Reebee Garofalo Rockin' Out 5th ed. Introduction Er zijn 2 belangrijke perioden te onderscheiden in de geschiedenis van de popmuziek: 1. Tin Pan Alley, The Great American Songbook (tot aan WOII) – middle class, licht, bladmuziek als belangrijkste voertuig 2. Rocknroll – working class, youth, urban, platen als belangrijkste drager Populaire cultuur kwam op tussen hoge en lage (volks-)cultuur en leende van beide kanten wat. Massamedia (technologie) gaf ruimte aan massacultuur. Popcultuur is van het volk vs. Massacultuur. [Pop vs. Rock] Rond 1965 wordt Rock /Pop ook gezien als Kunst met een grote K. Rock wordt volwassen als kunstzinnige uiting. Simon Frith: “Rock is a commercially made mass music.” Charlie Gillet (1942-2010): “Rocknroll captured the pulse of urban life.” uit: Sound Of The City. Richard Middleton: “De culturele elite had geen referentiekader om Rocknroll op waarde te schatten.” De opkomst van Rocknroll verliep langs tal van wegen: – demografisch – economisch – sociologisch – technologisch (technologie ging deel uitmaken van het creatieve proces) – o ja, en muzikaal De liedjesschrijvers van Tin Pan Alley gebruikten allerlei invloeden als “exotic seasoning”, aldus Charles Hamm (1933-2011). Rocknroll (een in essentie Europees-Afrikaanse hybride) was een verschuiving van Europa naar Amerika. Popmuziek is per definitie een bastaardvorm. Dat zorgt voor constante beweging: denk aan Hiphop als herAfrikanisering van popmuziek. Crossover: van specialty market (niche) naar mainstream. Amerikaanse popmuziek kent een kunstmatige scheiding naar ras. Zie bijv. de benamingen van Billboard voor zwarte muziek:
eerst race records, later 1949 Rhythm and Blues – 1969 Soul – 1982 Black – 1990 R&B Liedjes behoren niet per se in 1 genre thuis. Een liedje kan worden geïnterpreteerd in vele idiomen. Bijv. covers in andere stijlen. Chuck Berry die zong als een witte countryzanger vs. Ray Charles met zijn Modern Sounds in Country & Western. De geschiedschrijving van popmuziek wordt bemoeilijkt door identificatie van muziek met ras en de bijbehorende marketing. Zwarte artiesten pionieren in een bepaalde muziekstijl. Die stijl wordt populair, en vervolgens gedomineerd door witte artiesten. De technische kant van muziek maken wordt nog steeds gedomineerd door mannen. Historisch gezien is het vrouwbeeld in popmuziek niet erg gunstig te noemen. Lees “She-Bop” van Lucy O'Brien. Garofalo – Chapter 1
Constructing Tin Pan Alley: From Minstrelsy To Mass Culture Slavernij heeft zo'n impact gehad op de ontwikkeling en geschiedenis van de VS dat het niet verwonderlijk mag zijn dat de ook roots van de popmuziek nauw verweven zijn met dit wrange erfgoed. De eerste popmuziek was “blackface minstrelsy” in de 19e eeuw: witte noorderlingen die een parodie maakten van hun idee van African American cultuur. 19E eeuw ziet een culturele trek naar de Grote Stad NYC
Minstrelsy: the making of Mainstream US Culture
Witte interpretatie van zwarte muziek is voor een groot deel de mainstream gaan bepalen. Blackface is niet per se racistisch. Britse “guisers” bijv. Het ging meer om de vermomming en de transformatie. Toch in de VS met slavernij ligt de associatie voor de hand. Niggers, coons, darkies. Jim Crow personage. Oh Susannah, is borderline racistisch, geschreven door Stephen Foster. Rondreizende minstel shows: was een volledige show met zang en dans en comedy. Na de oorlog werd minstrelsy populair en zelfs voor zwarte performers een lucratieve carrière. Officieel einde aan de slavernij na de oorlog in 1865.
Sheet Music, Sound Recording, and the sounds of Music
Tegen het eind van de 19e eeuw werden minstrel shows vervangen door vaudeville shows, die het begin van popmuziek als big business markeerden. Die shows werden goed bezocht door muziekuitgevers die allemaal a piece of the action wilden. Op zoek naar de nieuwste hits.
Thomas Edison vond in 1877 de fonograaf uit, een apparaat dat was ontwikkeld om de spreekstem op te nemen. Het nut voor het opnemen van muziek was niet meteen duidelijk. De muziekindustrie was niet synoniem met de platenindustrie. Muziekindustrie was vooral bladmuziek; de muziekuitgevers hadden de macht. Zij namen die fonograaf niet serieus. TPA
(uitgevers etc.) en de platenindustrie ontwikkelden zich onafhankelijk van elkaar. De fonograaf was geen succes; zonder enige commerciele waarde, een speeltje. Het was een mechanisch proces, het waren zgn. “acoustic recordings”. De “Graphophone” van Graham Alexander Bell was technisch een betere machine. In 1889 ziet de Phonograph Juke Box het licht. Een uitvinding van Louis Glass die toekomst heeft. Er worden geen royalties afgedragen (nickel per rol voor de gebruiker) want peanuts vergeleken met de vraag naar bladmuziek. Enrico Caruso was de eerste die van platenmaatschappij Victor een royaltie kreeg. Muziek werd actief geparticipeerd in de huiskamer en (nog) niet passief geconsumeerd. In 1887 wordt de grammofoonplaat uitgevonden (patent afgegeven in 1896) door Emile Berliner. Meer volume, belangrijk voor de Juke Box. Berliner voorzag massaproduktie voor thuisgebruik en een soort van royaltiessysteem. De grammofoonplaat was van bakeliet (“shellac”) eerst nog rubber en 78 RPM werd de industriestandaard. Rond 1905 zie je een duidelijke tweedeling: cilinders ---> platteland schijven ---> stad
Tin Pan Alley Creates Musical Tradition
Tin Pan Alley staat aan de basis van de Amerikaanse mainstream. Het moest populair zijn en daardoor kwam men tot een homogene stijl. Een typisch Amerikaanse muziek, veelal geschreven door Joodse Amerikanen. Irving Berlin, George Gershwin. Irving Berlin als de meest succesvolle componist totdat McCartney hem van de troon stootte.
Incorporating Ragtime, Blues, and Jazz
Tegelijkertijd paste TPA zich makkelijk aan aan de mode van de tijd. Op het moment bijv. dat Ragtime populair werd, fuseerde TPA elementen van Ragtime in hun liedjes.
De eerste Jazz die in de mainstream werd opgenomen wekte de in druk dat het nette, witte middleclass muziek was. WC Handy was de man die de Blues in de popmuziek bracht, ook een goed zakenman. Eigen platenmaatschappij en muziekuitgeverij. St. Louis Blues bijv. WC Handy was populair in de jaren '10. Verschil in “hot” jazz (impro) en “sweet” jazz style (genoteerd). TPA schrijvers gebruikte kenmerken van Blues en Jazz: 3-regelig Verse; blue notes b3 en b7, call-response. Gershwin had de meeste affiniteit met Jazz, puur via zijn muzikale instinct dat voorbij ging aan de raciale scheidingen.
Dance Crazes, Latin Influences, Musical Theater, and Records
TPA volgde de dansrages op de voet en probeerde in spelen op de trends. Net als Musicals linkte dit TPA met de platenindustrie. 1914: TPA-schrijvers richtten de American Society of Composers, Authors and Publishers op om royalties te verdelen. Een 'blanket” license voor uitgaansgelegenheden en later radio en tv. Heel erg gericht op de eigen achterban en omdat het uitging van genoteerde muziek werd het allergrootste deel van de zwarte schrijvers uitgesloten. ASCAP werd een hele grote kracht, zij besliste hoe de liedjes in haar catalogus gebruikt werden, in het vormen van de smaak van het publiek.
Commercial Broadcasting: A Very Private Enterprise
De opkomst van commerciele radio vormde een bedreiging voor de platenindustrie. 1886: Marconi maakt het gebruik van radiogolven praktisch.
The Growth of Network Radio
Marconi werd eruit gewerkt onder een patriottisch mom: oprichting Radio Corporation of America (RCA). Zij gaven de licenties uit.
RCA vormde de National Broadcasting Company (NBC) die 2 hele grote netwerken (red en blue) behelsde.
The Advertisers versus The Programmers
Radio als publiek medium met bijbehorende verantwoordelijkheid, vandaar letterlijk broadcasting, hogere cultuur – nieuws – drama, tegenover de bedrijven die met advertenties voor inkomsten zorgden en plat vermaak zorgden dat niet teveel in de weg zat van hun reclamespotjes. Deze oorlog duurde tot De Grote Depressie van de jaren '30 waarna de commercielen als winnaars uit de strijd kwamen. Radio volgde de populaire smaak van de luisteraars. Met grote gevolgen in de jaren '50 als Rocknroll zich aandient.
Tin Pan Alley Goes Hollywood... and Latin
1927: The Jazz Singer met Al Jolson in blackface. 1929: de film Broadway Melody was een enorm succes. Geholpen door de TPA-liedjes die allemaal hits werden. Maar dat werd na verloop van een paar jaar overkill: teveel liedjes in een film. Voor platenmaatschappijen was een filmhit geen zekerheid voor een grote winst.
Blues, Jazz, and Country: The Segregation of Popular Music TPA was wit, urban en middle class en populair, maar heel veel witte en zwarte Amerikanen in het zuiden hadden er nog nooit van gehoord. Hoe beschrijf je een culturele crossover in een land dat door klasse en ras is gescheiden? Pas met plaatopnames kwam het besef van “targeted marketing”. Liedjes werden geïdentificeerd met degene die het zong, de artiest, ipv de schrijver. De segregatie volgde uit het feit dat historici zich bezig hielden met de verschillende categorieën die de platenindustrie aanhield. Dus muziek die een culturele overlap in zich had, werd beschreven alsof het niets met elkaar te maken had. Blues, Jazz, and Country: More Equal Than Separate Vanwege marketing werden bepaalde muzieken uit elkaar gehaald. Race en hillbilly werden bijv. langs raciale lijnen gesepareerd. Wat een onjuist beeld was. Het waren juist artiesten die op de hoogte waren van hun collega's in verschillende genres muziek. The Blues is oorspronkelijk niet raciaal beladen. Het 16e-eeuws Engeland komt het woord voor om een bepaald gevoel aan te duiden. 19E-eeuws slang zonder zwarte bijklank. De te simpele verklaring voor de geboorte van de Jazz rondom de verdeling van New Orleans in een wit deel, een zwart deel en een Creools deel. Jazz was een nieuwe naam, vanuit de dans gedacht. Country kent invloeden uit het Duitse jodelen, Italiaanse mandolinemuziek, Hawaiiaanse stringbands. De fiddle uit Europa en de banjo uit Afrika. Improvisatie en syncopatie uit de Jazz. De gitaar kwam als klassiek instrument uit Europa en dook op in jazz, blues en country. “Frankie and Johnny” een liedje dat in verschillende genres voorkomt. “Salty Dog” van Papa Charlie Jackson als bluesliedje werd een countryklassieker. Allen Bros. werden voor een zwarte act aangezien in NY en verlieten kwaad Columbia. Fletcher Henderson, zwarte bandleider die opdook in de witte charts via de band van Paul Whiteman. Vaak in de 1920s en 1930s kwam het voor dat een artiest in de verkeerde categorie werd ingedeeld. Als zwarte zanger bij hillbilly en vice cersa.
In de geschiedenis van de USA speelt de rassenscheiding een grote rol en dat vindt weerklank in hoe de geschiedenis van de popmuziek tot stand is gekomen. Stijlen en genres worden vaak als aparte stromen behandeld en de verschillen worden benadrukt, terwijl de werkelijkheid veel diffuser is. Race Music: The Popular Sounds of Black America The Birth of the Blues Wat we nu blues noemen was in de jaren '20 race music. Zwarte “classic” blues werd bij toeval ontdekt als hitpotente muziek. Sophie Tucker zegt opnamesessie voor het Okeh label af, enter Mamie Smith die “Crazy Blues” de hitlijsten inzingt in 1920. Country Blues: mannen met gitaar, vaak van het platteland Classic Blues: vrouwen met band of pianist, vaak uit het vaudeville circuit. Bessie Smith als The Empress Of The Blues. Blind Lemon Jefferson als de meest succesvolle country bluesartiest. Robert Johnson werd pas echt bekend via UK in de jaren '60 All That Jazz Voordat Jazz zijn naam kreeg danste mensen al op deze gesyncopeerde muziek. Jazz was in de eerste plaats dansmuziek. Louis Armstrong – Jelly Roll Morton – De economische recessie zorgde voor een verspreiding van Jazz, want muzikanten gaan daar waar werk is. De trek van zuid naar noord. Voor veel New Orleans musici was de bestemming Chicago want Storyville werd in 1917 door de marine schoongeveegd. In de jaren '20 wordt NYC de meest prominente plaats voor Jazz: Fletcher Henderson is de man. De opmars van Duke Ellington vanaf 1927 in The Cotton Club tot wellicht de beste Amerikaanse componist van de 20e eeuw. Geniale instrumentaties en arrangementen. Veel kleur en timbre ipv riffs zoals Count Basie. Meer symfonisch in aanpak maar met behoud van jazzroots. Swing music werd vooral gezien als een typisch witte dansvorm. In de jaren '40 wordt jazz meer kunstmuziek (zeker met de opkomst van bebop) en raakt los van de oorspronkelijke dansmuziek. Count Basie was een van de weinigen die met zijn riff-aanpak de mensen liet dansen en een connectie maakte met Rhythm and Blues. Big bands waren uiteindelijk ten dode opgeschreven omdat het te duur werd om 20 man on the road te houden. Hillbilly: The Music of the White Working Class Ook bij de geboorte van Hillbilly als recorded music was Ralph Peer van het Okeh label betrokken. Ook weer toeval wat een rol speelde. Fiddlin' John Carson kreeg zijn kans. Hillbilly is een term met veel tegenstrijdigheden, ooit een negatieve benaming voor boerenkinkels, tegelijk was het zuiden een baken voor traditionele normen en waarden. String bands waren populair in de jaren '20. North Carolina Ramblers, een van de grootsten. Er waren ook gemengde en zwarte stringbands maar vaak pushten platenmaatschappijen deze artiesten in een blueshoek. Meeste stringbands waren amateurs.
In 1927 Jimmy Rodgers en The Carter Family maakten hun eerste opnames. De twee meest invloedrijke acts in Country. Blue Yodels van Jimmy Rodgers zijn interessant want verschillende soorten muziek in elkaar geschoven. Rodgers had tuberculose, toerde niet veel, stierf jong. Gene Autry, the singing cowboy, de ultieme filmcowboy in de jaren '30. Bob Wills and his Texas Playboys: Western Swing met veel jazzinvloeden en was belangrijk voor de Rocknroll. Disseminating Blues, Jazz, and Country: More Separate Than Equal Hoewel de markt voor jazz en blues enorme potentie had, kwamen zwarte artiesten maar mondjesmaat op de radio of de film. Paul Robeson leek groot te worden maar de Depressie gooide roet in het eten en zette Hollywood in het zadel van de fimindustrie. Countryblues kwam niet op de radio. Zwarte jazz laat op de avond. Country werd daarentegen enorm gepusht door de industrie. 1924 National Barn Dance, later Grand Ole Opry, de langstlopende show op de VS radio. Vanaf 1930 gaat country muziek steeds meer western thema's (een cowboy thema) krijgen. Ook hier weer wordt de culturele diversiteit verdoezeld ten faveure van een beter verkoopbaar eenduidig product. The Long Road Back for Records De Depressie decimeerde de platenindustrie. De mensen hadden geen geld voor plaatjes. De uitvinding van de jukebox was de weg terug. In 1927 werd de Selective Phonograph de doorstart voor de jukebox. De jukebox zorgde ervoor dat het Grote Publiek een sterke rol kreeg in het bepalen van de publieke smaak. Meer divers dan de radio. Rond 1935 waren jukeboxes goed voor 40% van de platenhandel. Technologisch doorbraken zorgden voor beter, levensechter geluid. Goedkopere plaatjes. In 1938 koopt RCA Victor de concurrent Columbia en trok zo veel talent aan. John Hammond, producer van Bessie Smith's laatste en Billie Holiday's eerste sessie binnen een paar maanden in 1933. Hammond zou een grote rol in de VS muziekindustrie spelen: Dylan, Aretha Franklin, Springsteen. Hij was een enorme liefhebber van zwarte muziek en voor hem bestonden er geen hokjes.
GOOD ROCKIN' TONIGHT: The Rise of Rhythm and Blues WOII zorgde voor herstel van de Depressie. De oorlog bracht welvaart. De VS zijn nooit bezet of aangevallen (afgezien van Pearl Harbour). Er trad ook een vermenging van muziekstijlen en publieken op doordat (witte) soldaten (GI's) van het Noorden naar de trainingskampen in het Zuiden en de zwarte arbeiders van Z naar N gingen om te werken. Er kwam ruimte voor Te Blues in de massamedia, mede dankzij de ontwikkeling in opnametechniek en radiotechniek. De jaren '40 zien we tal van verschuivingen in de krachtenvelden in de muziekindustrie, met als belangrijkste vraag: Wie gaat hier het meest aan verdienen? Tal van complexe relaties tussen uitgevers, liedjesschrijvers, artiesten, radio, platenmaatschappijen en ook het publiek/de consument. The Publishers and the Broadcasters: ASCAP vs. BMI 1922 vraagt de ASCAP aan de gezamelijke radiostations (National Association of Broadcasters NAB) een $5,- per dag royalty fee voor haar leden. Die 1250 leden controleerden het copyright, ook talkshows en sportwedstrijden op de radio zonder muziek moesten betalen. In de jaren '30 vroeg ASCAP een
blanket fee van 5% op de gehele omzet van een programma. Toen in 1940 het contract afiep wilden ASCAP een verdubbeling. De NAB reageerde door het oprichten van de Broadcast Music Inc. (BMI) en een staking: in 1941 werd er 10 maanden lang geen muziek van ASCAP op de radio gespeeld. Dat had als belangrijkste gevolg dat er meer ruimte kwam voor regionale muziekstijlen, Blues en R&B. BMI werd een grote speler op het gebied van copyrightbeheer, net als ASCAP. Zij daagden het monopolie op de publieke smaak van TPA/Hollywood/ASCAP uit. Het was een decentralisatie van het songwriting. Enter the DJ: Broadcasters vs. AFM De NAB kreeg het aan de stok met de American Federation of Musicians (AFM) omdat men tijdens de Depressie soms platen draaide ipv de verplichte livemuziek. Dat was goedkoper namelijk en dat had grote gevolgen voor hoe men over radiomaken begon na te denken. Er kwam toch eerst een ofcieel verbod op het draaien van platen op de radio. Zo was de vakbond ook tegen het Hammond Orgel dat in hun ogen broodroof betekende. 1935 werd Martin Block een van de eerste radio DJ's. Met de komst van de DJ werd radio een opzichzelfstaand medium ipv doorgeven van theater, kranten, concertzalen etc. DJ's groeiden uit tot VIP's in de muziekindustrie. Muzikanten kwamen in opstand, want radio was voor hun een steady gig. De AFM (die redelijk wit was wat leden betreft) ging in 1942 in staking. Er kwam pas een einde aan de staking toen platenmaatschappijen royalties gingen uitbetalen over plaatverkoop. Overigens zongen de zangers en zangeressen door want die hadden een andere vakbond: American Federation of Television and Radio Artists, de AFTRA. Rond 1950 komt er een einde aan live radio en wordt plaatjes draaien het ding. From Big Bands to Solo Singers Swing was instrumentaal, zangers werden minder betaald. De jaren '30 ziet de opkomst van de zanger als ster. Bing Crosby als een van de eersten. De hoogtijdagen van de big band ligt rond 1937 – 1941. Zangers met een big band als backing, Italiaanse crooners, Frank Sinatra. Na 1947 zijn vrijwel alle big bands weg en in die leegte is de ruimte voor de kleinere R&B groepen. Major Labels Reclaim Country Music Door de migratie door het hele land ontstond er een nationale markt voor zgn. specialty music. WOII zorgde voor een tekort aan bakeliet en vinyl dus werd er fink gerecycled. De majors konden overleven. Na WOII ging men hillbilly country noemen. 1949: race music werd R&B, Jerry Wexler, Billboard. Hank Williams werd de grootste superster van deze beweging. The Independents Promote R&B De majors promoten vooral Country, Pop en Jazz. De majors vonden R&B te ritmisch, te seksueel suggestief. De independent platenmaatschappijen promoten R&B, dat was veel moeilijker. Louis Jordan als goed voorbeeld. R&B is typische uiting van popcultuur tussen high brow en grassroots in. Jazz is van de zwarte middenklasse. Blues is van de zwarte werkende klasse. R&B kwam via een zwart publiek de mainstream in. In de vroege jaren '50 waren er meer dan 100 indielabels. Gezonde bedrijven, lijkt veel op de situatie anno nu. Syd Nathan van King Records was een van de weinigen die zowel R&B als C&W uitbracht. Hetzelfde liedje werd in 2 versies op de markt gebracht. Producer Henry Glover was zeer belangrijk: hij produceerde beide soorten muziek voor King. Nathan had vooral economische motieven om de muziekstromen te mengen, niettemin was hij een pionier op het crossovergebied. Chess Records in Chicago opereerde in het grijze gebied tussen urban blues en rocknroll. Willie Dixon, Howlin' Wolf, Muddy Waters. Atlantic had Ruth Brown als grote R&B zangeres. Ahmet en Nesuhi Ertegun, Jerry Wexler, Herb Abramson.
High Fidelity / Low Overhead
De indies werden geholpen door de techniek. 1. Magnetische tape opnames. 3M = Minnesota Mining & Manufacturing Company. Scotch ipv german. De Duitsers hadden ook al de microfoon uitgevonden. Neumann, Sennheiser. Opnames werden simpeler en makkelijker. 2. Uitvinding van de transistor in 1948 door Bell leidde tot kleinere radio's (geen dikke buizen meer nodig) 3. CBS, hif, 33RPM, microgroef. In 1952 is er voor het eerste meer omzet in de platenindustrie dan in de bladmuziek. Columbia deed 33rpm en RCA deed 45rpm, zo was afgesproken.
Television & The Suppression of FM Broadcasting AM was de standaard. FM werd gereserveerd voor voor tv. Late jaren '40 komt de tv opzetten; in 1951 zijn er 16 miljoen tv's in de VS. In 1948 waren er zo'n 2.000 radiostations in de VS. In tegenstelling tot de grotere network stations die grote dure shows hadden, opereerden de kleinere stations goedkoper en hadden een meer edgy programmering. Rond deze tijd werd het systeem ontwikkeld dat tot op de dag van vandaag bestaat. Symbiose met platenmaatschappijen: gratis promotie via goedkope shows (plaatjes draaien). Independent radio: DJ's in your Face
Wat betekent de term broadcasting? Televisie betekende het einde van networkradio. Daarvoor in de plaats kwam lokale radio die onafhankelijke R&B draaiden. Muziek van indies. De DJ werd een personality; belangrijk voor de muziekindustrie. Er werd fnk geëxperimenteerd met specialty music. In R&B zetten witte en zwarte DJ's de toon. Radiogolven waren niet gesegregeerd (cross-racial); witte tieners luisteren massaal naar zwarte muziek voor het eerst. Alan Freed en zijn Moon Dog House Rocknroll Party. Hij had een beschadigde stem en dat werd zijn trademark. Een payola schandaal [Freed kreeg, zoals veel andere DJ's, credits voor liedjes en dus royalties in ruil voor het draaien van die liedjes] maakte een einde aan zijn carrière. Hij werd als voorbeeld voor anderen gesteld.
4. CROSSING CULTURES: THE ERUPTION OF ROCKNROLL Wat was de allereerste rocknroll-plaat? Dat blijft een moeilijk punt. Rocknroll evolueerde, het was geen momentopname. Rocket 88 vs 60 Minute Man. Cultural Diversity: The Roots of RnR R&B + C&W = R&R is een te smalle defnitie. In werkelijkheid loopt alles veel meer door elkaar heen. George Lipsitz: “RnR bevindt zich op het kruispunt van urbanisatie, multiculturalisme en klasse.” Van 1955-58 was rnr opvallend rasgelijk in wit en zwart. Rocknroll had al vorm gekregen voor het witte mainstreampubliek de muziek had ontdekt. Chuck Berry Bo Diddley (clave ritme) Fats Domino Vrijwel geen vrouwelijke Rocknroll zangeressen (uitzondering op de regel: Wanda Jackson). Rocknroll was vooral macho, vrouwen werden aangeduid als “baby”.
Structural Changes in the Music Industry De zwarte R&B die in de witte mainstream terechtkwam betekende in de woorden van Garofalo 'the rise of the indies'. De Majors (RCA – Decca – CBS – Capitol) beheersten het hele productieproces. Van opnames tot vinyl persen. Zij hadden in 1948-49 80% van de Top10 in handen. De independents waren veel meer DIY, geholpen door kleine indie radiostations en de opkomst van de goedkopere 45RPM single. Midden van de jaren '50 zag je een enorme diversiteit op de radio. Het werden chains ipv networks, met meer vrijheid in programmering. Er kwam een nieuw radioformat op: Top40 radio. De radio als jukebox, die draait wat de mensen willen en waarbij de DJ vervangbaar is. (Sky Radio anno nu zeg maar). Sound of the Cities New Orleans: geboorteplek van de jazz, erg multi-culti, veel goede sessiemuzikanten. J&M Studio van producer Cosimo Matassa die met een heel elementaire opnameflosofe de RnR een finke zet in de rug gaf. Grote naam Fats Domino (1928-) en producer Dave Bartholomew gaven NO sound aan Rocknroll. Bepaalde swing, groove. Ace Records in Jackson, Mississippi Specialty Records waar Little Richard zijn belangrijkste singles uitbracht. Little Richard was de stoom en Fats Domino was de veiligheidsklep. Los Angeles had niet echt een LA-sound voor RnR in de jaren '50; big band invloed. Veel chicanos in de stad: Richie Valens, La Bamba. Hij zat in het vliegtuig waar Buddy Holly mee neerstortte: Te Day Te Music Died, 03-02-1959. Chicago: Bluesmannen die van de Delta kwamen, vonden onderdak in Chicago. Howlin' Wolf, Rocket 88, Chess is de ontbrekende schakel tussen urban blues en rnr. Bo Diddley Chuck Berry; big beat, cars, young love, slachtofer racisme, Mann Act. Berry zong met een witte country stem, schreef 1e hoofdstuk rockgitaar, heel invloedrijk. Schreef als 30-er over witte tienercultuur in zijn liedjes. VeeJay Records: Vivian Carter + James Bracken. Zij verloren hun beste artiesten aan andere platenmaatschappijen. Alleen zaaien, nooit oogsten Cincinatti: King Records – Syd Nathan, de man van de raciale crossover. Doowop bevindt zich tussen Gospel en R&B (en Jazz); een strikte morele scheiding tussen die twee werelden. Doowop als nieuwe vorm van RnR; zwarte vocale mannengroepen. Te Dominoes, Te Drifters. Ray Charles als godfather van R&B, Sam Cooke als Gospelster die seculier gaat. In de hitparades staan witte versies van zwarte doowop. Witte doowop was Italiaans: Dion. Doowop wordt gedefnieerd door 1-hit-wonders, eendagsvliegen, niet door 1 label of 1 artiest. Atlantic heeft veel succes met doowop. Veel liedjes geschreven door NYC TPA duo Leiber/Stoller voor Drifters en Coasters. Doowop werd professioneel: minder spontaan en de onschuld ging verloren in de muziek. De producer werd de belangrijkste artiest. Hoewel Doowop tot in de jaren '60 doorliep, was het als fenomeen in 1961 zo goed als voorbij. Het “Oldies but Goodies” – Goud van Oud circuit Rockabilly: the Country Strain Het was een kwestie van tijd voordat er een witte artiest werd gevonden die R&B en C&W geloofwaardig kon samenbrengen. Enorm potentieel, artistiek en commercieel. Elvis was niet de eerste die deze fusie tot stand bracht. Countryartiest Bill Haley was dat wel. “Rock Around Te Clock” werd in 1954 al uitgebracht en fopte keihard. Twee jaar later als onderdeel van de
soundtrack voor de flm “Blackboard Jungle” werd het wel een hit. De invloed van Louis Jordan's Jump Boogie is duidelijk hoorbaar. Rockabilly als samenvoeging van hillbilly en rocknroll. Sun Records van Sam Phillips zocht naar zwart klinkende witte performers om de nieuwe sound te vangen. Elvis als vleesgeworden marketing dilemma. Waar leg je de nadruk op? Hij kleedde, zong en liep als een zwarte man. Wigger/Yoboy. Hij nam 10 liedjes op voor Sun. 5 C&W; 5 R&B ---->5 singles in totaal Colonel Tom Parker (Dries van Kuijk uit NL) nam in 1955 het heft in handen met als resultaat de deal met RCA voor $35.000,- in 1956 en Elvis' annus mirabilis. Buddy Holly Roy Orbison Everly Brothers
5. THE EMPIRE STRIKES BACK: The Reaction to Rocknroll Rocknroll had het muzikale landschap ingrijpend gewijzigd. De op handen zijnde sociale veranderingen krijgen als het ware een muzikaal voorland. RnR betekende economische voorspoed voor “amateurs”. De structuur van de Amerikaanse muziekindustrie staat helemaal op zijn kop. RnR werd doelwit van repressie. 1953: Dwight D. Eisenhower aan de macht. Saaie president en saaie muziek in de hitparade. Senator McCarthy ging op communistenjacht, vooral in de flm-, kunst- en muziekwereld zaten communisten volgens hem. Na de Koreaanse Oorlog (1950-53) wilden de veteranen vooral rust. Voorspelbaar familieleven na die oorlog. Huisje, boompje, beestje. Conformisme vierde hoogtij. Maar: Na WOII leefde men in een consumenteneconomie, gedicteerd door het “Pleasure Principle”, met kort door de bocht als samenvatting: sex sells! De protestantse werkethiek versus de impulsieve hedonist. Familiewaarden versus vrije tijd. Voor tieners in de jaren '50 was dat een groot confict dat diende te worden uitgevochten. RnR was stedelijk, sexueel en zwart, kortom alles waar witte middenklasse ouders van gruwden. “Devil's music”! RnR als een product en tieners als de consumenten. The Established Powers Fight Back De omzet van de muziekindustrie verdriedubbeld in de 2e helft van de jaren '50. Het aandeel RnR nam toe in de hitlijsten, het aandeel Pop nam af. De Indies groeiden met 300% op de Popmarkt. De majors reageerden te traag op RnR, ze keken de andere kant op. Vanuit snobisme en slecht zakeninstinct. RCA kocht Elvis vooral om zo het gevaar in te kapselen en er tegelijk geld aan te verdienen (zolang het duurde). Heel cynisch eigenlijk. Andere platenlabels zochten hun eigen Elvis. Voor de majors was RnR poppy, country-achtig en wit. Covering The Bases Er kwamen veel nieuwe nette versies van R&B op de markt. Hier werden de originele zwarte artiesten het slachtofer van. Pat Boone is het schoolvoorbeeld van deze culturele diefstal. Tegelijk is de waarheid complexer dan: Goeie Indies vs. Inhalige Majors. De realiteit in de jaren '50 kreeg vorm door rare keuzes, dom geluk en gedegen marktonderzoek. De witgewassen covers zijn niet alleen maar negatief uit te leggen. De originele artiesten bereikten met hun liedje een groter publiek en kregen dus meer royalties via die covers. Tieners raakten meer vertrouwd met RnR en kozen vaak voor de originelen. Popdiversions: Kingston Town to Kingston Trio Columbia & RCA probeerden de publieke smaak om te buigen: Calypso & Popfolk, waar een duidelijk noveltyelement in zat. Harry Belafonte De dubbelzinnigheid in Calypso werd eruit geflterd. Kingston Trio waren cleancut, nette jongens; vooral geen links gespuis, communisten.
Schlock Rock: Enter the White Middle Class Eind jaren '50 was de opwinding rondom RnR voorbij. Daarvoor in de plaats kwamen tal van commerciële netalsofs: Schlock Rock. De term duidt op inferieure, kitscherige muziek. Ook de Indies verruilden hun artistieke integriteit voor commerciële pop oriëntatie. Philadelphia was de basis voor Schlock Rock. Het boy next door imago was belangrijker dan zangtalent (Fabian!). Van de witte man die zingt als een zwarte man naar een witte schooljongen die helemaal niet kan zingen. Garofalo noemt dit “degeneratie”. Hier ook weer Italo-Amerikanen. Begin jaren '60 zag de 2e golf Schlock Rockers en werd RnR defnitief onschadelijk gemaakt. De revolutie van Rnr werd gereduceerd tot een novelty-act. Gene Pitney, Del Shannon Chubby Checker met dansrage Te Twist; oorspronkelijk zwarte moves, maar uiteindelijk nette witte dans. Television Greatest Hits 1952 lokale tv-show Bandstand gaat in 1957 nationaal als American Bandstand. Dick Clark nodigde veel witte lokale schlock rockers uit in zijn show. Clark was een meester in belangenverstrengeling, ethisch op 't randje en waarschijnlijk er af en toe overheen. TV maakte schlock tot wat het was; de visuele aantrekkingskracht, het handelsmerk van schlock, werd belangrijker dan muzikale zeggingskracht. Brill Building Het gebouw staat op 1619 Broadway in NY C. Paul Anka, tieneridool en songschrijver (My Way!), Neil Sedaka. Songwriting teams a la TPA (verdeling tekst/muziek) schrijven sommige van de beste RnR liedjes en sommige van de slechtste schlock rock. Righteous Brothers. Official Attack on Rocknroll RnR kwam over het tuinhek: klasse- en rasspecifeke muziek kwam in de mainstream terecht en herdefnieerde zo ons concept van popmuziek. Liedjes werden gecensureerd vanwege de teksten. Onder het mom van goede smaak broeide het racisme en onwetendheid met daarnaast economisch en politiek egoïsme. Payola is van alle tijden, maar het bleek een goede stok om RnR mee te slaan. ASCAP wilde “good music” terug, daarbij viel op dat de meeste RnR bij BMI was ondergebracht. Het establishment snapte niet hoe RnR zo groot werd. In RnR was alles gedecentraliseerd in een ongeorganiseerd netwerk. De heersende macht had een hekel aan deze anarchie in de productie. Men wilde dat proces stroomlijnen en zo de stroom van muziek naar product te reguleren. ASCAP spande een $150 miljoen antitrust rechtszaak aan tegen de BMI. Maar radio had bij allebei een blanket license. Onbegonnen zaak. TV quizzen bleken doorgestoken kaart en hadden racistische tendensen vermomd als Goede Smaak. RnR werd vervolgens aangepakt via de DJ's, a la de communistenjacht van McCarthy. Het Payola schandaal van Alan Freed als beste voorbeeld. Overigens bleef Dick Clark, nog veel meer van discutabel allooi, buiten schot. Het was mosterd na de maaltijd want RnR had zichzelf al opgeblazen. Presley, Richard, Berry, Holly... Het resultaat was meer controle en hiërarchie in radioland. Men trachtte zo min mogelijk zwarte artiesten te draaien zonder publiek te verliezen. Surf's Up! Westcoast surfmuziek maakte niet alleen RnR soft (lees: wit en middle class) maar was ook de voorloper van Psychedelische Rock en Underground. Dick Dale Te Ventures Van instrumentaal – met een novelty factor – evolueerde Surf naar een vocale muziek: Te Beach Boys en alle gevolgen van dien. Brian Wilson schreef tal van teen anthems voordat hij in het pantheon van de popmuziek werd bijgezet als genie dankzij Pet Sounds en Smile.
6 Popular Music & Political Culture: the 1960s
Wat RnR openbrak in de jaren '50 werd een fullblown revolutie in de jaren '60. Het broeide in de 1950s om in de 1960s tot ontplofng te komen. Meer jonge mensen hadden toegang tot het hoger onderwijs (de babyboomgeneratie); zij werden de leiders in de jaren '60. Civil Rights Movement & Pop Music CRM deed niks met popmuziek, want commercieel. De zwarte kerk (Martin Luther King was een dominee) integreerde via zwarte artiesten. Makkelijke rekensommetje: Gospel + R&B = Soul. Girl Groups
De meeste Girls Groups waren zwart. Het was lopende band werk; de producer als artiest. Phil Spector: grillig genie, mono, paranoia, Wall of Sound, de meisjes waren onderling inwisselbaar. Te British Invasion maakte een einde aan de hegemonie van de Spectoresque Girl Groups.
Motown Motown kan worden gezien als het moment van assimilatie van zwarte popmuziek in de (witte) US mainstream. Niet bedreigend, upbeat, Sound of Young America, Berry Gordy, Supremes. Men was uit op lange carrières in tegenstelling tot one hit wonders. Zwart creatief personeel, Detroit – lopende band. Korte liedjes, op maat gesneden voor de radio. 70% van de mensen die muziek van Motown kochten waren wit. Geen controversiële onderwerpen in de liedjes want dat was slecht voor de verkoop. Folk Music: The Voice of the Civil Rights Movement Folk muziek als sociaal commentaar van oudsher. Woody Guthrie; Pete Seeger. Authentieke folk vs. commerciële muziek is een vage tegenstelling. Voor het eerst was er een hang naar authenticiteit in de popmuziek. De folk in de mainstream was wit. Bob Dylan; 1965 Newport Folk Festival Curtis Mayfeld British Invasion 1963: de moord op JFK ----> 1964 Te Beatles ------> Civil Rights Act van '64 Te Beatles waren voor de Amerikanen de broodnodige frisse lucht van de moord op JFK. De jaren '60 begonnen pas werkelijk in 1964. Amerikaanse invloeden RnR en R&B op de vroege Beatles, zij vertaalden dat in hun eigen liedjes. Beatles; skiffle, Quarrymen, Merseybeat. Brits zijn werd cool. Tegelijkertijd stagneerde de muziekindustrie in ontwikkeling. [Vooroordeel Herman's Hermits?] Te Kinks Britse Blues Revival, afstand tot de US Blues. Te Rolling Stones, Blues Inc., Blues Breakers, Te Animals, Eric Clapton, Te Yardbirds, Cream. Popmuziekgeschiedenis in UK loopt via klasse, in de US loopt het via ras. Motown haakte aan bij Te British Invasion. Te Stones waren ruiger hoewel middle class en Te Beatles hadden een clean/netjes imago maar waren meer working class. De amerikanen pikten evenwel dat soort typisch Britse gevoeligheden niet op. Breaking The Sounds of Silence Dylan ontmoet Te Beatles en introduceerde marihuana aan hen; zij speelden voor hem Te House Of Te Rising Sun en gaven hem daarmee ideeën om elektrisch te gaan. Wat Garofalo noemt: “thinking musicians” is voer voor discussie.
Folk Rock
Te Byrds begonnen met Dylan-covers, zij brachten bedachtzaam protest in de mainstream. Te Byrds als “Dylanized Beatles instead of Beatlelized Dylans”. Simon & Garfunkel TPA haakt aan bij de folkrocksound: Mama's and the Papa's; Lovin' Spoonful. Black Pride ipv integratie. STAX; Aretha Franklin; Wilson Pickett; James Brown Southern Soul – R&B Motown – Pop
Black is Beautiful
Against The Grain De ontwikkeling van de tegencultuur, gebaseerd op vrije keus (vrije liefde bijv.) en delen. In liedjes duiken tal van drugsverwijzingen op. Psychedelic Rock Was gebaseerd op de Blues, eigenlijk muzikaal redelijk traditioneel. Flower Power ipv Black Power. Te Grateful Dead, San Francisco, Summer of Love 1967 Monterey als eerste popfestival in '67. De tegencultuur werd uiteindelijk in rap tempo vercommercialiseerd met behulp van anti-establishment artiesten. Jimi Hendrix; Sgt. Pepper; Te Doors 1969 van Woodstock naar Altamont naar het einde van een decennium.
9. Music Videos, Superstars, the 1980s De jaren '80 beginnen slecht met de moord op John Lennon op 8 december 1980. En de rightwing republikein Ronald Reagan wordt gekozen tot president. Disco was een voorspelbaar kunstje geworden. New Wave was als genre te breed, er ontbrak focus voor een land als Amerika. Het was het failliet van marketingcategorieën. De recessie van de vroege jaren '80 raakte ook de muziekindustrie. Na een periode van enorme groei in de jaren '70 vielen er ontslagen en er werden minder platen uitgebracht (50% minder!). Volgens de industrie kwam dat door het tapen (“hometaping is killing music” – opkomst van de Walkman, uitgevonden in 1979 door Sony) en piraterij. Wat natuurlijk 2 verschillende dingen zijn. In 1983 kwam er een herstel in de omzet; er werd meer muziek op cassettebandjes verkocht dan op vinyl. Maar vooral de videoclip als redding voor de industrie. Overigens werd er begin jaren '80 al flink verdiend aan videogames. Dankzij de Walkman en de cassettetape veranderden de wijze waarop muziek werd geconsumeerd en geproduceerd. Technologische doorbraken geven de popmuziek altijd een beslissende wending. Denk ook aan de digitale revolutie eind jaren '90. In de jaren '80 werd popmuziek een global fenomeen. Early MTV Performance in popmuziek is heel vaak een visuele ervaring: soundies in de jaren '30; opkomst tv in de jaren '50. Muziektelevisie in de jaren '80: de videoclip werd de standaard manier van promotie. In de VS zag men een toename van het aantal kabelabonnees en toename van het aantal kanalen op tv. MTV was een combinatie van tv en stereo. Clips zijn nooit een product an sich geweest. Het belang van de clip is de promotie van het liedje/album/artiest. Op 1 augustus 1981 start MTV, groeide heel snel want sprak de juiste demografie aan. Jongeren zetten
de tv aan als een radio en kijken af en toe. 1981-83: visuele radio, aor, album oriented rock. De performance video wordt geboren. 1983-85: LA en NY komen erbij. MTV krijgt exclusieve rechten van allerlei labels. 1985 – : meer dan alleen maar videoclips, MTV gaat zelf content maken, VJ's als personality's. 1987: MTV Europe Veel regisseurs die uit de reclame kwamen gingen videoclips maken, met als gevolg clips als reclamefilmpjes: SFX, snelsnelsnel, visueel aantrekkelijk/glossy. Soort 2e British Invasion: Human League, Soft Cell, Eurythmics, Duran Duran, Depeche Mode, New Order. Veel synthpop. In 1983 waren van de 40 best verkochte singles er 18 uit de UK. Zwarte muziek werd zo goed als genegeerd in de vroege jaren van MTV. 1983: van de 100 videos waren er 0 zwart; van de 800 acts waren er uiteindelijk zwart. Wel Prince (want Warner Records zit diep in MTV!), geen Rick James. MTV hanteerde een cirkelredenering “zwarte muziek past niet bij ons publiek”. Dat publiek was vooral wit uit de suburbs, dus: zwarte muziek past niet bij ons publiek etc. Maar MTV zond wel Phil Collins coverversie van The Supremes uit. Thriller van Michael Jackson liet de rassenscheiding ineen storten. Thriller brak alle records die maar denkbaar waren, maar is ook een heeeeeele goeie plaat. Het heeft van alles voor iedereen. In eerste instantie werden de videos voor Billie Jean en Beat It geweigerd. Door het enorme succes via de radio (en wellicht chantage van CBS: jullie krijgen geen clips meer van ons) sloeg MTV om. De videoclip voor Thriller en The making of werden – heel zeldzaam – een succes op retail video. We kunnen ook een stevig debat voeren over hoe MTV vrouwen en gender issues behandelde. Dat deed men ook in de jaren '80 zelf. Oude reclamewet zegt: sex sells! Daartegenover stond de opmars van sterke vrouwen: Cyndi Lauper, Madonna, Pat Benatar, Annie Lennox. Androgyn uiterlijk: man/vrouw, Boy George. Video/beeld geeft liedjes altijd een extra lading. MTV was de belangrijkste reden waarom de muziekindustrie uit de recessie kwam. Maar de muziekindustrie verviel in een oude gewoonte: niet het potentieel benutten met nieuwe artiesten, maar het sterrensysteem hanteren: weinig artiesten die veel verkopen. Het omgekeerde van The Long Tail zeg maar. Superstars In eerste werd er dus geen traditionele Amerikaanse, zwarte muziek gedraaid op MTV. De OAR programmering was heel divers. Popmuziek werd een global music, als marketingstrategie. 1983: MJ – 1984: Prince – 1985: Springsteen De majors lieten de kans op vernieuwing liggen, daar plukt men nu de zure vruchten van. Whitney Houston, Lionel Richie, Madonna: goeie promotie, dansbare muziek, visueel aantrekkelijk. Singles werden weer belangrijk, LP's werden containers voor single-materiaal. Goed geplaatste/getimede hits verkochten het album. Parallel met de jaren '30: TPA + Hollywood -------> jaren '80: muziekindustrie + film Veel hits kwamen van soundtracks van films. Introduction CD Geniale zet: het produceren van een cd was net zo duur als vinyl (inmiddels is het veel goedkoper dan vinyl), maar de omzet was vele malen hoger. Mensen kochten muziek die ze al hadden voor de dubbele winkelprijs nog een keer op cd. In 1986 had de muziekindustrie met minder cd's bijna evenveel omzet. Halverwege de jaren '80; duet tussen zwart en wit; 2 markten in 1 klap; kun je optimistisch en cynisch uitleggen.
Charity Rock Internationale supersterren + technologische ontwikkelingen (cassettebandjes, satellietzenders) = global pop. Marshall McLuhan's global village. Platenindustrie legde NOG meer de nadruk op economisch gewin; paradoxaal genoeg gaf dat meer artistieke vrijheid voor de artiesten. X-mas in Ethiopia Band Aid vs. USA for Africa 1985: Live Aid
10 Rap & Metal Te Parents Music Resource Centre (PMRC) zou een grote rol gaan spelen in het amerikaanse muziekleven in de jaren '80. Rap en Metal waren bij uitstek geschikt om de schuld te geven van morele verval van de jeugd en de maatschappij. Beide genres gebruiken technologie als essentie. Metal – power – overstuurde gitaar – onnatuurlijk geluid Rap – noise (geen harmonie, geen melodie) – turntablism Allebei dagen de bestaande coventies uit; hebben jeugdcultuur als basis; liggen onder vuur van de Goede Smaak. “Arena for the Battle of US values.” The Continuing Story of Heavy Metal
NWOBHM: Iron Maiden, Judas Priest, AC/DC Verschillende soorten Metal, niet 1 sound korter, heavier, technisch beter, virtuoos In de US: Van Halen – fretboardtappen Het publiek bestond uit voornamelijk witte jongens; de meisjes gingen identiek aan de jongens gekleed. LA: Motley Crue: glam, oogschaduw. Belangrijk was het US festival in 1983. Hairbands: op MTV – meer gedraaid op AOR Radio Metal kwam in de mainstream, niet langer een outsider status, niet langer een subcultuur. Reactie van veel bands was om veel harder te gaan spelen – fragmentatie in verschillende stijlen.
Metal Fragments Het is moeiljik door de bomen het bos nog te zien bij alle stijlaanduidingen in Metal. Death Metal is ontstaan uit Trash maar wel zelfstandig, de Grunt. Mainstream Lite Metal vs. Speed/Trash/Death/Grind. Van subcultuur naar mainstream volgens de mannelijke norm, erotiek in videos, macho. Complexe dubbele signalen. Mannen met make-up maar wel heel erg hetero. Trash als poging om Metal bij de subcultuur van jonge witte mannen te houden. Maar het blijkt een nieuw muzikaal begin: chaos en vernietiging, de donkere dingen des levens. Metal draait voor een groot gedeelte om protestsongs. Metallica's identiteit paste precies bij MTV, AOR en collegeradio, met behoud van integriteit. 1989 – Guns 'n' Roses: Axl Rose vliegt uit de bocht over niggers en faggots, niet politiek correct. Living Colour en de Black Rock Coalition; een van de weinige zwarte artiesten in Metal, ondanks Jimi Hendrix als alomtegenwoordige invloed. Funk Metal als marketingtool. King's X!! Metal is vrijwel nooit racistisch, ondanks de anti-disco tendensen van de vroege hardrock. Weinig ruimte voor vrouwen in Metal: Lita Ford, Vixen, Arch Enemy, Within Temptation, Heart. Hiphop, Don't Stop Rap is een onderdeel van stedelijke hiphopcultuur, oorspronkelijk uit het ghetto van South Bronx en
Harlem. Muziek van de straat. Old School Rap DJ's: Kool Herc, Grandmaster Flash, Afrika Bambaataa Gedacht vanuit de funk: het draaien van de instrumentale break met 2 draaitafels. Platenspeler als instrument, scratchen, gekke platen, nieuwe geluiden, elkaar aftroeven.
