ΕΚΔΟΣΗ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ & ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

ΔΕΛΤΙΟ ΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΟΜΙΛΟΥ ΝΑΞΟΥ «ΑΡΣόΣ»

¶ÔÏÈÙÈÛÙÈ΋ Î·È ÔÏÈÙÈ΋ ¤Î‰ÔÛË ÙÔ˘ πÛÙÔÚÈÎÔ‡ √Ì›ÏÔ˘ ¡¿ÍÔ˘ ∞ƒ™fi™

Τεύχος 27, Ιούλης - Σεπτέμβρης 2010

¶ ∂ ƒ π ∂ Ã √ ª ∂ ¡ ∞ 1644. Μαρτυρία για τον Στρατιώτη - Άγιο Συμεών ............................................

5

«Γραφή» της Ειρήνης του Κατζουρού ................................................................

7

Κωνσταντίνος Σκαρβέλης, .... Στους γονείς ........................................................

9

Ιστορικός Όμιλος Νάξου «Αρσός», Πρόταση για τη δημιουργία εναλλακτικού ψηφοδελτίου ........................................................................

14

Συμπίλημα ............................................................................................................

20

Eυχαριστούμε θερμά τον Mπεν Σλοτ για την ηθική υποστήριξη και συμπαράστασή του και ελπίζουμε πάντοτε στην «παρουσία» του μέσα από τις στήλες του π. Φλέα και στη συμμετοχή του στις εκδηλώσεις του Iστορικού Oμίλου.

Στο εξώφυλλο: Χώρα! Νοτιοανατολική άποψη του Κάστρου και της Εβραϊκής. Από αριστερά προς τα δεξιά, η Σχολή των Ουρσουλινών, η Μονή των Ιησουιτών, η μετέπειτα Εμπορική Σχολή, και η Μονή και Σχολείο των Φραγκισκανών του Αγίου Αντωνίου της Πάδοβας. Τέλος, η συνοικία της Εβραϊκής.

3

¶ÔÏÈÙÈÛÙÈ΋ Î·È ÔÏÈÙÈ΋ ¤Î‰ÔÛË ÙÔ˘ πÛÙÔÚÈÎÔ‡ √Ì›ÏÔ˘ ¡¿ÍÔ˘ ∞ƒ™fi™ — ∞ÂÚ¿ıÔ˘

Ιδιοκτήτης: Ιστορικός Όμιλος Νάξου ΑΡΣόΣ-Απεράθου Τηλ.: 22850-26880 και 22850-22974. Εκδότης-Διευθυντής: Κωνσταντίνος Αντ. Κατσουρός, Χώρα Νάξου, 84300 Νάξος. Τηλ.: 22850-22974.– Κιν.: 6949786272. Συντακτική Επιτροπή: Νίκος Βασ. Φραγκίσκος, Στέλιος Ν. Μαρινάκης, Κωνστ. Αντ. Κατσουρός. Υπεύθυνος τυπογραφείου: Λουκάς Μιχαλόπουλος, Νηλέως 19, 11146 Γαλάτσι, τηλ. 210-2131292

ª∞ƒΔÀƒπ∞

°π∞ Δ√¡

1644: ™Δƒ∞ΔπøΔ∏ - ∞°π√ ™Àª∂ø¡

Κατάστιχο Φιλωτίου, σ. 233. Εις δόξα Χριστού Αμήν. 1664 Μαρτίου 26. Εις το Φιλώτι και εις το παλάτι του εκλαμπρότατου αφέντη Γιακουμάκη Μπαρότζι ευρισκόμενος ο ποτέ Νικόλαος Παραράς έμπροστεν εις εμένα τον γραφιά και των υποκάτωθεν και αξιόπιστων μαρτύρων ως πεντήκοντα χρόνων και μαρτυρά και λέγει απάνω εις την ψυχήν του και εις φόβον θεού ταις κόμφιναις του τόπου του Αγίου Συμεών οπού έχει αγορά ο άνωθεν άρχος απο τον αφέντη Σμαραγδί1 και όσες πάρτες ευρίσκονται μέσα εις αυτόν τον τόπο αρχίζοντας απο τον τράφο του αμπελιού του Νικολού Παπαμιχαλόπουλου και πάγει απόξω και εβγένει απάνω εις τον καθρέφτη και εβγένει στον παχύ εγγρεμνό και εβγένει στην μαύρη πέτρα εις το μαντροκαθίσι και απέκει να πάγει εις του Μάμουνα την σπηλιά και να πάγει εις του δράκου την σπηλιά όπου είναι σύμπλιο του άνωθεν άρχου των Φινελίων ο τόπος ξεχωρίζοντας και ταις πάρτες του αυτουνού τόπου αρχή του Δημητρού του Ιάνακα εις τον Άγιον Συμεών πάρτι 1. Ο Μαρής του Ματούλη μία, ο Ιάνης του Μαντραλέ πάρτι μία, ο Νικόλας του Κούση και αυτός μία, ο Βασίλης του Απόστολου μία ο Αγγελής πάρτη μία, ο Αντώνης του Παπά Μανώλη μία, ο Νικόλας του Φούγη πάρτι μία ο Στέφανος του Θωμά πάρτι μία και αυτός, ο Αντριάς του Βασιλάκη μία ο Νικόλας του Στραβολιανού πάρτι μία, ο ΓεροΙάνης μία, ο Λιός του Μαβράνη πάρτι μία ο Νικόλας της Χήρας πάρτι μία, η Κυργιακή του Χωριανού πάρτι μία, ο Παπά Γιώργης Κινιδαριώτης πάρτι μία, ο Νικόλας Παραράς.

σ. 235. Εν 1664 Οκτωβρίου 17 Τούτες είναι οι ελιές οπού έχει ο εκλαμπρότατος άρχος Γιακουμάκης Μπαρότζης εις τόπο οπου ηγόρασεν απέ τον αφέντη Σμαράγδο Ρουγγιέρι ήγου τον τόπο του Στρατιώτη στον Άγιο Συμεών Επήγαμε και είδαμε ταις ελιές ότι είναι ες αυτόν τον άνωθεν τόπον και επήγαμε με τον παπά Βασίλη Ψαρά και με τον Γεώργη Μαντά και με τον Νικόλα του Φούϊ και με τον Αντώνη του Παπά Μανώλη και με τον κουνιάδο του άνωθεν Νικόλα του Φούϊ και επήγαμεν πρώτης και αρχής και είδαμεν ταις ελιές του παλεοκάμινου Πριν του Λιάνη της Ανεστασιάς ελιά νούμερο 1 και έχει την με τον Γιώργη Παντελάκη του Διαπέτη και είναι η άνωθεν ελιά στο χωράφι του Σταυριανού του Ρούφα Εις το ίδιο χωράφι ευρίσκονται ελιές νούμερο 2 και είναι του Γεώργη Παντελάκη και του Νικόλα της Χήρας και του Σταυριανού του Ρούφα και της Μαρίας Μολιτρούς

1. Δηλαδή τον Ρουγγέρη. Στο κατάστιχο σ. 143-144 βρίσκονται πιστοποιητικά από το 1478 για τα σύνορα των κτημάτων του Νικόλαου Ρουγγέρη κοντά στο Φιλώτι υπό τον τίτλο «Διάφορα των Φινελιώ».1. Δηλαδή τον Ρουγγέρη. Στο κατάστιχο σ. 143-144 βρίσκονται πιστοποιητικά από το 1478 για τα σύνορα των κτημάτων του Νικόλαου Ρουγγέρη κοντά στο Φιλώτι υπό τον τίτλο «Διάφορα των Φινελιώ».

5

Ακόμη στο χωράφι του Νικόλα Καρπιτά ελιά νούμερο 1 [;] και έχουν αυτοί οι άνωθεν Ακόμη το χωράφι οπού έχει ο Τζίρος με τον Αζάπε και έχει μέσα ελιές νούμερο 4 και έχουν ταις οι νοικοκύρηδες απ έχου το πράμα και από τες άνωθεν ελιές είναι η κάτω η μία η τρανή πούνε στα χαλαρά της Μολιτρούς Ακόμη τζι Μολιτρούς το χωράφι έχει ελιές νούμερο 2 και έχει ταις με τον άρχον σαν και ταις επίλοιπες Ακόμη στο αμπέλι του Κούση ελιές νούμερο 3 και έχει της με τον άρχον Ακόμη στο χωράφι του Νικόλα της Χήρας ελιές νούμερο 8 Ακόμη στο χωράφι του Γεώργη Παντελάκη ελιές νούμερο 4 και μια αγριλιά και έχει της με τον άρχον απο τες άνωθεν ελιές είναι μια στου Παντελάκη το χωράφι στον τράφο Ακόμη στον Άγιο Συμεών στον τόπο του Νικόλα Κούση ελέα νούμερο 1 Της καλογριάς της γκαλαριάς ελιές νούμερο 2 Η Ερήνη της Χ[....}ήδενας νούμερο 1

σ. 236. Κυρ Γιάννη του Χωριανόπουλου από Τζαριμάγους ελιές νούμερο 5 και αγριλιά μία Ακόμη στου Στρατιώτη του αφέντη Τζαμπατάκη της πενθεράς της κερά Καλίτζας το πράγμα λεγόμενο του Χότρα ελιές νούμερο 4 οπού έχει ο Ιωάννης Βιζάκης στης στράτας τον τράφο Ακόμη εις το άνωθεν πράμα αρχινώντας από ταις άνωθεν ελιές να πάγει στον ασφόνταμο πούχει το κλίμα απάνω ταις έχει η αρχόντισσα πούχει το πράμα και έχει τες με τον αφέντη Ιακουμάκι Μπαρότζι και με τον μισέρ Δομένιγο Μαυρομάτη Ακόμη στο αμπέλι πούχει με την Ανδριάνα του Μαβράνη με τον Μιχάλη του Γιατρού η μαζουλια [...] (;) ελιές οπού είναι στην μέση του αμπελιού ταις έχουσι με τον αφέντη Γιακουμάκη Μπαρότζι. [Σημείωση: Το έγγραφο μας το παραχώρησε ο ιστορικός κ. Μπεν Σλοτ, ο οποίος και το μετέγραψε].

Μάθαμε από αυτό τα όρια του «Στρατιώτη», τοπωνύμιο γνωστό που εχρησιμοποιείτο μέχρι τα τέλη του 17ου αι., όπως μαρτυρείται σε νοταριακά έγγραφα, και για το οποίο ήδη αναφερθήκαμε στο τ. 22 του περιοδικού. Δεν περιλαμβάνεται στο τουρκικό φορολογικό κατάστιχο του 1670, γιατί πλέον έχει ενσωματωθεί στον «τόπο του Φιλωτιού», όπως μας πληροφόρησε ο κ. Σλοτ, για τον οποίο πολλά έγραψε στα «Ναξιακά» και στη «Φλέα». Την περιοχή κατείχε η οικογένεια Ρουγγέρη, γνωστή ήδη από τον 15ο αι., όταν στο δουκάτο ηγεμόνευαν οι Κρίσπι. Από την οικογένεια Ρουγγέρη αγοράζει την περιοχή ο άρχος Γιακουμάκης Μπαρότσι, ήδη κάτοχος του «τόπου» του Φιλωτιού συμβάλλοντας στη δημιουργία της μεγαλύτερης γαιοκτησίας στη Νάξο κατά τον 17ο αι. Το μόνο γνωστό ως τα σήμερα σύνορο του «Στρατιώτη», ήταν τα Φινέλια. Οι προσπάθειες μας να ταυτοποιήσουμε τα άλλα τοπωνύμια, που συνιστούν τα σύνορα του «Στρατιώτη-Αγίου Συμεών», δεν είχαν μέχρι σήμερα αποτέλεσμα. Ελπίζουμε ότι ο ομότιμος καθηγητής Πανεπιστημίου κ. Γιάννης Προμπονάς θα μπορούσε να συμβάλει στην ταυτοποίηση αυτών των τοπωνυμίων και στη διόρθωση ατελειών που ενδεχομένως υπάρχουν στο έγγραφο. Επιμέλεια, Κωνστ. Αντ. Κατσουρού

6

«°ƒ∞º∏»

Δ∏™

∂πƒ∏¡∏™

Δ√À

∫ ∞Δ∑√Àƒ√À *

Εις δόξα Χριστού αμήν. 1622 προτογουλίου (1) στας 7. Έστοντας να έχη η Ερήνη του Κατζουρού ένα κομμάτι αμπέλι στο μέρος του Φιλοτίου και το άνωθεν πράμα το έχουσιν μαζί με τον καθαρότατο αφέντη Τζορτζέτο Μπαρότζι: τώρα εθέλισεν η άνωθεν Κεραρήνη και πουλή την πάρτην της του άνωθεν αφέντη Τζορτζέτου και έβαλαν αποκοφτάδες (2) και επόκοψαν το (3) τον Ιωάννη του Δημητράκη και τον Χριστόφορον του Προμπονά και ηστίμαραν (4) την πάρτην της κερά Ερήνης τζικίνια (5) 3 και άσπρα (6) 80 όπου τζικίνια τρία και άσπρα ογδόντα και έδοκαν το μαζί με τον άνδραν της τον Μεϊμέτι (7) και κρατόνται πληρωμένοι και σατζισφαρισμένοι (8) και παρακαλέσασεν και μάρτυραις οι οποίοι απεγράφου δια χειρός τος και ο γιός είθελεν από τους δύο να είναι κοντενάδος (9) άσπρα 300, τα μισά του αφέντη καδή και τα εμισά του κιχαγιά ο ανιλογέσας (10) να τα τιμάνεται(11) και η παρούσα νάνε στέρεα βέβαια και αχάλαστη. Εγώ Αντώνης Γριμάλδης μάρτυρας παρακαλετός, Θεόδωρος Τάγαρης μάρτυρας παρακαλετός. Εγώ Γερόνυμος δε Κάμπις έγραψα την παρούσα γραφή με το θέλημα των δυό μερίδων και μαρτυρώ ως άνωθεν. Εγώ Λεονάρδος Φρέρης εσίκοσα το παρόν από το καθολικό από λόγον εις λόγον εις φόβον Θεού, 1665 Νοεμβρίου 24.

Τη «γραφή» μας την παρεχώρησε ο ιστορικός κ. Μπεν Σλοτ, ο οποίος και την μετέγραψε, και τον οποίο ευχαριστούμε ακόμα μια φορά για την πολύπλευρη και πολύτιμη συνεργασία του με το περιοδικό μας.

* 1. 2. 3. 4. 5. 6.

7. 8. 9. 10. 11.

φ. 244 Κατάστιχο του Ιακώβου Μπαρότζι. Προτογουλίου: πρώτη Ιουνίου. Τρόπος γραφής του Ιουνίου. Αποκοφτής-αποκοφτάδες: ο εκτιμητής, ο πραγματογνώμων. Επόκοψαν: το εκτίμησαν, καθόρισαν την τιμή του πράγματος. ηστιμάρισαν: στιμάρω, ενετικό stimar =εκτιμώ, εκτίμησαν την αξία του πράγματος. Τζικίνια: Τζεκίνι και τζικίνι. Βενετσιάνικο χρυσό νόμισμα ισοδυναμούσε με 30 υπέρπυρα. Συνήθως η λ. χρησιμοποιείται αντί για το γρόσι. Άσπρον: το μικρότερο νόμισμα του τουρκικού νομισματικού συστήματος. Αντιστοιχούσε στο 1/120 του γροσίου. Αλλά δύσκολα προσδιορίζεται η αξία του άσπρου επειδή και η αξία που είχε κατά εποχές το γρόσι ποίκιλλε. Το άσπρό συχνά συγχέεται με το γρόσι. Βλ. Αντ. Φλ. Κατσουρού, «Οι Τούρκοι της Νάξου». Επετ. Εταιρ. Κυκλαδικών Μελετών, τόμ. Θ’ 1971-1973. Αναδημοσιεύθηκε στο π «Απεραθίτικα», 4 έτος Ι 1989 (4). Σατζισφαρισμένοι: σατζιφάρω και σατισφάρω = ικανοποιώ. Μάλλον κοντάδος, από το βενετο-ιταλικό contado =μετρημένος. Ανιλογέσας: αλληλογώ, παραβαίνω, αθετώ τα όσα συνεφώνησα. Ανηλογία και ανιληλογήσας αντί του αλληλογήσας. Όσο κι αν ερευνήσαμε δεν καταφέραμε να μάθουμε τι θέλει να πει στο σημείο αυτό ο Φρέρης.

7

Η «γραφή» δεν μας δίνει άλλες πληροφορίες για την ταυτότητα της Ερήνης (καταγωγή, τόπο διαμονής, κλπ), είναι, όμως, η παλαιότερη μαρτυρία που έχουμε στη διάθεσή μας για την οικογένεια Κατζουρού. Άλλο έγγραφο στο οποίο συναντάμε τον Αντώνη Κατζουρού είναι του 1817 Σεπτεμβρίου 4, δημοσιευμένο από τον καθηγητή Πανεπιστημίου κ. Μεν. Α. Τουρτόγλου στη μελέτη του «Η νομολογία των κριτηρίων της Νάξου (17ος-19ος αι.)», στον τόμ. 14 του ετήσιου περιοδικού «Μνημοσύνη» (1998-2000), οπου, ο Αντώνης, «κινεί» αγωγή κατά της Κυριακής χήρας Ιωάννη Ντελόγκου, θείου του Αντώνη. Επίσης για τον Αντώνη Κατζουρού δεν έχουμε πληροφορίες, παρά μόνο ότι ήταν κοπιαστής, καλλιεργητής. Ωστόσο, η σπουδαιότητα της «γραφής» έγκειται κυρίως στο γεγονός ότι αποτελεί μαρτυρία η οποία απορρίπτει τη «θεωρία» περί της καταγωγής της οικογένειας Κατζουρού από την Κρήτη, αφού η μαρτυρία αυτή, του 1622, υπάρχει πριν το 1669, όταν η Κρήτη κατακτάται από τους Τούρκους και καταλύεται η Βενετοκρατία, και, ειδικότερα, καταρρίπτει την άποψη που δέχεται ότι η Δρυμαλία, και ειδικότερα τ’ Απεράθου, εποικίσθηκαν από Κρήτες που έφθασαν και εγκαταστάθηκαν εκεί μετά την επανάσταση του Δασκαλογιάννη, το 1770, που έλαβε δηλαδή χώρα 150 περίπου χρόνια αργότερα από την παρούσα μαρτυρία. Η οικογένεια Κατζουρού δεν κατάγεται λοιπόν από την Κρήτη, δεν εγκατέλειψαν δηλαδή την Κρήτη για ά έρθουν στη Νάξο, αφού, η οικογένεια, μαρτυρείται στη Νάξο ήδη πριν την κατάλυση της Βενετοκρατίας και πολύ πριν την επανάσταση του Δασκαλογιάννη στην Κρήτη. Την «γραφή» «εσίκοσε», μετέφρασε δηλαδή, ο Λεονάρδος Φρέρης, καθολικός ιερέας από τη Σύρο, ο οποίος δεν γνώριζε καλά ελληνικά, όπως είναι φανερό. Έζησε και εργάσθηκε στην Πάρο και στη Νάξο. Επιμέλεια, Κωνστ. Αντ. Κατσουρού

8

Κωνσταντίνος Σκαρβέλης

..........™Δ√À™ °√¡∂π™ υχνά αρκεί ένα «τίποτα» (ένας κακός βαθμός, μια διένεξη με το μικρότερο αδελφό, πεταμένο ρούχο στον καναπέ, ένας λεκές στο πάτωμα…) για να ξεσπάσει μια εκρηκτική ατμόσφαιρα στην οικογένεια: διαπληκτισμοί, πόρτες που «κοπανάνε», εκκωφαντικές σιωπές, απειλητικά βλέμματα και κινήσεις, ξυλοδαρμοί, κλάματα…. Οι γονείς, συχνά, διερωτώμεθα «πως φθάσαμε σε αυτή την κατάσταση, πως θα ξεπεράσουμε αυτές τις δυσκολίες, ποιος φταίει, αλήθεια, για αυτά που συμβαίνουν…», συχνά. Αλληλοκατηγορούνται: ο πατέρας «εσύ φταις για την ανατροφή τους, τα έχεις κάνει σαν τα μούτρα σου!...», η μητέρα «δεν ασχολείσαι με τα παιδιά, δε σε νοιάζει τι γίνεται στο σπίτι, όλο με υποτιμάς και τα παιδιά έχουν πάρει αέρα…», συχνά για να αποφύγουν τις ενοχές και να δικαιολογήσουν τη συμπεριφορά τους, ρίχνουν όλες τις ευθύνες στο παιδί: «είσαι ένα τέρας, θα μας τρελάνεις, δε θα κάνεις ότι θέλεις αλλά ότι σου λέμαι εμείς, μην κάνεις… μην πεις… είσαι ανίκανος, θα τιμωρηθείς γι αυτό…». Είναι δεδομένο ότι οι γονείς αγαπάμε τα παιδιά μας κι ότι όσο περισσότερο τα αγαπάμε τόσο περισσότερο είμαστε ευάλωτοι σε συναισθήματα όπως ο φόβος, η λύπη, ο θυμός που βιώνουμε με τρόπο υπερβολικό, συχνά παράλογο και αντίθετα στις προσδοκίες και τις ανάγκες των παιδιών μας. Είναι δεδομένο, επίσης, ότι το πρότυπο του «καλού» απαιτεί γονείς που «δε φωνάζουν, βρίζουν, κτυπούν», αλλά που ελέγχουν το θυμό τους, ή το φόβο τους, που διαλέγονται με τα παιδιά τους: γονείς που εκφράζουν τα συναισθήματά τους χωρίς να πληγώνουν τα παιδιά τους και που τα διαπαιδαγωγούν με τρόπο που κι εκείνα μαθαίνουν να εκφράζονται και να συμπεριφέρονται θετικά, δημιουργικά, χωρίς να υποτιμούν τους γεννήτορές τους. Πως μπορούμε να αποφύγουμε τις διενέξεις και να διατηρούμε το διάλογο; Το λειτούργημα του γονιού είναι τέχνη με την έννοια ότι απαιτεί ανοιχτό μυαλό, ευαισθησία και ενσυναίσθηση (ικανότητα να καταλαβαίνεις τον άλλο), φαντασία (για να βρίσκεις διεξόδους) και δημιουργικότητα, αισθητική (αναζήτηση της αρμονικής σχέσης), δεξιότητες (όπως αυτοκριτική, υπομονή, ανεκτικότητα, επικοινωνία) αλλά και δημοκρατική φιλοσοφία και στάση ζωής.

Σ

Δεν υπάρχουν έτοιμες απαντήσεις-συνταγές στα παραπάνω ερωτήματα. Η εμπειρία μας αλλά και αυτή των άλλων γονιών μπορεί να μας εμπνεύσουν. Οι γονείς οφείλουμε να βρούμε την ισορροπία ανάμεσα στον αυταρχισμό και στην αυστηρότητα, ανάμεσα στη χαλαρότητα και την πειθαρχία, ανάμεσα στην καταπίεση και την αναζήτηση ορίων, ανάμεσα στην υγιή αγάπη και στην παθολογική εξάρτηση. Τα ίδια τα παιδιά, εάν και εφόσον προσέχουμε αυτά που μας λένε, μας βοηθάνε και μας προτείνουν τρόπους αντιμετώπισης. Το παιδί είναι ένα άτομο που εξελίσσεται. Η εξέλιξη του δεν μπορεί να πραγματωθεί παρά μόνον κι εφόσον υπάρχουν κάποιες κατάλληλες συνθήκες. Αυτές οι συνθήκες, απαραίτητες για την αρμονική εξέλιξη του παιδιού, δεν είναι στατικές, δεν είναι προκαθορισμένες ούτε αμετάβλητες. Αντίθετα, αλλάζουν και ποιοτικά αλλά και ποσο-

9

τικά, ανάλογα με την ηλικία και τις ανάγκες του παιδιού και σε συνάφεια με εξωτερικούς παράγοντες. Τα παιδιά, εξ ορισμού, είναι μέλη που διαταράσσουν το οικογενειακό περιβάλλον. Διασπείρουν την αμφιβολία (σχετικά με το αν κάνουμε το σωστό…), μας προκαλούν (με τη συμπεριφορά, τις επιλογές, τις απαντήσεις…) και μας εξωθούν σε ακραίες συμπεριφορές και αντιδράσεις για τις οποίες, συχνά μετανιώνουμε. Τα ίδια αυτά παιδιά μας φέρνουν ζεστασιά, χαρά, ενέργεια, μας γεμίζουν με όνειρα και ελπίδες. Τα παιδιά είναι όπως οι ενήλικες. Όταν δεν παίρνουν αυτό που θέλουν, θυμώνουν. Εμείς, σαν γονείς, επιθυμούμε να βλέπουμε τα παιδιά μας να συμπεριφέρονται σαν ενήλικες (!), σαν άτομα υπεύθυνα (!). Τους δίνουμε, όμως, τις ευκαιρίες να αναπτύξουν δεξιότητες, να αναλάβουν πρωτοβουλίες και ευθύνες; Συχνά ξεχνάμε ότι ο καλλίτερος τρόπος για να γίνει κάποιος υπεύθυνος είναι να τον αφήνουμε να υποστεί και αναλάβει τις επιπτώσεις των πράξεών τους. Απέναντι στις ευθύνες του το παιδί μαθαίνει να φροντίζει σωστά τον εαυτό του. Η παιδική ηλικία είναι η κατεξοχήν περίοδος της αθωότητας και της εμπιστοσύνης. Πολλά σπουδαία «παίζονται» κατά την εφηβεία. Η εφηβεία είναι ο ενδιάμεσος σταθμός που συνδέει την παιδική με την ενήλικη ηλικία. Εάν, κατά την παιδική ηλικία, οι ανάγκες αφορούν την αγάπη και την προσοχή, την ασφάλεια και τη σταθερότητα, τα «όρια» και τους κανόνες συμπεριφοράς, το παιχνίδι…, την περίοδο της εφηβείας οι ανάγκες είναι άλλης φύσεως και χαρακτηρίζονται από έντονη «ευαλώτητα», αλλαγές, σύγχυση και από την αναζήτηση ταυτότητας. Το σώμα μεταμορφώνεται, ερωτεύεσαι, το γυμνάσιο, μετά το λύκειο, δεν είναι τόσο εύκολα τα πράγματα και από πάνω έχεις και τους γονείς! Την περίοδο της εφηβείας όλα αλλάζουν, πρέπει να βρεις καινούρια σημεία αναφοράς. Ψάχνεις να φτιάξεις μια νέα εικόνα και να επιβάλλεις την προσωπικότητά σου, διαφοροποιώντας την εμφάνισή σου, αντιτιθέμενος στους γονείς σε κάθε ευκαιρία (γεύματα, έξοδοι, διαβάσματα, παρέες, οικιακές δουλειές…). Στις περισσότερες περιπτώσεις όλα αυτά περνούν ανώδυνα. Αλλά μερικοί έφηβοι-ες νοιώθουν πολύ άσχημα. Έχουν μεγάλη δυσκολία να ξεπεράσουν την παιδική τους ηλικία. Αυτό που μέχρι τότε ήταν στη φαντασία τους (η ζωή του ενήλικα, η εργασία…) γίνεται μια πραγματικότητα που όσο πάει και πλησιάζει και γίνεται ανυπόφορη, σε τέτοιο βαθμό, κάποιες φορές, που οδηγεί σε συμπεριφορές που πρέπει να αποφεύγονται (ναρκωτικά, ανορεξία-βουλιμία, αλκοόλ, σκασιαρχείο…). Οι έφηβοι-ες που σήμερα είναι παιδιά της νέας τεχνολογίας, που «λειτουργούν» το κινητό και το διαδίκτυο καλλίτερα από τους ενήλικες γονείς τους, ζουν τον κόσμο της πληροφόρησης και της πληροφορικής πολλές φορές τόσο έντονα ώστε να «χάνονται». Έχουν πειραματιστεί καινούριους τρόπους «κοινωνικοποίησης». Αναζητούν νέους τύπους ανεξαρτησίας, συχνά στο περιθώριο από τον κόσμο των ενηλίκων. Είναι πιο ευάλωτοι σε εξωτερικούς παράγοντες-ερεθίσματα όπως το χασίς, τα ναρκωτικά, το αλκοόλ, η πορνογραφία και η παιδοφιλία του διαδικτύου. Έχουν γεννηθεί σ’ ένα κόσμο νέας οικονομίας όπου βασιλεύει η παγκοσμιοποίηση κι αυτό ανατρέπει όλα τα προηγούμενα μοντέλα ζωής και εργασίας. Τα σημερινά παιδιά είναι μέλη νέων τύπων οικογενειών που επικρατεί «η συμμετοχική δημοκρατία». Κάποια από αυτά έχουν ζήσει «την ανασύσταση» της οικογένειας ή άλλου τύπου οικογένειας όπως η μονογονεϊκή, η γονεϊκή συμβίωση έξω από το θεσμό του γάμου, να βρεθούν να συμβιώνουν με ετεροθαλή αδέλφια, κλπ. Η οικογένεια είναι μια φυσική ομάδα που μορφοποιείται και οργανώνεται σταδιακά μέσω δοκιμασιών, αλληλεπιδράσεων, επαναπροσδιορισμών και διορθωτικών κινήσεων. Η οικογένεια γίνεται «πρωτότυπη συστημική μονάδα» που λειτουργεί με νόμους και κα-

10

νόνες που έχουν μια ιδιαίτερη λειτουργία σε αυτό το «σύστημα» και το διευκολύνουν να διατηρήσει την ομοιοσυστασία του, δηλαδή τη συνοχή, την ευελιξία και την εύρυθμη λειτουργία του. Η οικογένεια λειτουργεί σαν ένα σύστημα που μπορεί να είναι κλειστό ή ανοιχτό. Οι μηχανισμοί ομοιοσυστασίας και οι ικανότητές του για προσαρμογή του εξασφαλίζουν μια σχετική ισορροπία. Αυτή η ισορροπία μεταβάλλεται με το χρόνο και ανάλογα με τις μεγάλες στιγμές της ζωής του καθενός (γέννηση, αναχώρηση, χωρισμός, σχολικές επιδόσεις, επαγγελματικός προσανατολισμός, διαφοροποιήσεις και μεταβολές) το σύστημα χρειάζεται να ορίσει εκ νέου το πλαίσιο λειτουργίας του και προπάντων την ομοιοσυστασία του. Σε τέτοιες περιπτώσεις η ισορροπία του συστήματος είναι λίγο πολύ δύσκολο να επιτευχθεί ξανά. Η οικογενειακή ζωή είναι περίπλοκη: το να ζεις ευτυχισμένα ως ζευγάρι δεν είναι προφανές. Ούτε είναι ιδιαίτερα εύκολο και απλό να διαπαιδαγωγήσει κανείς τα παιδιά του «σωστά». Πράγματι, η ζωή σε μια πολυμελή οικογένεια φέρνει σε στενή επαφή πολύπλοκες προσωπικότητες: ο πατέρας και η μητέρα ενεργούν και αντιδρούν ανάλογα με τις προηγούμενες εμπειρίες τους που έχουν από τις πατρικές τους οικογένειες. Κάθε παιδί ενεργεί και αντιδρά ανάλογα με τη «θέση» του μέσα στην οικογένεια, τη δική του υποκειμενικότητα, που είναι διαφορετική από εκείνη των γονιών ή των αδελφών του. Καθένας ζει και εξελίσσεται με ψυχολογικά κριτήρια άγνωστα για τους άλλους. Θα υποστήριζα ότι δεν λείπουν οι αφορμές για να ξεσπάσουν οι καυγάδες στο σπίτι: μια γιατί «πρέπει να του το ζητήσω (ο γονιός – συνήθως η μητέρα) 10 φορές πριν αποφασίσει (το παιδί) να το κάνει». Μια άλλη γιατί καθυστερεί (το παιδί), λες και το κάνει επίτηδες (πάλι το παιδί), ενώ ξέρει (το παιδί) ότι βιάζομαι (ο γονιός- συνήθως η μητέρα), ότι έχω πολύ δουλειά ακόμα (ο γονιός). Άλλοτε πάλι γιατί είναι (το παιδί) με το «μαμά!, μαμά!... μαμά!». Και δεν αντέχω πια (ο γονιός – συνήθως η μαμά). Άλλη αφορμή είναι όταν «πρέπει να του υποσχεθώ (ο γονιός) κάτι για να καταλήξει να φάει (το παιδί) όλο του το φαγητό. Αφορμή δίνει επίσης το πρωινό ξύπνημα που καταντάει να είναι πραγματικός μπελάς. Επίσης οι συνεχείς καβγάδες μεταξύ των παιδιών. Ο γονιός νομίζει ότι θα σκοτωθούν. Σίγουρες αφορμές αποτελούν και οι ώρες για το διάβασμα και αυτές για τις εξόδους ή για το παιχνίδι. Οι καβγάδες που στήνονται θυμίζουν…ομηρικό έπος! Δεν θα πρέπει να παραλείψω ότι, συχνά, οι αφορμές δημιουργούνται από τη συσσώρευση αρνητικών συναισθημάτων στον επαγγελματικό χώρο του γονιού που στη συνέχεια θα «ξεσπάσει» στο σπίτι και συνηθέστερα στα παιδιά. Συχνά, μετά από μια δύσκολη ημέρα στη δουλειά, το παιδί (ή τα παιδιά) βιώνεται, από πλευράς γονιών, σα μια επιπλέον δυσκολία, σα μια επιπλέον δυσάρεστη υποχρέωση που «τινάζει στον αέρα» όποια θετική ενέργεια μας έχει απομείνει. Ευάλωτοι και καταπονημένοι, εμείς οι γονείς, από την επαγγελματική μας καθημερινότητα, όταν γυρίζουμε από τη δουλειά δε θέλουμε παρά ένα πράγμα μόνο: να μας φροντίσει κάποιος και να χαλαρώσουμε για λίγη ώρα. Αλλά αντί για φροντίδα και χαλάρωση θα πρέπει να ασχοληθούμε με ένα (τουλάχιστον) παιδί που επιστρέφει, επίσης, «φορτισμένο» με κούραση, ίσως και απογοήτευση, από το σχολείο και που απαιτεί και που κάνει του κεφαλιού του. Ο προβληματισμός των γονιών (ακόμη και της μητέρας που δεν απασχολείται επαγγελματικά εκτός οικίας, αλλά που έχει την καθημερινή διαχείριση του σπιτιού και τη φροντίδα όλων των μελών της οικογένειας-ακόμα και των ηλικιωμένων-) που διχάζονται ανάμεσα στην επιθυμία να επιδείξουν τη στοργή για τα παιδιά τους και την ανάγκη να διαθέτουν κάποιο χρόνο για την προσωπική τους φροντίδα είναι απόλυτα κατανοητός.

11

Οι γονείς, θα πρέπει να μάθουμε αλλά και να κατανοήσουμε ότι τα παιδιά περνούν από στάδια ανάπτυξης (βιολογική, συναισθηματική, νοητική, κοινωνική) που εν μέρει δικαιολογούν τις περισσότερες από τις παραπάνω, αναφερόμενες συμπεριφορές. Για παράδειγμα, πριν την ηλικία των 3 ετών, το παιδί αντιτίθεται στην οικογενειακή τάξη, στους κανόνες που βάζουν οι γονείς, λέει ΟΧΙ και επιμένει, γνωρίζει τη διαφορά ανάμεσα στο σωστό και το λάθος, ανάμεσα στο κακό και στο καλό. Το ΟΧΙ του παιδιού, αν και μας εκνευρίζει, είναι αναγκαίο για την αποτελεσματική ανάπτυξή του. Εναπόκειται στη δική μας καλοπροαίρετη διάθεση και στη δίκαιη αλλά σταθερή συμπεριφορά μας να το κάνουμε να αποδεχθεί το ναι. Στην ηλικία των 4 ετών του παιδιού τους οι γονείς ενθουσιάζονται με την ιδέα ότι για να μεγαλώσει πρέπει να τους μοιάζει! Για το παιδί είναι η μεγάλη περίοδος των «γιατί» (πολύ σπαστικό βρε αδερφέ…). Στα 5 έτη το παιδί δείχνει ανυπομονησία και αυταρχισμό (σε ποιανού άραγε έμοιασε!). Μιλά πολύ, διακόπτει τους μεγάλους, αναζητά και απαιτεί την προσοχή τους. Ξεχειλίζει από ενέργεια, τρέχει και σκαρφαλώνει. Θέλει να «κάνει» όπως οι μεγάλοι (όντως, πραγματικός μπελάς, θεέ μου!). Στα 7-8 του έτη, το παιδί ονειροπολεί και ξεχνά αυτό που του ζητούν να κάνει. Τσακώνεται με τ’ αδέλφιά του και είναι αφηρημένο. Στην εφηβεία των 13-14 ετών δυσκολεύεται να ξυπνήσει το πρωί, είναι υπερευαίσθητο, ευέξαπτο, αντιλέγει στους γονείς (κυρίως στη μητέρα του ). Αυτές όλες οι συμπεριφορές δεν θα πρέπει να μας εκπλήσσουν. Αντίθετα, θα πρέπει να τις αντιμετωπίζουμε με ηρεμία, έχοντας υπόψη ότι ο κανόνας θα πρέπει να είναι η δυνατότητα που επιτρέπουμε στο παιδί να διαθέτει για επιλογές και όχι η πρόταξη της συστηματικής απαγόρευσης. Οι γονείς, συχνά κάνουμε «επίδειξη ισχύος» που, όντως μας ανακουφίζει, πρόσκαιρα. Αλλά πρέπει να κατανοήσουμε ότι ακόμα κι αν με αυτή την επίδειξη κερδίσουμε μια μάχη κινδυνεύουμε να χάσουμε τον πόλεμο, δηλαδή την επικοινωνία με το παιδί μας. Αντί λοιπόν, να επιδιώκουμε να κερδίζουμε στο παιχνίδι: «θα σου δείξω εγώ ποιος κάνει κουμάντο εδώ», θα ήταν πιο αποτελεσματικό και δημιουργικό να βλέπουμε ευκαιρίες για να μεταδώσουμε στα παιδιά μας αρχές και αξίες που ενισχύουν τις έννοιες του αυτοσεβασμού, της αυτοεκτίμησης, της δημοκρατίας, της συνεργασίας. Σα γονείς, επιθυμούμε αλλά και δίνουμε πολλά, πάρα πολλά, μα πάρα πολλά… στα παιδιά μας. Τόσα, που, τελικά, ο ρόλος του γονιού να μας αγχώνει και να μας βαραίνει ανελέητα. Αυτό που περιμένουμε από τα παιδιά μας, σα δείγμα αναγνώρισης των «θυσιών» μας, πολλές φορές είναι υπέρμετρο σε σχέση με αυτό που μπορούν και θέλουν να μας δώσουν. Με αποτέλεσμα να ερχόμαστε σε απόγνωση(!), να περνάμε δίπλα από τα πιο σημαντικά, χωρίς να βλέπουμε τα παιδιά μας να μεγαλώνουν. Παραθέτω το κείμενο που μου έστειλε μια μητέρα: « Έγραψα μια σκέψη μου για τα παιδιά μας: Πρέπει για τα παιδιά μας να έχουμε στην καρδιά μας και στην ψυχή μας μια άνοιξη. Αν εμείς είμαστε για τα παιδιά μας η «άνοιξη» τότε αυτά θα μεταμορφωθούν σε πολύχρωμες πεταλούδες που θα πετάξουν στα άνθη της ζωής έχοντας στην ψυχούλά τους αγάπη, χαρά, αισιοδοξία, ελπίδα και όλα τα χρώματα της άνοιξης. Το διάβασα στην κόρη μου 8 ετών και συγκινήθηκε. Μου είπε ότι θα μπορούσα να γράψω ότι αντί για άνοιξη είναι μια μηλιά. Ένα γερό, ώριμο δέντρο, σταθερό, που αντέχει τα πάντα. Είναι ένα δέντρο, μου είπε, με πλούσια κλαδιά, καταπράσινα φύλλα που την άνοιξη είναι γεμάτο μπουμπούκια και που κάνει μήλα ώριμα και πολύ γλυκά όπως είναι και το ίδιο το δέντρο. Την αγκάλιασα και τη ρώτησα αν με ζωγράφιζε, τι σχέδιο θα έκανε. Μου είπε: «αν ήθελα να σε ζωγραφίσω, θα ζωγράφιζα τη γη και γύρω γύρω πολλά παιδιά να την αγκαλιάζουν».

12

Τον μπαμπά πως θα τον ζωγράφιζες; «τον μπαμπά θα τον ζωγράφιζα σαν τον ουρανό, που φέρνει τη μέρα και τη νύχτα, τον ήλιο και το φεγγάρι και σκεπάζει τη γη». Τη ρώτησα πως νοιώθει όταν είμαστε σκληροί και άδικοι μαζί της. Μου απάντησε πως όταν συμβαίνει αυτό, φαντάζεται τον μπαμπά σα να ρίχνει κεραυνό και εμένα σα να ρίχνω από πάνω μου (τα κλαδιά μου) τους καρπούς μου. Στη συνέχεια της μίλησα για τις τύψεις που έχω σα μητέρα και για τα λάθη που θεωρώ ότι έχω κάνει. Συμφώνησε μαζί μου αλλά μου είπε ότι με έχει συγχωρήσει για όλα. Εξάλλου συνεχώς της ζητάω συγγνώμη όταν την αδικώ. Μου είπε ότι μέσα στην οικογένεια με νοιώθει σαν «κουβέρτα» που τους σκεπάζω όλους για να νοιώθουν ζεστοί και ασφαλείς, ή ότι είμαι ένα βάζο με λουλούδια που με το νερό μου τους κρατάω ζωντανούς. Επίσης μου είπε ότι είμαι ένα χρυσαφένιο μονοπάτι που περπατάει πάνω μου όλη η οικογένεια, ένα ροζ απαλό σύννεφο, ένας μεγάλος απέραντος ωκεανός. Τη ρώτησα πως είναι δυνατό να κρύβει στην ψυχούλα της τόσα πολλά πράγματα. Τα θεωρώ αφύσικα για ένα παιδί της ηλικίας της. Μου απάντησε ότι τα έχει μάθει από μένα και την επηρεάζουν και τα πράγματα που της διαβάζω κατά καιρούς. Όλο αυτό μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι οι ψυχές των παιδιών μας είναι μικροί παράδεισοι, γεμάτοι αγάπη, τρυφερότητα, φαντασία και συναισθήματα που εμείς οι μεγάλοι έχουμε ξεχάσει πως υπάρχουν. Αυτόν τον παράδεισο πρέπει να τον σεβόμαστε, να τον διατηρούμε και να τον ανανεώνουμε. Είναι στο χέρι μας να μην τον μετατρέψουμε σε κόλαση.

13

¶ƒ√Δ∞™∏ °π∞ Δ∏ ¢∏ªπ√Àƒ°π∞ ∂¡ ∞ § § ∞ ∫ Δ π ∫ √ À æ À º √ ¢ ∂ § Δ π √ À *

ο κείμενο που διαβάζετε απευθύνεται, αδιακρίτως, σ’ όλους τους Ναξιώτες που αγαπούν τον τόπο τους, που σέβονται τον εαυτό τους και τον διπλανό τους, που διατηρούν, επιδιώκουν ή και αγωνίζονται να διατηρήσουν την αξιοπρέπειά τους, δίχως να αμφισβητούμε τις προθέσεις κάποιου από τους συμπολίτες μας. Σ’ όλους είναι πλέον γνωστό ότι αντιμετωπίζουμε κρίσιμα χρόνια, τις συνέπειες των οποίων αρχίζουμε να αντιλαμβανόμαστε ήδη και στη Νάξο. Στην πραγματικότητα οι πολιτικοί τυχοδιωκτισμοί του ΠΑ.ΣΟ.Κ., της Ν. Δ., η εσωστρέφεια της Αριστεράς, και η συνακόλουθη απουσία αριστερής πολιτικής, δεν αύξησαν τον πλούτο του νησιού μας, ανθρώπινο και υλικό, δεν μείωσαν τις ανισότητες: με τον ένα ή τον άλλο τρόπο η συντριπτική πλειοψηφία των κάτοίκων του νησιού μας είμαστε χρεωμένοι στις Τράπεζες. Η παντελής απουσία οικονομικού, κοινωνικού και πολιτισμικού σχεδιασμού, η υποταγή της πολιτικής στις τοπικές πελατειακές σχέσεις, η, κατά συνέπεια, κατασπατάληση οικονομικών πόρων και ανθρώπινου δυναμικού, καθώς και η αδυναμία να προταθούν και να σχεδιαστούν ευρωπαϊκά προγράμματα, και να απορροφηθούν οι ανάλογοι οικονομικοί πόροι για να επενδυθούν παραγωγικά στο νησί. Η δημογραφική διόγκωση της Χώρας, αποτέλεσμα της εσωτερικής μετανάστευσης και η ψευδεπίγραφη αστικοποίησή των κατοίκων της. Η έλλειψη χωροταξίας στη Χώρα αλλά και σ’ όλο το νησί. Η απουσία βασικών δομών και αναγκαίων υποδομών στους Δήμους, στις υπηρεσίες και στους οργανισμούς του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα, παραγωγικούς και κοινής ωφέλειας. Η ασήμαντη έως και ανύπαρκτη, και σε κάθε περίπτωση χωρίς σχεδιασμό, βιοτεχνία. Η παντελής αδιαφορία για την υπεράσπιση, του πλούσιου στο νησί μας, φυσικού περιβάλλοντος, (χλωρίδα και πανίδα). Η απουσία της όποιας πολιτικής για την διαχείριση των υδάτινων πόρων. Η υποβάθμιση των χωριών ως παραγωγικών μονάδων και η συνακόλουθη απερήμωση της αγροτικής και κτηνοτροφικής υπαίθρου. Η άναρχη εκμετάλλευση, και σ’ ορισμένες των περιπτώσεων, υπερεκμετάλλευση, των ξεχωριστών σ’ όλο το Αιγαίο, παραλιών του νησιού. Η εγκατάλειψη των πολιτισμικών αγαθών και η υποκατάστασή τους από φαιδρούς και υπόπτους φολκλορισμούς. Η παθητική έως και αδιάφορη στάση της πνευματικής μας ελίτ για τα πολιτικο-κοινωνικά και οικονομικά ζητήματα και προβλήματα του τόπου, και η εμπλοκή των κατοίκων (χειραγώγηση και αλλοτρίωση) σ’ αυτό τον φαύλο κύκλο των γραφειοκρατικών γραναζιών, αλλά κυρίως των πελατειακών σχέσεων και οικογενειακών συστημάτων, η διαπλοκή όλων αυτών, που προκαλεί την ακυβερνησία, έργο της ελληνικής πολιτείας, που βρήκε πρόθυμους εκτελεστές στην τοπική νησιωτική κοινωνία, διαμορφώνοντας την τοπική πολιτική νομενκλατούρα, που πολλά ωφελήθηκε από το καθεστώς αυτό, έφεραν τους νησιώτες κατοίκους της Νάξου στο σημείο να αντιμετωπίζουν ένα χάσμα που ολοένα και μεγαλώνει, ανάμεσα σε μια κοινωνία λεγόμενη της «αφθονίας» και στο αίσθημα αβεβαιότητας για το μέλλον μας.

T

* Πρωτοδημοσιεύτηκε στη εβδομαδιαία τοπική έκδοση «Η Μάσκα. Εβδομαδιαία πολιτική-σατυρική εφημερίδα», 2 Ιουλίου, έτος 3ο, αρ. Φύλ. 152, με τίτλο «Εναλλακτική Πρόταση στους Ναξιώτες Δημότες για την έξοδο από την κρίση και τη διαμόρφωση εναλλακτικού ψηφοδελτίου στις δημοτικές εκλογές το Νοέμβριο του 2010».

14

Η περίοδος, αυτών των 30 χρόνων, της ευμάρειας και της οικονομικής «μεγέθυνσης» της Νάξου μας δεν μείωσε τις ανισότητες κι αποδείχτηκε μια «φούσκα». Αυτά όλα δεν σημαίνουν ότι ένα σημαντικό τμήμα του τοπικού πληθυσμού δεν συμμετείχε και δεν «απόλαυσε» αυτή τη «μεγέθυνση». Αναπόφευκτη και η αλλαγή στη νοοτροπία και στις συμπεριφορές των νησιωτών Ναξίων. Η μετάλλαξη του πολίτη σε πελάτη, η γενικευμένη αντικατάσταση της συλλογικής αλληλεγγύης από μηχανισμούς, όπως οι πελατειακές σχέσεις και τα συστήματα συγγένειας, η άνοδος τοπαρχών (καμιά σχέση με τους παλιούς κομματάρχες ή τους «ιδιαίτερους»), η κομματικοποίηση αρχικά και η συνδικαλιστικοποίηση, στη συνέχεια, κάθε μορφής συλλογικής δραστηριότητας, ακόμη και στον τομέα του πολιτισμού, που ευνοούν ατομικές λύσεις, καθιστά τα άτομα της νησιωτικής κοινωνίας μας πιο ευάλωτα. Γιατί η κοινωνικο-οικονομική κρίση την οποία διανύουμε δεν είναι μια κρίση αναδιανομής του πλούτου, που θα οδηγούσε, αναπόφευκτα, σε διεύρυνση των ανισοτήτων. Είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με το μοντέλο ανάπτυξης που έχει επιβληθεί και υλοποιείται στην Ελλάδα και στο νησί μας, μέσω της τοπικής δημοτικής αρχής, περισσότερο από 30 χρόνια και έχει αντικαταστήσει τη συλλογική αλληλεγγύη με ατομικές λύσεις. Σήμερα φοβόμαστε για μια κοινωνία φτώχειας για τα παιδιά μας και τα εγγόνιά μας: να ποιο είναι το τέλος του ονείρου για κοινωνική ανέλιξη! Ο καπιταλισμός, στο απόγειό του, το νέο-φιλελευθερισμό στην ακραία εκδοχή του, το μονεταρισμό, δηλαδή την υπεροχή της οικονομίας και την κυριαρχία της επί της πολιτικής, την παντοδυναμία και κυριαρχία των Τραπεζών και των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, μετέτρεψαν στρατιές ανθρώπων σε ανέργους και σε σύγχρονους δουλοπάροικους, (οικονομικούς μετανάστες τους βάπτισαν), ή και τους οδήγησαν στα όρια της φτώχειας. Κατέστρεψαν έθνη–κράτη αντικαθιστώντας τα με μορφώματα κρατών, αποσύνθεσαν κάθε συλλογικό συνεκτικό δεσμό των κοινωνιών, αποδόμησαν τον κοινωνικό ιστό τους, στράφηκαν εναντίον του ατόμου-πολίτη, εναντίον κάθε μορφής συλλογικής δραστηριότητας, στράφηκαν εναντίον του Ανθρωπισμού όσο ποτέ άλλοτε στην ιστορία, ευνόησαν, σαν να επρόκειτο για φυσικό φαινόμενο, τον παραγωγισμό, τον ατομικισμό και την κοινωνική απάθεια, πολλαπλασιάζοντας τις μορφές της ανισότητας, της αδικίας, της ανηθικότητας, της διαφθοράς. Καλούμε λοιπόν την Αριστερά στο νησί μας να εγκαταλείψει την εσωστρέφειά της! Καλούμε τους αριστερούς Ναξιώτες να αποτελέσουν το θεμέλιο και τον άξονα συσπείρωσης όλων των Ναξιωτών καλοπροαίρετων δημοτών για τις ερχόμενες δημοτικές εκλογές. Γιατί απευθυνόμαστε στην Αριστερά; Γιατί, κατά τεκμήριο, οι Αριστεροί είναι περισσότερο ευαίσθητοι στον ανθρώπινο πόνο. ‘Η τουλάχιστον αυτό υποτίθεται. Αλλά η τοπική αριστερά είναι σε θέση να αναλάβει τέτοια προσπάθεια και να διαδραματίσει ανάλογο ρόλο; Αντιμετωπίζουμε πολλές και διακλαδούμενες κρίσεις. Δεν είναι μόνο οικονομική η κρίση. Είναι κρίση της πολιτικής, της κοινωνίας, του πολιτισμού, κρίση που διαπερνά τον ιδιωτικό μας βίο και τη δημόσια παρουσία μας. Κρίσεις που διακλαδώνονται, που φαίνεται να μας προσπερνούν, χωρίς να είμαστε προετοιμασμένοι να τις αντιμετωπίσουμε. Διαδίδεται στον κόσμο μια μορφή αυταρχικού καπιταλισμού, οπου οι κανόνες της αγοράς παντρεύονται ανενδοίαστα με τη στέρηση των θεμελιωδέστερων πολιτικών δικαιωμάτων. Κατά προσέγγιση, το ένα τρίτο έως και το μισό του παγκόσμιου πληθυσμού ζει κάτω από οικονομικο-πολιτικά καθεστώτα αυτού του τύπου. Μήπως και στην Ελλάδα αυτό ήδη έχει αρχίσει να γίνεται μια πραγματικότητα; Θέλουμε, και στο νέο Δήμο, να επικυρώσουμε αυτό το καθεστώς στις ερχόμενες δημοτικές εκλογές του Νοεμβρίου 2010; Αυτό το κείμενο δεν είναι μια διακήρυξη πολιτικών αρχών ούτε ένα είδος «Τι να κάνουμε;».

15

Δεν είμαστε πρωτοπορία. Δεν γνωρίζουμε τους νόμους της Ιστορίας. Δεν έχουμε κανένα μήνυμα να σας στείλουμε και καμιά φιλοσοφικο-πολιτική πρόταση να καταθέσουμε για λογαριασμό σας. Δεν αποβλέπουμε στη δημιουργία ενός νέου πολιτικού σχηματισμού. Κοιτάζουμε πρώτα την κοινωνία: τον τρόπο λειτουργίας της, τις νοοτροπίες της, τον τρόπο που σκέπτεται, τις πρακτικές της. Από την συμπεριφορά της εξαρτώνται τα πάντα! ΟΙ μηχανισμοί, όπως η τελευταία «μεταρρύθμιση», δεν αποτελούν λύση για το κοινωνικό ζήτημα! Δεν ζητάμε από Σας να εγκαταλείψετε τις ιδέες σας, τις αρχές σας, τα κόμματά σας, τις οργανώσεις σας. Απλώς, να δώσετε την ελάχιστη προσοχή στα όσα εδώ Σας υπενθυμίζουμε, κάποια ζητήματα που θεωρούμε αναγκαία να θιγούν, αν έχετε το κουράγιο να μας διαβάσετε, και να αρθείτε στο ύψος των περιστάσεων, από τη θέση στην οποία βρίσκεστε: στους χώρους εργασίας, στα σωματεία, στους συλλόγους, στις παρέες, στις ομάδες, στα κόμματά σας, στα μαγαζιά που περνάτε τις ώρες σας. Τελικά, σαν νησιωτική κοινωνία, τμήμα της ελληνικής κοινωνίας, αντιμετωπίζουμε κρίση ταυτότητας και προσανατολισμού! Η απόφαση για το «τι να κάνουμε;» είναι πέρα για πέρα δική σας, αφορά μόνον εσάς και κανέναν άλλο! Εσείς είσαστε εκείνοι που θα διαπιστώσετε, σ’ αυτούς τους χώρους που προαναφέρθηκαν, αν έχετε αποκτήσει κοινή γλώσσα, αν αντιλαμβάνεστε την πολιτική δραστηριότητα ως συλλογική δραστηριότητα, αν ανακαλύψατε την αλληλεγγύη και τον εθελοντισμό ως προϋποθέσεις για την όποια συλλογική δραστηριότητά σας, κοινωνική και πολιτισμική, φυσικά και οικονομική. Εσείς είστε εκείνοι που θα ανακαλύψετε και πάλι τη γειτονιά σας, τους «γείτονες» σας ως γείτονες, τους «φίλους» σας ως φίλους, την αμοιβαιότητα και την αλληλεγγύη που πρέπει να χαρακτηρίζουν τις σχέσεις σας, που θα απαλλαγείτε από αντιπαλότητες, αντιθέσεις, ζηλοφθονίες, ανταγωνισμούς, από τα «πρωτεία του καλύτερου» και θα αποτινάξετε τα πολιτιστικά σας φτιασίδια. Από σας αρχίζει η ριζοσπαστικότητα: ο επαναπροσδιορισμός του προσανατολισμού και η επανεύρεση της ταυτότητας ως νησιωτικής κοινωνίας! Αν όντως κατανοήσετε ότι ο εχθρός βρίσκεται μέσα σας, τότε, ίσως, αισθανθείτε την ανάγκη να προχωρήσετε στο σχηματισμό επιτροπών βάσης ή δικτύων εργασίας. Μορφές συλλογικής δράσης και αλληλεγγύης, άτυπες, ευέλικτες, χωρίς γραφειοκρατικές διαδικασίες, με μακροχρόνια προοπτική, –εφόσον η κρίση συνεχίζεται– που δεν βάζουν στην άκρη τις οργανώσεις, τους φορείς, τα κόμματά σας, αντίθετα, τα θεωρούν πυλώνες σταθερότητας και εξέλιξης, – που δεν καλύπτονται πίσω από πολιτικά ιδεολογήματα και η θεματική και η δράση τους επικεντρώνεται στο ποιο είναι, και πως μπορεί να προκύψει, το συλλογικό όφελος και αγαθό για το νέο Δήμο της Νάξου, κι όχι το «πλεόνασμα», δηλαδή το ατομικό όφελος ή το όφελος οργανωμένων ομάδων. Δεν μπορούμε να σας προτείνουμε τη θυσία του παρόντος χάρη ενός ειδυλλιακού μέλλοντος, ούτε βέβαια και τη διαιώνιση αυτού του παράλογου μοντέλου, που φαίνεται να αποδέχονται οι πολιτικοί συνδυασμοί που διεκδικούν την τοπική, την δημοτική αρχή, την τοπική κυβέρνηση δηλαδή, φορτώνοντας τα παιδιά και τα εγγόνιά μας με τα βάρη των δικών μας πολιτικο-διαχειριστικών σφαλμάτων και ελλείψεων, και τα υποχρεώνει να πληρώσουν τα δικά μας πολιτικο-οικονομικά, κοινωνικο-πολιτιστικά και οικολογικά χρέη. Η υποθήκευση και υποβάθμιση δεν μπορούν να συνεχίζονται!!! Παρόν και μέλλον έχουν ταυτόσημη αξία κι είναι επικίνδυνο και ανήθικο να δίνουμε προτεραιότητα μόνο στο ένα ή μόνο στο άλλο. Εμείς επιλέγουμε και το σήμερα και το αύριο. Πρέπει να γίνει σαφές ότι η λύση των προβλημάτων μας δεν σημαίνει φρένο στη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου, αλλά μείωση των ανισοτήτων, ορθολογικότερη λειτουργία των μηχανισμών λήψης των αποφάσεων, μεγαλύτερη συμμετοχή της γνώσης, του πληροφορημένου πολίτη δηλαδή, γιατί η δυσλειτουργία των μηχανισμών και η απουσία του πολίτη παράγουν χρέη και ελλείμματα.

16

Οφείλουμε να αναρωτηθούμε με ποιο τρόπο θα προκύψει το συλλογικό όφελος για τη νησιωτική κοινωνία μας. Ούτε η λεγόμενη κοινωνική οικονομία της αγοράς, ούτε η εμπορευματοποιημένη οικονομία του κοινωνικού χώρου πρόσφεραν τις απαντήσεις που προσδοκούσαμε, όπως περίμεναν Σοσιαλιστές και Νεοδημοκράτες. Οφείλουμε να έρθουμε σε ρήξη με το νέο-φιλελεύθερο δόγμα, αλλά και με τις αντιλήψεις ότι οι ενεργειακοί πόροι είναι δωρεάν και ανεξάντλητοι. Δεν πρέπει απλώς να επαγρυπνούμε για μια παραγωγή που θα σέβεται τα οικολογικά κριτήρια και την εξοικονόμηση ενέργειας, πρέπει επίσης να δημιουργούμε προϊόντα οικολογικά και λιγότερο ενεργοβόρα. Δεν πρέπει να ξεχνάμε την παιδεία και τις μικρές καθημερινές χειρονομίες που συνοδεύουν και συνάδουν με μια τέτοιου είδους μεταβολή στις συμπεριφορές μας, τις συνθήκες εργασίας, τους τρόπους κατανάλωσης, την επανάχρηση και την ανακύκλωση: αυτές είναι οι νέες επιταγές. Για να υλοποιηθεί η μεταμόρφωση πρέπει να δοθεί η δυνατότητα στους μισθωτούς να αναβαθμίσουν το επίπεδο της παιδείας και της επαγγελματικής τους κατάρτισης χωρίς απώλεια εισοδήματος, γιατί δεν είναι αυτοί εξ ολοκλήρου υπεύθυνοι για την «πτώχευση» του νησιού τους. Οφείλουμε ακόμα να ενδιαφερθούμε για το πολύ σημαντικό, δυναμικό ρόλο, που μπορούν να έχουν επαγγέλματα κοινωνικής ωφέλειας: να δώσουμε προτεραιότητα στον εθελοντισμό. Οφείλουμε να εναντιωθούμε και με την αντίληψη που υποστηρίζει ότι η συλλογική πειθαρχία μιας ανώνυμης μαζικής κοινωνίας μπορεί να αποτελέσει προϋπόθεση για ανάπτυξη και πρόοδο. Η λογική υπαγορεύει ότι οφείλουμε να αλλάξουμε το μοντέλο κατανάλωσης και παραγωγής, ιδιαίτερα με το νέο νόμο για την αυτοδιοίκηση που παρέχει οικονομικές και επενδυτικές δράσεις στους Δήμους, και να δώσουμε προτεραιότητα στη βιωσιμότητα έναντι της ανευθυνότητας, στο διαρκές έναντι του εφήμερου, στην ανακύκλωση έναντι της αποθήκευσης των αποβλήτων, στο ποιοτικό και όχι στο ποσοτικό. Για το λόγο αυτό πρέπει να τροποποιήσουμε ριζικά τα κλασικά κριτήρια της παραγωγικότητας, της κερδοφορίας, του κόστους των τιμών καθώς και την αντίληψή μας για ρυθμίσεις, όπως τα κίνητρα για τους οικονομικούς παράγοντες. Χρειαζόμαστε νέους δείκτες μέτρησης του πλούτου και γι’ αυτό πρέπει να τροποποιήσουμε σε βάθος τους τρέχοντες οικονομικούς δείκτες. Σύμφωνα με τον παραδοσιακό τρόπο σκέψης αλλά και με τον νεο-φιλελεύθερο-μονεταριστικό, οι υποψήφιοι για την κατάκτηση της δημοτικής κυβέρνησης, μας αντιμετωπίζουν είτε σαν τον εργατικό μέρμηγκα που αποταμιεύει είτε σαν τον ανέμελο τζίτζικα που διασκεδάζει και σπαταλά: δεν έχουν ξεφύγει από τον διπολισμό αυτό που αναφέρεται στον ζωικό κόσμο και στην ηθική: αποταμίευση ή κατανάλωση, σε ατομικό, τοπικό και εθνικό επίπεδο. Έτσι η εργασία, δηλαδή η ευρεσιτεχνία ή η καθημερινή παραγωγική αλυσίδα, είναι χάσιμο χρόνου και δεν αξίζει παρά μόνο για τα έσοδα που αποφέρει και τα αγαθά και τις υπηρεσίες που μας επιτρέπει να αγοράσουμε. Ζούμε στις μέρες μας την απώλεια εκατομμυρίων θέσεων εργασίας, επειδή οι «ειδικοί» θεωρούν ότι δεν αποφέρουν τα αναμενόμενα έσοδα. Ίσως θα ‘ταν φρονιμότερο να επικεντρώσουμε την προσοχή μας σ’ ένα άλλο έντομο, εργατικό και πολύ συμπαθητικό, ιδιαίτερα γνωστό στον τόπο μας και στην Ελλάδα, του οποίου η σημασία για τη ζωή, τον πλανήτη γη, δεν έχει εκτιμηθεί όσο θα έπρεπε: Τη μέλισσα! Ήδη ο μεγάλος Αϊνστάιν είχε υποστηρίξει ότι αν οι μέλισσες χαθούν από τη γη, το ανθρώπινο είδος δεν θα μπορούσε να επιζήσει ούτε πέντε χρόνια. Γιατί; Τι κάνουν οι μέλισσες; Υιοθετώντας την κλασσική οικονομική αντίληψη βλέπουμε τη μέλισσα μόνο ως παραγωγό μελιού, που αποτελεί την τροφή τη δική της και των νεογνών της και το αποταμιεύει για χειρότερες μέρες. Η παραγωγή μελιού για το εμπόριο, μ’ άλλα λόγια το

17

πλεόνασμα, δημιουργείται μόνο αν ο μελισσοκόμος αφαιρεί κερήθρες από την κυψέλη ξεγελώντας έτσι τη μέλισσα, που νομίζει ότι δεν έχει αρκετή τροφή και υποχρεώνεται να δουλεύει περισσότερο απ’ όσο θα δούλευε κανονικά. Όμως η αξία της μέλισσας δεν έγκειται στην ικανότητά της να παράγει μέλι, αλλά, πάνω απ’ όλα, στην επικονίαση, δηλαδή στη γονιμοποίηση των φυτών με τη μεταφορά γύρης από τις μέλισσες. Απαραίτητος συνδετικός κρίκος για τη διαιώνιση της ζωής, οι μέλισσες μαζεύουν τη γύρη από το ένα και το άλλο φυτό, τη διασκορπίζουν και γονιμοποιούν τα φυτά, με τον ίδιο τρόπο με τον οποίο ο άνεμος και τα πουλιά μεταφέρουν τους σπόρους. Αλλά ήδη κινδυνεύουν από τα χημικά λιπάσματα, τα εντομοκτόνα, τη διασπορά τοξικών μικρο-σωματιδίων, από τις επεξεργασίες με χημικά παρασιτοκτόνα, από την αλόγιστη μεταφορά κάποιων ειδών φονικών μελισσών, κλπ. Μεταφέρετε, όσο μπορείτε σωστά, τις αναλογίες αυτές στο επίπεδο της κοινωνίας, της πολιτικής, του πολιτισμού, της οικονομίας και θα αντιληφτείτε τις αιτίες της σημερινής παρακμής, της κρίσης, ποιοι την προκάλεσαν και ποιοι «ανακυκλώνονται» για να μας «προτείνουν» λύσεις, αλλά, ταυτόχρονα, και το αναμφισβήτητο γεγονός ότι οι αλληλοδράσεις της επικονίασης είναι ανεκτίμητες, δεν είναι μετρήσιμες. Σε μια σύνθετη μικροκοινωνία, όπως η δική μας, αυτός θα είναι ο ρόλος των δικτύων εργασίας: πρέπει να αντιλαμβανόμαστε την κοινωνία αυτή, τον εαυτό μας, ως πολίτες-μέλισσες, σαν μια κατάσταση γενικευμένης επικονίασης, δηλαδή ως το αποτέλεσμα πολλαπλών ανθρωπίνων αλληλοδράσεων και αλληλεπιδράσεων που δημιουργούν πλούτο. Ακόμα και οι κηφήνες είναι χρήσιμοι. Στην ιστορία της ανθρωπότητας, η διάχυση ιδεών, καινοτομιών, καλλιτεχνικών και πολιτιστικών κινημάτων μοιάζει πολύ με την διαδικασία μεταφοράς γύρης μεταφρασμένη σε ανθρώπινη κλίμακα. Αλλά και η μετάφρασή της στο βασίλειο του περιβάλλοντος καθιστά την επικονίαση καθοριστικό παράγοντα για τη διατήρηση της βιόσφαιρας και της βιοποικιλότητας κι επομένως της εξέλιξης και της συνέχειας τους. Οι μέλισσες λειτουργούν ατομικά και συλλογικά και μας βοηθούν να αντιληφθούμε σωστά τη φυσική λειτουργία της κοινωνίας, σ’ όλες τις διαστάσεις της. Αλλά και να αντιληφθούμε έγκαιρα δυσλειτουργίες και να λάβουμε τα αναγκαία και χρήσιμα μέτρα για την αποτροπή ή τη διόρθωσή τους. Βλέπουμε λοιπόν ότι πρέπει να αλλάξουμε τη ζωή μας και την εργασία μας. Να μελετήσουμε πάλι την έννοια της συλλογικότητας και της αλληλεγγύης και να ανακαλύψουμε ένα σύστημα ικανό να προσφέρει συλλογικές εγγυήσεις. Εμείς παραμένουμε προσηλωμένοι στο ιδανικό της αυτονομίας και της ευθύνης, αλλά ταυτόχρονα αποκηρύσσουμε τον ατομισμό που οδηγεί στον εγωισμό και στον κομφορμισμό. Αλλά ποιος θα αποφασίσει σε ποια κοινωνία πρόκειται να ζήσουμε; Εμείς, από το ύψος των πεποιθήσεων μας; Ένα σώμα τεχνοκρατών; Η πλειοψηφία; Ένας σωτήρας με την, αναγκαία, επιτροπή σωτηρίας, που αναπόφευκτα οδηγεί στην τρομοκρατία; Και πως θέτει κανείς όλα αυτά τα ζητήματα σε δημοκρατικό διάλογο για να συζητηθούν και να γίνουν αποδεκτά; Μπορούμε να συνεχίσουμε να ζούμε αμέτοχοι και να δεχόμαστε το «μην ανακατεύεστε. Έχετε εμπιστοσύνη σ’ εμάς»; Ο πολιτισμός μας βρίσκεται μπροστά σ’ αυτή την επιλογή: ή μια κοινωνία υπερχρεωμένη, υποταγμένη στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, στην ανισότητα, στο φόβο και τον κομφορμισμό ή μια κοινωνία της εμπιστοσύνης, της αμοιβαιότητας, του συλλογικού διαλόγου και της συλλογικής δράσης. Δεν επιθυμούμε να εκλεγούν για τη μελλοντική κυβερνητική διαχείριση του νησιού μας, του Δήμου μας, συνδυασμοί που θα ενεργούν όπως ο μελισσοκόμος που αφαιρεί τις κερήθρες ξεγελώντας κατ’ αυτό τον τρόπο τις μέλισσες-δημότες-πολίτες, για τα όποια πλεονάσματα. Αντίθετα, αναζητάμε ανθρώπους που δεν ντρέπονται να πουν: Δεν τα γνωρίζω όλα. Μπορούμε να τα συζητήσουμε μαζί!

18

Ας τολμήσουμε! Όλοι οι Ναξιώτες που αγαπούν τον τόπο τους, που σέβονται τον εαυτό τους και τον διπλανό τους, που διατηρούν, επιδιώκουν ή και αγωνίζονται να διατηρήσουν την αξιοπρέπειά τους να τολμήσουμε! Η Αριστερά, να τολμήσει! Η ηγεσία της ας μην αποτελέσει μέρος της αδηφάγου νομενκλατούρας της νησιωτικής μικροκοινωνίας μας! Οι Αριστεροί να τολμήσουν έστω και την ύστατη ώρα!!! Δεν χωρίζουν τίποτα μεταξύ τους κι οφείλουν να αντιληφθούν ότι ή θα υπερασπιστούν την κοινωνία ή... Μόνοι μας δεν μπορούμε παρά να υπερασπιζόμαστε αυτό τον στόχο. Μαζί μπορούμε να τον πραγματοποιήσουμε. Πρέπει να το γνωρίζετε όλοι και να γίνει κατανοητό από όλους, ότι το μοναδικό φάρμακο στις ασθένειες και στις δυσλειτουργίες της δημοκρατίας είναι μια μεγαλύτερη δόση Δημοκρατίας. Ναξία 17 Ιουνίου 2010

Ιστορικός Όμιλος Νάξου ΑΡΣόΣ Νίκος Βασ. Φραγκίσκος, Στέλιος Ν. Μαρινάκης, Κωνσταντίνος Αντ. Κατσουρός

19

™˘Ì›ÏËÌ·

μÈ‚Ï›· Ô˘ Ï¿‚·Ì Στέφ. Δ. Ήμελλος, Μελετήματα Λαϊκού Δικαίου των Κυκλάδων, Ανάτυπον από τον ΣΤ’ τόμον της περιοδικής εκδόσεως «Η Μελέτη», Αθήνα 2010. «Στα ζητήματα της Ελληνικής λαογραφίας εντάσσονται και εκείνα που αφορούν στο λαϊκό δίκαιο αφού και αυτό είναι μέρος των εκφάνσεων του λαϊκού πολιτισμού (υλικών, πνευματικών και κοινωνικών), που έχουν όμως παραδοσιακό και ομαδικό χαρακτήρα. Τα χρονικά όρια, μέσα στα οποία κινείται και λειτουργεί ο λαϊκός πολιτισμός των νεωτέρων Ελλήνων, δεν είναι δυνατόν να προσδιορισθούν με ακρίβεια. Πάντως συμβατικά και κατά προσέγγιση είναι ένας πολιτισμός του παρόντος με αρχικό ορόσημο την περίοδο της Τουρκοκρατίας κατά την οποία μάλιστα το λαϊκό δίκαιο, που εδώ μας ενδιαφέρει, για λόγους που δεν είναι του παρόντος να αναφερθούν, πάντως λόγω της επικρατήσεως της τοπικής αυτοδιοικήσεως, παρουσίασε ιδιαίτερη άνθηση και ακμή, ιδίως μάλιστα στα νησιά (Κυκλάδες, Κρήτη, Δωδεκάνησα), Τουρκοκρατούμενα και Φραγκοκρατούμενα, και ευρύτερα στο νησιωτικό χώρο του Αιγαίου. Από τα γεωγραφικά αυτά διαμερίσματα έχει περισυναχθεί στο Κέντρον Λαογραφίας της Ακαδημίας μέσω κυρίως της στοματικής παραδόσεως ύλη, που σχετίζεται με κάθε μορφή δικαίου από τους χρησιμοποιούμενους λαϊκούς όρους και φράσεις με νομικό περιεχόμενο μέχρι το οικογενειακό, το κληρονομικό, το εμπράγματο, το ενοχικό, το ποινικό, το εμπορικό και το ποινικό δικονομικό δίκαιο. Το υλικό αυτό όμως στηριζόμενο σε προφορικές, όπως ανέφερα, μαρτυρίες, είναι μάλλον ισχνό και περιωρισμένο εν σχέσει με την πραγματική του έκταση. Αντίθετα τα δικαιοπρακτικά έγγραφα, που όχι σπάνια έχουν συνταχθή από σχεδόν αγράμματους ή λιγώτερο ή περισσότερο εγγραμμάτους γραφείς και νοταρίους ή οι αποφά-

σεις των κοινοτικών κριτηρίων κ. ά. Αποτελούν πλούσιες και σπουδαίας σημασίας πηγές, που αποτελούν υλικό κατάλληλο για να γνωρίση κανείς τα πράγματα του δικαίου κατά την διάρκεια της Τουρκοκρατίας. […] Ο χώρος των Κυκλάδων, και ευρύτερα ο νησιωτικός, θεωρείται προνομιούχος, επειδή οι σχετικές πηγές είναι πιο πλούσιες εν σχέσει με εκείνες άλλων περιοχών, π. χ. του Πελοποννησιακού, από τον οποίο ικανός αριθμός εγγράφων έχει μέχρι σήμερα δημοσιευθή. Είναι βέβαιον ότι πολλά από τα λυτά έγγραφα, που κάποτε λανθάνουν σε αρμάρια ιδιωτών, παραμένουν ακόμη άγνωστα στην έρευνα. Η ανακάλυψη και έκδοσή των με τους ισχύοντες διεθνώς κανόνες θα προσφέρη πολλά σ’ αυτήν. […]» (Από το «Προλογικό Σημείωμα») Στέφ. Δ. Ήμελλος

Σταύρος Χ. Σπηλιάκος, Ο Αιγαιοπελαγίτικος Μπάλλος. Υπό όρους Χορολογικούς και Λεξιλογικούς. Γλωσσανάλυση-Ετυμολογία-Ερμηνευτική-Ιστορία, Εκδ. Αντώνης Αναγνώστου, Αθήνα 2008. «[…] Όταν ξεπεράσαμε το στάδιο της προβληματικής συνείδησης και της προβληματικής κατάστασης ανακαλύψαμε ότι όλοι οι Αιγαιοπελαγίτες και οι Κεφαλλονίτες, αλλά κυρίως οι Κυκλαδίτες, ζουν, μεγαλώνουν, ερωτεύονται, παντρεύονται, γλεντίζουν, πανηγυρίζουν χορεύοντας μια συζυγία χορών, το Συρτό και το Μπάλλο. Σ’ αυτούς οι οργανοπαίχτες παίζουν πολλές μελωδίες, τη μια μετά την άλλη, για πολύ ώρα για να χορέψει ένα και μόνο ζευγάρι. Παράλληλα και από κάθε βήμα, γραπτά ή προφορικά, διατυπώνονται με απολυτότητα απόψεις αντίθετες, ότι δηλαδή πρόκειται για ένα χορό που είναι συνέχεια των αρχαιοελληνικών «βαλλισμάτων» για χορό «δυτικήν έχων την προέλευση». Την εποχή αυτή (χειμώνας του 1987) αρχίζει η περιπέτεια της

20

συμμετοχικής παρατήρησης για την καταγραφή σε πρώτη φάση και του Μπάλλου σαν βασικού άξονα του όλου χορευτικού φαινομένου στο νησί της Νάξου.[…]. Μπορεί η Νάξος ν’ αποτελεί μια περίπτωση, ένα πολιτιστικό τόπο, μέσα στην αιγαιοπελαγίτικη κοινωνία και την κυκλαδική πολυνησία, αλλά, λόγω της συχνότητας, της διάρκειας και της σημασίας που έχει για την τοπική κοινωνία ο χορός αυτός, πιστεύω πως αποτελεί άσφαλτη πηγή πληροφοριών για την κατάσταση που εμφανίζεται ο συγκεκριμένος χορός. Άλλωστε ο Μπάλλος είναι γνωστός, καταγραμμένος ως πολιτισμικό χορευτικό στοιχείο και στα άλλα νησιά του Αιγαίου.[…]». (Από τον Πρόλογο) Στ. Χ. Σπηλιάκος

Λευτέρης Καρυστιναίος-Anton Martinez Artieda, Φολέγανδρος. Εικόνες και Κείμενα, εκδ. Ισπανοελληνική Πολιτιστική Εταιρεία Αρχιπελάγους, Νάξος 2009. «[…] Οι λόγοι που, κατά τη γνώμη μας, συνηγορούν υπέρ της συγγραφής ή και της απλής δημοσίευσης δεδομένων, μικρών ιδιαίτερων τόπων και κοινωνιών είναι γιατί α. διαψεύδουν την εντύπωση πως η ιδιαίτερη, μικρή και αυτόνομη οντότητα δεν είχε δεν μπορεί να έχει καθολικότερη και άρα μεγαλύτερη σημασία. β. ερανίζοντας ουσιαστικά στοιχεία του ιδιαίτερου χαρακτήρα ανθρώπων και τόπων, με τρόπο που να μπορούν να αναχθούν σε γενική κατηγορία, σε γένος, όπως θα έλεγε ο Αριστοτέλης και γ. προσκομίζουν, εν τέλει, το μοναδικό ελεγμένο υλικό για τη συγγραφή μιας διευρυμένης σύνθεσης, εν προκειμένω της Ιστορίας των Ελλήνων. […] Μου αρέσει ακόμα να πιστεύω πως ο Martinez εντρυφεί στα γεγονότα του χθες επιλέγοντας τη σοφή οπτική, που προσφέρει η άσημη θέση. Ο μικρός τόπος που δεν εμπλέκεται άμεσα, εποπτεύει όμως από απόσταση τα γεγονότα. Βλέπει καλύτερα τα δρώμενα να διέρχονται. Η ιστορία στις ωραιότερες στιγμές της δεν διατυπώνει καθαρά. Υπαινίσσεται. Μοιάζει σαν τον αδελφό του Απόλλωνα όπως τον διερμήνευσε ο μέγας διαλεκτικός Ηράκλειος: Ούτε κρύπτει, ούτε λέγει, αλλά σημαίνει». […] (Από τον Πρόλογο) Κωνσταντίνος Ν. Δανασής Φολέγανδρος, Σεπτέμβριος του 2006

Γιαννούλης Γ. Γιαννούλης, Απεράθου [1900-1950]. Η ποιητική γλώσσα ως αγωγή πολιτισμού, Αθήνα 2009. Γράφει στον Πρόλογό του ο κ Γ. Γ. Γιαννούλης: «Κατά την ενασχόλησή μου με το θέμα του σμυριγλιού, (1) ήρθα σε επαφή με συστηματικότερο τρόπο με τον πολιτισμό του χωριού μου. Κατά τη διερεύνηση των διαφόρων πηγών και μελετών που υπάρχουν και έχουν καταγραφεί σε διάφορα έντυπα, έγινε αντιληπτό ότι είναι αποσπασματικές και καμιά δεν καλύπτει ολικά τον πολιτισμό τ’ Απεράθου. Αυτό το κενό φιλοδοξεί να καλύψει η παρούσα εργασία και ήταν ένας από τους λόγους που επέλεξα να ασχοληθώ με αυτό το θέμα. Το πεδίο της έρευνας είναι ο λαϊκός πολιτισμός τ’ Απεράθου την περίοδο 1900-1950, ο οποίος προσεγγίζεται μέσα από ένα ολικό πρίσμα και με γνώμονα τις έννοιες της ιστορικότητας και της κοινωνικής «κατασκευής». (2) Επέλεξα αυτή την περίοδο κατά την οποία η κοινότητα παρουσιάζει σχετικά ομοιογένεια και αλληλεγγύη και υπάρχει σχετική αυτάρκεια, (3) αφού κάθε οικογένεια στήριζε κατά βάση την επιβίωσή της στην πρωτογενή παραγωγή. Επίσης, οι κοινωνικές δομές ακόμα δεν έχουν καταρρεύσει λόγω του δημογραφικού προβλήματος που οδήγησε στην αποσύνθεση του κοινωνικού της ιστού και την κατάρρευση του τοπικού παραγωγικού συστήματος, όπως αυτό είχε διαμορφωθεί στο πλαίσιο προηγούμενων ιστορικών και κοινωνικών συνθηκών. Η εργασία αυτή θα ήταν δύσκολο να διεκπεραιωθεί χωρίς την ανεκτίμητη συνδρομή μιας σειράς ανθρώπων που θα ήθελα εδώ να ευχαριστήσω θερμά. Το χρέος μου προς τους Απεραθίτες είναι μεγάλο. Οφείλω να τους ευχαριστήσω για την εμπιστοσύνη που έδειξαν στο πρόσωπό μου και για τον τρόπο που συνεργάστηκαν μαζί μου. […]».

1. Βλ. Μ. Αρχοντάκης-Γ. Γιαννούλης (2000), Ποίηση χαραγμένη στην πέρα. Κοινωνική μνήμη και ποιητική με θέμα το σμυρίγλι από τ’ Απεράθου και την Κόρωνο της Νάξου, Ατραπός. 2. Βλ. Β. Νιτσιάκος (2003), Χτίζοντας το χώρο και το χρόνο, Οδυσσέας, σ. 17. 3. Κάθε οικογένεια εξέτρεφε ένα μικρό αριθμό ζώων, καλλιεργούσε μικρά κομμάτια γης (χωράφια, αμπέλια, λιοΐρια, ποτιστικά) και συμπλήρωνε το εισόδημά της από την εξόρυξη ή τη φόρτωση του σμυριγλιού και τα χρήματα που έστελναν από την ξενιτιά οι μετανάστες.

21

Γιώργος Ανωμερίτης, Βυζαντινό Πάρκο Τραγαίας Νάξου. Ένας νησιωτικός θρησκευτικός «Μυστράς» στην Κεντρική Νάξο, εκδ. Μίλητος, 2009. Πρώτος ο Ν. Δ. Καλογερόπουλος, ήδη από το 1932, σε ομιλία του στην Αρχαιολογική Εταιρεία («Τριάκοντα πέντε άγνωστοι Βυζαντινοί ναοί της Νάξου», δημοσιεύτηκε στο π. Νέα Εστία, τ. 159, 160, 161 και 62 και αναδημοσιεύτηκε στο π. Απεραθίτικα, 3, έτος Ι 1988-1989), κάνει λόγο για τον Ναξιώτικο Μυστρά: «Ένας νέος αληθώς αγροτικός Μυστράς, πολύ παλαιότερος, απλούται προ ημών εν ερημίαις και όρεσιν [?]». «Μυστράς», με την όποια έννοια και σημασία, πολιτική, οικονομική, κοινωνική, πολιτιστική ή και θρησκευτική, δεν υπήρξε ποτέ στη Νάξο. Δεν υπήρξε στη Νάξο κατά τη διάρκεια της Λατινοκρατίας ανακατάκτηση του νησιού ή μέρους του από τους Βυζαντινούς, δεν δημιουργήθηκε βυζαντινή πολιτεία, την εποχή των Παλαιολόγων ή και νωρίτερα, «Δεσποτάτο» δηλαδή. Τα περί νησιωτικού και αγροτικού Μυστρά, - το «θρησκευτικός», επομένως, ως προσδιοριστικό του «Ναξιώτικου Μυστρά» στερείται νοήματος - αλλά και τα περί βυζαντινού πάρκου, τα οφείλουμε στον αείμνηστο Νίκο Α. Κεφαλληνιάδη. Μια άποψη, την οποία, απ’ όσο είμαι σε θέση να γνωρίζω, υιοθέτησε το σύνολο της ναξιακής διανόησης. Μόνο που ο ποτέ Κεφαλληνιάδης στο «Μυστρά του» περιελάμβανε και το Σαγκρί και βεβαίως την Ποταμιά και ασφαλώς, αν ζούσε, και τις Μέλανες, για να καταλήξει και να συμπεριλάβει και τ’ Απεράθου. Δεν θυμάμαι

να εντόπισε και να «περιόρισε» τον «Μυστρά του» στην Τραγαία, αν και καταγόταν από τους τόπους αυτούς. Η μεγάλη αγάπη για τον γενέθλιο τόπο, τη Νάξο, τον θάμπωνε, είναι αλήθεια, μερικές φορές, και δεν του επέτρεπε, κάποτε- κάποτε, να διακρίνει τις ομοιότητες ή και τις διαφορές της Νάξου, από άλλους τόπους. Αλλά, πάντα, εκείνο που ήθελε να τονίσει είναι ότι η μνημειακή βυζαντινή τέχνη στη Νάξο είναι τόσο σημαντική και τα πολιτισμικά αγαθά τόσης αξίας όση αξία έχει και όσο σημαντικός είναι ο Μυστράς, της Πελοποννήσου. Πάντοτε δε τον διέκρινε η ανιδιοτελής αγάπη του για τη «δική του» Νάξο. Δεν παίζουμε με τη μνήμη των ανθρώπων που πάσχισαν γι’ αυτόν τον «Μυστρά», ούτε με τις γνώσεις των επιστημόνων εκείνων που αγωνίστηκαν για να τον κρατήσουν όρθιο, όσο το επέτρεπε το ΚράτοςΛεβιάθαν. Δεν παίζουμε με τα πολιτισμικά αγαθά που αφορούν τη συλλογική μνήμη της ναξιακής κοινωνίας, της όποιας κοινωνίας, έστω κι αν αυτή η κοινωνία δεν θυμάται πλέον τόσο καλά, ή τείνει ή ακόμη φθάνει και στο σημείο να λησμονεί την ιστορία της και εν τέλει την πολιτισμική ταυτότητά της. Τελικά, δεν παίζουμε με την Ιστορία!!! Στην παρούσα έκδοση εντυπωσιακές είναι οι αεροφωτογραφίες.

Τόσο το βιβλίο του κ. Γ. Γιαννούλη όσο και του κ. Ανωμερίτη μας τα προσέφερε ο κ. Μάριος Ασημακόπουλος («Το Παλιό Βιβλιοπωλείο»).

μÈ‚Ï›· Η Βυζαντινή Τέχνη μετά την Τέταρτη Σταυροφορία. Η Τέταρτη Σταυροφορία και οι Επιπτώσεις του, Διεθνές Συνέδριο, Ακαδημία Αθηνών, 9-12 Μαρτίου 2004, Κέντρο Έρευνας της Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής Τέχνης, υπό την διεύθυνση του Ακαδημαϊκού Παναγιώτου Λ. Βοκοτόπουλου, Αθήνα 2007. «[…] ο ανά χείρας τόμος περιλαμβάνει όλες σχεδόν τις ανακοινώσεις του συνεδρί-

ου που αναφέρονται στην τέχνη. Η έρευνα των τελευταίων δεκαετιών στράφηκε στην μελέτη της τέχνης του 13ου αιώνος, την οποία είχαν παραμελήσει οι παλαιότεροι βυζαντινολόγοι. Πλήθος μνημείων αποδόθηκαν στην περίοδο αυτή και μεγάλος αριθμός άρθρων και μονογραφιών έχει αφιερωθεί στην ζωγραφική, την αρχιτεκτονική και την γλυπτική των μετά την λατινική κατάκτηση χρόνων. Τα δημοσιευόμενα εδώ άρθρα δια-

22

φωτίζουν την τέχνη διαφόρων περιοχών, με βάση ατελώς γνωστό αλλά και ανέκδοτο υλικό […]». (Από τον Πρόλογο) Παναγιώτης Λ. Βοκοτόπουλος

Daniel Cohn-Bendit, Τι να κάνουμε; Εκδ. Κέδρος, Αθήνα 2010. «Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, βρισκόμαστε μπροστά στην πρόκληση να αλλάξουμε ριζικά τρόπο ζωής, υποστηρίζει ο γνωστός Γαλλογερμανος πολιτικός, επικεφαλής της Ομάδας των Πράσινων στο Ευρωκοινοβούλιο, Ντανιέλ Κον-Μπεντίτ. Στο σταυροδρόμι των κρίσεων – κρίσης οικονομικής, οικολογικής και κοινωνικής – οι Πράσινοι προτείνουν το μετασχηματισμό του μοντέλου παραγωγής και κατανάλωσης, ένα Green New Deal για την έξοδο από την πολλαπλή κρίση. Πρόκειται για την ανασυγκρότηση της οικονομίας σε πράσινη κατεύθυνση: αλλαγή του τρόπου που ορίζουμε την ανάπτυξη, τερματισμό της αέναης, ανεξέλεγκτης οικονομικής μεγέθυνσης, επιλεκτική από-ανάπτυξη. Προχωρώντας τη συλλογιστική του ο Ντα-

νιέλ Κον-Μπεντίτ αναπτύσσει την έννοια της οικονομικής και της κοινωνικής επικονίασης Μελετώντας τη δράση των μελισσών επισημαίνει ότι η αξία τους δεν έγκειται στην ικανότητά τους να παράγουν μέλι, αλλά στην επικονίαση, που επιτελείται χάρη στην ελεύθερη κυκλοφορία τους. Ο πυρήνας πλέον κάθε οικονομικής δραστηριότητας είναι οι διαδραστικές ενέργειες. Για νέα προβλήματα χρειαζόμαστε καινοτόμα εργαλεία: μια οικολογική οικονομία πρέπει να επικεντρωθεί κυρίως στην οικονομικο-κοινωνική διαδικασία που προσομοιάζει με την επικονίαση. Άλλωστε, οι οικολογικές λύσεις συμβαδίζουν με ένα νέο κοινωνικό πρόταγμα. Το σύστημα αναδιανομής του πλούτου και της κοινωνικής προστασίας πρέπει να μεταρρυθμιστεί ριζικά. Όταν ο βασικός πλούτος πηγάζει από μη υλικές δραστηριότητες, από την οικονομία της γνώσης και των σχέσεων, η συνεισφορά του καθενός στην «αόρατη» αλλά τόσο παραγωγική κοινωνική «επικονίαση» πρέπει να ανταμειφθεί. Η έννοια του ελάχιστου κοινωνικού εισοδήματος αντιστοιχεί στην αναγνώριση αυτής της βασικής συλλογικής αρχής της κοινωνίας».

¶ÂÚÈÔ‰Èο Εώα και Εσπέρια.Περιοδικό της Εταιρείας Έρευνας των σχέσεων του Μεσαιωνικού και Νέου Ελληνισμού με τη Δύση. Τόμος 6, Αθήνα 2004-2006. Τόμος 7, Αθήνα 2007. Από τα περιεχόμενα του τ. 7: «Ελληνικές Κοινότητες και Ευρωπαϊκός Κόσμος (13ος-19ος αι.) Μορφές αυτοδιοίκησης, Κοινωνική Οργάνωση, Συγκρότηση Ταυτοτήτων» Αναστασία Παπαδία – Λάλα, Ελληνικές Κοινότητες και Ευρωπαϊκός Κόσμος (13ος19ος αι.). Μαρίνα Κουμανούδη, Με αφορμή την ηλεκτρονική καταγραφή των πρεσβειών της βενετοκρατούμενης Κρήτης (13ος-15ος αι.). Κατερίνα Κωνσταντινίδου, Τα ληξιαρχικά βιβλία του βενετοκρατούμενου Χάνδακα

(1632-1642). Στεγανά και δίκτυα επικοινωνίας μεταξύ των ανωτέρων κοινωνικών στρωμάτων. Κατερίνα Μουσαδάκου, Κοινότητα και πρεσβείες στις ελληνικές περιοχές. Όψεις των θεσμών κοινωνικής μέριμνας. Χριστίνα Παπακώστα, Πάργα, Πρέβεζα, Βόνιτσα: αστικές συσσωματώσεις στα βενετικά ηπειρωτικά εξαρτήματα. Αναστασία Παπαδία-Λάλα, Ανασυγκροτώντας την «κοινότητα» στις βενετοκρατούμενες ελληνικές περιοχές. Οργάνωση και αρχειακές πήγες. Μαρία Ευθυμίου, Αντί προλόγου: Οι κοινότητες της ελληνικής χερσονήσου κατά την τουρκοκρατία. Μια απόπειρα σχηματικής κατάταξης στον χώρο. Όλγα Κατσιαρδή-Hering, Αδελφότητα, κο-

23

μπανία, κοινότητα. Για μια τυπολογία των ελληνικών κοινοτήτων της κεντρικής Ευρώπης, με αφορμή το άγνωστο καταστατικό του Miscolc (1801). Σωτήρης Κουτμάνης, Χρονικά για την ιστορία της ελληνικής κοινότητας Βενετίας (18ος αιώνας). Ίκαρος Μαντούβαλος, Miscolc, Satoraljauhely – Βουδαπέστη: αναζητώντας τα ίχνη της ελληνικής εμπορικής διασποράς στην Ουγγαρία. Δημήτρης Κοντογεώργης, Ερευνητική αποστολή στη Ρουμανία. Ελληνικές κοινότητες (1829-αρχές 20ου αιώνα). Καταστατικά-σύλλογοι-ταυτότητες. Εισαγωγικές παρατηρήσεις. Μαρία Στασινοπούλου, Αρχειακές πηγές για την ιστορία της κοινότητας της Αγίας τριάδας της Βιέννης. Νέες προοπτικές. Olga Cicanci, Το στάδιο της έρευνας σχετικά με την ελληνική εμπορική διασπορά στον ρουμανικό χώρο (τον 17ο-18ο αιώνα). Κεντρική διάθεση: Βιβλ. Καρδαμίτσα, τηλ. 2103615156.

Μνήμων. Εταιρεία Μελέτης Νέου Ελληνισμού. Τόμος εικοστός έβδομος, Αθήνα 2005. Σ’ αυτή την έκδοση έχετε τη δυνατότητα να διαβάσετε μια εξαιρετική μελέτη που αφορά τις νησιώτικες κοινωνίες τον 17ο και 18ο αι. και ειδικότερα τη Νάξο: την μελέτη της κ. Ελευθερίας Ζέη, Χρόνοι και χρόνος στις νησιωτικές κοινωνίες μέσα από τα νοταριακά αρχεία (17ος-18ος αι.). Επίσης την εργασία της κ. Μαρίας Σπηλιωτοπούλου, «Αγορά τούρκου σκλάβου» στη Σίφνο (17ος αι.). Η αποσπασματικότητα των πηγών. Κεντρική διάθεση: Βιβλ. «Κατάρτι», 2103 604793.

Τα Ιστορικά. Περιοδική έκδοση ιστορικών σπουδών. Τεύχη 48 (Ιούνιος 2008), 49 (Δεκέμβριος 2008), 50 (Ιούνιος 2009), 51 (Δεκέμβριος2009). Εκδοτικός Οίκος ΜέλισσαΜουσείο Μπενάκη. Με πλούσιο και τεκμηριωμένο πάντοτε περιεχόμενο αξίζει να το διαβάζετε. Τηλ. 2103611692.

24

«Φιλότιμο» έχετε. Το αναγνώρισε και ο Πρόεδρος των Η.Π.Α. Και κουράγιο, όπως μας «ευχήθηκαν» οι «συμπολίτες» μας Ευρωπαίοι. Όπως σας έχουμε πει: μη φοβάστε τίποτα! Η τύχη σας κι ο σοσιαλισμός για σας δουλεύουν.

25

Ευχαριστούμε τον κ. Mιχάλη N. Mαρινάκη και τον κ. Φ. Εμμ. Κατσούρη, τον κ. Νικόλαο Κρητικό, τέως διευθυντή του Β΄ Γυμνασίου Νάξου, την Διευθύντρια του Β΄ Γυμνασίου Νάξου κ. Οικονόμου - Μαργαρίτη τον κ. Ιωάννη Τζουάνη, τέως Δήμαρχο Δρυμαλίας, τον κ.Γιάννη Μπαρδάνη, Δήμαρχο Δρυμαλίας, την κ. Ανθή Περιστεράκη και τον κ. Λευτέρη Βερύκοκκο, την κ. Kατερίνα Kατσουρού, την κ. Δέσποινα Κίτινη, τον κ. Mανώλη Σαντοριναίο, τον κ. Στέφανο Κληρονόμο, τον κ. Λευτέρη Kαρυστιναίο, τον κ. Mανώλη Bασαλάκη, και τον κ. Μάριο Ασημακόπουλο, για την υποστήριξή τους στον Iστορικό Όμιλο AΡΣόΣ και τη βοήθειά τους στην έκδοση του π. Φλέα.

IÛÙÔÚÈÎfi˜ ŸÌÈÏ Ô˜ N¿ÍÔ˘

∞ƒ™fi™

Αν θέλετε να έχετε επαφή με τον «Αρσό» και το π. «Φλέα» μπορείτε να επικοινωνήσετε με τους: Στέλιο Ν. Μαρινάκη, 843 00 Χώρα Νάξου (τηλ. 22850-26.880, 6973047144) Νίκο Βασ. Φραγκίσκο, Ελ. Βενιζέλου 152, 123 51 Αγ. Βαρβάρα ή 843 00 Χώρα Νάξου (τηλ. 210-5451.339, 22850-24.658) Κώστα Αντ. Κατσουρό, Μπουκουβάλα 8, 114 71 Αθήνα ή 843 00 Χώρα Νάξου (τηλ. 210-6423.783, 22850-22.974, 6949786272) Λουκά X. Μιχαλόπουλο, Nηλέως 19, 111 46 Γαλάτσι (τηλ. 210-2131.292, 6974952905)