in Israel. Harefuah 122:702–704; Pozio E. 2001. New patterns of Trichinella infections. Vet. Parasitol. 98: 133–148. Boireau P, I. Vallee, T. Roman, C. Perret, L. Mingyuan, H. R. Gamble, A. Gajadhar. 2000. Trichinella in horses: a low frequency infection with high human risk. Vet. Parasitol. 93:309–320 Pozio, E., C. M. O. Kapel, A. A. Gajadhar, P. Boireau, J. Dupouy-Camet, H. R. Gamble. 2006. Trichinella in pork: current knowledge on the suitability of freezing as a public health measure. Euro Surveill. 11: E061116.1. Ozeretskovskaya N. N, L. G. Mikhailova, T. P. Sabgaida, A. S. Dovgalev. 2005. New trends and clinical patterns of human trichinellosis in Russia at the beginning of the XXI century. Vet. Parasitol. 132:167–171. Forbes L. B, G. D. Appleyard, and A. Gajadhar. 2004. Comparison of synthetic tyvelose antigen with excretory-secretory antigen for the detection of trichinellosis in swine using enzyme-linked immunosorbent assay. J. Parasitol. 90:835–840. Nockler K, C. M. O. Kapel. 2007. Detection and surveillance for Trichinella: meat inspection and hygiene, and legislation, p. 69–97. In J. Dupouy-Camet and K. D. Murrell (ed), FAO/WHO/OIE guidelines for the surveillance, management, prevention and control of trichinellosis. World Organisation for Animal Health Press, Paris, France. Murrell K. D, W. R. Anderson, G. A. Schad, R. D. Hanbury, K. R. Kazacos, H. R. Gamble, and J. Brown. 1986. Field evaluation of the enzyme- linked immunosorbent assay for swine trichinellosis: efficacy of the excretory-secretory antigen. Am. J. Vet. Res. 47:1046–1049. Dea-Ayuela, M. A, F. Romaris, F. M. Uberira, S. Rama-Iniguez, A. MartinezFernandez, and F. Bolas. 2001. Possible presence of common tyvelose-containing
84
glycans in Trichinella L1 larvae and embryonated eggs of several helminths. Parasite 8:120–122 Wisnewski, N., M. McNeil, R. B. Grieve, and D. L. Wassom. 1993. Characterization of novel fucosyl- and tyvelosyl-containing glycoconjugates from Trichinella spiralis muscle stage larvae. Mol. Biochem. Parasitol. 61:25–35. Reason, A. J., L. A. Ellis, J. A. Appleton, N. Wisnewski, R. B. Grieve, M. McNeil, D. L. Wassom, H. R. Morris, and A. Dell. 1994. Novel tyvelosecontaining tri- and tetraantennary N-glycans in the immunodominant antigens of the intracellular parasite Trichinella spiralis. Glycobiology 4:593– 603. Nockler K, F. J. Serrano Aguilera, P. Boireau, C. M. O. Kapel, E. Pozio. 2005. Experimental studies in pigs on Trichinella detection in different diagnostic matrices. Vet. Parasitol. 132:85–90. Blaga, R., B. Durand, S. Antoniu, C. Gherman, C. M. Cretu, V. Cozma, and P. A. Boireau. 2007. Dramatic increase in the incidence of human trichinellosis in Romania over the past 25 years: impact of political changes and regional food habits. Am. J. Trop. Med. Hyg. 76:983–986 Liu, M, P. Boireau. 2002. Trichinellosis in China: epidemiology and control. Trends Parasitol. 18:553–556. Dubinsky P, A. Stefancikova, J. Kincekova, F. Ondriska, K. Reiterova, M. Medvedova. 2001. Trichinellosis in the Slovak Republic. Parasite 8 (Suppl. 2):100– 102. Malakauskas A, C. M. Kapel, P. Webster. 2001. Infectivity, persistence and serological response of nine Trichinella genotypes in rats. Parasite 8 (Suppl. 2):216 222. Kapel C. M. O, H. R. Gamble. 2000. Infectivity, persistence, and antibody response to domestic and sylvatic Trichinella spp. in experimentally infected pigs. Int. J. Parasitol. 30:215–221. Gamble, H. R., E. Pozio, F. Bruschi, K. No¨ckler, C. M. O. Kapel, and A. A. Gajadhar. 2004. International Commission on Trichinellosis: recommendations on the use of serological tests for the detection of Trichinella infection in animals and man. Parasite 11:3–13.
85
Appleton J. A, R. G. Bell, W. Homan, F. Van Knapen. 1991. Consensus on Trichinella spiralis antigens and antibodies. Parasitol. Today 7:190–192. Gamble H. R., W. R. Anderson, C. E. Graham, K. D. Murrell. 1983. Serodiagnosis of swine trichinosis using an excretory-secretory antigen. Vet. Parasitol. 13:349–361. Gamble H. R., C. E. Graham. 1984. Monoclonal antibody-purified antigen for the immunodiagnosis of trichinosis. Am. J. Vet. Res. 45:67–74. Van der Leek M. L, J. B. Dame, C. L. Adams, K. D. Gillis, R. C. Littell. 1992. Evaluation of an enzyme-linked immunosorbent assay for diagnosis of trichinellosis in swine. Am. J. Vet. Res. 53:877–882. Smith H. J. 1987. Evaluation of the ELISA for the serological diagnosis of trichinosis in Canadian swine. Can. J. Vet. Res. 51:194–197. Nockler K, W. P. Voigt, D. Protz, A. Miko, K. Ziedler. 1995. Indirect ELISA for the diagnosis of trichinellosis in living pigs. Berl. Munch. Tierarztl. Wschr. 108:167–174. Nockler K, A. Hamidi, R. Fries, J. Heidrich, R. Beck, A. Marinculic. 2004. Influence of methods for Trichinella detection in pigs from endemic and non-endemic European region. J. Vet. Med. B 51:297–301. Murrell K. D, W. R. Anderson, G. A. Schad, R. D. Hanbury, K. R. Kazacos, H. R. Gamble, J. Brown. 1986. Field evaluation of the enzyme- linked immunosorbent assay for swine trichinellosis: efficacy of the excretory-secretory antigen. Am. J. Vet. Res. 47:1046–1049. Jakob H. P, J. Eckert, T. Jemmi, B. Gottstein. 1994. Investigations on trichinellosis in slaughter animals and game in Switzerland with a digestion method and a serological approach (E/S-ELISA). Schweiz. Arch. Tierheilk. 136:298–308. Gamble H. R., A. A. Gajadhar, M. B. Solomon. 1996. Methods for the detection of trichinellosis in horses. J. Food Prot. 59:420–425. Gamble H. R., I. V. Patrascu. 1996. Whole blood, serum and tissue fluids in an EIA for swine trichinellosis. J. Food Prot. 59:1213–1217.
86
Moller L. N, E. Petersen, R. Gamble, C. M. O. Kapel. 2005. Comparison of two antigens for demonstration of Trichinella spp. antibodies in blood and muscle fluids of foxes, pigs and wild boars. Vet. Parasitol. 132: 81–84. Kapel C. M. O, P. Webster, P. Lind, E. Pozio, S. A. Henriksen, K. D. Murrell, P. Nansen. 1998. Trichinella spiralis, T. britovi, and T. nativa: infectivity, larval distribution in muscle, and antibody response after experimental infection of pigs. Parasitol. Res. 84:264–271. Gamble, H. R., and I. V. Patrascu. 1996. Whole blood, serum and tissue fluids in an EIA for swine trichinellosis. J. Food Prot. 59:1213–1217. Nockler K, E. Pozio, W. P. Voigt, J. Heidrich. 2000. Detection of Trichinella infection in food animals. Vet. Parasitol. 93:335–350. Nockler, K., F. J. Serrano Aguilera, P. Boireau, C. M. O. Kapel, and E. Pozio. 2005. Experimental studies in pigs on Trichinella detection in different diagnostic matrices. Vet. Parasitol. 132:85–90. Pozio E, G. La Rosa. 2003. PCR-derived methods for the identification of Trichinella parasites from animal and human samples. Methods Mol. Biol. 216:299–309 Nockler K, W. P. Voigt, D. Protz, A. Miko, K. Ziedler. 1995. Indirect ELISA for the diagnosis of trichinellosis in living pigs. Berl. Mu¨nch. Tierarztl. Wschr. 108:167– 174. Zarlenga D. S, M. B. Chute, A. Martin, and C. M. Kapel. 1999. A multiplex PCR for unequivocal differentiation of all encapsulated and nonencapsulated genotypes of Trichinella. Int. J. Parasitol. 29:1859–1867. Webster P, C. Maddox-Hyttel, K. Nockler A. Malakauskas, J. van der Giessen, E. Pozio, P. Boireau, and C. M. O. Kapel. 2006. Meat inspection for Trichinella in pork, horsemeat and game within EU: available technology and its present implementation. Euro Surveill. 11:50–55 Kapel, C. M. O., P. Webster, and R. Gamble, 2005. Muscle distribution of sylvatic and domestic Trichinella larvae in production animals and wildlife. Vet. Parasitol. 132:101–105.
87
Office International des Epizooties. 2004. Trichinellosis, chapter 2.2.9. In Manual of standards for diagnostic tests and vaccines, 5th ed. Office International des Epizooties, Paris, France. Nockler K. and C. M. O. Kapel. 2007. Detection and surveillance for Trichinella: meat inspection and hygiene, and legislation, p. 69–97. In J. Dupouy-Camet and K. D. Murrell (ed.), FAO/WHO/OIE guidelines for the surveillance, management, prevention and control of trichinellosis. World Organisation for Animal Health Press, Paris, France. Office International des Epizooties. 2004. Trichinellosis, chapter 2.2.9. In Manual of standards for diagnostic tests and vaccines, 5th ed. Office International des Epizooties, Paris, France. Kapel C. M. O. 2005, Changes in the EU legislation on Trichinella inspection -new challenges in the epidemiology. Vet. Parasitol. 132:189–194. Nockler K, F. J. Serrano Aguilera, P. Boireau, C. M. O. Kapel, and E. Pozio. 2005. Experimental studies in pigs on Trichinella detection in different diagnostic matrices. Vet. Parasitol. 132:85–90. Gamble H. R, A. S. Bessonov, K. Cuperlovic, A. A. Gajadhar, F. Van Knapen, K. Noeckler, H. Schenone and X. Zhu. 2000. International Commission on Trichinellosis: recommendations on methods for the control of Trichinella in domestic and wild animals intended for human consumption. Vet. Parasitol. 93:393–408. Forbes L. B, and A. A. Gajadhar. 1999. A validated Trichinella digestion assay and an associated sampling and quality assurance system for use in testing pork and horse meat. J. Food Prot. 62:1308–1313. Dick T. A, E. Pozio, 2001. Trichinella spp. and trichinellosis, p. 380– 396. In W. M. Samuel, M. J. Pybus, and A. A. Kocan (ed.), Parasitic diseases of wild mammals, 2nd ed. Iowa State University Press, Ames, IA. Madsen H. 1974. The principles of the epidemiology of trichinellosis with a new view on the life cycle, p. 615–638. In C. W. Kim (ed.), Trichinellosis. Intext Educational Publishers, New York, NY.
88
Owen, I. L., and S. A. Reid. 2007. Survival of Trichinella papuae muscle larvae in a pig carcass maintained under simulated natural conditions in Papua New Guinea. J. Helminthol. 81:429–432. Pozio E, 2005. The broad spectrum of Trichinella hosts: from cold- to warm-blooded animals. Vet. Parasitol. 132:3–11. Hurníkova Z, V.Snabel, E. Pozio, K. Reiterova, G. Hrckova, D. Halasova, P. Dubinsky, 2005. First record of Trichinella pseudospiralis in the Slovak Republic. Vet. Parasitol. 128:91–98. Wang Z. Q, J. Cui, B. L. Xu, 2006. The epidemiology of human trichinellosis in China during 2000-2003. Acta Trop. 97:247–251. Murrell K. D, E. Pozio. 2000. Trichinellosis: the zoonosis that won’t go quietly. Int. J. Parasitol. 30:1339–1349. Pozio E, 1998. Trichinellosis in the European Union: epidemiology, ecology and economic impact. Parasitol. Today 14:35–38.). Pozio E, I. L. Owen, G. Marucci, and G. La Rosa. 2005. Inappropriate feeding practice favors the transmission of Trichinella papuae from wild pigs to saltwater crocodiles in Papua New Guinea. Vet. Parasitol. 127:245–251 Despommier, D. D. 1983. Biology, p. 75–151. In W. C. Campbell (ed.), Trichinella and trichinosis. Plenum Press, London, United Kingdom. Despommier, D. D., L. Aron, and R. Thorson. 1975. Trichinella spiralis: growth of the intracellular (muscle) larva. Exp. Parasitol. 37:108–116. Gamble H. R., A. S. Bessonov, K. Cuperlovic, A. A. Gajadhar, F. Van Knapen, K. Noeckler, H. Schenone, and X. Zhu. 2000. International Commission on Trichinellosis: recommendations on methods for the control of Trichinella in domestic and wild animals intended for human consumption. Vet. Parasitol. 93:393– 408. Pozio E, C. M. O. Kapel, A. A. Gajadhar, P. Boireau, J. Dupouy-Camet, and H. R. Gamble. 2006. Trichinella in pork: current knowledge on the suitability of freezing as a public health measure. Euro Surveill. 11: E061116.1.
89
Froscher, W., F. Gullotta, M. Saathoff, and W. Tackmann. 1988. Chronic trichinosis. Clinical, bioptic, serological and electromyographic observations. Eur. Neurol. 28:221–226. Kumar V, E. Pozio, J. De Borchgrave, J. Mortelmans, W. De Meurichy. 1990. Characterization of a Trichinella isolate from polar bear. Ann. Soc. Belge Me´d. Trop. 70:131–135 Bruno Gottstein, Edoardo Pozio and Karsten Nockler. 2009. Epidemiology, Diagnosis, Treatment, and Control of Trichinellosis. Clinical Microbiology Reviews, p. 127–145. Pozio. E, 2007. Taxonomy, biology and epidemiology of Trichinella parasites, p. 1– 35. In J. Dupouy-Camet and K. D. Murrell (ed.), FAO/WHO/ OIE guidelines for the surveillance, management, prevention and control of trichinellosis. World Organisation for Animal Health Press, Paris, France. Forbes L. B. 2000. The occurrence and ecology of Trichinella in marine mammals. Vet. Parasitol. 93:321–334. Appleyard G. D, A. A. Gajadhar, 2000. A review of trichinellosis in people and wildlife in Canada. Can. J. Public Health 91:293–297. Morales, G. La Rosa, and T. Firinu. 2008. The birth of a Trichinella britovi focus on the Mediterranean island of Sardinia (Italy). Vet. Parasitol. doi: 10.1016/j.vetpar.2008.10.055. Ortega Pierres M. G, C. Arriaga, and L. Yepez-Mulia. 2000. Epidemiology of trichinellosis in Mexico, Central and South America. Vet. Parasitol. 93:201–225 Schenone H, A. Olea, , M. C. Contreras, R. Mercado, L. Sandoval, and C. Pavletic. 2002. Current epidemiological situation of trichinosis in Chile, 1991-2000. Rev. Med. Chil. 130:281–285. Pozio E, 2001. New patterns of Trichinella infections. Vet. Parasitol. 98: 133–148 Nockler K, H. Wichmann-Schauer, P. Hiller, A. Muller, and K.-H. Bogner. 2007. Trichinellosis outbreak in Bavaria caused by cured sausage from Romania, January 2007. Euro Surveill. 12:EO70823.2
90
Kapel C. M. O. 2001. Sylvatic and domestic Trichinella spp. in wild boars;infectivity, muscle larvae distribution, and antibody response. J. Parasitol. 87:309–314. Gamble H. R., E. Pozio, F. Bruschi, K. Nockler, C. M. O. Kapel, A. A. Gajadhar. 2004. International Commission on Trichinellosis: recommendations on the use of serological tests for the detection of Trichinella infection in animals and man. Parasite 11:3–13. Pozio E, F. Paterlini, C. Pedarra, L. Sacchi, R. Bugarini, E. Goffredo, P. Boni. 1999. Predilection sites of Trichinella spiralis larvae in naturally infected horses. J. Helminthol. 73:233–237. Pozio E, L. Sofronic-Milosavljevic, M. A. Gomez Morales, P. Boireau, K. Nockler. 2002. Evaluation of ELISA and Western blot analysis using three antigens to detect anti-Trichinella IgG in horses. Vet. Parasitol. 108: 163–178. Gajadhar. 2004. International Commission on Trichinellosis: recommendations on the use of serological tests for the detection of Trichinella infection in animals and man. Parasite 11:3–13. Khamboonruang C. 1991. The present status of trichinellosis in Thailand. Southeast Asian J. Trop. Med. Public Health 22:312–315. Margolis H. S, J. P. Middaugh, R. D. Burgess. 1979. Arctic trichinosis: two Alaskan outbreaks from walrus meat. J. Infect. Dis. 139:102–105. Gallardo M. T, L. Mateos, J. Artieda, L. Wesslen, C. Ruiz, M. A. Garcia, A. GalmesTruyols, A. Martin, G. Hernandez-Pezzi, Y. Andersson, T. Garate, D. Christensson. 2007. Outbreak of trichinellosis in Spain and Sweden due to consumption of wild boar meat contaminated with Trichinella britovi. Euro Surveill. 12:E070315.1. Nockler K, H. Wichmann-Schauer, P. Hiller, A. Muller, and K.-H. Bogner. 2007. Trichinellosis outbreak in Bavaria caused by cured sausage from Romania, January 2007. Euro Surveill. 12:EO70823.2 Pozio E, G. Marucci. 2003. Trichinella-infected pork products: a dangerous gift. Trends Parasitol. 19:338. Stensvold C. R., H. V. Nielsen, K. Molbak. 2007. A case of trichinellosis in Denmark, imported from Poland, June 2007. Euro Surveill. 12: E070809.3.
91
Fourestie, V, Douceron H, Brugieres, P, Ancelle, T, Lejonc, J.L, Gherardi, R.K. (1993): Neurotrichinosis-a cerebrovascular disease associated with myocardial injury and hypereosinophilia. Brain 116, 603-616. Ferraccioli G.F, Mercadanti M, Salaffi F, Bruschi F, Melissari M, Pozio E. (1988): Prospective rheumatological study of muscle and joint symptoms during Trichinella nelsoni infection. International Journal of Medicine 69 (3), 973-984. Kociecka W. (2000): Trichinellosis: human disease, diagnosis and treatment. Veterinary Parasitology 93, 365-383. Wang Z.Q, Cui J, Xu B.L (2006): The epidemiology of human trichinellosis in China during 2000-2003. Acta Tropica 97, 247-251. Pawlowski Z.S. (1983): Clinical aspects in man. In: Campbell, W.C. (ed.): Trichinella and trichinosis. New York: Plenum Press. pp. 367-401. Pratesi F, Bongiorni F, Kociecka W, Migliorini P, Bruschi F. (2006): Heart and skeletal muscle specific antigens recognized by trichinellosis patient sera. Parasite Immunology 28 (9), 447-451. Gould S.E. (1970a): History. In: Gould, S.E. (ed.): Trichinellosis in man and animals. Springfield, IL: C.C.Thomas Publisher. pp. 3-46. Ljungström I. (1983): Immunodiagnosis in man. In: Campbell, W.C. (ed.): Trichinella and trichinosis. New York: Plenum Press. pp. 403-424. Bruschi, F., Murrell, K.D. (2002): New aspects of human trichinellosis: the impact of new Trichinella species. Postgraduate Medical Journal 78, 15-22. Kozar Z, Kozar M. (1968): Dynamic and persistence of antibodies in trichinellosis. Wiadomosci Parazytologiczne 14, 171-185. Despommier D. (1986): Trichinellosis. In: Walls, K.W., Schantz, P.M. (eds.): Immunodiagnosis of parasitic diseases–helminthic diseases. Vol.1. New York: Academic Press. pp. 163-181. Murrell K. D, (1994): Beef as a source of trichinellosis. Parasitology Today 10, 434.
92
Kociecka W, Bruschi F, Marini C, Mrozewiz B, Pielok L. (2001): Clinical appraisal of patients and detection of serum antibodies by ELISA and CIA tests in late periods of Trichinella spp. invasion. Parasite 8, 147-151. Escalante, M., Romaris, F., Rodriguez, M., Rodriguez, E., Leiro, J., Garate, M.T., Ubeira, F.M. (2004): Evaluation of Trichinella spiralis larva group 1 antigens for serodiagnosis of human trichinellosis. Journal of Clinical Microbiology 42 (9), 40604066. De-La-Rosa J.L, Alcantara P, Correa, D. (1995): Investigation of cross reactions against Trichinella spiralis antigens by enzyme-linked immunosorbent assay and enzyme-linked immunoelectrotransfer blot assay in patients with various diseases. Clinical and Diagnostic Laboratory Immunology 2, 122-124. Yera H, Andiva S, Perret C, Limonne D, Boireau P, Dupouy-Camet J. (2003): Development and evaluation of a western blot kit for diagnosis of human trichinellosis. Clinical and Diagnostic Laboratory Immunology 10 (5), 793-796. Schellenberg, R.S., Tan, B.J., Irvine, J.D., Stockdale, D.R., Gajadhar, A.A., Serhir, B. (2003): An outbreak of trichinellosis due to consumption of bear meat infected with Trichinella nativa, in two northern Saskatchewan communities. Journal of Infectious Diseases 188, 835-843.
93
