RAK PĘCHERZA MOCZOWEGO – INFORMACJE OGÓLNE Pęcherz moczowy-‐ anatomia i funkcja. Pęcherz moczowy jest narządem gromadzącym mocz produkowany w nerkach. Mocz spływa do pęcherza stale, wydalany jest zaś co jakiś czas przez cewkę moczową. Prawidłowa pojemność pęcherza wynosi około 250-‐500 ml, a grubość jego ściany zmienia się wraz z wypełnieniem i waha się z reguły od 2 do 10 mm. Ściana pęcherza moczowego składa się z trzech zasadniczych warstw: błony śluzowej wraz z tkanką podśluzową, błony mięśniowej i błony zewnętrznej. Na ścianie tylnej pęcherza moczowego znajduje się trójkąt pęcherza u podstawy którego znajdują się ujścia moczowodów. Szczyt tego trójkąta skierowany do dołu przechodzi w cewkę moczową-‐ krótką u kobiet i odpowiednio dłuższą u mężczyzn (Ryc.1).
Ryc.1 Budowa anatomiczna pęcherza moczowego Za trzymanie moczu i jego oddawanie odpowiadają zarówno mięśnie ściany pęcherza (mięsień wypieracz) jak i mięśniowy mechanizm zwieraczowy. Właściwe współdziałanie zwieraczy i wypieracza warunkuje prawidłowe gromadzenie i oddawanie moczu. U kobiet pęcherz moczowy leży do przodu od macicy, a u mężczyzn natomiast znajduje się on przed odbytnicą. Główne choroby dotykające pęcherza moczowego obejmują zapalenia i zakażenia, kamicę pęcherza moczowego, nowotwory oraz stany będące najczęściej skutkiem bądź przyczyną wyżej wymienionych. Definicja: Rak pęcherza moczowego jest chorobą która przeważnie rozwija się z komórek wyściełających wnętrze narządu. Najczęściej występuje u osób po 60 roku życia i zdecydowanie częściej dotyczy mężczyzn niż kobiet. Przeważnie nowotwór ten jest wykrywany we wczesnym stadium gdy rokowania po leczeniu są pomyślne. Mimo tego nawet mało zaawansowane przypadki guza mają tendencję do nawrotów. Z tego powodu pacjenci po leczeniu zabiegowym wymagają często przez wiele lat badań kontrolnych mających na celu wczesne wykrycie i leczenie ewentualnej wznowy raka. 1
Objawy: Objawy mogące występować w przypadku raka pęcherza moczowego: •
•
• • • •
Krwiomocz makroskopowy (widoczny gołym okiem) – to najczęstszy i najważniejszy objaw raka pęcherza; oznacza widoczną obecność krwi w moczu, co powoduje jego czerwone zabarwienie. Czasami mogą być widoczne skrzepy utrudniające oddawanie moczu Krwinkomocz – oznacza obecność krwinek czerwonych potwierdzoną w badaniu ogólnym moczu, przy jego prawidłowym zabarwieniu. Może występować w przypadkach guzów powodujących słabo nasilone krwawienie Częstomocz Ból podczas oddawania moczu Ból w okolicy lędźwiowej Bóle podbrzusza
Kiedy wybrać się do lekarza? Proszę zgłosić się do lekarza jeśli zaobserwuje Pani/Pan objawy które Pana/Panią niepokoją, zwłaszcza jeśli wystąpił krwiomocz. Przyczyny: Najczęstszą przyczyną raka pęcherza moczowego jest czynne i bierne palenie papierosów oraz przewlekłe narażenie na środki chemiczne masowo używane w przemyśle zajmującym się produkcją i przeróbką gumy, barwników, farb i rozpuszczalników. Choroba ta może się jednak również rozwinąć u osób niepalących, które na dodatkowe czynniki ryzyka nie są narażone. Rak pęcherza moczowego rozwija się gdy w niektórych komórkach budujących jego ścianę pojawia się mutacja DNA. Zmutowane komórki rosną i dzielą się bardzo szybko. Nieprawidłowe komórki kumulują się, tworząc guz, który może wykraczać poza ścianę pęcherza a także naciekać sąsiadujące tkanki i narządy. Niektóre komórki mogą oderwać i rozprzestrzeniać się (dawać przerzuty) do odległych części ciała. Stopień zaawansowania raka pęcherza moczowego określa tzw. klasyfikacja TNM (Ryc.2):
Ryc.2 Ocena stopnia zaawansowania miejscowego raka pęcherza moczowego 2
Rodzaje raka pęcherza moczowego: Różne typy komórek budujące pęcherz mogą zapoczątkowywać rozrost nowotworowy co prowadzi do rozwoju różnych typów raka. Typ histologiczny guza może wpływać zarówno na rokowanie jak i proponowane leczenie. Najczęstsze typy raka pęcherza moczowego: •
•
•
Rak przejściowokomórkowy (TCC) -‐ to najczęstszy typ nowotworu mogący się rozwinąć w pęcherzu moczowym. Wywodzi się z komórek nabłonka przejściowego wyściełającego pęcherz moczowy od wewnątrz. Komórki te wyściełają również moczowody, cewkę moczową i układ zbiorczy nerek, dlatego ten typ nowotworu może się rozwijać również w tych miejscach. Rak płaskonabłonkowy. Ten typ raka może się rozwinąć w pęcherzu moczowym w odpowiedzi na przewlekłe drażnienie i procesy zapalne i jest stosunkowo rzadki w naszym kraju. Występuje częściej w rejonach świata gdzie istnieje ryzyko zakażenia pewnym pasożytem (schistosomatoza). Gruczolakorak. Ten typ raka rozwija się z komórek gruczołowych wydzielających śluz w pęcherzu moczowym. Występuje zdecydowanie rzadziej niż rak przejściowokomórkowy.
Niektóre guzy zawierają więcej niż jeden typ komórek nowotworowych. Czynniki ryzyka: Czynniki ryzyka zwiększające ryzyko rozwoju raka pęcherza moczowego obejmują: •
• • • •
•
•
•
Nikotynizm. Palenie papierosów, zarówno czynne jak i bierne jest główną przyczyną raka pęcherza moczowego. Substancje chemiczne zawarte w dymie tytoniowym są wydalane z moczem i zwiększają znacząco ryzyko rozrostu nowotworowego komórek. Wiek. Ryzyko wykrycia raka pęcherza moczowego rośnie wraz z wiekiem. Nowotwór ten może wystąpić w każdym wieku, jednak prawdopodobieństwo że wystąpi przed 40 rokiem życia jest niewielkie. Rasa biała. Wśród rasy białej ryzyko wystąpienia raka pęcherza moczowego jest większe niż u przedstawicieli innych ras. Płeć męska Rak pęcherza moczowego występuje częściej u mężczyzn niż u kobiet. Narażenie na czynniki chemiczne. Wiele substancji chemicznych jest wydalanych wraz poprzez układ moczowy. Nerki filtrują je z krwi i wydalają wraz z moczem do pęcherza moczowego. Substancje które zwiększają ryzyko raka pęcherza występują między innymi w farbach, lakierach, w przemyśle tekstylnym i skórzanym. Wcześniejsze leczenie z powodu innego nowotworu. Lek przeciwnowotworowy-‐ cyklofosfamid zwiększa ryzyko wystąpienia raka pęcherza moczowego. Ryzyko jest również zwiększone u pacjentów którzy przebyli naświetlania radioterapię) z powodu raka narządów miednicy. Przewlekłe zapalenie pęcherza moczowego. Przewlekłe zapalenie, lub nawrotowe infekcje pęcherza moczowego, związane np. z cewnikowaniem mogą zwiększyć ryzyko wystąpienia płaskonabłonkowego raka pęcherza moczowego. W niektórych rejonach świata rak płaskonabłonkowy jest związany z przewlekłym zakażeniem pasożytniczym (schistosomatoza) Występowanie nowotworów w rodzinie Jeśli u jednego lub większej ilości Pani/Pana krewnych występował rak pęcherza moczowego ryzyko rozwoju tego nowotworu Pani/Pana może być zwiększone. Obciążenie rodzinne dziedzicznym rakiem jelita grubego niezwiązanym z polipowatością (zespół Lyncha) zwiększa ryzyko raka pęcherza moczowego, jelita grubego, macicy, jajników i innych narządów.
3
Kiedy należy zgłosić się do lekarza: Jeśli zaobserwował Pan/Pani u siebie występowanie jakiegoś z wymienionych wyżej objawów powinien Pan/Pani zgłosić się do urologa w celu sprawdzenia, czy dolegliwości nie są spowodowane guzem pęcherza moczowego. W trakcie konsultacji uzyska Pan informacje o dodatkowych badaniach, które należy wykonać w kolejnym etapie. Ponadto jeśli występują u Pana/Pani inne niepokojące objawy, wskazane jest zgłoszenie się do lekarza rodzinnego. Jak przygotować się do wizyty u urologa? Ponieważ czas przeznaczony na wizytę lekarską zwykle bywa ograniczony wskazane jest aby Państwo przygotowali ważne informacje dotyczące choroby i dolegliwości jeszcze przed konsultacją oraz żeby wiedział Pan/Pani czego oczekiwać w trakcie badania urologicznego. Co powinien Pan/Pani przygotować? Zapisać objawy które Panu/Pani towarzyszą, włączając w to dolegliwości, które wydają się być bez związku z chorobą nerek. Sporządzić listę stosowanych leków, włączając w to również suplementy diety. Przygotować dokumentację medyczną dotyczącą przebytych i aktywnych chorób oraz przebytych operacji. Jeśli był Pan/Pani już leczony urologicznie proszę przygotować nazwy leków, które były stosowane oraz archiwalne wyniki badań. Jeśli to możliwe wskazane jest zgłoszenie się w towarzystwie członka rodziny. Czasami zapamiętanie wszystkich informacji przekazanych Panu/Pani podczas konsultacji urologicznej może być trudne. W takim przypadku udział drugiej osoby może ułatwić dalsze postępowanie według zaleceń leczącego Pana/Panią urologa. Jeśli kiedykolwiek wykonywał Pan/Pani badania obrazowe jamy brzusznej (USG, Tomografia komputerowa, Rezonans Magnetyczny, PET, Urografia i inne) proszę przynieść ze sobą wyniki tych badań. Proszę zapisać nurtujące Pana/Panią pytania dotyczące choroby, związanych z nią dolegliwości i dalszego postępowania. Czego oczekiwać od lekarza? Urolog najprawdopodobniej zada liczne pytania. Wcześniejsze przygotowanie odpowiedzi zdecydowanie usprawni przebieg badania. Lekarz może zadać następujące pytania: • Czy kiedykolwiek zaobserwował Pan/Pani krew w moczu? • Kiedy po raz pierwszy zauważył Pan/Pani dolegliwości bólowe lub inne niepokojące objawy związane z układem moczowym? • W jakich okolicznościach one występują? • Czy jakieś czynności lub leki przynoszą ulgę lub też pogarszają stan? • Czy objawy trwały cały czas, czy występowały sporadycznie? • Czy objawy stopniowo nasilały się, czy też pojawiły się nagle? • Czy występowały infekcje układu moczowego? • Czy ktoś w Pańskiej rodzinie choruje, lub chorował na choroby nowotworowe pęcherza moczowego? • Na jakie inne choroby Pan/Pani się leczy i jakie lekarstwa Pan/Pani stosuje? • Czy stosuje Pan/Pani leki wpływające na krzepliwość krwi? (aspirna, warfaryna, acenokumarol, clopidogrel) Pytania jakie warto zadać lekarzowi podczas rozmowy to między innymi: • Czy mam guza pęcherza moczowego? • Czy jest to guz złośliwy? • Czy choroba przedostała się poza pęcherz na inne narządy? • Czy istnieje szansa na całkowite wyleczenie? • Jakie są możliwości leczenia? • Jakie są efekty uboczne i rokowanie przy danych metodach leczenia? • Jak będzie wyglądało moje życie po leczeniu? 4
Diagnostyka raka pęcherza moczowego W celu ustalenia charakteru dolegliwości z jakich Pan/Pani cierpi lekarz-‐urolog może przeprowadzić lub zalecić następujące badania: – szczegółowy wywiad lekarski – Rozmowa w czasie której lekarz będzie starał się uzyskać informacje o nękających Pana/Panią dolegliwościach bólowych i ich umiejscowieniu, charakterze i okolicznościach w jakich występują oraz nasilają się, czy jakieś działania przynoszą ulgę, czasie trwania dolegliwości, okresie w jakim wystąpiły po raz pierwszy. Ponadto zapyta się o obecność krwiomoczu (widoczną krew w moczu), którego wystąpienie trzeba zawsze zgłosić lekarzowi. Warto się także zastanowić czy występują, częściej niż wydaje się to normalne, infekcje górnych dróg moczowych. – badanie fizykalnie – Lekarz zbada rękami brzuch oraz okolice lędźwiowe. Jednym z elementów badania jest mocne uciskanie powłok, co może być nieco nieprzyjemne, a także opukiwanie jamy brzusznej i okolic lędźwiowych. W niektórych jednostkach chorobowych może to wywoływać ból, co jest ważnym objawem. -‐ badanie per rectum – wykonuje się u mężczyzn. Podczas tego badania lekarz wprowadza palec wskazujący zabezpieczony rękawiczką i pokryty środkiem nawilżającym do odbytnicy. Umożliwia to wyczucie tylnej powierzchni gruczołu krokowego i ocenę jego wielkości, bolesności, konsystencji oraz stwierdzenie ewentualnych zmian podejrzanych o tło nowotworowe (guz prostaty, naciek na prostatę guza pęcherza moczowego). Badanie per rectum z reguły nie jest bolesne. Wykonuje się je w warunkach gwarantujących Panu komfort i zachowanie intymności. Stanowi ono nieodłączny element badania urologicznego mężczyzn z chorobami układu moczowego. – ultrasonografia przezbrzuszna (TAUS) – umożliwia ocenę anatomii nerek, pęcherza moczowego i prostaty. Podczas tego badania ocena się kształt pęcherza i ewentualną obecność nieprawidłowych zmian rozrostowych (guzów). Można uwidocznić choroby nowotworowe, wady wrodzone oraz kamicę w obrębie nerek i czasem moczowodów, jednak wymagane będzie jeszcze potwierdzenia tego rozpoznania w innych badaniach obrazowych. Do badania USG przezbrzusznego należy się odpowiednio przygotować. Zaleca się aby na 2-‐3 dni przed badaniem spożywać produkty lekkostrawne i po każdym posiłku przyjmować leki ułatwiające odgazowanie przewodu pokarmowego (np. Espumisan 2 tabl po każdym posiłku). W dniu badania na około godzinę przed konsultacją urologiczną należy wypić od 0,5 do 1 litra niegazowanej wody i postarać się powstrzymać od oddawania moczu. Ma to na celu wypełnienie pęcherza moczowego, co jest niezbędne aby ocenić jego anatomię (pęcherz pusty i słabo wypełniony jest niewidoczny w badaniu usg). -‐ cystoskopia -‐ to najważniejsze badanie w rozpoznawaniu raka pęcherza moczowego. Polega ono na wprowadzeniu przez cewkę moczową specjalnego endoskopu (cystoskop), co umożliwia dokładne i bezpośrednie zobrazowanie wnętrza cewki i pęcherza moczowego. Jeśli podczas tego badania uwidocznione zostaną zmiany mogące odpowiadać rozrostowi nowotworowemu możliwe jest jednoczasowe pobranie wycinków do badania histopatologicznego. W przypadku rozpoznania większego guza wymagającego usunięcia zostanie Pan/Pani zakwalifikowany do leczenia zabiegowego (elektroresekcja przezcewkowa guza pęcherza moczowego). Cystoskopia zwykle wykonywana jest w znieczuleniu miejscowym polegającym na wprowadzeniu do cewki żelu znieczulającego. W trakcie badania może być odczuwalny ograniczony dyskomfort. -‐ cytologia moczu -‐ badanie polegające po poszukiwaniu komórek nowotworowych pod mikroskopem w osadzie moczu. Badanie te można wykonać żeby ocenić czy choroba zaatakowała struktury wyprowadzające mocz (moczowody, kielichy, miedniczka). -‐ kreatynina oraz mocznik – to badanie laboratoryjne („z krwi”) określające funkcję nerek. W niektórych przypadkach guza pęcherza moczowego może dojść do upośledzenia funkcji nerek poprzez utrudnienie odpływu moczu. Monitorowanie funkcji nerki jest także niezbędne u pacjentów, którzy z różnych powodów mają tylko jedna nerkę czynną, bądź też przeszli zabieg nefrektomii. Badanie te powinno być zawsze oceniona podczas pierwszej i poszczególnych kontrolnych wizyt u urologa -‐ badanie ogólne moczu – zbadanie próbki moczu może być pomocne w celu wykluczenia infekcji układu moczowego lub innych chorób mogących powodować Pana/Pani objawy. -‐ posiew moczu – polega na wyhodowaniu z moczu drobnoustrojów odpowiedzialnych za zakażenie oraz na ich identyfikacji i określeniu wrażliwości i oporności na antybiotyki. Badanie to może zostać zlecone ponieważ w niektórych przypadkach przyczyną krwiomoczu może być infekcja układu moczowego, ponadto czasami lekarz może 5
podejrzewać współistnienie zakażenia i guza pęcherza a leczenie antybiotykami może stanowić ważny element poprzedzający zasadnicze leczenie zabiegowe – tomografia komputerowa (TK) lub rezonans magnetyczny (MRI) jamy brzusznej i miednicy – są to zaawansowane badania obrazowe, wykorzystujące promienie rentgenowskie lub magnetyzowanie cząsteczek wody w organizmie. Badania te umożliwiają w dokładny sposób ocenę procesów chorobowych toczących się w obrębie organizmu, ich lokalizację, postęp czy też zaawansowanie. Nie dostarczają one jednak 100% odpowiedzi na wszystkie pytania jakie mogą nurtować prowadzącego leczenie urologa. Badania te są bezbolesne i trwają do maksymalnie 30 min. Przed badaniem z użyciem kontrastu trzeba pozostać minimum 6 godzin na czczo. Badania te nie mogą być wykonane u kobiet w ciąży. W diagnostyce raka pęcherza moczowego badania te wykonywane są zwykle już po ustaleniu rozpoznania histopatologicznego i służą do przeprowadzenia odpowiedniej kwalifikacji do dalszego leczenia onkologicznego Leczenie raka pęcherza moczowego: Możliwości leczenia w przypadku raka pęcherza moczowego zależą od wielu czynników, między innymi typu i zaawansowania nowotworu, ogólnego stanu zdrowia pacjenta i jego preferencji. Może Pani/Pan przedyskutować różne formy terapii ze swoim urologiem. Leczenie zabiegowe Rodzaj zabiegu jaki może być wykonany w przypadku raka pęcherza moczowego zależy m. in. od stopnia zaawansowania nowotworu, chorób towarzyszących i preferencji pacjenta. Leczenie zabiegowe mało zaawansowanych guzów Jeśli guz jest niewielki i nie nacieka ściany pęcherza moczowego urolog może zalecić: •
•
Zabieg usuwający guz. Przezcewkowa elektroresekcja guza (TUR) jest najczęściej stosowanym zabiegiem mającym na celu usunięcie guza powierzchownego (nieprzekraczającego błony podśluzowej). W trakcie tego zabiegu urolog wprowadza do cewki i następnie do pęcherza resektoskop – urządzenie wyposażone w część optyczną przekazującą obraz endoskopowy oraz w część pracującą zakończoną specjalną pętlą przez którą w trakcie zabiegu przepływa prąd diatermiczny, co umożliwia cięcie i koagulację tkanek. Przy pomocy resektoskopu wycinany jest guz z pęcherza i następnie wysyłany do badania histopatologicznego. Po zabiegu przez kilka dni może występować krwiomocz i mogą być odczuwalne bóle podczas oddawania moczu oraz wzmożone parcie na mocz (Ryc.3). Zabieg usuwający guz wraz z częścią pęcherza moczowego. Podczas częściowej cystektomii, zwanej też hemicystektomią urolog usuwa część pęcherza moczowego w której znajduje się rak. Taka operacja może być zastosowana jeśli guz jest zbyt duży aby usunąć go na drodze endoskopowe i jednocześnie jest ograniczony do jednej części pęcherza moczowego. Po takim zabiegu czynność pęcherza jest zachowana. Ryc.3 Przezcewkowa elektroresekcja guza pęcherza moczowego 6
•
Terapia biologiczna (immunoterapia). Leczenie biologiczne, zwane również immunoterapią, polega na stymulowaniu systemu odpornościowego pacjenta do walki z komórkami rakowymi. Lek jest w tym wypadku podawany bezpośrednio przez cewkę do pęcherza moczowego (wlewki dopęcherzowe). Takie leczenie zmniejsza ryzyko nawrotu i progresji raka pęcherza moczowego. Najczęściej stosowanym w tym celu preparatem są wlewki BCG. Jest to terapia oparta na specjalnych szczepach prątka gruźlicy, po podaniu których dochodzi do wzbudzenia układu odpornościowego i niszczenia zarówno podanych bakterii jak i komórek raka pęcherza moczowego. Takie leczenie może powodować zapalenie pęcherza moczowego i krwiomocz. Niektórzy pacjenci skarżą się po wlewkach na objawy grypopochodne.
Leczenie operacyjne naciekającego raka pęcherza moczowego Jeśli w badaniu histopatologicznym wykonanym po przebytym zabiegu elektroresekcji przezcewkowej guza pęcherza stwierdzono że rak nacieka głębsze warstwy ściany narządu (błona mięśniowa) może Panu/Pani zostać zaproponowane następujące leczenie: Operacyjne usunięcie pęcherza moczowego (cystektomia radykalna) Jest to operacja w trakcie której oprócz pęcherza moczowego usuwa się również okoliczne węzły chłonne oraz prostatę i pęcherzyki nasienne (u mężczyzn) lub macicę, przydatki i część pochwy (u kobiet). Operacja ta niesie ze sobą ryzyko poważnych powikłań, takich jak krwawienie i zakażenie. U mężczyzn po zabiegu mogą wystąpić problemy ze wzwodem prącia, a u kobiet w wyniku usunięcia przydatków występuje zatrzymanie produkcji kobiecych hormonów płciowych. •
Odprowadzenie moczu po cystektomii. Bezpośrednio po usunięciu pęcherza urolog wytworzy nowe odprowadzenie moczu. Istnieje kilka możliwości. Wybór jednej z metod odprowadzenia moczu zależy w głównej mierze od stopnia zaawansowania choroby i stanu pacjenta. Jedną z opcji jest wszczepienie moczowodów do skóry (tzw. proste odprowadzenie moczu) – wówczas mocz odpływa z wytworzonych przetok moczowodowo-‐skórnych bezpośrednio do dwóch worków stomijnych przymocowanych na przedniej ścianie jamy brzusznej. W innym przypadku urolog może wytworzyć wstawkę z części jelita cienkiego (tzw. odprowadzenie moczu sposobem Bricker’a), której jeden koniec zostanie zaszyty i będą do niego uchodzić oba moczowody, a drugi koniec zostanie wyłoniony na skórze jamy brzusznej jako pojedyncza stomia moczowa (w tym wypadku mocz zbierany będzie w jednym worku). W wybranych przypadkach może również zostać wytworzony z części jelita zastępczy pęcherz który będzie gromadził mocz i odprowadzał go na zewnątrz przez cewkę moczową (drogą naturalną). Najczęściej stosuje się tzw. technikę zastępczego pęcherza jelitowego sposobem Studera. Wymaga to bardzo dobrej współpracy i dyscypliny ze strony pacjenta gdyż okres rekonwalescencji i „treningu” nowego pęcherza jest dość długi. Przez kilka miesięcy może być konieczne samocewnikowanie celem całkowitego opróżniania pęcherza jelitowego (Ryc.4).
Ryc.4 Odprowadzenie moczu poprzez wytworzenie zastępczego pęcherza jelitowego 7
Nawroty i kontrola: •
• •
Rak pęcherza moczowego ma tendencję do odrastania (nawrotu) po przebytym leczeniu. Z tego powodu po zabiegu pacjenci zazwyczaj wymagają wieloletniej obserwacji i badań kontrolnych. Jak często i jakie badania będzie Pani/Pan przechodził zależy od typu nowotworu, zaawansowania choroby i innych czynników. Wspólnie z urologiem ustala się plan kontroli. Najczęstszym badaniem kontrolnym jest cystoskopia-‐ z reguły co 3-‐ 6 miesięcy, następnie co roku. Urolog może zalecić również inne badania. Pacjenci z agresywnym rakiem mogą wymagać częstszych kontroli, podczas gdy chorzy z nowotworem o łagodniejszym przebiegu mogą mieć badania wykonywane w dłuższych odstępach czasu.
Chemio i radioterapia Są to metody leczenia zazwyczaj bardziej zaawansowanych postaci raka pęcherza moczowego. Czasem obie metody się łączy. Chemioterapia polega na podawaniu zazwyczaj kombinacji dwóch lub więcej leków mających na celu niszczenie komórek rakowych. Radioterapia polega na naświetlaniu precyzyjnie wybranych obszarów przy zaoszczędzeniu innych przylegających ważnych struktur i narządów. Obie metody mogą uzupełniać leczenie chirurgiczne bądź być zalecone w przypadku gdy leczenie chirurgiczne z różnych przyczyn nie jest wskazane. Prewencja: Mimo iż nie ma 100% sposobu uchronienia się przed wystąpieniem bądź nawrotem raka pęcherza moczowego, może Pani/Pan podjąć konkretne kroki które znacząco zredukują ryzyko: •
•
•
Rzucić palenie. Najlepsza metoda zminimalizowania ryzyka wystąpienia i nawrotu raka pęcherza moczowego. Jeśli Pani/Pan jest Pani/Pan palaczem -‐ warto porozmawiać ze swoim lekarzem i wspólnie zaplanować rzucenie palenia. Leki, plastry, grupy wsparcia mogą pomóc w zerwaniu z nałogiem. Należy pamiętać o tym, ze palenie nie tylko przyczynia się do rozwoju i nawrotów raka pęcherza, ale również jest przyczyną postępującej progresji choroby (kolejne nawroty mogą występować pod postacią coraz większych, głębiej naciekających i bardziej agresywnych guzów). Ograniczyć kontakt z chemikaliami. Jeżeli choruje Pani/Pan na raka pęcherza moczowego i jednocześnie w miejscu pracy jest Pan/Pani narażony na działanie szkodliwych substancji (szczególnie farby, lakiery, rozpuszczalniki, produkty przemiany ropy naftowej, w tym smoła, asfalt, guma) należy ze szczególną starannością przestrzegać wszystkich zasad i instrukcji bezpieczeństwa lub wręcz rozważyć zmianę pracy. Szczegółowe informacje i listę substancji wywołujących nowotwory pęcherza moczowego może Pan/Pani uzyskać u swojego lekarza rodzinnego lub w Poradni Medycyny Pracy. Zwiększyć spożycie warzyw i owoców. Dieta bogata w warzywa i owoce zapewnia duże dawki antyoksydantów które mogą zmniejszyć ryzyko wystąpienia u Pani/Pana raka.
Jeśli mają Państwo jakiekolwiek pytania dotyczące raka pęcherza moczowego i możliwości leczenia prosimy o zgłoszenie się do swojego urologa prowadzącego. DOKUMENT UTWORZONY PRZEZ ZESPÓŁ KATEDRY I KLINIKI UROLOGII I ONKOLOGII UROLOGICZNEJ PUM POD REDAKCJĄ DR PIOTRA PETRASZA ORAZ PROF MARCINA SŁOJEWSKIEGO
8
