Докторын дараах инновацийн төсөл “БОДИСЫН СОЛИЛЦООНЫ ХАМ ШИНЖ ҮҮСЭХЭД НӨЛӨӨЛӨХ УДАМШЛЫН ЗАРИМ ХҮЧИН ЗҮЙЛС: ӨӨХ ТОСНЫ СОЛИЛЦООГ ЗОХИЦУУЛАГЧ ЗАРИМ ГЕНИЙН ПОЛИМОРФИЗМЫН СУДАЛГАА” докторын дараах судалгааны грант. 2012-2014он. Удирдагч АУ-ны доктор, дэд профессор Ж.Мөнхцэцэг. Гүйцэтгэгч 4. Эрдэм шинжилгээний зардал: 10 сая төг Орчин үед судлаачид БСХШ-ийн шалтгааны нэг томоохон хүчин зүйл нь удамшил юм гэж үзээд 40 гаруй генийг өөх тосны солилцооны алдагдал, БСХШ-ийн илрэлтэй шууд холбоотой гэж үзэж байна. Иймд зүрх судасны өвчин, чихрийн шижин зэрэг халдварт бус өвчний тархалт, илрэл, оношлогоо, эмчилгээг судлаад зогсохгүй улс үндэстэн бүрт онцлогоор илэрдэг генийн зарим онцлогийг тодорхойлох нь шинжлэх ухаанд мэдээллийн тодорхой бааз үүсгэх, удамшлын халгаат хүчин зүйлийг тодорхойлж, уг генийн онцлогтой хүмүүст өвчнөөс эрт урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээ авахад ач холбогдолтой юм. Эрүүл болон Бодисын солилцооны хам шинж илэрсэн хүмүүст өөх тосны солилцоог зохицуулагч APOA5, LDLR, CYP зэрэг зарим генийн полиморфизмыг илрүүлж өөх тосны солилцооны зарим үзүүлэлттэй холбон судлах зорилго дэвшүүлэв. Судалгааг тохиолдол хяналтын судалгааны загвараар хийж гүйцэтгэв. Судалгаанд 18-60 насны харьцангуй эрүүл болон бодисын солилцооны хам шинжтэй 304 хүн оролцов. Судалгаанд хамрагдсан хүмүүсийн өлөн үед венийн цусанд триглицерид, нийт холестерол, ИНЛП, БНЛП, цусны сахар зэрэг биохимийн үзүүлэлтүүд тодорхойлж, захын цуснаас ДНХ ялган ПГУ-аар АРОА5, LDLR, CYP2e1 генийн өөх тосны солилцоотой холбоотой полиморфизмуудын илрэлийг цусны өөх тосны солилцооны үзүүлэлтүүдтэй холбон эрүүл болон БСХШ-тэй хүмүүст харьцуулан судлав. Судалгаанд хамрагдсан хүмүүсийнАpоА5 генийн дөрвөн хэв шинжүүдээс1131T>C хэв шинжийнCC генотиптэй хүмүүст ТАГ түвшин өндөр байна (197.60±131.39мг/дл,
p<0.001). Цаашлаад АпоА5 генийн 1131T>C хэв шинжийн CC гомозигот генотиптэй хүмүүс TT болон TC генотиптэй хүмүүстэй харьцуулахад ийлдсийн триглицерид ихсэх эрсдэл 5.98 (p=0.001), С аллель агуулсан байх нь ийлсдийн ТАГ ихсэх эрсдэл 3.24(p=0.009) дахин тус тус их байгааг тогтоов. LDLr
генийн
С1773Т
хэв
шинжийн
CC
wild
type
гомозигот
генотиптэй
хүмүүстохиолдол хяналтын бүлэгт 2.8%(4), БСХШ-тэй бүлэгт 1.2%(2) байсан бол TT гомозигот генотипийн тохиолдол хяналтын бүлэгт 51.4%(72), БСХШ-тэй бүлэгт 37.8%(62) байсан.LDLr генийнС1773Т хэв шинжийн CT генотиптэй хүмүүст CC болон ТТ генотиптэй хүмүүстэй харьцуулахад БЖИ болон хэвлийн тойргийн хэмжээ өндөр байна (p=0.023, p=0.033). Судалгаанд
хамрагдсан
эрүүл
хүмүүсийн
CYP2E1
генийн
А7642Т
полиморфизмын эрсдэлт генотип болох WS генотип нь БСХШ-тэй хүмүүст 11% буюу эрүүл хүмүүстэй харьцуулахад (5%) илүү тохиолдож байна. Харин CYP2E1 генийн С-1297G полморфизмын WW гомозигот генотип БСХШ-тэй хүмүүст бараг 2 дахин илүүтэй илэрч байв. Судалгаанд хамрагдсан эрүүл болон БСХШ-тэй бүлгийг харьцуулахад CYP2E1 генийн аль ч хэв шинжтэй БСХШ-тэй хүмүүст ӨҮЦС хэвийн хэмжээндээ ч эрүүл бүлэгтэй харьцуулахад илүү өндөр (p<0.05) байгааг тодорхойлов. Магистрын ажил: 1. Ч.Ариунболд. Бодисын солилцооны хам шинжтэй хүмүүст APOA5 генийн полиморфизмыг өөх тосны солилцооны үзүүлэлтүүдтэй холбон судалсан дүн. АУ-ны магистрын зэрэг горилсон нэг сэдэвт бүтээл. 2015 онд хамгаална 2. Б.Хажидсүрэн. Бодисын солилцооны хам шинжтэй хүмүүст LDLR генийн полиморфизмыг өөх тосны солилцооны үзүүлэлтүүдтэй холбон судалсан дүн. АУ-ны магистрын зэрэг горилсон нэг сэдэвт бүтээл. 2015 онд хамгаална 3. Б.Ганбаатар. Бодисын солилцооны хам шинжтэй хүмүүст CYP2E1 генийн A7642T болон C-1297G полиморфизмыг биохимийн зарим үзүүлэлттэй холбон судалсан дүн. АУ-ны магистрын зэрэг горилсон нэг сэдэвт бүтээл. 2015 онд хамгаална Бакалаврын дипломын ажил
1. Б.Ганбаатар.
Эрүүл
хүнд
CYP2E1
генийн
A7642T
болон
C-1297G
полиморфизмуудыг судалсан дүн. АУ-ны бакалаврын зэрэг хамгаалсан дипломын ажил. 2014 онд хамгаалсан Эрдэм шинжилгээний өгүүлэл: 1. Ч.Ариунболд, Б.Хажидсүрэн, С.Пүрэвжал, Т.Буянхүү, Ж.Мөнхцэцэг. Бодисын солилцооны хам шинжтэй холбоотой зарим генийн хэв шинжийн судалгаа. Хүрэлтогоот 2014 2. Б.Ганбаатар, Ч.Ариунболд, Ж.Мөнхцэцэг. Эрүүл хүнд cyp2e1 генийн rs6413432 (а7642т) ба rs3813867 (с-1297g) полиморфизмуудыг судалсан дүн. Хүрэлтогоот 2014 3. Ч.Ариунболд, Т.Буянхүү, Ж.Мөнхцэцэг. Бодисын солилцооны хам шинжтэй хүмүүст аполипопротеин А5 генийн 1131T>C хэв шинжийг ийлдсийн триглицеридын төвшинтэй холбон судалсан дүн. ЭМШУ 2014 (хэвлэлтэнд) 4. Ч.Ариунболд, Б.Хажидсүрэн, Т.Буянхүү, Э.Аззаяа, Ж.Мөнхцэцэг. Бодисын солилцооны хам шинжтэй хүмүүст аполипопротеин А5 генийн 1177С>Т хэв шинжийг ийлдсийн триглицеридын төвшинтэй холбон судалсан дүн. МАУ 2014 №3(169)х4-7 5. Б.Хажидсүрэн, Ч.Ариунболд, Т.Буянхүү, Э.Аззаяа, Ж.Мөнхцэцэг. Бодисын солилцооны хам шинжтэй хүмүүст БНЛП рецепторын генийн С1773T полиморфизмыг судалсан дүн. ЭМШУ 2014 (хэвлэлтэнд) Эрдэм шинжилгээний илтгэл: 1. Ч.Ариунболд, Ж.Мөнхцэцэг. АРОА5 генийн хэв шинжүүдийг ийлдсийн өөх тосны үзүүлэлтүүдтэй холбон судалсан нь. Монголын Анагаахын Оюутны эрдмийн чуулган-3-ын эмхтгэл 2014 оны 11 сарын 24 2. Б.Ганбаатар, Ж.Мөнхцэцэг. Эрүүл хүнд CYP2E1 генийн rs6413432 (А7642Т) ба
rs3813867(С-1297G)
полиморфизмуудыг
судалсан
дүн.
Монголын
анагаахын оюутны эрдмийн чуулган-3-ын эмхтгэл 2014-11-р сарын 24 3. Б.Хажидсүрэн, Ч.Ариунболд,Т.Буянхүү, Э.Аззаяа, Ж.Мөнхцэцэг. Бодисын солилцооны хам шинжтэй хүмүүст LDLR генийн С1773T полиморфизмыг БЖИ, хэвлийн тойрогтой холбон судалсан дүн. Монголын анагаахын оюутны эрдмийн чуулган-3-ын эмхтгэл 2014-11-р сарын 24
