Psycho - educatie bij naaldangst Me n se n m e t an gst vo o r in je ctie n aalde n vre ze n alle maal de co n fro n tatie , o m dat re actie s zo als ve rkrampin ge n , n e igin g to t flauw valle n , an gstge dach te n , vlu ch tdran g, agre ssie , h uile n e n o f be sch ame n d ge drag, e n zo vo o rt ku n n e n o ptre de n . J e h e bt dit ze lf n ie t in de h an d, je h e bt ge e n co n tro le ove r je e mo tie s als je ge prikt mo e t wo rde n .
Angst vo o r naalde n wo rdt ee n angststo o rnis w anne er deze o ngew enste angstre actie s ste e ds we e r te rugkere n e n he t inje cte ren niet o f nauw elijks m ee r te do o rstaan is. J e wo rdt vo o rzichtig e n gaat je anders gedragen. J e gaat inje cties uit de we g. Do o r het o ngrijpbare van de heftige angstreactie ste l je vragen aan jezelf w aaro p je gee n antw o o rd hebt. Want w aaro m he b jij to ch last van heftige e mo ties en lichamelijke o ngemakke n, te rw ijl ve e l ande re n er rustig o nder blijven? Om er achte r te ko m e n w at e r in je bre in e n lichaam gebe urt w anneer je overm atige angst he bt, neme n w e ee rst e en kijkje in de he rsene n. De w ete nschap w eet tegenw o o rdig w aar de angst vo o r inje cties in de he rse nen ‘zit’. Me t ee n speciale hersenscan kun je zie n w elke herse nde len actie f w o rde n als je een gevreesde inje ctie mo et o ndergaan. Aan de hand van e en schema late n we je zie n ho e het me chanisme van angst w e rkt.
86
Hie ro nde r staan 5 facto re n die gezame nlijk bij jo u heftige angstreacties activeren.
4
5 1
3
2
1) He t be gin t bij de w a a rne ming . J e zie t e e n n aald bij je arm . Dit w o rdt do o r de h e rse n e n als be dre ige n d ge ïn te rpre te e rd. In de h e rse n e n wo rdt dan e e n sign aal afge ge ve n rich tin g h e t alarm be lle tje . N.B. Het gaat overigens bij waarneming niet alleen om wat je ziet, maar ook wat je voelt, hoort, ruikt! 2) Bij an gst gaat e r e e n a la rm b e lle tje rin ke le n in de h e rse n e n . Dat be lle tje zo rgt e rvo o r dat e r stre ssh o rmo n e n do o r h e t lich aam w o rde n ge stu urd. Die stre ssh o rmo n e n zo rge n vo o r e e n aan tal re actie s in h e t lich aam , bijvo o rbe e ld: spie rspan n in g, h o ge re ade mh alin g, zwe te n , h artklo ppin ge n , e e n w e e ïg ge vo e l , misse lijkh e id, e e n flau w valn e igin g e tc. Dit le idt u ite in de lijk to t e e n ge vo e l van o n ru st, o n be h age n e n o nve iligh e id. 3) Stre ssh o rmo ne n : De n e gatie ve ge vo e le n s u it h e t lich aam wo rde n te ru gge ko ppe ld n aar de h e rse n e n . De alarm be l gaat h ie rdo o r n o g h arde r af. Daardo o r wo rde n ste e ds m e e r stre ssh o rmo n e n aan ge m aakt. He t sign aal dat e r ie ts ge vaarlijks aan de h an d is, wo rdt du s n o g e e n s ve rste rkt. De te ru gko ppe lin g van u it h e t lich aam ve rgro o t zo de an gst. Bij so mmige me n se n tre e dt e r n a e n ke le se co n de n al e e n blo e ddru kdalin g o p w aardo o r m e n kan flauw valle n . He t stre sssyste e m w o rdt zo tijde lijk u itge sch ake ld. 4) Ge h e ug e n : He t ge h e u ge n spe e lt e e n be lan grijke rol, o m dat je be dre ige n de situ atie s h e rke n t. Als je ie ts als ake lig h e bt e rvare n , is de kan s gro o t dat je dat de vo lge n de ke e r an gstre actie s o n tw ikke lt. Dit is de re de n dat je ste e ds o pn ie u w pan ie k e rvaart o p ple kke n w aar je h e t e e rde r h e bt ge h ad. 5) Ge d a chte n : He t alarm be lle tje gaat n o g h arde r rin ke le n als je an gstige ge dach te n h e bt. Ge dach te n zo rge n dat je ban g be n t vo o r mo ge lijke ge vo lge n van je e ige n stre ss, o f in je ctie . An gstge dach te n gaan vaak ove r co n tro le ve rlie s dat kan o ptre de n tijde n s stre ss. Bijvo o rbe e ld an gst o m ge e n grip te h e bbe n o p je ge dach te n , je ge drag, o f dat je fu n ctie sto o rn isse n van h e t lich aam krijgt, b.v. flauw valle n , sam e n tre kke n de spie re n o f hype rve n tilatie .
87
Zo als aange geve n in he t schema kan het alarm belletje flink ‘rinkelen’w anneer we angstige gedachte n hebbe n, zie facto r 5. Vo o rbee lden van angstgedachten zijn: “He lp, ik be n bang dat ik flauw ga vallen”, “Ik kan hier niet w eg, m aar ho ud dit niet lange r vol”, “help, ik wo rd raar in mijn ho o fd”o f “Ik ben bang dat ik de prikverpleegkundige ga slaan e n ga we grenne n uit de ruim te.” Welke angstge dachte n he b jij als je geprikt mo e t w o rden?
Het alarm be lle tje zo rgt e rvo o r dat je lichaam m ee r stressho rmo nen gaat pro ducere n. Dit ge eft nare ge vo ele ns e n versto ringen in het lichaam , zie facto r 2. Zo u je kunnen o pschrijven we lke gevo e lens o f versto ringen jij w aarne em t o f ve rw acht? Onderstre e p ve rvolge ns de gevo e lens o f versto ringe n die je het m eest be angstigen.
Als je ee rde r in je leve n nare o f traumatische e rvaringen he bt gehad, zie facto r 4, die samen kunnen hange n m et je huidige angst vo o r naalden, is het belangrijk die hiero nde r o p te schrijve n. De be hande laar kijkt dan m et jo u o f deze vo o rvallen no g bele mmere nd w erke n bij de huidige injectie s.
88
FER_001 boek naaldangst bw P7.indd 88
21-11-12 10:51
Wat kan ik e raan d o e n ? Graag w il je w ee r vrij o ntspanne n injectie s kunnen o ndergaan, net als de me este andere n. Ho e krijge n we je angst we e r mild? Hiernaar is de cennia lang veel wete nschappelijk o nderzo e k ge daan. Hie ruit kw am naar vo ren dat er verschillende handvatten zijn o m je angst aan te pakken en blijvend te verminderen. Er zijn vijf facto ren w aar je m e t inte rventies invlo e d o p kunt hebben, namelijk de : 1) Situ a tie : J e kunt aan de situatie gaan wennen. Interve nties die to t gewenning leiden, be staan ve elal uit kleine stapsge w ijze co nfro ntaties. Do o r vaak en lang ge no eg o p ee n ve ilige plek co nfro ntatie- o efeningen te do en, treedt er gew enning o p. Binne n de psycholo gie no e m en w e de ze behandeling: graduele expo sure in vivo. Hierbij kan ge kozen w o rden o m eerst in een hele rustige o mgeving te o efe ne n, w aar ge en haast is e n die erg veilig vo elt. In deze situatie kan o ok afle iding aange bo den w o rde n als je dat prettig vindt. 2) Lich a m e lijke sign ale n : De lichaamssignalen wo rden o p verschillende w ijze beïnvlo e dt. Dit kan bijvo o rbe eld do o r middel van afle iding, o ntspanningso efeninge n, spie rspano e feninge n, ademhalingso efeninge n, ve randering van je lichaamsho uding o f so m s ve rdove nde medicatie. 3) Stru ctu re le ge vo e ligh e id vo o r a n gst: De gevo eligheid van het alarm systee m o m heftig te reage re n bij inje ctie s kan vo o rafgaande aan de behandeling slechts ge dee ltelijk beïnvlo ed wo rde n. Dit kan inho uden dat je eraan w erkt o m structuree l minder ove rbelasting e n stre ss in je leven to e te laten. In incidentele gevallen kan medicatie he t alarm be lletje dem pen. Ro nd het vee rtigste jaar w o rdt he t alarm systee m bij injecties be duidend rustiger bij de meeste mensen m et naaldangst. 4) An gstge d a ch te n : Interve ntie s die de angstgedachten ve rmindere n zijn er ge lukkig talrijk. Dit zal je ve rde r he lpe n o m de angst te overw inne n. 5) Ge h e u ge n : EMDR is e en vo o rbe e ld van een techniek w aarmee negatieve ervaringe n uit he t ve rle den, m ee r neutraal gemaakt kunnen w o rde n. Ook he rhaling van nie uw succe svol ge drag kan het geheuge n vullen m et po sitieve succe se rvaringe n. Dit zo rgt er vo o r dat het geheugen bijna geen stress m eer vero o rzaakt bij het o ndergaan van ee n injectie. Nie t elke angst pak je hetze lfde aan. De behandelaar maakt samen m et jo u een behandelplan dat past bij je pe rso o nlijke angstketen.
89
FER_001 boek naaldangst bw P7.indd 89
21-11-12 10:51
An gst bij ve rmijd in g e n co n fro n tatie
V e rmijdin g do o r h o ge an gst Vee l co n fro n tatie tijd n o dig vo o r u itdo vin g
On tw ijke n van e e n in je ctie die ge plan d kan gaan wo rde n
Be gin co n fro n tatie
We lke facto re n zu lle n in mijn be h an de lplan zitte n ? 1. He t do el van de be handeling is o m vermijdingsgedrag o p te heffen en te kunnen lere n o ntspanne n bij injectie mo me nte n. De behande laar gaat je hiermee helpen. Ve rde ro p in de behande ling ga je ze lf aan de slag m et de huiswe rko pdrachten. 2. Er wo rdt be ke ke n we lke angstge dachten bij jo u spele n, o m zo de o nrede lijke angst te ve rminderen. 3. Bij angst vo o r panie k, duize lighe id, flauw vallen en co ntroleverlies wo rden e xtra o efeninge n inge ze t 4. Ge heuge n: He t ge he uge n spee lt e en belangrijke rol, o m dat je bedreigende situaties herke nt. Als je iets als akelig hebt ervaren, is de kans gro o t dat je de volgende kee r angstre actie s o ntw ikkelt in een ve rgelijkbare situatie .
90
FER_001 boek naaldangst bw P7.indd 90
21-11-12 10:51
