jäHf muÁ‹ Jiz Kjyik¢r® ÂU. X. g‹Ü®bršt« mt®fŸ, 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l¤ij, 2018 M« M©L kh®¢ §fŸ 15 M« ehŸ r£lk‹w¥ nguit K‹ it¤J M‰W« ciu. kh©òäF nguit¤ jiyt® mt®fns!
òyt®
ÂUtŸStç‹
ÂUth¡»‰»z§f,
jäœeh£o‹ tuyh‰¿š,
òu£Á¤ jiyé m«kh
mt®fŸ t§f¡ flnyhu« Ûsh¤Jæš bfh©L nguikÂæš ciwªÂUªjhY«, mt®fŸ tF¤J¤ jªj ghijæš gaâ¤J ekJ khãy¤ij eh£onyna Kj‹ik khãykhf ca®¤j nt©L« v‹w
mt®fsJ
fdit
edth¡f,
kh©òäF
Kjyik¢r®
ÂU vl¥gho nf. gHårhä mt®fë‹ Âw‹ä¡f jiyikæ‹ Ñœ eilbgW« Ϫj muR¡F, m«kh mt®fë‹ M‹kh têfh£oahf cŸsJ.
òu£Á¤
jiyé
m«kh
mt®fë‹
c‹djkhd
2 M‹khé‹ K‹ jiytz§», 2018-2019 M« M©o‰fhd ãÂãiy
m¿¡ifia
Ϫj¥
nguitæ‹
K‹
rk®¥Ã¡f
éiH»nw‹. 2.
k¡fë‹ cŸs§fëš Ú§fh Ïl« bg‰W, mt®fë‹
ngu‹ig¥ bg‰w khbgU« jiyéahf és§»a òu£Á¤ jiyé m«kh
mt®fŸ
bjhl®ªJ
bjhl§»
it¤j
brašgL¤Jtš
Ϫj
mid¤J muR
£l§fisÍ«
cWÂahf
cŸsJ.
bjhiyneh¡F¥ gh®itÍ«, kÂE£gK« thŒªj òu£Á¤ jiyé m«kh mt®fë‹ ‘mikÂ, ts«, ts®¢Á’ v‹w bfhŸif KH¡f«, Ϫj khãy¤ij K‹nd‰w¥ ghijæš bfh©L brštj‰fhd têfh£L« mo¥gil bfhŸifahf bjhl®ªJ és§F«. Rfhjhu«,
fšé,
r_f¥
ghJfh¥ò
ngh‹w
bghJ
Jiwfëš
brašgL¤j¥g£L tU« gšntW £l§fŸ, ekJ khãy¤Â‹ kåjts
nk«gh£L¡
F¿pLfis
ca®¤Â,
eh£onyna
r_fey¤ij¥ ng⥠ngh‰W« K‹khÂç khãykhf¤ jäœeh£il cUth¡»ÍŸsJ v‹gij ahuhY« kW¡f KoahJ. caU«nghJ
mid¤J¥
glFfS«
xUnru
khãy¤Â‹
Jçjkhd
bghUshjhu
flš miy
ca®tJ
ts®¢Á,
nghš,
mid¤J¡
FL«g§fë‹ bghUshjhu ãiyiaÍ« xUnru ca®¤J« v‹gš Iaäšiy. våD«, rKjha¤Âš mid¤J k¡fë‹ thœitÍ« nk«gL¤Â, ãiyia¡ F¿¥ghf Ϫj
V‰w¤jhœÎfis¡ bfh©L
ViH
muR
vëa
bjhl®ªJ
fisªJ,
tUtj‰fhf, k¡fë‹
bghUshjhu¢
gšntW
ey¤Â£l§fis,
nk«gh£o‰fhd
brašgL¤J«.
rk
£l§fis
vdnt, bghUshjhu
nk«gh£o‰F bgU« C¡f« jU« mnj ntisæš, ey¤Â£l¥
3 gâfS«
Ϫj
muÁ‹
ts®¢Á¡
bfhŸifæš
bjhl®ªJ
K¡»a¤Jt¤ij¥ bgW«. 3.
gy rthyhd NœãiyfS¡»ilna, Ϫj tuÎ-bryΤ
£l m¿¡if rk®¥Ã¡f¥gL»wJ.
gzkÂ¥ÃH¥ò, bghU£fŸ
k‰W« nritfŸ tç éÂ¥ò Kiw eilKiw¡F tªj ÃwF V‰g£LŸs bgU¤j kh‰w§fis¡ flªJ, bjhl®ªJ K‹ndw nt©oa K¡»a¡ f£l¤Âš ekJ bghUshjhu« cŸsJ.
Ϫj
K¡»a¤ jUz¤Âš, khãy« rªÂ¤J tU« gšntW rthšfŸ: KjÄLfis <®¤J, mÂf ntiythŒ¥òfis cUth¡Fjš ÏisP®fS¡F¤
Âw‹
gæ‰Á
më¤J,
ntiythŒ¥Ã‰fhd jFÂia mt®fŸ bgw¢ brŒjš étrha c‰g¤Â¤ ÂwidÍ«, étrhæfë‹ tUthiaÍ« bgU¡Fjš ef®¥òu§fëš mo¥gil trÂfisÍ«, c£f£lik¥igÍ« nk«gL¤Jjš midtU¡F«
Å£LtrÂ
v‹w
Ïy¡if
mila
ViHfS¡F Å£Ltr tH§Fjš Ú®ãiy
cŸë£l
Ïa‰if
Mjhu§fis
ghJfh¤J¥
guhkç¤jš ef®¥òu§fëY«, Cuf¥ gFÂfëY« tWik xê¥ò fšé, Rfhjhu«, kU¤Jt trÂfë‹ ju¤ij nk«gL¤Â, mt‰iw midtU« vëjhf¥ bgw têtif brŒjš
4 gUtãiy kh‰w¤jhš V‰gL« jh¡f¤ij¡ Fiw¥gJl‹, flš mç¥ÃèUªJ flnyhu¥ gFÂfis¥ ghJfh¤jš FiwªJ tU« k¤Âa tç¥ g»®Î, brhªj tç, tçašyhj tUthŒ tuéd§fëš cŸs j‰nghija Nœãiyia rkhë¤J, ãÂãiyia Âw«gl nkyh©ik brŒjš Ϫj
g¤J
bghUshjhu
K¡»a¢
ts®¢Áia
rthšfisÍ«
C¡Fé¤J,
v®bfh©L
jäœeh£il
tskhd
khãykhf kh‰w¢ brŒtj‰fhd c¤Âfis cŸsl¡» Ϫj ãÂãiy m¿¡if jahç¡f¥g£LŸsJ.
bghUshjhu ts®¢Á kh©òäF nguit¤ jiyt® mt®fns, 4.
khãy¤Â‹ bghUshjhu¤Âš ãyé tªj kªjãiyæš
kh‰w« V‰g£L,
2017-2018 M« M©oš bghUshjhu ts®¢Á
XusÎ ca®ªJŸs ãiyæš, 2018-2019 M« M©oš ÏJ nkY« caU«
vd¡
fUj¥gL»wJ.
jäœeh£o‹
khãy
bkh¤j
c‰g¤Âæ‹ ts®¢Á é»j«, ãiyahd éiyfë‹ mo¥gilæš, 2017-2018
M«
fâ¡f¥g£LŸsJ.
M©oš
8.03
khãy¥
rjÅjkhf
ÏU¡F«
bghUshjhu¤Âš
vd
fhz¥gL«
Ϥjifa rhjfkhd Nœãiyæš, Kj‹ik¤ Jiwæš Ïªj muR bjhl®ªJ brŒJ tU« Úo¤j KjÄLfshY«, khãy¤Âš bjhêš Jiw KjÄLfis C¡Fé¥gj‰F murhš nk‰bfhŸs¥g£L tU« elto¡iffshY«, 2018-2019 M« M©oš khãy¥ bghUshjhu ts®¢Á é»j« 9 rjÅjkhf caU« vd¡ fUj¥gL»wJ.
5
bghU£fŸ k‰W« nritfŸ tç 5.
bghU£fŸ k‰W« nritfŸ tç (GST) éÂ¥ò Kiw,
2017 M« M©L #]iy khj« 1 M« nj Kjš, eh£oš m¿Kf¥gL¤j¥g£LŸsij kh©òäF cW¥Ãd®fŸ m¿Å®fŸ. òÂa tç éÂ¥ò Kiwia eilKiw¥gL¤J«nghJ khãy§fS¡F V‰gl¡Toa
tç
tUthŒ
k¤Âa muR
ÏH¥Ãid
Iªjh©LfŸ
tiu
bghU£fŸ k‰W« nritfŸ tçæ‹ Ñœ,
2017 M« M©L #]iy khj« Kjš Ã¥utç 2018 tiu 632 nfho %ghæid ÏH¥Õlhf jäœehL k¤Âa muÁläUªJ bg‰WŸsJ. flªj
v£Lkhj
fhy¤Âš,
14
rjÅj
ts®¢Á
é»j¤Jl‹
v®gh®¡f¥gL« cW brŒa¥g£l tUthŒ¡F«, »il¡f¥bg‰w tUthŒ¡F«
Ïilnaahd
Ïilbtë
fârkhf¡
FiwªJ
tUtjhš, bghU£fŸ k‰W« nritfŸ tç éÂ¥ò Kiwædhš ekJ khãy« ešy gyid¥ bg‰WŸsJ v‹gij¤ bjçé¤J¡ bfhŸ»nw‹.
£l« k‰W« ts®¢Á 6.
bjhiyneh¡F¥ gh®itÍ«, kÂE£gK« ä¡f jiytuhd
kiwªj K‹dhŸ Kjyik¢r® òu£Á¤ jiyé m«kh mt®fshš cUth¡f¥g£L btëæl¥g£l, ‘jäœehL bjhiyneh¡F¤ £l« 2023’ Mtz«, khãy ts®¢Á k‰W« r_fey¤ £l§fis cUth¡Ftj‰F Ϫj
muR¡F têfh£oahf
mikªJŸsJ.
Ϫj Mtz¤Âš cŸs £l§fis ãiwnt‰¿l¤ njitahd ã Mjhu§fë‹ xU gFÂia, jäœehL c£f£lik¥ò ã nkyh©ik¡ vL¡f¥g£L
fHf¤Â‹ tU»wJ.
_y« jäœehL
Âu£Ltj‰F c£f£lik¥ò
elto¡if ãÂa¤Â‹
6 bkh¤j
ãÂæš,
Kjèš
C¡f
_yjdkhf
(First Loss Catalytic Capital) tH§f¥gl nt©oa 300 nfho %ghæš, 30 nfho %ghia khãy muR V‰fdnt éLé¤JŸsJ. 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l¤Âš Ϫj C¡f _yjd¤Â‰fhf
ÛjKŸs
270
nfho
%ghͫ,
jäœehL
c£f£lik¥ò nk«gh£L thça¤Â‹ £l¤ jahç¥ò ã¡fhf 100 nfho %ghÍ« xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsd. 7.
jäœeh£o‹
gšntW
gFÂfS¡F
Ïilnaahd
V‰w¤jhœÎfis¡ fisªJ, rk¢Óuhd bghUshjhu nk«gh£oid khãy«
KGtJ«
bfh©L
tUtj‰fhf¤
bjhl§f¥g£l
‘khãy rk¢Ó® ts®¢Á ãÂa¤Â‰F’, 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš 100 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. mnjnghš, khãy¤Â‹ Ïa‰if ts§fis ãiy¡f¤j¡f
tifæš
ga‹gL¤Â,
kiy¥gFÂfëš
thG« k¡fë‹ F¿¥Ã£l njitfis ãiwÎ brŒtj‰fhf¤ bjhl§f¥g£l ‘Áw¥ò¥ gF nk«gh£L¤ £l¤Â‰F’ 75 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. Ka‰Áfis
C¡f¥gL¤J«
muR ã®thf¤Âš òJik
tifæš,
100
nfho
%ghŒ
xJ¡Ñ£Ll‹ jäœehL òJik Ka‰ÁfŸ £l« (TANII) bjhl®ªJ brašgL¤j¥gL«.
ngçl® ãthuz« 8.
f‹åahFkç kht£l¤ij¤ jh¡»a ‘X»’ òaèdhš,
flèš fhzhkš nghd Ûdt®fis¤ njo Û£F« elto¡iffëš Ïªj muR Jçjkhf¢ brašg£lJ.
Ϫj elto¡iffshš,
3,506 Ûdt®fŸ ghJfh¥ghf Û£f¥g£LŸsJl‹, 288 Û‹Ão¥
7 glFfS« Û£f¥g£LŸsd.
Ϫj ãiyæš, fhzhkš nghd
177 Ûdt®fis Û£f thŒ¥Ãšiy vd m¿é¤J, gh¡f¥g£l x›bthU FL«g¤Â‰F« jyh 20 Ïy£r« %ghŒ tH§f¥g£LŸsJ. X» òayhš V‰g£l ghÂ¥òfis¢ Ó® brŒtj‰fhfΫ, ãthuz¥ gâfis nk‰bfhŸtj‰fhfΫ, bkh¤j« 124.11 nfho %ghia muR éLé¤JŸsJ. ÏJ jéu, 2017 M« M©L et«g® khj« bgŒj bjhl® fL« kiHahš V‰g£l ghÂ¥òfis¢ rç brŒJ, c£f£lik¥ò trÂfis kWÓuik¡fΫ, ãthuz cjé¡fhfΫ 51.05 nfho %ghia muR éLé¤JŸsJ.
2018-2019 M«
M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš, khãy¥ ngçl® ãthuz ãÂa¤Â‰fhf 786 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. 9.
kiH btŸs¤jhš mo¡fo ghÂ¥ò¡FŸshF« br‹id
k‰W« mj‹ òwef®¥ gFÂfS¡F ãuªju¤ Ô®ÎfhQ« tifæš, tl br‹id k‰W« bj‹ br‹id¥ gFÂfS¡fhd éçthd btŸs¤ jL¥ò nkyh©ik¤ £l«, Kiwna 2,055.67 nfho %ghŒ k‰W« 1,243.15 nfho %ghŒ kÂ¥Õ£oš jahç¡f¥g£L, k¤Âa muÁl« ãÂÍjé nfhu¥g£LŸsJ.
mnjnghš, k¤Âa muÁ‹
cjéia¥ bgW« tifæš, xU§»izªj Û‹Ão¤ JiwKf« k‰W« Û‹ gj¥gL¤J« ó§fhéid f‹åahFkç kht£l«, nj§fhŒ¥g£od¤Âš mik¥gj‰F éçthd £l m¿¡ifæid Ϫj muR jahç¤J tU»wJ.
Ϥ£l§fS¡F k¤Âa muR
x¥òjš më¤J, ãÂÍjéÍ« tH§F« vd eh‹ e«ò»nw‹.
tWik xê¥ò 10. tWik
xê¥Ã‰fhd
Ïa¡f¤Âid
xUKf¥gL¤Â
brašgL¤Jtj‰fhd Kfikahf, jäœehL kfë® ey nk«gh£L
8 ãWtd« brašg£L tU»wJ.
fšé, Rfhjhu« M»at‰Wl‹
ãiy¡f¤j¡f thœthjhu thŒ¥òfis cUth¡», Cuf k‰W« ef®¥òu¥ gFÂfëš tWikia mwnt mf‰w nt©L« v‹gJjh‹ Ϫj Ïa¡f¤Â‹ F¿¡nfhshF«.
‘òJthœÎ £l¤Â‹’ _y«,
»uhk mséš kfë® Ra cjé¡ FG¡fŸ mik¡f¥g£L, mt®fS¡F¤
Âw‹
tH§f¥g£LŸsd. mDgt¤Â‹
gæ‰ÁÍ«, t§»fŸ _y« Ϫj¤
mo¥gilæš
£l¤Âdhš mj‹
flDjéÍ«
»il¡f¥
ga‹fis
bg‰w
ãiy¥gL¤J«
tifæš, 920.63 nfho %ghŒ kÂ¥Õ£oyhd jäœehL »uhk¥òw ò¤jh¡f¤
£l¤Âid
cyf
t§»
ãÂÍjéÍl‹,
26 kht£l§fëš cŸs 120 t£lhu§fëš Ïªj muR brašgL¤j cŸsJ.
»uhk§fëš kfë® Ra cjé¡ FG¡fŸ _ykhf
FWªbjhêšfis¤ bjhl§Ftj‰F«, mt‰iw t£lhu / kht£l mséš Óça Kiwæš xU§»iz¤J, c‰g¤Âahs® T£lik¥ò ãWtd§fshf cUth¡Ftj‰F« Ϥ£l¤Â‹ Ñœ elto¡if vL¡f¥gL«.
Ïj‹
_y«
bghUshjhu
msé‹
gy‹fis
(Economies of Scale) Á¿a KjÄ£oš bjhl§f¥gL« »uhk¥òw¤ bjhêš ãWtd§fS« bgw ÏaY«. 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš, Ϥ£l¤Â‰fhf 100 nfho %ghŒ ã xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. ÏJ jéu khãy¤Âš cŸs 265 t£lhu§fëš ‘njÁa Cuf thœthjhu Ïa¡fK«’, ‘jäœehL Cuf thœthjhu Ïa¡fK«’ brašgL¤j¥g£L tUtjhš, khãy« KGtJ«
cŸs
mid¤J
t£lhu§fëY«
£l§fŸ brašgL¤j têtif V‰g£LŸsJ.
tWik
xê¥ò¤
2018-2019 M«
M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš, mid¤J Cuf tWik xê¥ò¤ £l§fS¡F« bkh¤jkhf 519.81 nfho %ghŒ ã xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
9 11.
k¤Âa muÁ‹ njÁa ef®¥òu thœthjhu Ïa¡f¤Â‹ Ñœ
»il¡f¥ bgW« ãÂÍjéÍl‹, khãy ãÂæš bjhl§f¥g£l jäœehL
ef®¥òu
brašgL¤Â
thœthjhu
tU»wJ.
Ïa¡f¤ijÍ«
2017-2018
M«
Ϫj
M©oš,
muR k¤Âa
muÁläUªJ ÏJtiu njÁa ef®¥òu thœthjhu Ïa¡f¤Â‰F 59.40 nfho %ghŒ »il¡f¥ bg‰WŸsJ.
2018-2019 M«
M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš, ef®¥òu tWik xê¥ò¤ £l§fS¡fhf bkh¤jkhf 300 nfho %ghŒ ã xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
ntiythŒ¥ò k‰W« Âw‹ nk«ghL 12. khãy¤Âš
cŸs
mYtyf§fS«
mid¤J
V‰fdnt
ntiythŒ¥ò
xU§»iz¡f¥g£L,
eÅdkakh¡f¥g£LŸsJl‹, mit ntiythŒ¥ig bgw cjé òçÍ«
ika§fshf
ÏisP®fS¡F
kh‰w¥g£LŸsd.
tH§f¥gL«
ntiythŒ¥g‰w
khjhªÂu
cjé¤bjhif
2017-2018 M« M©oš Ïu£o¥gh¡f¥g£lJ. Ϫj tuÎ-bryΤ £l¤Âš 31.01 nfho %ghŒ Ïj‰fhf xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. kht£l mséyhd ntiythŒ¥ò ika§fis xU§»iz¤J, bjhêš
ãWtd§fŸ
ãWtd§fSl‹
ntiy
k‰W«
jåah®
njLgt®fis
ntiythŒ¥ò
Ïiza«
têahf
Ïiz¡F« tifæš, khãy mséyhd xU bjhêš be¿ têfh£L« ika« V‰gL¤j¥gL«. ntiythŒ¥ò ika§fëš gÂÎ brŒJ,
khjhªÂu
cjé¤bjhif
bg‰W
tU«
ntiyæšyh
ÏisP®fis kht£l thçahf¤ Âu£o, ntiythŒ¥ò ika§fë‹ _ykhf Mnyhridfis tH§», Âw‹ nk«gh£L Ïa¡f¤Â‹ Ñœ
10 mt®fS¡F cça gæ‰ÁÍ« më¤J, mt®fŸ ntiythŒ¥ig¥ bgw Ϫj muR cça elto¡iffis nk‰bfhŸS«. 13. khãy¤Âš
88
muR
bjhê‰gæ‰Á
ãWtd§fŸ,
484 jåah® bjhê‰gæ‰Á ãWtd§fŸ k‰W« 385 bjhê‰gæ‰Á¥ gŸëfŸ _y« bjhê‰gæ‰Á tH§f¥g£L tU»wJ. muR el¤Â tU«
88
bjhê‰gæ‰Á
ãWtd§fëš
26
bjhê‰gæ‰Á
ãWtd§fis¤ jéu Vida bjhê‰gæ‰Á ãWtd§fŸ njÁa gæ‰Á¡ FG Kiwæ‹ (National Council for Vocational Training) Ñœ
bfh©L
tu¥g£LŸsd.
Ϫj
26
bjhê‰gæ‰Á
ãWtd§fisÍ« 126 nfho %ghŒ bryéš ju« ca®¤Â, tU« Ïu©L M©Lfëš njÁa gæ‰Á¡ FG Kiwæ‹ Ñœ bfh©L tu¥gL«. muR bjhê‰gæ‰Á ãWtd§fë‹ f£lik¥Ãš cŸs FiwghLfis 30 nfho %ghŒ bryéš Ú¡», k¤Âa muÁ‹ ãÂÍjé bgw têtif brŒa¥gL«. bjhê‰gæ‰Á ãWtd§fëš go¡F« khzt®fë‹ ntiythŒ¥Ãid mÂfç¡F« tifæš, 20 bjhê‰gæ‰Á ãWtd§fëš 38 nfho %ghŒ bryéš kU¤Jt ä‹dQéaš, ÏaªÂuéaš, fUéæaš k‰W« m¢R cUth¡f«, ä‹
ä‹dQéaš
bjhê‰ÃçÎfis
k‰W«
Ϫj
f£ll
muR
totik¥ò
bjhl§F«.
M»a
òÂa
bjhê‰gæ‰Á
ãWtd§fëš gæY« 10,000 khzt®fS¡F bjhêš mDgt« tH§fΫ,
mt®fŸ
ntiythŒ¥ò¥
bgWtj‰F¤
njitahd
Âw‹fis¥ bgwΫ, bjhê‰rhiyfëš neuoahf gæ‰Á bgw Ϫj muR cça elto¡iffis nk‰bfhŸS«. 14. jäœehL Âw‹ nk«gh£L Ïa¡f¤ij¢ brašgL¤J« Kfikahf jäœehL Âw‹ nk«gh£L¡ fHf¤ij Ϫj muR cUth¡»ÍŸsJ.
Ϫj Ïa¡f¤Â‹ Ñœ, ÏJtiu 4.32 Ïy£r«
11 ÏisP®fŸ 1.03
Ïy£r«
ãWtd¤Â‹
Âw‹
ts®
gæ‰Á
bg‰WŸsd®.
Ït®fëš
ÏisP®fŸ
gâak®¤j¥g£LŸsd®.
cjéÍl‹
ca®k£l¤
më¡f¥g£L tU»‹wd.
Âw‹
Óbk‹°
gæ‰ÁfS«
Ãujk kªÂçæ‹ Âw‹ nk«gh£L¤
£l« _yK« Âw‹ ts® gæ‰Áia Ϫj muR tH§» tU»wJ. jäœehL
Âw‹
nk«gh£L
Ïa¡f¤Â‰fhd
ãÂ
xJ¡ÑL
150 nfho %ghæèUªJ 200 nfho %ghahf tU« ãÂah©oš ca®¤j¥gL«. 2018-2019 M« M©oš, gšntW £l§fë‹ ãÂfS«
xU§»iz¡f¥g£L
ÏisP®fS¡F¤ mašeh£L Corporation),
Âw‹
nk«gh£L¥
ntiythŒ¥ò jäœehL
TLjyhf
ãWtd«
Âw‹
Ïu©L
gæ‰ÁfŸ
tH§f¥gL«.
(Overseas
nk«gh£L¡
Ïy£r«
Manpower
fHf¤Â‹
_y«
btëehLfëš ntiythŒ¥Ãid¤ njL« ÏisP®fS¡F cça bjhêšE£g¤
ÂwDl‹
bk‹Âw‹
gæ‰ÁfisÍ«
tH§»,
btëeh£L ntiythŒ¥òfisÍ« cUth¡F«.
jäœbkhê ts®¢Á k‰W« g©ghL 15. Ah®t®L
gšfiy¡fHf¤Âš
jäœ
ÏU¡ifæid
ãWél 10 nfho %ghia Ϫj muR tH§»ÍŸsJ.
r®tnjr
mséš jäœbkhê k‰W« g©gh£il¥ ghJfh¤J¥ gu¥òtj‰fhf, jŠrhñ® j䜥 gšfiy¡fHf¤Âš jäœbkhê éçth¡f ika« x‹W cUth¡f¥gL«. Ïj‰bfd M©L khåakhf Ïu©L nfho %ghia muR tH§F«. mnjngh‹W, xU nfho %ghŒ M©L khåa¤Âš j䜥 g©gh£L ika« x‹W« cUth¡f¥gL«. eèªj fiyP®fS¡fhd khjhªÂu ãÂÍjé 1,500 %ghæèUªJ 2,000 %ghahf ca®¤Â tH§f¥gL«. 2018-2019 M« M©o‰fhd
12 tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš, jäœ ts®¢Á¤ Jiw¡fhf 52.56 nfho %ghŒ ã xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. 16. ekJ khãy« 1969 M« M©L #dtç khj« 14 M« ehs‹W jäœehL v‹W bga® kh‰w« brŒa¥g£L 50-tJ M©oš mobaL¤J
it¥gij
K‹å£L,
Ϫj
M©oid
‘jäœehL bgh‹éHh’ M©lhf muR bfh©lho tU»wJ. MSe®
ciuæš
V‰fdnt
m¿é¤jgo,
kiwªj
K‹dhŸ
Kjyik¢r® òu£Á¤ jiyé m«kh mt®fë‹ ãidit¥ ngh‰W« éjkhf bkçdh fl‰fiuæš ãidÎ k©lg« 50.80 nfho %ghŒ bryéš
mik¡f¥gL«.
Kjyik¢rç‹
‘ntjh
kh‰Wtj‰fhf
20
ϤJl‹, ãiya«’
nfho
kiwªj
Ïšy¤ij
%ghŒ
xJ¡ÑL
K‹dhŸ
ãidélkhf brŒJŸsJ.
òu£Á¤ jiyt® lh¡l® v«.í.M®. mt®fë‹ ü‰wh©L éHh bfh©lh£l§fŸ 30 kht£l§fëš Áw¥ghf el¤j¥g£ld. Ϫj ü‰wh©L éHh¡fë‹ ãiwthf, br‹idæš khbgU« ãfœ¢Á el¤j¥gL«.
r£l« xG§F kh©òäF nguit¤ jiyt® mt®fns, 17. khãy¤Âš mikÂia ãiyeh£L« éjkhf, r£l« xG§if Ϫj muR bjhl®ªJ Áw¥ghf¥ guhkç¤J tU»wJ. 2011 M« M©L Kjš, 671 nfho %ghŒ bryéš fhtš ãiya§fS¡fhd
f£ll§fŸ
c£gl
òÂa
f£ll§fS«,
1,659 nfho %ghŒ bryéš FoæU¥òfŸ f£L« gâfS« nk‰bfhŸs¥g£LŸsd. 2018-2019 M« M©oš fhtš Jiwæ‹ gšntW ga‹ghLfS¡fhf 35 f£ll§fSl‹ 15 fhtš ãiya¡
13 f£ll§fS«, 543 FoæU¥òfS« 217.41 nfho %ghŒ kÂ¥Õ£oš f£l¥gL«. 18. r£l« F‰w§fis¤
xG§if
Óça
jL¥gj‰fhfΫ,
Kiwæš fhtš
guhkç¥gj‰fhfΫ,
Jiw¡F
nghJkhd
gâahs®fŸ ãaä¡f¥g£LŸsJl‹, mt®fS¡F¤ njitahd thfd§fŸ ‘fhtš
k‰W«
Jiw
eÅd
cgfuz§fS«
eÅdkakh¡fš’
tH§f¥g£LŸsd.
£l¤Â‹
ќ,
TLjš
thfd§fisÍ«, f©fhâ¥ò k‰W« jftš bjhl®ò¡fhd eÅd fUéfisÍ« 2017-2018 M« M©oš 98.18 nfho %ghŒ bryéš Ïªj muR tH§»ÍŸsJ.
Kjyik¢rç‹ fhty® éUJfë‹
v©â¡if, 2018-2019 M©L Kjš 1,500-š ÏUªJ 3,000 Mf ca®¤j¥gL«. mid¤J
Ïizatê F‰w§fis¤ Âw«gl¡ f©l¿a,
kht£l§fëY«
Mizauf§fëY«
jyh
xU
Ïizatê F‰w¤jL¥ò fhtš ãiya« 23.28 nfho %ghŒ bryéš V‰gL¤j¥gL«. Ϫj tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš, fhtš
Jiw¡F
7,877.58
nfho
%ghŒ
ãÂ
xJ¡ÑL
brŒa¥g£LŸsJ.
Ôaiz¥ò k‰W« Û£ò¥ gâfŸ 19.
eÅd¡ fUéfis bjhl®ªJ tH§», Ôaiz¥ò k‰W«
Û£ò¥ gâfŸ Jiwia Ϫj muR eÅd¥gL¤Â tU»wJ. tU« ãÂah©oš 28.23 nfho %ghŒ kÂ¥Õ£oš, 20 Ïl§fëš Ôaiz¥ò ãiya¡ f£ll§fŸ f£l¥gL«. ÏJ jéu, kzèæš 18.51 nfho %ghŒ kÂ¥Õ£oš Ôaiz¥ò¥ gil FoæU¥òfŸ mik¡f¥gL«. 2018-2019 M« M©o‰fhd tuΖbryΤ £l
14 kÂ¥ÕLfëš,
Ôaiz¥ò
k‰W«
Û£ò¥
gâfŸ
Jiw¡F
347.59 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
Áiw¢rhiyfŸ 20.
F‰wthëfŸ
j§fis¤
ÂU¤Â¡bfhŸtj‰fhd
Nœãiyia mik¤J¤ jU« Ïlkhf Áiw¢rhiyfŸ mikªJ, mt®fŸ nt©L«
éLjiy v‹w
bg‰wË
neh¡f¤Âš
rKjha¤Jl‹ njitahd
x‹¿izªÂl
Âw‹
gæ‰ÁfS«
tH§f¥gL»wJ. 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš Áiw¤ Jiw¡F 306.80 nfho %ghŒ ã xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
Ú ã®thf« 21. Ú¤ Jiwæ‹ brašgh£oid nk«gL¤Jtj‰fhf, òÂa ÚÂk‹w§fis f£Ltj‰fhfΫ,
mik¡fΫ, TLjš
gšntW
òÂa
f£ll§fis¡
gâahs®fis
ãakd«
brŒtj‰fhfΫ, 2011 M« M©L Kjš 1,382.76 nfho %ghia Ϫj muR mDk¤JŸsJ. nkY«, ÚÂk‹w§fë‹ brašÂwid ca®¤Jtj‰fhf, ÚÂk‹w Mtz§fis fâåkakh¡F« £l« 37 nfho %ghŒ bryéš brašgL¤j¥g£L tU»wJ. Ú ã®thf¤ Jiw¡F 1,197.95 nfho %ghÍ«, ÚÂk‹w¡ f£ll§fë‹ f£Lkhd¥ gâfS¡fhf 182.44 nfho %ghÍ« Ϫj tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsd.
15
ã®thf MSik 22. khãy«
KGtJ«
Ïa§»
tU«
10,420
ika§fŸ 207 nritfis tH§» tU»‹wd.
Ï-nrit
2017-2018 M«
M©oš, ÏJtiu 1.69 nfho gçt®¤jidfŸ nk‰bfhŸs¥g£L, mid¤J bghJ¢ nritfisÍ« k¡fS¡F xnu Ïl¤Âš tH§F« ika§fshf Ïit cUbtL¤JŸsd. mL¤j _‹W M©Lfëš 900-¡F«
nk‰g£l
nritfis
Ïizajs«
têahfΫ,
miyngÁ braè têahfΫ tH§f muR elto¡if vL¤J tU»wJ.
k¡fŸ j§fS¡F¤ bjhl®ghd juΤ jftšfis¤
jh§fns ÂU¤j« brŒa VJthf, xU§»izªj ‘jäœehL k¡fŸ Ïizajs«’ bjhl§f¥gL«. KiwahfΫ,
Nadu
(Tamil muÁ‹
Makkal
£l
KGikahfΫ
Portal)
cjéfŸ
br‹wiltij
éiuéš
gadhëfS¡F cWÂ
brŒa
têtF¡F« ‘jäœehL khãy Mjh® r£l K‹toéid’ Ϫj tuÎ-bryΡ T£l¤ bjhlçš muR m¿Kf« brŒa cŸsJ. ä‹dhSik¡
bfhŸif
V‰fdnt
totik¡f¥g£L
btëæl¥g£LŸsJ. mid¤J muR¤ JiwfS¡Fkhd bghJ ä‹dhSik
totik¥ò
(e-Governance
Architecture)
cUth¡f¥g£L, mJ éiuéš brašgh£o‰F bfh©L tu¥gL«.
tUthŒ ã®thf« 23. tUthŒ
2011 M« M©L nk khj« Kjš, khãy¤Âš 71 òÂa t£l§fS«,
9
òÂa
tUthŒ¡
nfh£l§fS«
cUth¡f¥g£LŸsd. Ïjdhš, tUthŒ¤ Jiw mYtyf§fis¥ bghJk¡fŸ vëjhf mQ» bghJ¢ nritfis¥ bgW« thŒ¥ò nk«gL¤j¥g£LŸsJ.
t£lh£Áa® mYtyf§fŸ, nfh£lh£Áa®
16 mYtyf§fŸ k‰W« kht£l M£Áa® mYtyf§fS¡F òÂa f£ll§fis¤
bjhl®ªJ
f£o¤
jUtj‹
_y«
tUthŒ¤
Jiwæ‹ c£f£lik¥Ãid Ϫj muR tY¥gL¤Â tU»wJ. 2018-2019
M«
M©oš
22.40
nfho
%ghŒ
kÂ¥Õ£oš,
nkY« 3 t£lh£Áa® mYtyf§fS¡F«, xU nfh£lh£Áa® mYtyf¤Â‰F« òÂa f£ll§fŸ f£l¥gL«. 24. 2017-2018 M« M©oš, ÏJtiu 3.80 Ïy£r« Ïytr Å£Lkid¥ g£lh¡fis Ϫj muR tUthŒ¤ Jiw _y« tH§»ÍŸsJ. 2018-2019 M« M©oY«, 3 Ïy£r« Å£Lkid¥ g£lh¡fis
ViH¡
FL«g§fS¡F
Ϫj
muR
Ïytrkhf
tH§F«. Ú®tê¥ ghij ngh‹w M£nrg¤Â‰Fça òw«ngh¡F ãy§fëš tÁ¡F« ViH k¡fS¡F ãuªjukhf ÅL tH§f nt©L« v‹gj‰fhfΫ, Ϥjifa ãy§fis M¡»uä¥ÃèUªJ Û£blL¥gj‰fhfΫ,
r«gªj¥g£l
»uhk§fëš
tUthŒ¤
Jiwæ‹ _ykhf jåah® ãy§fis¡ ifaf¥gL¤Â, ViH¡ FL«g§fS¡F Å£Lkid¥ g£lhit Ïytrkhf tH§F« òÂa £l¤ij Ϫj muR brašgL¤J«. m›thW Å£Lkid¥ g£lh tH§f¥g£l FL«g§fS¡F, Cuf ts®¢Á¤ Jiw _ykhf j‰nghJ eilKiwæš cŸs £l§fë‹ Ñœ, éÂKiwfS¡F c£g£L Å£Ltr tH§f¥gL«. 25. muR nritfis k¡fë‹ Ïšy§fS¡nf bfh©L br‹W,
bghJk¡fë‹
Fiwfis¡
fisͫ
m«kh
£l«
Áw¥ghf¢ brašg£L tU»wJ. ‘cHt® ghJfh¥ò¤ £l¤Â‹’ Ñœ, 2017-2018 M« M©oš 248.48 nfho %ghŒ msé‰F 3.67 Ïy£r« gadhëfŸ ga‹ bg‰WŸsd®. Ϥ£l¤Â‰F 269.82 nfho %ghŒ Ϫj tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
17 ég¤J ãthuz¤ £l¤Â‰F 80 nfho %ghÍ«, eèªnjh® ãthuz¤
£l¤Â‰F
18.37
nfho
%ghͫ
xJ¡ÑL
brŒa¥g£LŸsd. 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš, bkh¤j« 6,144.58 nfho %ghŒ tUthŒ¤ Jiw¡F xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
ntsh©ik kh©òäF nguit¤ jiyt® mt®fns, 26. khãy¤Â‹ bjhêyhf
bgU«ghyhd
ntsh©ik
ϋwsΫ
k¡fë‹ ÂfœªJ
K¡»akhd
tU«
ãiyæš,
étrhæfë‹ tUkhd¤ij ca®¤jΫ, g©iz c‰g¤Âia¥ bgU¡fΫ Ϫj muR xU§»izªj Ka‰Áfis bjhl®ªJ vL¤J tU»wJ. eÅd bjhêšE£g§fis¥ ga‹gL¤Â, czÎ jhåa c‰g¤Âia¥ bgU¡f czÎ jhåa Ïa¡f« khãy¤Âš 2012-2013 M« M©oš Jt¡f¥g£lJ. khãy¤Âš czÎ jhåa c‰g¤Âia¥ bgU¡Ftj‰fhf, 2018-2019 M« M©oš ÂUªÂa beš rhFgo Kiw (System of Rice Intensification) 10 Ïy£r« bA¡nlçš nk‰bfhŸs¥gL«.
rhjhuz uf beš Fé©lhš
x‹¿‰F 1,600 %ghŒ éiyæY«, r‹d uf beš
Fé©lhš
x‹¿‰F 1,660 %ghŒ éiyæY« muR bfhŸKjš brŒJ tU»wJ. Fiwªjg£r MjuÎ éiy¡F«, bfhŸKjš éiy¡F« cŸs é¤Âahr¤ij, beš c‰g¤Â¡fhd C¡f¤bjhifahf tH§f 2018-2019
M«
M©o‰F
200
nfho
%ghŒ
xJ¡ÑL
brŒa¥g£LŸsJ. 2017-2018 M« M©oš, Ôéu gaW c‰g¤Â¤ £l¤Â‹ Ñœ, »uhk¤ bjhF¥ò mo¥gilæš gaW rhFgo C¡Fé¡f¥g£L rhFgo¡F
85,000
bfh©L
bA¡nl®
TLjš
tu¥g£LŸsJ.
gaW
gu¥gsÎ
gaW
c‰g¤Âia¥
18 bgU¡Ftj‰F
2018-2019
nk‰bfhŸs¥gL«. mÂfç¡F«
M«
Ú©lfhy
tifæš,
beš
M©oš
g‹Kf
mséš
gaW
bfhŸKjš
c¤ÂfŸ c‰g¤Âia
brŒtJ
ngh‹W
Fiwªjg£r MjuÎ éiyæš jäœehL Ef®bghUŸ thâg¡ fHf« _ykhf étrhæfëläUªJ Jtiu, cSªJ k‰W« g¢ir¥ gaW ngh‹w gaW tiffis 2018-2019 M« M©L Kjš muR neuoahf¡
bfhŸKjš
brŒÍ«.
2018-2019
M«
M©oš
110 Ïy£r« bk£ç¡ l‹ msé‰F czÎ jhåa c‰g¤Âia mila Ϫj muR Ïy¡F ã®zæ¤JŸsJ. 27. gæ®
rhFgoia
gštifah¡fΫ,
tUkhd¤ij¥
bgU¡fΫ
njh£l¡fiy¥
Ϫj muR K‹Dçik më¤J tU»wJ.
étrhæfë‹
gæ®
rhFgo¡F
g¤J kht£l§fëš
398.75 nfho %ghŒ bryéš, Ϫj murhš brašgL¤j¥g£L tU« mGf¡Toa
bghU£fS¡fhd
éãnahf¤
nkyh©ik¤
£l¤Â‹
3,400
_y«,
bjhluik¥ò
étrha
c‰g¤Â
bjhF¥òfëš 58 Kj‹ik gj¥gL¤J« ika§fisÍ« (Primary Processing Centres), 487 nrfç¥ò ika§fisÍ« (Collection Centres) tY¥gL¤Â, ca® bjhêšE£g« _y« njh£l¡fiy¥ gæ®fë‹
c‰g¤ÂiaÍ«
c‰g¤Â¤
elto¡if vL¡f¥g£L tU»wJ. 123
nfho
%ghŒ
ÂwidÍ«
mÂfç¡f
ÏJtiu, Ϥ£l¤Â‹ Ñœ
bryél¥g£LŸsJ.
Ϥ£l¤Â‰bfd,
2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš 175.75 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. 28. ntsh© bghU£fë‹ kÂ¥ig¡ T£o nrj§fis¡ Fiw¡f, tYthd k‰W« Âw‹ä¡f czÎ gj¥gL¤J« bjhêš ika§fŸ K¡»a¥ g§F t»¡»‹wd.
czÎ gj¥gL¤J«
19 bjhêè‹ Mnuh¡»akhd ts®¢Á¡F cfªj NHiy cUth¡f, 2018-2019 M« M©oš Áw¥ò czÎ gj¥gL¤J« bfhŸif Ϫj murhš btëæl¥gL«.
étrha c‰g¤Âia¥ bgU¡fΫ,
czÎ gj¥gL¤J« bjhê‰rhiyfis C¡Fé¡fΫ, x¥gªj mo¥gilæyhd c‰g¤Â Kiw¡F cça r£l« (Contract Farming Act) éiuéš bfh©L tu¥gL«.
nkY«, ©otd« mU»š
bgyh¡F¥g« v‹w »uhk¤Âš, Rkh® 450 V¡f® gu¥gséš äf¥bgça czÎ gj¥gL¤J« ó§fh (Ultra Mega Food Park) mik¡f¥gL«. Ïjid¤ bjhl®ªJ, njå, éUJef®, ö¤J¡Fo,
»UZz»ç
kht£l§fëš
xU§»izªj
czÎ
gj¥gL¤J« ó§fh¡fŸ cUth¡f¥gL«. Ϫj czÎ gj¥gL¤J« ó§fh¡fëš gH§fŸ, fhŒf¿fŸ, Û‹fŸ, ghš bghU£fŸ, nfhê k‰W« Ïiw¢Á ngh‹w czÎ¥ bghU£fis¥ gj¥gL¤J« jåah® bjhêš
ãWtd§fŸ
KjÄL
brŒa
C¡Fé¡f¥g£L,
»uhk¥òw§fëš fârkhd ntiy thŒ¥òfŸ cUthf têtif brŒa¥gL«. 29. r®¡fiu
MiyfŸ
bghJthf
V‰w¤jhœÎfis¢ rªÂ¤J tU»‹wd. fU«ò
uf§fëš
V‰g£LŸs
RH‰Á
Kiwæš
gUtkiH bghŒ¤jš,
Åça
FiwghL
(varietal
degeneration), r®¡fiu f£Lkhd é»j¤Âš FiwÎ (recovery), fU«ò rhFgo¥ gu¥gséš FiwÎ ngh‹w gšntW Ïl®¥ghLfshš Ϥbjhêš j‰nghJ eètilªJ, r®¡fiu Miyfë‹ brašÂw‹ FiwªJ tU»wJ.
Ïjdhš, étrhæfS¡F F¿¤j fhy¤Âš
gz« tH§FtJ gh¡f¥g£LŸsJ.
lh¡l® u§fuh#‹ FG
gçªJiuæ‹go, tUthæš g»®Î brŒÍ« Kiwæ‹ mo¥gilæš
20 éiy ã®za« brŒÍ« Kiw¡F, mÂf mséš r®¡fiu c‰g¤Â brŒÍ« kAhuhZ£uh, f®ehlfh ngh‹w khãy§fŸ kh¿ÍŸsd. Mdhš, ãahakhd k‰W« Mjha éiy¡F« TLjyhf khãy muÁ‹ gçªJiu éiy ã®zæ¡F« Kiwna ekJ khãy¤Âš brašgL¤j¥g£L tU»wJ.
Ï¥Ãu¢Áid¡F xU ãuªju¤ Ô®Î
fhQ« tifæš, Ϫj¥ gUt« Kjš tUthŒ¥ g»®Î éiy ã®za Kiw¡F khw muR KoÎ brŒJŸsJ.
Ïjdhš, étrhæfŸ
ãahakhd k‰W« Mjha éiy bgWtij cWÂ brŒtJl‹, TLjyhf
r®¡fiu
Miyfë‹
étrhæfS¡F »il¡F«.
Ïyhg¤Âš
xU
g»®Î«
Ϫj kh‰w¤Âid¡ bfh©L tu,
bk£ç¡ l‹ x‹¿‰F, ngh¡Ftu¤J¢ brythd 100 %ghia r®¡fiu Miyfns bjhl®ªJ V‰F«. ngh¡Ftu¤J¢ bryÎ nghf, j‰nghJ
étrhæfŸ
bg‰W
tU«
khãy
muÁ‹
gçªJiu
éiyahd 2,750 %ghia mid¤J étrhæfS« bgWtij cW brŒa, òÂa tUthŒ¥ g»®Î Kiwæš bgw¥gL« éiy¡F«, j‰nghJ bg‰W tU« 2,750 %ghŒ¡F« Ïilnaahd é¤Âahr¤ij, fU«ò c‰g¤Â¡fhd C¡f¤bjhifahf Ϫj muR neuoahf étrhæfS¡F
tH§F«.
tuÎ-bryΤ
£l
2018-2019 kÂ¥ÕLfëš
M« Ϫj
M©o‰fhd c‰g¤Â
C¡f¤bjhif¡fhf 200 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. fU«ò c‰g¤Âia mÂfç¥gj‰fhfΫ, r®¡fiu f£Lkhd msit mÂfç¥gj‰fhfΫ, r®¡fiu MiyfSl‹ ÏizªJ xU Áw¥ò¤ £l¤Âid tF¤J, 55,000 V¡f® gu¥gséš Úo¤j eÅd fU«ò rhFgo¤ £l¤ij 2018-2019 M« M©oš muR brašgL¤J«. 30. bjhF¥ò (Clusters) mo¥gilæš 25 kht£l§fëš cŸs 10 Ïy£r« bA¡nl® khdhthç ãy§fis nk«gL¤j
21 2016-2017 M« M©oš bjhl§f¥g£l Úo¤j ãiyahd khdhthç ntsh©ik¡fhd Áw¥ò¤ £l¤Âš (Mission on Sustainable Dry Land Agriculture), 2017-2018 M« M©oš 175.16 nfho %ghŒ bryéš 400 khdhthç¤ bjhF¥òfŸ cUth¡f¥g£LŸsd. Ϫj¤ bjhF¥òfëš c‰g¤Âia¤ bjhl®ªJ nk«gL¤JtJl‹, nkY« 400 òÂa khdhthç¤ bjhF¥òfis V‰gL¤j 2018-2019 M« M©oš 321.16 nfho %ghŒ bryél¥gL«. Ka‰Áahf,
ntsh©
c‰g¤Âahs®
k‰WbkhU òJik
FG¡fŸ
k‰W«
cHt®
c‰g¤Âahs® ãWtd§fŸ _y« étrhæfS¡»ilna ‘T£L¥ g©iza’ brašgh£il C¡Fé¡F« tifæš, 2017-2018 M« M©oš Ϫj muR T£L¥ g©iza £l¤ij bjhl§»aJ. jäœeh£oš V‰fdnt 391 cHt® c‰g¤Âahs® ãWtd§fŸ brašg£L tU« ãiyæš, Ϥ£l¤Âš, 2018-2019 M« M©oš 100.42
nfho
%ghŒ
bryéš
Ïu©L
Ïy£r«
ÁW,
FW
étrhæfis xU§»iz¡F« tifæš 2,000 òÂa ntsh© c‰g¤Âahs® FG¡fŸ V‰gL¤j¥gL«.
Ït‰¿š 500 FG¡fŸ
10 nfho %ghŒ muR ãÂÍjéÍl‹ 50 cHt® c‰g¤Âahs® ãWtd§fshf¤ ju« ca®¤j¥gL«. nkY« xU òJik Ka‰Áahf, gæ® rhFgoÍl‹ fhšeil ts®¥ò, ntsh© fhLfŸ ts®¥ò, Û‹ ts®¥ò ngh‹w ntsh© rh®ªj elto¡iffis étrhæfŸ xU§»iz¤J¢
brašgL¤j,
2018-2019
M«
M©oš
‘xU§»izªj g©iza £l¤ij’ Ϫj muR bjhl§F«. nrhjid Kiwæš IªJ t£lhu§fëš jyh 1,000 étrhæfŸ ga‹bgW« tifæš brašgL¤j¥gL« Ϥ£l¤Â‰F, jäœehL ntsh© gšfiy¡fHf« k‰W« fhšeil gšfiy¡fHf§fŸ cça bjhêšE£g cjéia tH§F«. eh«
Ëg‰¿
tªj
Ϫj Ka‰Á, ghu«gçakhf
ãiy¡f¤j¡f
étrha
KiwfS¡F
22 étrhæfis
ÂU«g¡
bfh©L
bršY«
vd
e«ò»nw‹.
Ϥ£l« 50 nfho %ghŒ kÂ¥Õ£oš brašgL¤j¥gL«. 31. g殡 fh¥Õ£L¤ £l¤Â‹ _y« thåiy ghÂ¥ghš V‰gL« gæ® ÏH¥Ã‹ ghÂ¥ig¡ Fiw¡f Ϫj muR elto¡if vL¤J tU»wJ.
2016-2017 M« M©oš Ãujk kªÂçæ‹
òÂa g殡 fh¥Õ£L¤ £l¤Â‹ Ñœ, fh¥Õ£L¡ f£lz khåa¤ bjhifæš
khãy
ãWtd§fS¡F
muÁ‹ 565
g§F¤
nfho
bjhifahf
%ghŒ
fh¥Õ£L
tH§f¥g£LŸsJ.
ÏJtiu, 10.15 Ïy£r« étrhæfS¡F ÏH¥Õ£L¤ bjhifahf 3,113 nfho %ghŒ tH§f¥g£LŸsJ. fh¥Õ£L¡
f£lz
khåa¤
2017-2018 M« M©oš
bjhif
brY¤Jtj‰fhf
523 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£lJ. 2018-2019 M« M©oš, g殡
fh¥Õ£L¤
Ϥ£l¤Âš
£l¤ij
étrhæfis¥
fâåkakh¡Ftj‹ gÂÎ
brŒÍ«
btë¥gil¤ j‹ik bfh©L tu¥gL«.
_y«,
elto¡iffëš
Ϥ£l¤Â‹ Ñœ,
khãy muÁ‹ fh¥Õ£L¡ f£lz khåa¥ g§F¤bjhifia tH§Ftj‰fhf 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš 632 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. 32. ntsh©
ÏaªÂukakh¡fš
k‰W«
rªijfis
nk«gL¤Â xU§»iz¤jš M»ait ntsh© nk«gh£o‰F K¡»a¥ g§fh‰¿ g©iz
tU»‹wd.
ÏaªÂukakh¡fiy
2014-2015 M« M©L Kjš C¡f¥gL¤j
ntsh©
ÏaªÂu§fis thlif¡F tH§F« 1,106 ika§fis Ϫj muR V‰gL¤ÂÍŸsJ. 2018-2019 M« M©oš nkY« 500 ika§fŸ Ϫj murhš V‰gL¤j¥gL«.
ntsh© ÏaªÂukakh¡fiy
C¡Fé¡f 2017-2018 M« M©oš 71 nfho %ghŒ xJ¡ÑL
23 brŒa¥g£lJ. 2018-2019 M« M©oš 150 nfho %ghŒ Ïj‰bfd xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. xU§»izªj rªij Ïizajs trÂfis¥ ga‹gL¤Â,
Kjyhf
m¿Kf¥gL¤j¥g£lJ.
Ïij¤
bjhl®ªJ,
njÁa ntsh© ä‹dQ rªijÍl‹ xU§»iz¥gj‰fhf nkY« K¥gJ xG§FKiw é‰gid¡ Tl§fŸ k‰W« 8 T£LwÎ é‰gid ika§fëš ä‹dQ t®¤jf trÂfŸ cUth¡f¥gL«. Ϫj 38 é‰gid ika§fëY« 159 nfho %ghŒ bryéš f£lik¥ò trÂfŸ nk«gL¤j¥gL«. 33. jäœeh£oš j©Ù®¥ g‰wh¡Fiw bjhl®ªJ ãyé tU« ãiyæš, E©Ù®¥
ntsh©
k‰W«
ghrd¤ij
mtÁakh»wJ.
njh£l¡fiy
bgça
mséš
gæ®
rhFgo¡fhf
éçth¡f«
brŒtJ
E©Ù®¥ ghrd¤ij nk«gL¤j 2017-2018 M«
M©oš 622 nfho %ghŒ xJ¡f¥g£lJ.
tU« 2018-2019 M«
M©oš Ïj‰bfd 715 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. fhntç¥ ghrd filkil¥ gFÂfëY«, flnyhu¥ gFÂfëY«, gæ® KÂU« ãiyæš V‰gL« Ú®¥ g‰wh¡Fiwia ãt®¤Â brŒa, gæ®fis¡
fh¡F«
c殥
ghrd«
tH§Ftš
g©iz¡
F£ilfŸ M‰W« g§»id cz®ªJŸs Ϫj muR, 100 nfho %ghŒ kÂ¥Õ£oš nkY« 10,000 g©iz¡ F£ilfis mik¡f elto¡if vL¡F«. 34. ÏJ jéu ntsh© c‰g¤Âia nk«gL¤j Ϫj muR Ñœ¡f©l òÂa Ka‰ÁfisÍ« nk‰bfhŸS«,
24 10.62 nfho %ghŒ kÂ¥Õ£oš jäœehL gU¤Â rhFgo Ïa¡f« bjhl®ªJ brašgL¤j¥gL«. étrhæfS¡F
ga‹gL«
tifæš
‘cHt‹’
v‹w
miyngÁ braè m¿Kf¥gL¤j¥gL«. »©oæš 20 nfho %ghŒ kÂ¥Õ£oš ‘m«kh gRik¥ ó§fh’ òÂjhf mik¡f¥gL«. »UZz»ç
kht£l«,
XNçš
ky®fS¡fhd
tâf
tshf« òÂjhf mik¡f¥gL«. flÿ® kht£l«, k§fqçš k¡fh¢nrhs« gj¥gL¤J« myF x‹W mik¡f¥gL«. njhthisæš ky®fis mWtil¡F¥ Ë gj¥gL¤J« myF x‹W mik¡f¥gL«. 35. 2018-2019
M«
M©o‰fhd
tuÎ-bryΤ
£l kÂ¥ÕLfëš, ntsh©ik¤ Jiw¡F x£L bkh¤jkhf 8,916.25 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
fhšeil guhkç¥ò 36. éiyæšyh fwit¥ gR¡fŸ, btŸshLfŸ mšyJ br«k¿
MLfŸ
brašgL¤J«.
tH§F«
£l¤ij
Ϫj
muR
bjhl®ªJ
2011 M« M©L Kjš ÏJtiu, 75,398 ViH¥
bg©fS¡F jyh xU fwit¥ gRΫ, 8.71 Ïy£r« ViH¡ FL«g§fS¡F
34.85
Ïy£r«
br«k¿ MLfS« tH§f¥g£LŸsd.
btŸshLfŸ
mšyJ
2018-2019 M« M©oš
25 12,000 MW
fwit¥ Ïy£r«
gR¡fisÍ«, btŸshLfŸ
1.50
Ïy£r«
mšyJ
Ϥ£l¤Â‹ Ñœ Ϫj muR tH§F«.
gadhëfS¡F
br«k¿
MLfisͫ
Ïj‰fhf, tuÎ-bryΤ
£l¤Âš 248.58 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. nkY«,
nfhê¥ g©iz ts®¢Á¤ £l¤Â‰fhf 50 nfho %ghÍ«, Ôtd c‰g¤Â¤ £l¤Â‰fhf 25 nfho %ghÍ« 2018-2019 M« M©L tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsd. 37. »uhk¥òw§fëš
fhšeil
guhkç¥ò¤
KJbfY«ghf
mikªJŸs
fhšeil
f£lik¥Ãid
Ϫj
bgUkséš
muR
kU¤Jt
Jiwæ‹ nrit¡
nk«gL¤ÂÍŸsJ.
Ïj‹ bjhl®¢Áahf 2018-2019 M« M©oš, nkY« 100 fhšeil »is ãiya§fis fhšeil kUªjf§fshf¤ ju« ca®¤j elto¡if vL¡f¥gL«. ÏJ jéu, Ïuhâ¥ng£ilæš cŸs fhšeil
nehŒ
jL¥ò
kUªJ
ãWtd¤Â‹
f£lik¥ò
10 nfho %ghŒ bryéš nk«gL¤j¥gL«. 38. Mé‹
ãWtd¤Â‹
ghš
gj¥gL¤Jtj‰fhd
c£f£lik¥ò bjhl®ªJ tY¥gL¤j¥g£L tU»wJ. Ïj‹ gydhf, 2011
M«
M©oš
ehbsh‹W¡F
32.57
Ïy£r«
è£luhf
ÏUªj Mé‹ ãWtd¤Â‹ ruhrç ghš gj¥gL¤J« Âw‹, 2017
M«
M©oš
ehbsh‹W¡F
43.36
Ïy£r«
è£luhf
ca®ªJŸsJ. 2011 M« M©oš 21.37 Ïy£r« è£luhf ÏUªj ehbsh‹W¡fhd ruhrç ghš bfhŸKjš, 2017 M« M©oš 29.64 Ïy£r« è£luhf ca®ªJŸsJ. gšntW kÂ¥ò¡ T£l¥g£l bghU£fis¤
jahç¥gj‰fhd
Ka‰Áfis
Mé‹
ãWtd«
Ôéukhf nk‰bfh©L tU»wJ. khãy¤Âš ghšts¤ Jiwæ‹ nk«gh£o‰F C¡f« më¥gj‰fhf, egh®L t§»æ‹ ghšts
26 nk«gh£L ghš
ãÂa¤ÂèUªJ
500
gj¥gL¤Jtj‰fhd
nfho
%ghŒ
c£f£lik¥ò
fl‹
bg‰W,
nk«gL¤j¥gL«.
2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš, fhšeil
guhkç¥ò
k‰W«
ghšts¤
JiwfS¡F
Kiwna
1,227.69 nfho %ghÍ«, 130.82 nfho %ghÍ« ã xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsd.
Ûds« 39.
Û‹Ão jil¡ fhy¤ÂY«, Û‹Ão Fiwthf cŸs
fhy¤ÂY«
Ûdt®
FL«g§fŸ
f©âakhf
thœtj‰F
tH§f¥g£L tU«, FL«g¤Â‰F jyh 5,000 %ghŒ cjé¤bjhif bjhl®ªJ tH§f¥gL«. khãy¤Âš Û‹Ão¥Ã‰fhd c£f£lik¥ò trÂfis nk«gL¤Jtj‰fhf, f‹åahFkç kht£l¤Âš cŸs Fs¢rš, nj§fhŒ¥g£oz« k‰W« Á‹dK£l¤ÂY«, ehf¥g£od« kht£l¤Âš
cŸs ó«òfhçY«
òÂa
Û‹Ão
JiwKf§fŸ,
423.34 nfho %ghŒ kÂ¥Õ£oš mik¡F« gâfŸ eilbg‰W tU»‹wd. Ϥ£l§fis jilæ‹¿ ãiwnt‰W« neh¡»š, khãy muÁ‹ g§F¤bjhifahd 182 nfho %ghÍl‹, k¤Âa muR V‰W¡bfh©lgo éLé¡fhj ãYit¤ bjhifahd 41.65 nfho %ghiaÍ«
khãy
munr
V‰WŸsJ.
nkY«,
Ïuhkehjòu«
kht£l¤Âš cŸs _¡ifôçš 113.90 nfho %ghŒ bryéš òÂa JiwKf« mik¡F« gâ eilbg‰W tU»wJ. tU« ãÂah©oš 70
nfho
%ghŒ
FªJ¡fšèš
bryéš
Û‹
Ïw§F
Ïuhkehjòu« jsK«,
kht£l¤Âš 220
nfho
cŸs %ghŒ
bkh¤j¢ bryéš ehf¥g£od« kht£l¤Âš cŸs btŸs¥gŸs« k‰W« ju§f«gho M»a Ïl§fëš Û‹Ão JiwKf§fS« f£Ltj‰fhd
gâfis
Ϫj
muR
nk‰bfhŸS«.
27 2018-2019
M«
M©oš,
f‹åahFkç
kht£l¤Âš
cŸs
FU«gid, bghê¡fiu, nfrt‹ò¤j‹Jiw k‰W« gŸs«Jiw M»a
Ïl§fëš
Û‹
Ïw§F
js§fŸ
mik¥gj‰fhd
gâfisÍ« Ϫj muR 16 nfho %ghŒ kÂ¥Õ£oš nk‰bfhŸS«. 40. cyf t§» ãÂÍjéÍl‹ 62.14 nfho %ghŒ bryéš g‹_‹W flnyhu kht£l§fëš cŸs flnyhu¥ gFÂfëš jilæšyh¤
jftš
nk‰bfhŸs¥g£LŸsJ.
bjhl®ò¤
£l«
Ϫj
murhš
Ϥ£l¤Â‹ Ñœ, ghu«gça Û‹Ão¥
glFfŸ k‰W« nkh£lh® bghU¤j¥g£l Û‹Ão éir¥ glFfS¡F ca® m®bt© bjhl®ò¡ fUéfŸ tH§f¥g£L tU»‹wd. Ïj‹ _y«, 60 flš ikš bjhiyÎ tiu jila‰w jftš bjhl®ò bgW« tr cUth¡f¥gL«. #]‹
khj¤Â‰F
K‹d®
Ϥ£l« 2018 M« M©L ga‹gh£o‰F
tU«.
Mœflš
Û‹Ão¥Ã‰fhf 60 flš ikš bjhiyé‰F m¥ghš gy eh£fŸ gaz« brŒJ Û‹Ão¥Ãš
£l
2018-2019 M« M©o‰fhd
kÂ¥ÕLfëš
Û‹ts¤
Jiw¡fhf
1,016.53 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
T£LwÎ 41. ÁW, FW étrhæfŸ T£LwÎ t§»fS¡F¢ brY¤j nt©oa Ú©lfhy
FW»afhy¥ étrha¡
g殡
fl‹fŸ,
fl‹fis¤
eL¤jufhy
jŸSgo
brŒJ
k‰W« kiwªj
K‹dhŸ Kjyik¢r® òu£Á¤ jiyé m«kh mt®fŸ m¿é¤jij
28 kh©òäF cW¥Ãd®fŸ m¿Å®fŸ.
Ϫj¡ fl‹ jŸSgo¤
£l¥go, 6,094.89 nfho %ghŒ ãYit¡ flid Iªjh©Lfëš T£LwÎ
t§»fS¡F
3,664.76
nfho
muR
%ghŒ
V‰fdnt
nt©L«.
Ïš, ãiyæš,
2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš 883.71 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. tU« ãÂah©oš T£LwÎ ãWtd§fŸ _y« étrhæfS¡F 8,000 nfho %ghŒ msé‰F òÂa g殡 fl‹fŸ tH§f¥gL«.
bghJ éãnahf¤ £l« 42. jäHf¤Âš 2016 M« M©L et«g® 1-M« nj Kjš, njÁa czÎ¥ ghJfh¥ò¢ r£l«, 2013 eilKiw¥gL¤j¥g£LŸs nghÂY«, midtU¡Fkhd bghJ éãnahf¤ £l¤ij Ϫj muR bjhl®ªJ 34,773
brašgL¤Â
ãahaéiy¡
tU»wJ.
filfŸ
Ïj‹
_y«
mo¥gilæš,
1.83
nfho
mçÁ
m£iljhu®fS¡F éiyæšyh mçÁ tH§f¥gL»wJ.
Ïj‹
_y«, mt®fS¡fhd czÎ¥ ghJfh¥ig Ϫj muR cW brŒJŸsJ.
Ϥ£l¤Â‹
ќ,
éiyæšyh
tH§f¥gLtJl‹, r®¡fiu, k©bz©bzŒ,
mçÁ
Jtu«
gU¥ò,
rikaš v©bzŒ M»at‰iw khåa éiyæY« muR bjhl®ªJ tH§F«. bghJ éãnahf¤ £l¤Â‹ btë¥gil¤ j‹ikia mÂfç¥gj‰fhfΫ,
Áw¥ghf¢
brašgL¤Jtj‰fhfΫ,
Mjh® v©Ql‹ Ïiz¡f¥g£l °kh®£ m£ilfis mid¤J¡ FL«g§fS¡F«
Ϫj
muR
tH§»ÍŸsJ.
ef®¥òu
ãahaéiy¡
filfëš
T£LwÎ
mik¥òfS¡F
M©o‰fhd
tuÎ-bryΤ
V‰gL«
brŒtj‰fhf £l
Cuf
e£l¤Âid
2017-2018
kÂ¥ÕLfëš
k‰W«
M«
xJ¡ÑL
29 brŒa¥g£l
222.93
nfho
%ghŒ,
ÂU¤j
kÂ¥ÕLfëš
437.69 nfho %ghahf ca®¤j¥g£LŸsJl‹, 2018-2019 M« M©o‰fhd
tuÎ-bryΤ
£l
kÂ¥ÕLfëš
Ϥbjhif
460.17 nfho %ghahf ca®¤Â xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. jéu,
2018-2019
M«
M©o‰fhd
tuÎ-bryΤ
ÏJ £l
kÂ¥ÕLfëš 6,000 nfho %ghŒ czÎ khåa¤Â‰fhf xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
R‰W¢NHš k‰W« td« 43. gšYæçd¥ ghJfh¥ò k‰W« td§fS¡F mU»š cŸs »uhk§fëš tÁ¡F« k¡fë‹ nk«gh£o‰fhf, 686 nfho %ghŒ bryéš
gšntW
ghJfh¥ò
k‰W«
tU»wJ.
elto¡iffis, gRik¤
‘jäœehL
£l¤Â‹’
Ϥ£l¤Â‰fhf, ÏJtiu
ќ
gšYæçd¥ muR
469.40
nfho
vL¤J %ghŒ
bryél¥g£LŸsJl‹, 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš 86.57 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. K‹dhŸ 70 tJ
Kjyik¢r® ÃwªjehŸ
òu£Á¤
ãidthf,
jiyé ghuj¥
m«kh
mt®fë‹
Ãujk®
mt®fshš
24.02.2018 m‹W ku« eL« khbgU« éHh bjhl§f¥g£lJ. Ϥ£l¤Âš ku ml®¤Â Fiwthf cŸs fh¥ò¡ fhLfë‹ gFÂfis¥ òJ¥Ã¤J, m¥gFÂfis ml®ªj fhLfshf kh‰w, 7,000 V¡f® gu¥gséš ku« eL« gâfŸ 21.43 nfho %ghŒ bryéš tU« ãÂah©oš Ϫj murhš nk‰bfhŸs¥gL«. Ϥ£l¤Â‹ xU gFÂahf, kfh¤kh fhªÂ njÁa Cuf ntiy thŒ¥ò cW¤ £l¤Â‹ Ñœ (MGNREGS), muR bghJ ãy§fŸ k‰W«
Vç¡fiufëš
brašgL¤j¥gL«.
ku«
eL«
gâfŸ
bjhl®ªJ
30 44. njÁa¥ gUtãiy kh‰w¤ jGtš ãÂæ‹ (National Adaptation rJ¥ò
Fund
for
ãy§fis
v®neh¡»,
695
Climate
Û£blL¡f, bA¡nl®
Change) k¤Âa
rJ¥ò
ќ
gŸë¡fuiz
muÁ‹
ãy¤Âš
ãÂÍjéia
‘gŸë¡fuiz
R‰W¢NHš Û£ò¤ £l¤Âid’, 165.68 nfho %ghŒ bryéš muR
brašgL¤J«
Ϥ£l«,
IªJ
M©Lfëš,
mjhtJ
2018-2019 M« M©L Kjš 2022-2023 M« M©L tiuæš brašgL¤j¥gL«.
2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ
£l kÂ¥ÕLfëš 25 nfho %ghŒ Ϥ£l¤Â‰fhfΫ, bkh¤jkhf 649.34 nfho %ghŒ R‰W¢NHš k‰W« td¤ Jiw¡F« xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
Ú®ts Mjhu§fŸ k‰W« ghrd« 45. Ú®ts Mjhu§fis¥ ghJfh¡f, 2016-2017 M« M©L Kjš, ghu«gça Ú® nkyh©ik Kiwahd Fokuhk¤J Kiw¡F ò¤Jæ%£o, mjid X® Ïa¡fkhf Ϫj muR brašgL¤Â tU»wJ.
Fokuhk¤J £l¤Âid¤ bjhl®ªJ brašgL¤j,
2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš 300
nfho
%ghŒ
xJ¡ÑL
brŒa¥g£LŸsJ.
ãy¤jo
Ú®
br¿ñ£Ljš _y« Ú®ts¤ij nk«gL¤Jtj‰F, 1,000 nfho
%ghŒ bryéš jL¥gizfŸ f£l¥gL« v‹W kh©òäF Kjyik¢r® mt®fŸ Ï¥nguitæš V‰fdnt m¿é¤JŸsij kh©òäF cW¥Ãd®fŸ m¿Å®fŸ. egh®L
t§»æ‹
ãÂÍjéÍl‹ 200
2017-2018 M« M©oš, nfho
%ghŒ
bryéš
jL¥gizfis¡ f£l muR elto¡if nk‰bfh©L tU»wJ. egh®L t§»æ‹ Cuf c£f£lik¥ò nk«gh£L ãÂæ‹ Ñœ,
31 2018-2019 M« M©oš, nkY« 250 nfho %ghŒ bryéš jL¥gizfŸ f£Ltj‰F Ϫj muR elto¡if vL¡F«. 46. Ú®
ãiyfis
Û£blL¥gj‰fhfΫ,
ãy¤joÚ®
br¿ñ£Ljiy nk«gL¤Jtj‰fhfΫ Ϫj muR ‘Ú®ts ãyts¤ £l¤Â‹’ (Irrigated Agriculture Modernisation and Water-Bodies Restoration and Management Project) Ïu©lh« f£l¥ gâfis, 3,008 nfho %ghŒ £l kÂ¥Õ£oš cyf t§» ãÂÍjéÍl‹ nk‰bfh©L tU»wJ. Ϥ£l¤Â‹ Ñœ, 29 kht£l§fëš, 66
cg
toãy¥
gFÂfSl‹
477
miz¡f£LfisÍ«
5.43
Ïy£r«
bA¡nl®
4,778
kWÓuik¥ò Ma¡f£L
Fs§fisÍ«,
brŒtj‹
ãy§fŸ
_y«
gadilͫ.
2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš 655.29 nfho %ghŒ Ú®ts ãyts Ïu©lh« f£l¤ £l¤Â‰fhf xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. 47. MÁa ts®¢Á t§»æ‹ ãÂÍjéÍl‹ 960.66 nfho %ghŒ
bryéš
‘gUtãiy
kh‰w¤
jGtš
£l«’
brašgL¤j¥g£L tU»wJ. Ϥ£l«, fhntç ghrd¥ gFÂæ‹ bt©zhW
cg
br«ik¥gL¤Â,
toãy¥ gUtãiy
gFÂæš
btŸs
kh‰w¤jhš
Ú®
V‰gL«
tojiy jh¡f¤ij
Fiw¡F«.
ÏJtiuæš, Ϥ£l¤Â‹ Ñœ 215.84 nfho %ghŒ
bryéyhd
gâfŸ
nk‰bfhŸs¥g£LŸsd.
2018-2019
M«
M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš 437.41 nfho %ghŒ Ϥ£l¤Â‰fhf xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. 48. ‘mizfŸ
òduik¥ò
k‰W«
nk«gh£L¤
£l«’
cyf t§» cjéÍl‹, jäœeh£oš cŸs 89 mizfëš
32 745.49
nfho
%ghŒ
bryéš
brašgL¤j¥g£L
tU»wJ.
ÏJtiuæš, 362.02 nfho %ghŒ bryél¥g£L 63 mizfëš gâfŸ
Ko¡f¥g£LŸsJl‹,
eilbg‰W«
tU»‹wd.
tuÎ-bryΤ
£l
23
mizfëš
2018-2019
kÂ¥ÕLfëš
M«
166.08
gâfŸ
M©o‰fhd nfho
%ghŒ
Ϥ£l¤Â‰fhf xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. 49. m¤Â¡flÎ-méehÁ FoÚ® tH§fš k‰W« Ú®¥ghrd¤ £l¤ij, 1,789 nfho %ghŒ kÂ¥Õ£oš brašgL¤j Ϫj muR éiuéš mDk tH§f cŸsJ v‹gij Ϫj khk‹w¤Âš k»œ¢ÁÍl‹
bjçé¤J¡
bfhŸ»nw‹.
Ϥ£l¤Â‹
_y«,
fhë§fuha‹ mizæ‹ Ñœ¥òw¤ÂèUªJ 1.5 ov«Á mo cgç Úçid Únu‰w« brŒJ nfha«ò¤ö®, ÂU¥ó® k‰W«
2018-2019 M«
M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš 250 nfho %ghŒ m¤Â¡flÎ-méehÁ £l¤Â‰fhf xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. khãy§fS¡»ilna gFÂahf,
MWfis
jhäuguâ
M‰¿id
Ïiz¡F«
£l¤Â‹
e«Ãah‰Wl‹
xU
Ïiz¡F«
£l¤Â‰F, ÏJtiuæš 349.36 nfho %ghŒ bryél¥g£LŸs ãiyæš, 2018-2019 M« M©L tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš 100.88 nfho %ghŒ Ϥ£l¤Â‰fhf xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. 50. khãy§fS¡F
Ïilnaahd
eÂÚ®¥
g§Ñ£oš,
jäœeh£o‹ cçikia ãiyeh£l r£l¥ó®t elto¡iffis Ϫj muR bjhl®ªJ vL¤J tU»wJ. c¢r ÚÂk‹w¤ Ô®¥Ã‹ mo¥gilæš fhntç nkyh©ik thça¤ijÍ«, fhntç eÂÚ® Kiw¥gL¤J« FGitÍ« k¤Âa muR MW thu fhy¤Â‰FŸ
33 mik¡f
nt©Lbkd
Ϫj
muR
tèÍW¤Â
tU»wJ.
k¤Âa muR« c¢r ÚÂk‹w¤ Ô®¥ig KGikahf¢ brašgL¤J« vd e«ò»nw‹. 51. 2018-2019
M«
M©o‰fhd
tuÎ-bryΤ
£l
kÂ¥ÕLfëš 5,127.57 nfho %ghŒ Ú®ts Mjhu¤ Jiw¡F xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
beLŠrhiy¤ Jiw 52. khãy ÏUtê¤jl¢ mid¤J«
beLŠrhiyfŸ rhiyfshfΫ,
Fiwªjg£r«
mid¤J«
kht£l
Fiwªjg£r«
K¡»a¢
Ïiltê¤jl¢
rhiyfŸ
rhiyfshfΫ
mfy¥gL¤j¥gL« v‹W 2011-2012 M« M©oš Ϫj muR m¿é¤jJ.
Ïj‹ fhuzkhf, Fiwªjg£r« ÏUtê¤jl khãy
beLŠrhiyfŸ 2011 M« M©oš 9,566 »nyhÛ£l® Ús¤ÂèUªJ 2017 M« M©oš 11,412 »nyhÛ£l® Úskhf mÂfç¡f¥g£LŸsJ. mnjnghš,
2011
M«
M©oš,
Ïiltê¤jl¢
rhiyfshf
ÏUªj 7,613 »nyhÛ£l® ÚsKŸs kht£l K¡»a¢ rhiyfŸ 2017 M« M©oš 11,219 »nyhÛ£l® Úskhf mÂfç¡f¥g£LŸsJ. ÛjKŸs 54 »nyhÛ£l® ÚsKŸs khãy beLŠrhiyfisÍ«, 34
»nyhÛ£l®
ÚsKŸs
kht£l
K¡»a¢
rhiyfisͫ
80 nfho %ghŒ bryéš mfy¥gL¤Jtj‰fhd gâfŸ tU« ãÂah©oš nk‰bfhŸs¥gL«. 53. ‘xU§»izªj
rhiy¡
f£lik¥ò
nk«gh£L¤
£l¤Â‹’ (CRIDP) Ñœ 2018-2019 M« M©oš 1,000 »nyhÛ£l® ÚsKŸs 4,000
rhiyfis
»nyhÛ£l®
ÚsKŸs
mfy¥gL¤J« rhiyfis
gâfisÍ«,
nk«gL¤Jtj‰fhd
34 gâfisÍ« Ϫj muR nk‰bfhŸS«. bghŸsh¢Á, »UZz»ç, Ïuhkehjòu«, ÂUtŸq® k‰W« éUJef® nfh£l§fëš cŸs K¡»a khãy beLŠrhiyfis nk«gL¤Â¥ guhkç¡F« gâfŸ brašghL mo¥gilæyhd guhkç¥ò x¥gªj (Performance Based Maintenance
Contract)
Kiwæ‹
ќ
V‰fdnt
bfh©L
tu¥g£LŸsd. Ϫj¥ guhkç¥ò Kiw 2018-2019 M« M©oš gHå
nfh£l¤Â‰F«
nk«gL¤Jtj‰fhd
Ú£o¡f¥gL«. njitfis¡
rhiyfë‹ fUÂÍ«,
ju¤ij
Óuhd
fhy
Ïilbtëæš rhiyfis¥ guhkç¥gj‰fhfΫ, xU§»izªj rhiy¡ f£lik¥ò nk«gh£L¤ £l¤Â‰fhd ã fârkhf ca®¤j¥g£L, tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš 3,800 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. ÏJ jéu, tH¡fkhd guhkç¥ò¥ gâfS¡fhf,
2018-2019
M«
M©o‰fhd
tuÎ-bryΤ
£l¤Âš 544 nfho %ghÍ« xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. 54. ‘Cuf¢ rhiyfis ju« ca®¤J« £l¤Â‹’ Ñœ, 2017-2018
M«
M©oš
608
nfho
%ghŒ
bryéš
1,435.96 »nyhÛ£l® ÚsKŸs Cuh£Á x‹¿a rhiyfisÍ«, Cuh£Á rhiyfisÍ« ju« ca®¤J« gâfis muR V‰fdnt nk‰bfh©LŸsJ.
2018-2019
M«
M©oš,
TLjyhf
2,500 »nyhÛ£l® ÚsKŸs rhiy¥ gâfŸ 1,000 nfho %ghŒ bryéš nk‰bfhŸs¥gL«.
Ϥ£l¤Â‰fhf, 675 nfho %ghŒ
Ϫj tuÎ-bryΤ £l¤Âš xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. 55. cyf t§» flDjéÍl‹ ‘jäœehL rhiy nk«gh£L¤ £l¤Â‹’
(TNRSP)
5,171
%ghŒ
nfho
Ïu©lhtJ bryéš
f£l
£l¥
nk‰bfhŸs¥g£L
gâfŸ
tU»‹wd.
2017-2018 M« M©oš 413 nfho %ghŒ bryéš, ÂUbešntè-
35 br§nfh£il-bfhšy« Ïilæyhd rhiyæš 45 »nyhÛ£l® ÚsKŸs 712
rhiyfis
nfho
Ïilæyhd
%ghŒ
mfy¥gL¤Â
bryéš,
rhiyæš
71
tY¥gL¤J«
gâfS«,
x£l‹r¤Âu«-jhuhòu«-méehÁ
»nyhÛ£l®
ÚsKŸs
rhiyfis
eh‹Ftê¢ rhiyfshf nk«gL¤J« gâfS« muR - jåah® Jiw g§fë¥òl‹ nk‰bfhŸs¥g£L tU»‹wd. rhiy
nk«gh£L¤
£l¤Â‰F
Ϫj
M©L
jäœehL
tuÎ-bryΤ
£l¤Âš 482.84 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. 56. »H¡F
fl‰fiu
bghUshjhu
tê¤jl¤Â‹
X®
m§fkhd br‹id-f‹åahFkç bjhêš tê¤jl¤ £l«, jäœeh£o‹
fl‰fiu¥
gFÂfisÍ«,
JiwKf§fisÍ«
nk«gL¤J« tifæš brašgL¤j¥gl cŸsJ.
Ϥ£l¤Â‹
xU gFÂahf 6,448.24 nfho %ghŒ bryéyhd, 654.54 »nyhÛ£l® ÚsKŸs 14 rhiy nk«gh£L¥ gâfS¡fhd éçthd £l m¿¡if jahç¡f¥g£L, MÁa ts®¢Á t§»æ‹ ãÂÍjéæid¥ bgWtj‰fhf #¥gh‹
k¤Âa
g‹dh£L¡
muÁ‹ T£LwÎ
gçÓyidæš Kfikæ‹
cŸsJ.
ãÂÍjéÍl‹
12,301 nfho %ghŒ bryéš brašgL¤j¥gléU¡F« br‹id R‰Wt£l¢ rhiy £l¤Â‹ ÂU¤Âa éçthd £l m¿¡if¡F k¤Âa muR x¥òjš më¤JŸsJ. Ϥ£l¤Â‹ Kjš f£lkhf, njÁa beLŠrhiy v©-5-I Ïiz¡F« v©û® JiwKf« Kjš j¢N® tiuæyhd tl¡F¤ JiwKf mQFrhiyia mik¥gj‰fhd
gâfŸ
éiuéš
bjhl§f¥gL«.
Ϥ£l¤Â‰fhf, 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l¤Âš 200.60 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
36 57. Ïuæšnt gâfŸ £l¤Â‹ Ñœ, 2011 M« M©L Kjš 1,436.66 nfho %ghŒ bryéš, 60 Ïuæšnt nk«ghy¥ gâfŸ nk‰bfhŸs¥g£LŸsd.
Ïj‹
bjhl®¢Áahf
2018-2019
M«
M©oš 6 Ïuæšnt nk«ghy f£Lkhd¥ gâfis 184 nfho %ghŒ bryéš Ïªj muR nk‰bfhŸS«. 2017-2018 M« M©oš 315 nfho %ghŒ bryéš 126 ghy§fŸ egh®L t§» ãÂÍjéÍl‹ f£l¥g£L tU»‹wd.
2018-2019 M« M©oš egh®L t§»
ãÂÍjéÍl‹ 200 nfho %ghŒ kÂ¥Õ£oš TLjyhf 70 ghy§fis Ϫj muR mik¡F«. 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš, Ïuæšnt gâfŸ £l¤Â‰fhf 513.66 nfho %ghÍ«, egh®L £l¥ gâfS¡fhf 250 nfho %ghÍ« xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsd.
beLŠrhiy¤
Jiw¡F
bkh¤jkhf
11,073.66 nfho %ghŒ Ϫj tuÎ-bryΤ £l¤Âš xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
vçr¡Â 58. kiwªj K‹dhŸ Kjyik¢r® òu£Á¤ jiyé m«kh mt®fë‹
bjhiyneh¡F¥
gh®itahY«
cWÂahd
jiyikahY«, khãy¤Âš vçr¡Â¤ Jiw bgU« kh‰w§fis¡ f©LŸsJ.
2011
M«
M©L
Kjš,
ÏJtiu
TLjyhf
10,777 bkfhth£ ä‹ c‰g¤Â brŒÍ« Âwid nr®¤JŸsj‹ éisthf, khãy« 2016 M« M©L V¥uš khj¤Âš V‰g£l mÂfg£r ä‹ njitahd 15,343 bkfh th£ ä‹rhu¤ij ãiwthf tH§f KoªjJ. khãy¤Âš mÂfç¤J tU« ä‹ njitæid¡ fU¤Âš bfh©L, ä‹ Â£l§fis éiuéš Ko¤J, c‰g¤Âia¤ bjhl§Ftj‰F muR
bjhl® Ka‰Áfis vL¤J tU»wJ.
Ïj‹ bjhl®¢Áahf, 660 bkfhth£ c‰g¤Â¤ Âw‹ bfh©l
37 v©û® éçth¡f ä‹Â£l«, v©û® Áw¥ò¥ bghUshjhu k©ly¤Âš jyh 660 bkfhth£ c‰g¤Â¤ Âw‹ bfh©l Ïu©L myFfŸ, 800 bkfhth£ c‰g¤Â¤ Âw‹ bfh©l mdš
ä‹Â£l«
ÂwDila
ãiy-III,
jyh
800
tlbr‹id
bkfhth£
c‰g¤Â¤
Ïu©L myFfŸ bfh©l c¥ó® ä‹Â£l« k‰W«
660 bkfhth£ c‰g¤Â¤ Âw‹ bfh©l cl‹Fo mdš ä‹Â£l« ãiy-I š Ïu©L myFfŸ ngh‹w ä‹ Â£l§fS¡fhd gâfŸ eilbg‰W tU»‹wd. 59. òJ¥Ã¡f¤j¡f vçr¡Â¤ Jiwæš khãy¤Â‹ KG¤ ÂwidÍ«
ga‹gL¤j
nk‰bfh©L
tU«
Ϫj
muR
ãiyæš,
cça
äifahf
elto¡iffis cŸs
fh‰whiy
ä‹rhu¤ij ä‹ j£L¥ghL cŸs Ïju khãy§fS¡F¡ bfh©L bršy
VJthf
khãy§fS¡F
Ïilnaahd
Áw¥ò¥
gRik
ä‹tê¤ jl¤Âid ãWél k¤Âa muÁid Ϫj muR bjhl®ªJ tèÍW¤Â tU»wJ.
jäœehL vçr¡Â nk«gh£L Kfik,
k¤Âa muÁ‹ ãWtdkhd vçr¡Â Âw‹ nritfŸ ãWtd¤Jl‹ (Energy Efficiency Services Ltd.) éiuéš òçªJz®Î x¥gªj« brŒa cŸsJ.
Ïj‹ éisthf, mL¤j _‹W M©Lfëš
òJ¥Ã¡f¤j¡f vçr¡Â¤ Jiwæš 11,000 nfho %ghŒ msé‰F bjhêš KjÄLfŸ bgWtij Jçj¥gL¤j ÏaY«. 60. b#®k‹
ts®¢Á
t§»æ‹
(KfW)
flDjéÍl‹,
1,593 nfho %ghŒ kÂ¥Õ£oš ‘gRik M‰wš ä‹bjhl® £l¤ij’ muR
brašgL¤Â
tU»wJ.
Ϥ£l¤Â‰F
ÏJtiu
725 nfho %ghŒ bryél¥g£LŸsJ. nkY«, khãy¤Â‹ ä‹flΤ Âwid
nk«gL¤Jtj‰F,
#¥gh‹
g‹dh£L¡
T£LwÎ
Kfik cjéÍl‹, 5,014 nfho %ghŒ kÂ¥Õ£oš, ‘jäœehL
38 ä‹bjhluik¥ò nk«gh£L¤ £l«’ brašgL¤j¥g£L tU»wJ. Ϫj tuÎ-bryΤ £l¤Âš Ï›éU £l§fS¡F« Kiwna, 258.21
nfho
%ghŒ
k‰W«
673
nfho
%ghŒ
xJ¡ÑL
brŒa¥g£LŸsd. 61. jäœehL ä‹ c‰g¤Â k‰W« g»®khd¡ fHf¤Â‹ 22,815 nfho %ghŒ flid, 2016-2017 M« M©oš Ϫj muR ‘cjŒ’ £l¤Â‹ Ñœ V‰W¡ bfh©lj‹ éisthf, 2016-2017 M« M©oš 4,349 nfho %ghahf ÏUªj jäœehL ä‹ c‰g¤Â k‰W« g»®khd¡ fHf¤Â‹ ãfu e£lkhdJ, 2017-2018 M« M©oš 2,975 nfho %ghahf¡ FiwÍbkd v®gh®¡f¥gL»wJ. muR¡F V‰g£l Ϫj¡ TLjš fl‹ Rikahš, t£o¢ bryéd¤Â‰fhf 1,779.42 nfho %ghŒ 2018-2019 M« M©L tuÎ-bryΤ £l¤Âš xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. c‰g¤Â
k‰W«
g»®khd¡
nkY«, jäœehL ä‹
fHf¤Â‰F
murhš
tH§f¥g£l
cjŒ £l¡ flid rç¡f£Ltj‰fhf 4,563 nfho %ghia khåakhf tH§f xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. cjŒ £l¤Â‹ Ñœ, 2017-2018 M« M©L jäœehL ä‹ c‰g¤Â k‰W« g»®khd¡ fHf¤Âš V‰gl¡Toa e£l¤Âš 10 rjÅj¤ij, tU« ãÂah©oš jäœehL muR V‰f nt©oÍŸsjhš, 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš 297.50 nfho %ghŒ Ïj‰bfd xJ¡ÑL
brŒa¥g£LŸsJ.
tuÎ-bryΤ
£l
2018-2019
kÂ¥ÕLfëš,
M«
étrha«
M©o‰fhd k‰W«
Ïju
ga‹ghLfS¡fhd ä‹rhu khåakhf 7,537.78 nfho %ghŒ c£gl, 13,964.08 nfho %ghŒ bkh¤jkhf vçr¡Â¤ Jiw¡F xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
39
ngh¡Ftu¤J 62.
jäœeh£oš, ngUªJ ngh¡Ftu¤ij bghJk¡fŸ mÂf
mséš
ga‹gL¤Â
tUtjhš,
mjid¤
ÂwikahfΫ,
Áw¥ghfΫ bghJk¡fS¡F tH§f nt©L« v‹gš muR cWÂahf cŸsJ. bghJthd éiyna‰w« k‰W« r«gs§fëš V‰g£l
ca®thš,
brašghLfëš
muR¥
V‰g£LŸs
rkhë¡f,
2017-2018
XŒñÂa¥
gy‹
nt©oa
ngh¡Ftu¤J¡
M«
fLikahd M©oš
ãYitfisÍ«,
rhiy
ÏH¥ÕLfisÍ«
2,519.25
ãÂia
tH§»ÍŸsJ.
ãiyikia¢
XŒñÂajhu®fS¡fhd
gh¡f¥g£nlhU¡fhd %ghŒ
ãÂ
gâahs®fS¡F
ãYitfisÍ«,
nfho
fHf§fë‹
Áw¥ò
tH§f
ég¤Jfshš
tH§f
khãy
têtif
muR
K‹gzkhf
nkY«, Orš khåa«, _¤j Fok¡fS¡fhd
f£lz khåa«, khzt®fS¡fhd gaz¡ f£lz¢ rYif khåa« k‰W« g§F _yjd cjéahf, 2017-2018 M« M©o‹ tuÎ-bryΤ £l¤Âš 1,364.12 nfho %ghŒ V‰fdnt xJ¡ÑL brŒa¥g£L éLé¡f¥g£LŸsJ. ÏJ jéu, khãy¥ ngh¡Ftu¤J¡ fHf§fŸ
muR¡F
brY¤j
nt©oa
fl‹
bjhifæš
3,001.47 nfho %ghŒ, _yjd¥ g§F¤ bjhifahf el¥gh©oš kh‰w« brŒa¥gL« v‹gijÍ« bjçé¤J¡ bfhŸ»nw‹. 63. 2018-2019
M«
M©oš
khãy¥
ngh¡Ftu¤J¡
fHf§fS¡fhf, òÂjhf 3,000 ngUªJfŸ th§f¥gL«.
Ïj‰F
bkh¤jkhf¤ njit¥gL« 600 nfho %ghiaÍ« g§F _yjdkhf muR th§f
tH§F«.
Ïj‹
mDk¡f¥g£l
_y«, 2,000
2017-2018
òÂa
M«
M©oš
ngUªJfSl‹,
Ϫj
3,000 ngUªJfisÍ« bfh©L, 10 M©LfS¡F« nkyhf¥
40 ga‹gh£oš cŸs 4,593 giHa ngUªJfS« òÂjhf kh‰w¥gL«. ã ãWtd§fS¡F bfhL¡f¥gl nt©oa ãYitfisÍ«, gâahs®fS¡F tH§f nt©oa ãYit¤ bjhifiaÍ« tH§f, têtif K‹gzkhf 900 nfho %ghŒ ãÂæid xU Áw¥ò ãfœthf
muR¥
tuÎ-bryΤ
ngh¡Ftu¤J¡
£l¤Âš
fHf§fS¡F
ãÂ
xJ¡ÑL
tH§f,
Ϫj
brŒa¥g£LŸsJ.
khzt®fŸ k‰W« _¤j Fok¡fS¡fhd gaz¡ f£lz¢ rYif khåa¤Â‰fhf 799.25 nfho %ghŒ c£gl, ngh¡Ftu¤J¤ Jiw¡F 2,717.34 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
br‹id bk£nuh Ïuæš Â£l« 64. br‹id khefu¥ ngh¡Ftu¤Âš, br‹id bk£nuh Ïuæš
£l«
khbgU«
kh‰w¤Âid
V‰gL¤ÂÍŸsJ.
ÂUbth‰¿ô® tiuæyhd Ú£o¥ò c£gl bkh¤j £l¢ brythd 22,828
nfho
%ghæš,
bryél¥g£LŸsJ. fU¤Â‰bfh©L,
ÏJtiu
bk£nuh
16,258.45
Ïuæš
Ϥ£l¤Â‹
nfho
£l¤Â‹
Ïu©lh«
%ghŒ gyid¡ f£lkhf,
107.55 »nyhÛ£l® ÚsKŸs _‹W bk£nuh Ïuæš tê¤jl§fŸ mik¥gj‰fhd
£l«
khãy
murhš
gçªJiu¡f¥g£L,
#¥gh‹ g‹dh£L¡ T£LwÎ Kfikæ‹ ãÂÍjéia v®neh¡» k¤Âa muÁ‹ x¥òjY¡fhf mD¥g¥g£LŸsJ. br‹id bk£nuh Ïuæš Â£l¤Â‹ Ïu©lh« f£l¤ £l¤Â‰F, k¤Âa muR éiuéš
jdJ
x¥òjiy
tH§F«
vd
eh‹
e«ò»nw‹.
Ïj‹ bjhl®¢Áahf, nfha«ò¤ö® khefU¡fhd bk£nuh Ïuæš Â£l¤Âid¢ brašgL¤JtJ bjhl®ghd éçthd rh¤Âa¡ TWfŸ
k‰W«
Jt§f¥g£LŸsd.
£l
m¿¡if
jahç¥gj‰fhd
gâfŸ
Ϫj tuÎ-bryΤ £l¤Âš br‹id
41 bk£nuh Ïuæš Â£l¤Â‰F 750 nfho %ghia g§F _yjd cjéahfΫ,
1,000
nfho
%ghia
Jiz¡
fldhfΫ
tH§Ftj‰F ã xJ¡ÑLfŸ brŒa¥g£LŸsd.
R‰Wyh 65. muR
vL¤j
gšntW
elto¡iffëdhš,
2016 M« M©oY« eh£onyna cŸeh£L R‰Wyh¥ gaâfis <®¥gš
bjhl®ªJ
eh‹fhtJ
M©lhf
Kjèl¤ÂY«,
btëeh£L R‰Wyh¥ gaâfis <®¥gš bjhl®ªJ _‹whtJ M©lhf
Kjèl¤ÂY«
jäœehL
cŸsJ.
MÁa
ts®¢Á
t§»æ‹ flDjéÍl‹ brašgL¤j¥g£l ‘jäœehL R‰Wyh c£f£lik¥ò nk«gh£L KjÄ£L¤ £l¤Â‹’ Kjš f£l¥ gâfŸ Ko¡f¥g£LŸsd.
Ϥ£l¤Â‹ Ïu©lh« f£l¥ gâfŸ
V‰fdnt Jt§f¥g£LŸsd. Ϥ£l¤Â‹ Ñœ, 288 nfho %ghŒ bryéš, 14 bjhF¥ò¥ gâfS¡F x¥òjš më¡f¥g£LŸs ãiyæš, mt‰¿‰fhd gâfŸ 2018-2019 M« M©oš Jt§F«. Ϫj
tuÎ-bryΤ
£l¤Âš
R‰Wyh
nk«gh£o‰fhf
173.42 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
jftš bjhêš E£géaš 66. jäœeh£oš 8 jftš bjhêšE£g¥ ó§fh¡fis muR V‰gL¤ÂÍŸsJ, mt‰¿š, nry« k‰W« XNçš òÂa jftš bjhêšE£g¥ ó§fh¡fŸ kh©òäF Kjyik¢r® mt®fshš rÛg¤Âš bjhl§» it¡f¥g£ld.
Cuf¥ gFÂfëš tÁ¡F«
k¡fS¡F e«gfkhd, mÂntf Ïiz¥Ãid tH§F« tifæš, f©zho _y«
ÏiH
tl
»uhk§fis
tiyaik¥ò t£lhu¤
(Optical
Fibre
jiyikaf¤Jl‹
Network) Ïiz¡f,
42 1,230 nfho %ghŒ kÂ¥Õ£oš ghu¤ be£ £l« jäœehL ÏiH tiyaik¥ò¡ fHf¤Â‹ (Tamil Nadu Fibre Net Corporation) _y« brašgL¤j¥gL«. Ïnjngh‹W, khãy¤ jiyikæl¤ij kht£l¤ jiyikæl§fSlD«, t£lhu¤ jiyikæl§fSlD« f©zho ÏiH tl tiyaik¥ò _ykhf Ïiz¡f, muR¤ Jiw-jåah® Jiw
g§fë¥òl‹
khãy
mséyhd
tiyaik¥ò
_y«
br«ik¥gL¤j,
jäœ
be£
£l«
brašgL¤j¥gL«.
mYtyf§fis
jftš
t£lhu§fSl‹
Ïiz¥gij
jäœehL
khãy
bgU«gu¥ò
bjhêšE£g nkY«
tiyaik¥ò¤
£l¤Â‹ _‹wh« f£l¥ gâfŸ (Tamil Nadu State Wide Area Network – III) 443.64 nfho %ghŒ kÂ¥Õ£oš
éiuéš
bjhl§f¥gL«. 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš jftš bjhêšE£g¤ Jiw¡F 158.11 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
bjhêš ts®¢Á 67. bjhêš ts®¢Áæš, eh£onyna jäœehL K‹åiy t»¤J
tU»wJ.
ntiythŒ¥òfis
òÂa
KjÄLfis
cUth¡Ftj‰F«
<®¥gj‰F«, rhjfkhd
òÂa NHiy
V‰gL¤Jtj‹ _y«, KjÄLfis <®¤J¥ bgWtš K‹ndho khãykhf¤ jäœeh£il bjhl®ªJ ãiyãW¤j, muR bgU« K¡»a¤Jt« më¤J tU»wJ. Ó®ÂU¤j
K‹Ka‰Áahf,
xU K¡»a ã®thf mik¥ò¢ mDkÂfisÍ«,
òJ¥Ã¤jš
c¤juÎfisÍ« r«gªj¥g£l 11 Jiwfëš KjÄ£lhs®fŸ vëš bgWtj‰F têtif brŒa, kh©òäF Kjyik¢r® mt®fshš x‰iw¢ rhsu Kiw¡fhd Ïizajs« (Single Window Portal) Jt¡» it¡f¥g£LŸsJ.
xU F¿¥Ã£l fhytiuaiw¡FŸ
43 x¥òjš tH§fΫ, mš jhkj« V‰g£lhš, Áy Ïd§fS¡F x¥òjš më¤jjhf¡ fUÂl têtif brŒÍ« x‰iw¢ rhsu Kiwia tY¥gL¤J« tifæš jäœehL tâf vëjh¡Fjš r£l«, 2018 Ïa‰w¥g£LŸsJ. ekJ khãy¤Â‹ bjhêš brŒtij vëikah¡F« ãiy¥gh£L¡ F¿p£il (Ease of Doing Business Index) nk«gL¤Âl xU§»izªj Ka‰ÁfŸ nk‰bfhŸs¥g£L tU»‹wd. 68. òÂa 5,023
V¡f®
bjhêš
myFfis
C¡Fé¡F«
mséyhd ãy t§»æid
Á¥fh£
bghU£L V‰fdnt
cUth¡»ÍŸsJ. òÂa KjÄ£lhs®fS¡F¥ nghJkhd ãy¤Âid xJ¡ÑL
brŒtj‰F,
TLjyhf
9,030
V¡f®
ãy§fis¡
ifaf¥gL¤Â Á¥fh£ ãWtd« ãy t§»ia éçÎgL¤J«. br‹id-f‹åahFkç
bjhêš
tê¤jl¤
£l«
k‰W«
kJiu-ö¤J¡Fo bjhêš tê¤jl¤ £l§fis¢ brašgL¤Â, jäœeh£o‹ bj‹ gFÂfëš bjhêš nk«gh£o‰F Áw¥ò¡ ftd« brY¤j¥gL«. fhŠÁòu«
bjhêš
kht£l«,
KjÄLfis tšy«
C¡Fé¡F«
tlfhèš
tifæš,
th}®Â¥
ó§fh,
nfha«ò¤öçš ilrš c殥 ó§fh, bgh‹ndçæš Ãsh°o¡ bjhê‰ó§fh k‰W« br§fšg£oš kU¤Jt¥ ó§fh mik¡f Áw¥ò Ka‰Áfis Ϫj muR bjhl®ªJ vL¤J tU»wJ. ts®¢Áailªj thfd jahç¥ò¤ Jiwæid mo¤jskhf¡ bfh©L, th}®Â¥ ó§fh
k‰W«
ghJfh¥ò
cgfuz
c‰g¤Â¡fhd
tê¤jl¤ijÍ« mik¡f Áw¥ò¡ ftd« brY¤j¥gL«.
bjhêš Ïj‹
_y«, 10,000 nfho %ghŒ msé‰F KjÄLfŸ <®¡f¥gL« vd v®gh®¡f¥gL»wJ.
44 69. cyf KjÄ£lhs®fŸ Kjš khehL br¥l«g® 2015 M« M©L br¥l«g® khj¤Âš, òu£Á¤ jiyé m«kh mt®fë‹ jiyikæš bt‰¿fukhf el¤j¥g£lJ. bkh¤jkhf 2.42 Ïy£r« nfho
%ghŒ
Kjģoyhd,
ifbaG¤Âl¥g£ld. 62
£l§fŸ
98
òçªJz®Î
x¥gªj§fŸ
Ïš, 62,738 nfho %ghŒ KjÄ£oš
brašgL¤j¥g£L
tU»‹wd.
Ïjdhš
96,341 eg®fS¡F ntiy thŒ¥òfŸ cUth¡f¥g£LŸsd. Ïij¤ bjhl®ªJ,
cyf
KjÄ£lhs®fŸ
Ïu©lhtJ
kheh£il
2019 M« M©L #dtç khj« 23 k‰W« 24 M»a njÂfëš el¤Jtj‰F
muR
elto¡if
vL¤J
tU»wJ.
bgça KjÄLfS¡F f£lik¥ò cjé¤ bjhF¥òfŸ tH§F« bfhŸifæid Ϫj muR bjhl®ªJ filÃo¡F«. KjÄ£L msit¥
bghW¤J«,
ntiythδig
cUth¡F«
Âwid¥
bghW¤J«, cg bjhêšfŸ k‰W« rh®ò¤ bjhêšfŸ cUth¡f¥gl cŸs thŒ¥òfis¥ bghW¤J«, cjé¤ bjhF¥òfë‹ m«r§fŸ jå¥g£l Kiwæš x›bthU KjÄ£lhsU¡F« KoÎ brŒa¥gL«. 2017-2018 M« M©oš KjÄ£L khåakhf 1,600 nfho %ghŒ éLé¡f¥g£l ãiyæš, 2018-2019 M« M©oš Ϫj khåa« 2,000 nfho %ghahf ca®¤j¥g£LŸsJ.
FW, ÁW k‰W« eL¤ju¤ bjhêšfŸ 70. jäœeh£oš gÂÎ brŒa¥g£l 17.20 Ïy£r« FW, ÁW k‰W«
eL¤ju¤
bjhêš
ãWtd§fŸ
Ïa§»
tU»‹wd.
2015 M« M©L eilbg‰w cyf KjÄ£lhs®fŸ kheh£oš, 16,533 bjhêš
nfho
%ghŒ
KjÄ£oš
ãWtd§fis
FW,
ÁW
KjÄ£lhs®fŸ
k‰W«
eL¤ju¤
bjhl§Ftj‰fhd
10,073 òçªJz®Î x¥gªj§fŸ nk‰bfhŸs¥g£ld. Ït‰¿š,
45 6,280 nfho %ghŒ KjÄ£oš, 72,939 eg®fS¡F ntiythŒ¥ig cUth¡F«
5,544
bjhêš
ãWtd§fŸ
c‰g¤Âia¤
bjhl§»ÍŸsd. FW, ÁW k‰W« eL¤ju¤ bjhêš ãWtd§fŸ, xJ¡f¥g£l ãy¤ij Âw‹gl¥ ga‹gL¤Jtij C¡Fé¡f, kidfS¡fhd gu¥gsÎ (Plot Coverage) khãy¤Â‹ mid¤J¥ gFÂfS¡F« 75 rjÅjkhf Óuhf ca®¤j¥g£L, jiujs¡ F¿pL« (Floor Space Index) rhiy mfy¤Â‰F V‰wh® nghš ca®¤j¥gL«. m«g¤ö®
bjhê‰ng£ilæš
30
nfho
%ghŒ
bryéš
FW ãWtd§fS¡fhf g‹dL¡F gâkidfŸ ÁWbjhêš nk«gh£L¡ fHf¤jhš (SIDCO) f£l¥gL«. njitahd Ïl§fëš, FW, ÁW k‰W« eL¤ju¤ bjhêš ãWtd§fë‹ gâahs®fŸ Fiwªj bryéš j§Ftj‰fhf gâahs®fS¡fhd éLÂfŸ f£l¥g£L, muR-jåah® g§fë¥ò Kiwæ‹ Ñœ ã®t»¡f¥gL«. 71. FW,
ÁW
k‰W«
eL¤ju¤
bjhêš
ãWtd§fis
C¡Fé¡F« bghU£L, khãy« KGtJ« 105 bjhê‰ng£ilfis jäœehL muR cUth¡»ÍŸsJ. Ϥjifa bjhêš ãWtd§fŸ Áw¥ghf¢ brašgl VJthf, òÂa bjhê‰ng£ilfŸ mik¡f Ϫj
muR
vL¤J
tU«
K‹Ka‰ÁfŸ
bjhlU«.
bgça
bjhê‰rhiyfS¡F j‰nghJ »il¡F« Ïizajs x‰iw¢ rhsu Kiwæš FW, ÁW k‰W« eL¤ju¤ bjhêš ãWtd§fS¡F¤ jFªjh‰nghš kh‰w§fŸ brŒa¥g£L, éiuéš brašKiw¡F bfh©L
tu¥gL«.
jäœehL
tâf
vëjh¡Fjš
r£lK«,
Ïizajs x‰iw¢ rhsu KiwÍ« x‹W¡bfh‹W ÏirªJ brašg£L, FW, ÁW k‰W« eL¤ju¤ bjhêš ãWtd§fë‹ ts®¢Á¡F cjΫ. ãWtd§fŸ
_y«
nkY«, muR k‰W« khãy¥ bghJ¤Jiw nk‰bfhŸs¥gL«
bfhŸKjšfëš,
46 25 rjÅj« tiu jFÂahd FW, ÁW k‰W« eL¤ju¤ bjhêš ãWtd§fëläUªJ
K‹Dçik
mo¥gilæš
f£lhakhf
bfhŸKjš brŒÍ« tifæš, jäœehL xëÎkiwt‰w x¥gªj¥ òŸëfŸ r£l¤Âš cça ÂU¤j« bfh©L tu¥gL«. 72. Kjš jiyKiw bjhêš Kidnthiu C¡f¥gL¤j Ϫj murhš bjhl§f¥g£l K‹ndho¤ £lkhd ‘òÂa bjhêš Kidnth® k‰W« bjhêš nk«gh£L¤ £l« bjhl§f¥g£l 2011 M« M©oèUªJ ÏJtiu 4,190 Kjš jiyKiw bjhêš Kidnth®fŸ gadilªJŸsd®. Ϥ£l¤Âš mÂfg£r fl‹ c¢rtu«ò j‰nghJŸs xU nfho %ghæèUªJ IªJ nfho %ghahf ca®¤j¥gL«. våD«, mÂfg£r khåa c¢rtu«ò j‰nghJŸs 25 Ïy£r« %ghahf¤ bjhlU«. 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l¤Âš, Ϥ£l¤Â‰F 100 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. FW, ÁW k‰W« eL¤ju¤ bjhêš Jiw¡F,
2018-2019
M«
M©o‰fhd
tuÎ-bryΤ
£l
kÂ¥ÕLfëš 540.66 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
if¤j¿, if¤Âw‹, Jâüš k‰W« fj®¤ Jiw 73. if¤j¿ berths®fS¡F¤ bjhl®¢Áahf ntiythŒ¥ò »il¥gij cW brŒÍ« tifæš, 2018-2019 M« M©oš ‘éiyæšyh
nriyfŸ,
brašgL¤Jtj‰fhf,
nt£ofŸ 490.45
nfho
tH§F«
£l¤ij¢’
%ghŒ
xJ¡ÑL
brŒa¥g£LŸsJ. xU§»izªj if¤j¿ ts®¢Á¤ £l¤Â‹ Ñœ, rªij¥gL¤JjY¡fhd
C¡f¤bjhif
tH§f
k¤Âa
muR
éÂKiwfis fLikah¡»ÍŸsjhš, if¤j¿¤ Jiw¡F V‰gL« ghÂ¥ig¤ j鮡f, jŸSgo khåa¤ £l¤Â‰fhd xJ¡Ñ£il
47 Ϫj muR mÂfç¤JŸsJ. if¤j¿ berΡF nkY« MjuÎ më¡F« tifæš, c‰g¤Â¥ bghU£fëš òJik Ka‰ÁfisÍ«, gštif¥gL¤JjiyÍ« C¡Fé¡F« tifæš ãÂÍjé më¡f ‘if¤j¿ cjé¤ Â£l«’ v‹w òÂa £l¤ij muR brašgL¤J«. if¤j¿ Jâ é‰gid Ûjhd jŸSgo khåa¤ £l¤Â‰fhd xJ¡ÑL
80
nfho
%ghæèUªJ
150
nfho
%ghahf
ca®¤j¥gLtJl‹, if¤j¿ cjé¤ Â£l¤Â‰F 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš 40 nfho %ghŒ xJ¡ÑL
brŒa¥g£LŸsJ.
nkY«,
if¤j¿,
éir¤j¿,
Ëdyhil k‰W« Ma¤j Mil bjhêšfis C¡Fé¤J, ãiy¡f¤j¡f tifæš tY¥gL¤Â nk«gL¤Âl, xU ‘òÂa xU§»izªj #Îë¡ bfhŸifæid’ muR éiuéš btëæL«. ts®ªJ tU« bjhêšE£g #Îë Jâfis (Technical Textiles) jahç¡F« ãWtd§fŸ ngh‹W, òÂa c‰g¤Â Ka‰Áæš
£l«’
2018-2019 M« M©o‹ tuÎ-bryΤ £l¤Âš 30 nfho %ghŒ xJ¡Ñ£Ll‹
bjhl®ªJ
brašgL¤j¥gL«.
2018-2019 M«
M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l¤Âš, if¤j¿ k‰W« Jâüš Jiw¡fhf
1,240.72
nfho
%ghͫ,
iféid
k‰W«
fj®¤ Jiw¡fhf 227.46 nfho %ghÍ« xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsd.
48
Cuf ts®¢Á 75.
mid¤J Cuf¡ FoæU¥òfS¡F« rhiy Ïiz¥ò
k‰W« Ïju mo¥gil trÂfis V‰gL¤Â¤ junt©L« v‹gš Ϫj muR cWÂahf cŸsJ. mid¤J¥ gUtfhy§fS¡F« V‰w rhiyfSl‹ ÏJtiu Ïiz¡f¥glhj IªüW¡F« nk‰g£l k¡fŸ
bjhif
bfh©l
16
gH§Foæd®
FoæU¥òfS¡F
2018-2019 M« M©oš rhiy Ïiz¥òfŸ V‰gL¤j elto¡if vL¡f¥gL«.
2017-2018 M« M©oš ‘Ãujk kªÂç »uhk¥òw¢
rhiyfŸ £l¤Â‹’ Ñœ, 1,367 »nyhÛ£l® ÚsKŸs 573 rhiyfŸ nk«gL¤j¥g£LŸsJl‹, 22 ghy§fë‹ f£Lkhd¥ gâfŸ 758.44 nfho %ghŒ bryéš nk‰bfhŸs¥g£LŸsd. nkY«, 2018-2019 M« M©oš ‘Ãujk kªÂç »uhk¥òw¢ rhiyfŸ £l¤Â‹’
Ñœ, 2,658.58 »nyhÛ£l® ÚsKŸs 769 rhiyfë‹
nk«ghL k‰W« 25 ghy§fë‹ f£Lkhd¥ gâfŸ 1,244.35 nfho %ghŒ bryéš nk‰bfhŸs¥gL«. 76.
‘kfh¤kh fhªÂ njÁa Cuf ntiythŒ¥ò cW¤
£l¤ij’ Áw¥ghf¢ brašgL¤Â, k¤Âa muÁ‹ ghuh£Ljiy jäœehL bjhl®ªJ bg‰W tU»wJ. ÏJtiu,
22.77
nfho
kåj
2017-2018 M« M©oš
eh£fS¡F
ntiythŒ¥òfŸ
V‰gL¤j¥g£L, 5,186.19 nfho %ghŒ gadhëfS¡F CÂakhf tH§f¥g£LŸsJ.
Ϥ£l¤Â‹ Ñœ, bkh¤j ntiy eh£fëš
19.50 nfho ntiy eh£fŸ bg©fë‹ g§fë¥ig¥ bg‰W, eh£onyna
jäœehL
bg©fë‹ g§fë¥Ãš
Kj‹ikahf¤
Âfœ»wJ.
Ϥ£l¤Âš 2018-2019 M« M©oš 5,200 nfho
%ghia k¤Âa muÁläUªJ neuoahf khåakhf¥ bgw¥gL«
49 vd¡ fUÂ, 1,000 nfho %ghŒ khãy muÁ‹ g§fhf tuÎ-bryΤ £l¤Âš xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. 77. 2017-2018 M« M©oš ‘r£lk‹w cW¥Ãd® bjhF nk«gh£L¤
£l¤Â‹’
ќ,
r£lk‹w
cW¥Ãd®fS¡F
tH§f¥gL« ts®¢Á ãÂ, Ïu©L nfho %ghæèUªJ Ïu©liu nfho %ghahf ca®¤j¥g£LŸsij kh©òäF cW¥Ãd®fŸ m¿Å®fŸ.
2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l
kÂ¥ÕLfëš, r£lk‹w cW¥Ãd® bjhF nk«gh£L¤ £l¤Â‰F 587.50 nfho %ghŒ c£gl, bkh¤jkhf 17,869.93 nfho %ghŒ Cuf ts®¢Á¤ Jiw¡F xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
efuh£Á ã®thf« 78.
khãy¤Âš
ef®kakhjš
mÂfç¤J
tUtjhš,
ef®¥ gFÂfëš mo¥gil trÂfS«, c£f£lik¥ò trÂfS« ju« ca®¤j¥gl nt©oa njit mÂfç¤JŸsJ. br‹id khefuh£Áæ‹ éçth¡f¥g£l gFÂfëš, mo¥gil trÂfis tH§Ftj‰fhfΫ, rhiyfŸ, FoÚ® tH§fš k‰W« fêÎÚ® nkyh©ik
ngh‹w
ef®¥òu
c£f£lik¥ò
trÂfis
nk«gL¤Jtj‰fhfΫ, 2018-2019 M« M©L Kjš br‹id¥ bgUefu
ts®¢Á
Ïa¡f¤ij
muR
Û©L«
brašgL¤J«.
Ϥ£l¤Â‰fhf, 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l¤Âš, 500 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. mnjnghš, ‘m£lš
ef®¥òu
ò¤Jz®Î
k‰W«
ef®¥òu
kh‰w¤Â‰fhd
£l¤Â‹’ (AMRUT) Ñœ, gâfŸ nk‰bfhŸs¥glhj efu§fëš, ef®¥òu c£f£lik¥ò trÂfis nk«gL¤Âl ‘xU§»izªj ef®¥òu ts®¢Á Ïa¡f¤ijÍ«’ 2018-2019 M« M©L Kjš
50 Û©L«
Ϫj
muR brašgL¤J«. Ïj‰bfd tuÎ-bryΤ
£l¤Âš 750 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. 79.
k¤Âa muÁ‹ ‘Âw‹äF efu§fŸ Ïa¡f¤Â‹’ Ñœ,
2017-2018 M« M©oš,
ÂU¢Áuh¥gŸë
M»a
efu§fŸ
nr®¡f¥g£LŸsd.
Ϫefu§fisÍ« nr®¤J, j‰nghJ jäœeh£oYŸs 11 efu§fŸ Ϫj Âw‹äF efu§fŸ Ïa¡f¤Â‹ Ñœ ãÂÍjé bgW»‹wd. Ϥ£l¤Â‹
ќ,
198
£l§fS¡F
15,213
nfho
%ghŒ
x¥òjyë¡f¥g£L 33 £l§fS¡fhd gâfŸ brašgh£oš cŸsd. Ϥ£l¤Â‰F jdJ g§fhf 828 nfho %ghia k¤Âa muR ÏJtiu éLé¤JŸsJ. 840
nfho
%ghŒ
khãy muR« jdJ g§fhf
ãÂæid
ÏJtiu
éLé¤JŸsJ.
2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš Âw‹äF efu§fŸ Ïa¡f¤Â‰F 1,400 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. 80. m«U¤ mik¥òfS¡F
£l¤Â‹ x¥òjš
ќ,
28
ef®¥òu
më¡f¥g£LŸsJ.
cŸsh£Á ÏJtiu,
28 efu§fëš 428 c£f£lik¥ò nk«gh£L¥ gâfŸ 11,498.41 nfho %ghŒ kÂ¥Õ£oš nk‰bfhŸs x¥òjš më¡f¥g£LŸsJ. khãy muÁ‹ g§F c£gl bkh¤j« 1,468.28 nfho %ghŒ cŸsh£Á mik¥òfS¡F
Ϥ£l¤Âš
éLé¡f¥g£LŸsJ.
Ϫj
tuÎ-bryΤ £l¤Âš 1,200 nfho %ghŒ m«U¤ £l¤Â‰bfd xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. 81. ef®¥òu cŸsh£Á mik¥òfë‹ g§F¤ bjhifæid tH§», m«U¤ £l¤Âid¢ brašgL¤Âl, 4,790 nfho %ghŒ
51 kÂ¥Õ£oš MÁa ts®¢Á t§» ãÂÍjéÍl‹ ‘jäœehL ef®¥òu K‹ndho KjÄ£L¤ £l¤Âid’ (Tamil Nadu Urban Flagship Investment Programme) khãy muR brašgL¤J«.
Ϫj¤
£l¤Â‰F MÁa ts®¢Á t§» éiuéš jdJ x¥òjiy më¡F« vd v®gh®¡f¥gL»wJ. 2015 M« M©L Kjš, cyf t§» ãÂÍjéÍl‹, ‘jäœehL ãiyahd ef®¥òu ts®¢Á¤ £l¤ij’ (TNSUDP) 3,831 nfho %ghŒ kÂ¥Õ£oš khãy muR brašgL¤Â tU»wJ.
Ϥ£l¤Â‹ Ñœ, ÏJtiu 13 ef®¥òu
cŸsh£Á mik¥òfëš, 854.59 nfho %ghŒ bryél¥g£LŸsJ. 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš, ‘jäœehL ãiyahd ef®¥òu ts®¢Á¤ £l¤Â‰F’ 712.70 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. 200
nfho
%ghŒ
kÂ¥Õ£oš
2018-2019 M« M©oš,
egh®L
t§»
ãÂÍjéÍl‹,
ng%uh£Áfëš cŸs 400 »nyhÛ£l® ÚsKŸs rhiyfis¤ ju« ca®¤Jtj‰fhd nk«gh£L¥ gâfis Ϫj muR brašgL¤J«. 82. ef®¥òu« k‰W«
ef®¥òu¤ij
x£oÍŸs gFÂfëš
ghjhs¢ rh¡fil¡fhd f£Lkhd¥ gâfis, br‹id FoÚ® tH§fš k‰W« fêÎ Úuf‰W thça¤Â‹ _ykhfΫ, jäœehL FoÚ® tofhš thça¤Â‹ _ykhfΫ Ϫj muR nk‰bfh©L tU»wJ. ÏJtiu, 8 khefuh£ÁfŸ, 27 efuh£ÁfŸ k‰W« 3 ng%uh£Áfëš ghjhs¢ rh¡fil £l§fŸ brašgh£oš cŸsd. 11 khefuh£ÁfŸ, 21 efuh£ÁfŸ k‰W« 6 ng%uh£Áfëš ghjhs¢ rh¡fil £l¥ gâfŸ eilbg‰W tU»‹wd. j‰nghJ, 5,844.70 nfho %ghŒ bryéš 38 ghjhs¢ rh¡fil¤ £l§fŸ brašgL¤j¥g£L tU»‹wd. Ïnjnghš, br‹id FoÚ® tH§fš k‰W« fêÎ Úuf‰W thça« 704.26 nfho %ghŒ bryéš,
52 13
ghjhs¢
rh¡fil
nk‰bfh©L
£l¥
tU»wJ.
gâfis
br‹id
br‹id
khefçš
khefuh£Áæš
òÂjhf¢
nr®¡f¥g£l éçth¡f¥ gFÂfëš, 2018-2019 M« M©oš 614.84
nfho
%ghŒ
bryéš
ghjhs¢
rh¡fil¥
gâfŸ
nk‰bfhŸs¥gL«. 83. 2018-2019
M«
M©o‰fhd
tuÎ-bryΤ
£l
kÂ¥ÕLfëš, efuh£Á ã®thf¤ Jiw¡F 13,896.48 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
FoÚ® éãnahf« 84.
jäœehL FoÚ® tofhš thça« 4,466 nfho %ghŒ
kÂ¥Õ£oš
101.67
Ïy£r«
k¡fŸ
gadilͫ
tifæš,
Ïu©L khefuh£ÁfŸ, 17 efuh£ÁfŸ, 49 ng%uh£ÁfŸ k‰W« 14,218 »uhk Cuh£Áfëš brašgL¤Â
tU»wJ.
55 FoÚ® tH§F« £l§fis br‹idÍl‹
Ïiz¡f¥g£l
27 gFÂfëY«, 599.66 nfho %ghŒ bryéš FoÚ® tH§F« £l§fŸ brašgL¤j¥g£L tU»‹wd. m«U¤ £l¤Â‹ Ñœ, IªJ
khefuh£ÁfŸ
k‰W«
Ïu©L
efuh£Áfëš
tÁ¡F«
23.17 Ïy£r« k¡fŸ ga‹bgW« tifæš, VG FoÚ® tH§F« £l§fŸ 1,823.60 nfho %ghŒ kÂ¥Õ£oš nk‰bfhŸs¥g£L tU»‹wd. 85. ‘njÁa
Cuf¡
FoÚ®
£l¤Â‰fhd’
(NRDWP)
xJ¡Ñ£il k¤Âa muR Fiw¤JŸs nghÂY«, egh®L t§» ãÂÍjéÍl‹ Cuf¥ gFÂfëš FoÚ® tH§fš £l§fis khãy muR bjhl®ªJ brašgL¤Â tU»wJ. njÁa Cuf FoÚ® £l¤Â‹
ќ
300
nfho
%ghŒ
k¥գoyhd
gâfS«,
53 Fiwªjg£r
njitfŸ
k¥գoyhd 600
nfho
£l¤Â‹
ќ
egh®L
t§»
gâfS«, %ghŒ
k¥գoyhd
186
nfho
%ghŒ
ãÂÍjéæ‹
gâfS«
ќ
2017-2018
M«
M©oš nk‰bfhŸs¥g£LŸsd. 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ
£l
£l¤Â‰fhf
300
kÂ¥ÕLfëš, nfho
%ghͫ,
njÁa
Cuf¡
Fiwªjg£r
FoÚ®
njitfŸ
£l¤Â‰fhf 186 nfho %ghÍ«, egh®L t§» ãÂÍjé tH§F« £l§fS¡fhf 600 nfho %ghÍ« xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsd. 86. FoÚ®
tH§fš
gâfS¡fhf,
bkh¤jkhf
1,853.38 nfho %ghŒ Ϫj tuÎ bryΤ £l¤Âš xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
ViHfS¡fhd Å£L tr 87. jäœeh£oš
Foirfs‰w
»uhk§fisÍ«,
Foir¥
gFÂfs‰w efu§fisÍ« cUth¡f nt©L« v‹w kiwªj K‹dhŸ Kjyik¢r® òu£Á¤ jiyé m«kh mt®fë‹ fdit edth¡f
Ϫj
muR
bjhl®ªJ
brašg£L
tU»wJ.
2017-2018 M« M©oš ‘Ãujk kªÂç Å£Ltr¤ £l¤Â‹ (Cuf«)’ Ñœ, k¤Âa muÁ‹ ãÂÍjéahd 975 nfho %ghŒ cŸë£l, 2,276 nfho %ghŒ kÂ¥Õ£oš 1.30 Ïy£r« ÅLfis¡ f£l Ϫj muR mDk tH§»ÍŸsJ.
2018-2019 M« M©oš,
nkY« 2,276 nfho %ghŒ kÂ¥Õ£oš 1.30 Ïy£r« ÅLfŸ f£l¥gL«. ÏJjéu, ‘Kjyik¢rç‹ Nçaxë ä‹tr bfh©l gRik ÅLfŸ £l¤Â‹’ Ñœ, 420 nfho %ghŒ bryéš 20,000 ÅLfŸ f£l¥gL«.
2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l
54 kÂ¥ÕLfëš, Cuf¥ gFÂfS¡fhd Å£Ltr¤ £l§fS¡fhf, bkh¤j« 2,696.14 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. 88. ef®¥òu§fëš tÁ¤J tU« 13.92 Ïy£r« Åošyh ViH¡ FL«g§fS¡F
ÅLfS¡fhd njit cŸsJ.
mij
2023 M« M©o‰F K‹d® ãiwÎ brŒa jäœehL Foir¥gFÂ kh‰W
thça«
elto¡if
vL¤J
tU»wJ.
ÏJtiu,
‘midtU¡F« Å£LtrÂ-Ãujk kªÂç Å£Ltr (ef®¥òu«) £l¤Â‹’ Ñœ, 16,776.04 nfho %ghŒ £l kÂ¥Õ£oš 4.25 Ïy£r« FoæU¥òfis¡ f£Ltj‰fhd gâfŸ nk‰bfhŸs¥g£LŸsd. mDk¡f¥g£l Ϫj bkh¤j kÂ¥Õ£oš, k¤Âa muR jdJ g§fhd 6,373.29 nfho %ghæš, 1,497.97 nfho %ghŒ ÏJtiu éLé¡f¥g£LŸsJ. 2018-2019 M« M©oš Ϥ£l¤Â‹ Ñœ nkY« xU Ïy£r« FoæU¥òfŸ f£l elto¡if vL¡f¥gL«. 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš, ‘midtU¡F« Å£LtrÂ-Ãujk kªÂç Å£Ltr (ef®¥òu«) £l¤Â‰F’ 2,301.30 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. 89. 2017-2018 M« M©oš, 1,278.87 nfho %ghŒ bryéš 4,746 ÅLfis jäœehL Å£Ltr thça« f£o Ko¤JŸsd. 2018-2019
M«
M©oš,
Fiwªj
tUthδ
ÃçédU¡F«,
bghUshjhu¤Âš eètilªj ÃçédU¡Fkhd 20,095 ÅLfis 2,894.63 nfho %ghŒ kÂ¥Õ£oš f£L« gâfis jäœehL Å£Ltr thça« nk‰bfhŸS«.
öŒik¤ jäHf¤Â‰fhd Ïa¡f« 90. ‘öŒik ϪÂah Ïa¡f¤Â‹ (Cuf«)’ Ñœ, ÏJtiu 4,975.52 nfho %ghŒ bryéš 45.63 Ïy£r« jåeg® fêtiwfŸ
55 Ϫj murhš f£o Ko¡f¥g£LŸsJ.
2017-2018 M« M©oš
2,528.54 nfho %ghŒ bryéš 19.42 Ïy£r« jåeg® fêtiwfŸ f£l¥g£L tU»‹wd.
Ïj‹ gadhf, mid¤J ÅLfëY«
ga‹gL¤j¤ j¡f fêtiwfŸ mik¡f¥g£lj‹ mo¥gilæš, Âwªjbtëæš
ky«
kht£l§fshf
17
fê¡F«
gH¡f«
kht£l§fŸ
mwnt
Ïšyhj
m¿é¡f¥g£LŸsd.
2017-2018 M« M©o‹ ÏW¡FŸ ‘öŒik ϪÂah Ïa¡f¤Â‹ (Cuf«)’ Ñœ, Cuf¥ gFÂfëš, Âwªjbtëæš ky« fê¡F« gH¡f« mwnt Ïšyhj khãykhf¤ jäœehL m¿é¡f¥gL«. 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš ‘öŒik ϪÂah Ïa¡f¤Â‰fhf (Cuf«)’ 1,074 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. 91. khãy¤Âš, efuh£Á¥
khefuh£ÁfŸ,
gFÂfëš
muR
ng%uh£ÁfŸ
nk‰bfh©l
k‰W«
fz¡Ñ£o‹go
4.37 Ïy£r« jåeg® fêtiwfŸ njit vd fz¡»l¥g£LŸsJ. ‘öŒik ϪÂah Ïa¡f¤Â‹ (ef®¥òu«)’ Ñœ, 2016-2017 M« M©oš 1.56 Ïy£r« jåeg® fêtiwfS«, 2017-2018 M« M©oš 2.27 Ïy£r« jåeg® fêtiwfS« f£l¥g£LŸsd. nkY« 54,278 fêtiwfŸ f£l¥g£L tU»‹wd. k¤Âa muR ÏJtiu jäœeh£oš cŸs 11 khefuh£ÁfŸ, 93 efuh£ÁfŸ, 60
ng%uh£Áfis
Âwªjbtëæš
gFÂfshf m¿é¤JŸsJ.
ky«
fê¡fhj
ef®¥òu¥
tU« 2018 M« M©L m¡nlhg®
khj¤Â‰FŸ, ã®zæ¡f¥g£l Ïy¡fhd 4.37 Ïy£r« fêtiwfŸ f£o Ko¡f¥gL«.
2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ
£l kÂ¥ÕLfëš, ‘öŒik ϪÂah Ïa¡f¤Â‰fhf (ef®¥òu«)’ 550 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
56
ef®¥òu nk«ghL 92. ef®¥òu¥
gFÂfëš
£lä£l
ts®¢Áia
V‰gL¤Jtj‰fhf, muR Kid¥òl‹ brašg£L tU»wJ. Ïj‹ Kj‰f£lkhf,
7,979
rJu
»nyhÛ£l®
gu¥gséyhd
ÂU¢Áuh¥gŸë, kJiu, nfha«ò¤ö®,
MW
£l¥
gFÂfS¡F
£lä£l
bgUªÂ£l¤ij muR cUth¡»ÍŸsJ.
ts®¢Á¡fhd
khãy¤ij x‹gJ
k©ly§fshf¥ Ãç¤J khãy« KGik¡F« k©ly« thçahd ts®¢Á be¿¤ £l§fis cUth¡» tU»wJ.
(Development Plan) j‰nghJ muR
b#®k‹ muÁ‹ í° (GIZ) mik¥Ã‹
bjhêšE£g cjéÍl‹, nfha«ò¤ö® k©ly¤Â‰fhd ts®¢Á be¿¤
£l«
cUth¡f¥gL«.
mnjngh‹W,
‘br‹id
-
f‹åahFkç bjhêš tê¤jl¤’ £l¤Â‹ Ñœ, MÁa ts®¢Á t§»æ‹
ãÂÍjéÍl‹
k©ly§fS¡fhd
kJiu,
£lä£l
ö¤J¡Fo,
ts®¢Á
ÂUbešntè
be¿¤
£l§fS«
cUth¡f¥gL«.
cŸsh£Á mik¥òfS¡fhd nj®jš 93. ãYitæYŸs gšntW tH¡FfshY«, 2011 M« M©L k¡fŸbjhifæ‹ th®Lfë‹ tiuaiw cŸsh£Á
mo¥gilæš
všiy
tiuaiw¥
Miza«
brŒJ
mik¥òfS¡fhd
cŸsh£Á
mik¥òfS¡fhd
gâfis
jäœehL
bfh©oU¥gjhY«, nj®jš
el¤j
všiy
khãy¤Âš fhyjhkj«
V‰g£LŸsJ. cŸsh£Á mik¥òfë‹ th®Lfë‹ všiyfis kWtiuaiw brŒj Ëdnu, khãy¤ nj®jš Miza¤jhš cŸsh£Á¤
nj®jY¡fhd
m¿é¡ifia
btëæl
ÏaY«.
57 våD«,
tuÎ-bryΤ
mik¥òfS¡fhd
£l
nj®jš
kÂ¥ÕLfëš
el¤J«
cŸsh£Á
bryéd§fS¡fhf
172.27 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
cŸsh£Á mik¥òfS¡fhd ãÂ¥ g»®Î 94. 2018-2019
M«
M©o‰F,
khãy
ã¡FGé‹
gçªJiu¥go Cuf cŸsh£Á mik¥òfS¡F 5,980.33 nfho %ghÍ«, ef®¥òu cŸsh£Á mik¥òfS¡F 4,834.75 nfho %ghÍ« g»®ªjë¡f¥gL«. mnjnghš k¤Âa ã¡FGé‹ gçªJiu¥go, Cuf cŸsh£Á mik¥òfS¡F 1,975.07 nfho %ghÍ«, ef®¥òu cŸsh£Á mik¥òfS¡F 1,877.10 nfho %ghÍ« g»®ªjë¡f¥gL«.
Rfhjhu« k‰W« k¡fŸ ešthœÎ 95. Mu«gãiy, kU¤Jtkidfë‹
Ïilãiy c£f£lik¥ig
k‰W«
ca®ãiy
tY¥gL¤Â,
nghÂa
kåjts§fis muR bjhl®ªJ më¤J tUtj‹ éisthf, k¡fS¡F
Fiwªj
bryéš
jukhd
kU¤Jt
nritfis
tH§Ftš eh£onyna jäœehL xU K‹ndho khãykhf¤ ÂfœªJ tU»wJ. Ϫj xU§»izªj Ka‰Áfshš, khãy¤Â‹ K¡»a kU¤Jt¡ F¿pLfŸ bjhl®ªJ nk«g£L tU»‹wd. 2010 M« M©oš Mæu« FHªijfŸ Ãw¥ò¡F 24 v‹w mséš ÏUªj g¢Ás« FHªij Ïw¥ò é»j« (Infant Mortality Rate), 2016 M« M©oš 17 Mf¡ Fiw¡f¥g£L, eh£onyna Ïu©lhtJ Ïl¤ij khãy« bg‰WŸsJ. njÁa kf¥ngW Ïw¥ò é»j Ïy¡F (MMR target) xU Ïy£r« FHªij¥ Ãw¥òfS¡F 109 Ïw¥òfŸ v‹w mséš cŸs ãiyæš, ekJ khãy¡ fz¡bfL¥Ã‹ go,
58 2016-2017 M« M©oš 62 v‹w Fiwªj msit jäœehL V‰fdnt v£oÍŸsJ.
nkY«, 99 rjÅj FHªij Ãw¥òfŸ
kU¤Jt ãiya§fëš ãfG« khãykhf¤ jäœehL Âfœ»wJ v‹gijÍ«
Ï¥nguit¡F
eh‹
k»œ¢ÁÍl‹
bjçé¤J¡
bfhŸ»nw‹. 96. KG
gâòçÍ«
ešy
gæ‰Á
bg‰w
kU¤Jt®fS«, kU¤Jt¥ gâahs®fSnk khãy¤Âš Áwªj muR kU¤Jt
Rfhjhu
mik¥Ã‹
mo¤jskhf
mik»‹wd®.
kU¤Jt®fë‹ v©â¡ifia nkY« ca®¤J« neh¡f¤Jl‹, tU« M©Lfëš, ÂUbešntè, kJiu, f‹åahFkç k‰W« nfha«ò¤ö®
muR
kU¤Jt¡
fšÿçfëš
kU¤Jt¥
g£l¥go¥ò¡fhd 345 òÂa Ïl§fŸ cUth¡f¥gL« v‹gij¤ bjçé¤J¡ bfhŸ»nw‹. 97. Ϫj muÁ‹ K‹ndho¤ £lkhd ‘Kjyik¢rç‹ éçthd kU¤Jt¡ fh¥Õ£L¤ £l«’, ViH vëa k¡fS« muR k‰W«
jåah®
kU¤Jtkidfëš
mid¤J
mÂeÅd
Á»¢irfis¥ bgw têtF¤JŸsJ. Ïj‹_y« midtU¡F« jukhd kU¤Jt nrit v‹w F¿¡nfhis khãy« v£l Ϥ£l« cjéÍŸsJ.
m©ikæš
k¤Âa
murhš
m¿é¡f¥g£l
MÍZkh‹ ghu¤ £l¤Â‹ xU m§fkhd, njÁa kU¤Jt¥ ghJfh¥ò¤
£l¤Jl‹,
brašgL¤j¥gL«.
Ϥ£lK«
xU§»iz¡f¥g£L
2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ
£l kÂ¥ÕLfëš, ‘Kjyik¢rç‹ éçthd kU¤Jt¡ fh¥Õ£L¤ £l¤Â‰fhf’ 1,361.60 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
59 98. muR kU¤Jtkidfëš kht£l k‰W« kU¤Jt¡ fšÿç
kU¤Jtkidfis¤
ju«
ca®¤j
Ϫj
muR
xU§»izªj Ka‰Áfis vL¤J tU»wJ. Ϫj Ka‰Áfë‹ bjhl®¢Áahf, muR kU¤Jt¡ fšÿç kU¤JtkidfS¡F«, muR kU¤JtkidfS¡F« 66.50 nfho %ghŒ bryéš Ïu©L neçaš KL¡»fS« (Linear Accelerator), 6 Á.o. °nf‹fS«, 4 v«.M®.I. °nf‹fS« tH§f¥gL«. 24 nfho %ghŒ bryéš ég¤J k‰W« mtru Á»¢ir¥ ÃçÎfŸ bgh‹ndç k‰W« eru¤ng£ilæš ãWt¥gL«. éG¥òu«,
jUkòç,
òJ¡nfh£il
muR
ÂUt©zhkiy kU¤Jt¡
k‰W« fšÿç
kU¤Jtkidfëš, 34 nfho %ghŒ bryéš ò‰WnehŒ Á»¢ir¡fhd òÂa nfhghš£ myFfŸ mik¡f¥gL«. 10
muR
kU¤Jt¡
fšÿç
kU¤Jtkidfëš
j‰nghJŸs nfhghš£ myFfŸ 35 nfho %ghŒ bryéš kh‰¿aik¡f¥gL«. br‹id, muR M®.v°.M®.v«. kU¤JtkidæY«, ÂUth%®, f‹åahFkç k‰W« njå kU¤Jt¡ fšÿç kU¤JtkidfëY« cŸs xU§»izªj mtrufhy kf¥ngW k‰W« g¢Ás« FHªij guhkç¥ò ika§fŸ (CEmONC) 48 nfho %ghŒ bryéš ju« ca®¤j¥gL«. éUJef®, fhŠÁòu«, ÂU¥g¤ö® k‰W« Ïuhkehjòu« M»a 4 kht£l¤ jiyikæl kU¤Jtkidfëš,
60 80 nfho %ghŒ bryéš kf¥ngW k‰W« FHªijfŸ ey¥ ÃçÎfŸ bjhl§f¥gL«. éG¥òu«, jUkòç, f‹åahFkç, ö¤J¡Fo, njå k‰W« ÂUth%® kht£l§fëš cŸs muR kU¤Jt¡ fšÿç kU¤Jtkidfëš ViH k¡fS¡F Ïja« k‰W«
_is
eu«Ãaš
bjhl®ghd nehŒfS¡fhd
kU¤Jt nritfis tH§F« tifæš 21 nfho %ghŒ MŒtf§fŸ (Cath labs)
bryéš nkY« MW nf¤ mik¡f¥gL«. 2018-2019
M«
M©o‰fhd
tuÎ-bryΤ
£l
kÂ¥ÕLfëš, njÁa Rfhjhu Ïa¡f¤Â‰fhf 1,551.22 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. 99. khãy¤Âš g¢Ás« FHªij Ïw¥ò é»j« k‰W« kf¥ngW
Ïw¥ò
é»j§fis¡
Fiw¡F«
neh¡f¤Jl‹
brašgL¤j¥g£L tU« ‘lh¡l® K¤Jy£Rä bu£o kf¥ngW ãÂÍjé¤
£l¤Â‹’
ќ,
V‰fdnt
tH§f¥g£L
tªj
12,000 %ghŒ ãÂÍjéia 18,000 %ghahf ca®¤Â tH§f muR Mizæ£LŸsJ. f®¥Ã⥠bg©fS¡F gutyhf cŸs Ïu¤j nrhifia¥
ngh¡fΫ,
Ãw¡F«
FHªijfë‹
vilasit
ca®¤jΫ Ϥ£l ãÂæš 4,000 %ghŒ kÂ¥òŸs ÏU«ò¢r¤J lhå¡ k‰W« C£l¢r¤J¥ bghU£fŸ ml§»a ‘m«kh jhŒnrŒ ey
C£l¢r¤J¥
bg£lf«’
tH§f¥gL«.
2018-2019
M«
M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš, Ϫj K‹ndho¤ £l¤Â‰fhf 1,001.33 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. ‘m«kh FHªijfŸ ey gçR¥ bg£lf«’, ‘m«kh kf¥ngW rŠÓé’
61 £l§fis Ϫj muR bjhl®ªJ brašgL¤J«. ÏJ jéu, kfë® Rfhjhu¤
£l¤Â‹
ќ,
rhå£lç
eh¥»‹fŸ
tH§f
tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš 60.58 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. 100. khãy¤Âš
cŸs
gšntW
kU¤Jtkidfis
tY¥gL¤Jtj‰F, cyf t§»æläUªJ flDjéia¥ bgW« tifæš, 2,685.91 nfho %ghŒ £l kÂ¥Õ£oš ‘jäœehL Rfhjhu mik¥òfŸ £l¤Â‹’ Ïu©lh« f£l¤ £l¤Â‰fhd éçthd £l m¿¡ifia muR jahç¤J tU»wJ. ViH
vëa
k¡fS«,
bghUshjhu¤Âš
ef®¥òu§fëš cŸs eètilªjt®fS«
vëjhf muR kU¤Jt trÂia¥ bgW« tifæš, 1,634 nfho %ghŒ bryéš #¥gh‹ g‹dh£L¡ T£LwÎ Kfikæ‹ ãÂÍjéÍl‹ ‘jäœehL ef®¥òu Rfhjhu¤ £l¤ij’ Ϫj muR brašgL¤Â tU»wJ.
Ϥ£l¤Â‹
ќ,
11
muR
kU¤Jt¡
fšÿç
kU¤JtkidfŸ, kht£l mséyhd 10 kU¤Jtkidfë‹ f£ll§fŸ, ca® bjhêšE£g cgfuz§fŸ cŸë£l kU¤Jt c£f£lik¥ò trÂfŸ nk«gL¤j¥gl cŸsd. tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš
Ϥ£l¤Â‰bfd
100
nfho
%ghŒ
xJ¡ÑL
brŒa¥g£LŸsJ. 101. 2018-2019
M«
M©o‰fhd
tuÎ-bryΤ
£l
kÂ¥ÕLfëš Rfhjhu¤ Jiw¡fhf 11,638.44 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
gŸë¡ fšé 102. mid¤J FHªijfS« gŸëfS¡F¢ brštij cW brŒaΫ, gŸëfëš fšéæ‹ ju¤ij nk«gL¤jΫ Ϫj muR
62 cWÂ ó©LŸsJ. 2016-2017 k‰W« 2017-2018 M« M©Lfëš, 6 bjhl¡f¥ gŸëfŸ òÂjhf¤ Jt§f¥g£LŸsJl‹, 4 bjhl¡f¥ gŸëfŸ
eLãiy¥
gŸëfshfΫ,
169
eLãiy¥
gŸëfŸ
ca®ãiy¥ gŸëfshfΫ, 102 ca®ãiy¥ gŸëfŸ nkšãiy¥ gŸëfshfΫ ju« ca®¤j¥g£LŸsd. 2018-2019 M« M©oš 100 eLãiy¥ gŸëfŸ ca®ãiy¥ gŸëfshfΫ, 100 ca®ãiy¥ gŸëfŸ nkšãiy¥ gŸëfshfΫ ju« ca®¤j¥gL«. nkY«, Ϫj murhš j‰nghJ f©l¿a¥g£LŸs gŸë¡F¢ bršyhj 33,519 FHªijfis 2018-2019 M« M©oš gŸëfëš nr®¡f elto¡if vL¡f¥gL«. 103.
kh¿
tU«
NHèš
v®neh¡»ÍŸs
rthšfis¢
rkhë¥gj‰F, njÁa Ïilãiy¡ fšé thça (CBSE) ghl¤Â£l« cŸë£l gšntW fšé thça ghl¤Â£l§fSl‹ x¥ÕL brŒJ, gŸë¥ ghl¤Â£l§fëš cça kh‰w« brŒa¥g£L tU»wJ. khzt®fëilna ò¤jf§fis¥ go¡F« gH¡f¤ij V‰gL¤j, mid¤J
ca®ãiy¥
gŸëfëY«,
nkšãiy¥
gŸëfëY«
j‰nghJŸs üyf§fŸ òJ¥Ã¡f¥gL«. 2018-2019 M« M©oš, 200 nfho %ghŒ bryéš egh®L t§» cjéÍl‹ gŸëfë‹ c£f£lik¥ò M©o‰fhd
trÂfŸ
nk«gL¤j¥gL«.
tuÎ-bryΤ
c£f£lik¥ig
nk«gL¤j
£l 333.36
2018-2019
kÂ¥ÕLfëš, nfho
%ghŒ
M«
gŸëfëš xJ¡ÑL
brŒa¥g£LŸsJ. gŸëfëYŸs fêtiwfis öŒikahfΫ, Rfhjhu¤JlD«
guhkç¥gj‰fhf,
2017-2018
M«
M©oš
54.50 nfho %ghŒ cŸsh£Á mik¥òfshš tH§f¥g£LŸsJ. Ϥ£l« tU« ãÂah©oY« bjhl®ªJ brašgL¤j¥gL«.
63 104. mid¤J
FHªijfS¡F«
jukhd
fšé
më¡f
nt©L« v‹w c‹dj neh¡f¤Âš, khzt, khzéaU¡F eh‹F Ïiz ÓUilfŸ, ò¤jf¥ igfŸ, fhyâfŸ, ghl¥ ò¤jf§fŸ, neh£L¥ ò¤jf§fŸ k‰W« toéaš bg£ofŸ cŸë£l fšé cgfuz§fŸ, äÂt©ofŸ k‰W« ngUªJ¡ f£lz¢ rYiffis Ϫj
muR
éiyæšyhkš
bjhl®ªJ
tH§»
tU»wJ.
2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš, nk‰T¿a ey¤Â£l§fS¡fhf bkh¤j« 1,653.89 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
muR k‰W« muR cjébgW«
gŸëfëš g¤J, gÂbdh‹W k‰W« g‹åbu©lh« tF¥ò go¡F« khzt,
khzéfë‹
gŸë
Ïilã‰wiy¡
Fiw¥gj‰fhf,
Áw¥ò C¡f¤bjhifahf mid¤J khzt, khzéfS¡F« jyh 5,000 %ghŒ tH§f¥g£L tU»wJ.
Ϥ£l¤Â‰fhf, Ϫj
tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš 313.58 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. 105. khzt, khzéaU¡F fšé f‰Ã¡F« Kiwæid nk«gL¤Jtj‰fhf,
ts®ªJ
tU«
bjhêšE£g¤ij
cfªj
Kiwæš ga‹gL¤j gšntW Ka‰Áfis muR vL¤J tU»wJ. Ïizatê _ykhf¡ f‰F« tF¥giwfŸ (Virtual Classrooms) 770 ca® k‰W« nkšãiy¥ gŸëfëš V‰fdnt ãWt¥g£LŸsd. 3,000 bjhl¡f¥ gŸëfŸ k‰W« eLãiy¥ gŸëfëš 60 nfho %ghŒ bryéš Âw‹äF tF¥giwfŸ (Smart Classrooms) mik¡f¥g£L tU»‹wd. Ϫj ãÂah©oš 3,090 ca®ãiy¥ gŸëfëY«, 2,939 nkšãiy¥ gŸëfëY« 462.60 nfho %ghŒ bryéš 10 Kjš 20 fâåfSl‹ Toa ca® bjhêšE£g MŒtf§fŸ mik¡f¥g£L tU»‹wd. Ïjdhš ca® bjhêšE£g
64 MŒtf« mid¤J muR ca® k‰W« nkšãiy¥ gŸëfëY« brašgLtJ cWÂ¥gL¤j¥gL«. gŸë khzt, khzéaU¡F ko¡fâå
tH§Ftj‰F,
2018-2019
M«
M©o‰fhd
tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš 758 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. 106. ‘midtU¡F«
fšé
Ïa¡f«’
(Sarva
Shiksha
Abhiyan) k‰W« ‘midtU¡F« Ïilãiy¡ fšé Ïa¡f¤Â‹’ (Rashtriya
Madhyamik
Shiksha
Abhiyan)
ќ,
Kªija
M©LfS¡fhd ãYit¤ bjhif, Kiwna 1,312.04 nfho %ghŒ k‰W«
934.10
nfho
%ghia
k¤Âa
muR
ÏJtiu
éLé¡fhj ãiyæY«, Ϥ£l§fis khãy muR bjhl®ªJ bjhŒé‹¿ bt‰¿fukhf¢ brašgL¤Â tU»wJ. 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš midtU¡F« fšé
Ïa¡f¤Â‰fhfΫ,
midtU¡F«
Ïilãiy¡
fšé
Ïa¡f¤Â‰fhfΫ, Kiwna 1,750 nfho %ghŒ k‰W« 850 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsd. ‘FHªijfS¡fhd Ïytr k‰W« f£lha¡ fšé cçik¢ r£l¤ij’ Âw«gl¢ brašgL¤Âl, 2018-2019
M«
M©o‰F
200.70
nfho
%ghŒ
xJ¡ÑL
brŒa¥g£LŸsJ. 107. gŸë¡fšé¤ Jiw¡fhf, 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš 27,205.88 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
65
ca®fšé 108. khãy¤Âš
midtU¡F«
rkkhd
thŒ¥òfSl‹,
Fiwªj bryéš jukhd ca®fšé »il¥gj‰F Ϫj muR äFªj K¡»a¤Jt« më¤J tU»wJ.
ca®fšéia nk«gL¤j muR
vL¤JtU« Ka‰Áfë‹ gydhf, ca®fšéæš 46.90 rjÅj bkh¤j¢ nr®¡if é»j¤ij v£o, eh£onyna Kj‹ik khãy« v‹w ãiyia jäœehL milªJŸsJ. 2017-2018 M« M©oš, 186.87 nfho %ghŒ bryéš v£L òÂa muR fiy k‰W« m¿éaš fšÿçfisÍ«, _‹W òÂa gšfiy¡fHf cW¥ò fiy k‰W« m¿éaš fšÿçfisÍ«, xU òÂa muR gytif bjhêšE£g¡ fšÿçiaÍ«
Jt§f
Ϫj
muR
mDkÂaë¤JŸsJ.
2017-2018 M« M©oš, muR fiy k‰W« m¿éaš fšÿçfëš 271 òÂa ghl¤ £l§fS«, gšfiy¡fHf cW¥ò¡ fšÿçfëš 89 òÂa ghl¤ £l§fS« m¿Kf¥gL¤j¥g£LŸsd.
muR
fiy k‰W« m¿éaš fšÿçfë‹ c£f£lik¥ò trÂfis tY¥gL¤J« 862
tifæš,
tF¥giwfisÍ«,
210 172
nfho
%ghŒ
MŒtf§fisÍ«
bryéš
f£Ltj‰fhd
gâfŸ nk‰bfhŸs¥g£LŸsd. tU« ãÂah©oš, F«gnfhz« muR fiy k‰W« m¿éaš fšÿç, br‹idæš cŸs khãy¡ fšÿçæ‹ é¡nlhçah éL k‰W« Ïuhâ nkç¡ fšÿçæš cŸs
ghu«gçaä¡f
f£ll§fŸ
26
nfho
%ghŒ
bryéš
òJ¥Ã¡f¥gL«. 109. fšéæš
Ëj§»a
FL«g§fëèUªJ
ca®fšé
gæY« khzt, khzéfis C¡Fé¡F« neh¡f¤Jl‹, Kjš jiyKiw g£ljhç khzt, khzéfS¡F fšé¡ f£lz¤ij munr ÂU«g tH§F« £l¤ij Ϫj muR brašgL¤Â tU»wJ.
66 Ϥ£l¤Â‹ Ñœ, 2017-2018 M« M©oš 2.17 Ïy£r« khzt, khzéfŸ gadilªJŸsd®.
2018-2019 M« M©o‰fhd
tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš Ï¤Â£l¤Â‰fhf 682.87 nfho %ghŒ
xJ¡ÑL
tH§f¥g£L
brŒa¥g£LŸsJ.
tU«
bjhF¥ò
gšfiy¡fHf§fS¡F
ešif¤
bjhif
flªj
gy
tUl§fshf kh‰¿aik¡f¥gléšiy. vdnt, 2018-2019 M« M©L Kjš Ϫj bjhF¥ò ešif¤ bjhif òÂa fz¡Ñ£o‹go kh‰¿aik¡f¥gL«. m©zhkiy gšfiy¡fHf¤Â‰F 250 nfho %ghŒ
c£gl,
tH§Ftj‰fhf,
mid¤J¥ 2018-2019
gšfiy¡fHf§fS¡F« M«
M©o‰fhd
khåa«
tuÎ-bryΤ
£l kÂ¥ÕLfëš, 500.65 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš ca®fšé¤
Jiw¡fhf
4,620.20
nfho
%ghŒ
xJ¡ÑL
brŒa¥g£LŸsJ.
ÏisP® ey‹ k‰W« éisah£L nk«ghL 110. el¥ò M©oš njÁa, r®tnjr mséš éUJfŸ bt‹w Åu®fS¡F«, mt®fsJ gæ‰We®fS¡F« 5.52 nfho %ghŒ C¡f¤bjhifahf tH§f¥g£LŸsJ. ‘jäœehL cl‰fšé k‰W« éisah£L¥ gšfiy¡fHf¤Âš’ 13.12 nfho %ghŒ bryéš, éisah£L cæç ÏaªÂuéaY¡fhd (Sports Biomechanics) Áw¥ò ika¤ij muR cUth¡» tU»wJ.
2018-2019 M«
M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš, ÏisP® ey‹ k‰W« éisah£L nk«gh£L¤ Jiw¡bfd 191.18 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
67
MÂ Âuhél® k‰W« gH§Foæd® ey‹ 111. j‰nghJ, 98,539 khzt, khzéa® ga‹bgW« tifæš 1,324
MÂ
Âuhél®
éLÂfS«,
ga‹bgW«
tifæš
42
2,782
khzt,
gH§Foæd®
ey
khzéa® éLÂfS«,
27,652 khzt, khzéaUl‹ 314 muR gH§Foæd® c©L ciwél¥ gŸëfS« (Government Tribal Residential Schools) khãy¤Âš Ïa§» tU»‹wd.
Ï¥gŸëfëY«, éLÂfëY«
mo¥gil trÂfis nk«gL¤J« tifæš, òÂa f£ll§fis muR f£o tU»wJ. Ïij¤ bjhl®ªJ, 2018-2019 M« M©oš, 46 nfho %ghŒ bryéš 19 éLÂfS¡F òÂa f£ll§fŸ f£l¥gL«. gŸë éL khzt®fS¡fhd czΡ f£lz¤ij khj« x‹¿‰F 755 %ghæèUªJ 900 %ghahfΫ, fšÿç éL khzt®fS¡fhd
czΡ
f£lz¤ij
khj«
x‹¿‰F
875 %ghæèUªJ 1,000 %ghahfΫ, 2017-2018 M« M©oš Ϫj muR
ca®¤Â
tH§»aJ.
2018-2019
M«
M©o‰fhd
tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš éLÂfS¡fhd f£ll§fŸ f£l 32.20 nfho %ghÍ«, czΡ f£lz§fS¡fhf 118.48 nfho %ghÍ« xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsd. 112. 2017-2018 M« M©oš, gŸë¡fšé cjé¤bjhif¤ (Pre-Matric Scholarship) £l¤Â‹ Ñœ 3.60 Ïy£r« khzt, khzéfS¡F
98
nfho
%ghŒ
tH§f¥g£LŸsJ.
k¤Âa
1,546.88
ãYit¤
nfho
ãiyæY«, ca®fšéia¤
%ghŒ
v›éj¤
fšé
muÁläUªJ
jäœeh£o‰F
bjhifahf
tunt©oÍŸs
jilÍä‹¿
bjhlU«
cjé¤bjhifahf
tifæš
khzt,
khzéfŸ
ca®fšé¡fhd
cjé¤bjhifia (Post-Matric Scholarship) Ϫj muR bjhl®ªJ
68 tH§»
tU»wJ.
ca®fšé¡fhd
cjé¤bjhif
tH§F«
£l¤Â‹ _y« 2017-2018 M« M©oš, 8.75 Ïy£r« khzt, khzéfŸ gadilªJŸsd®.
2018-2019 M« M©o‰fhd
tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš gŸë¡fšé cjé¤bjhif¤ £l¤Â‹ Ñœ 129.16 nfho %ghÍ«, ca®fšé¡fhd cjé¤bjhif tH§F«
£l¤Â‹
brŒa¥g£LŸsd.
ќ
1,838.24
nfho
%ghͫ
xJ¡ÑL
2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ
£l kÂ¥ÕLfëš, 71.01 nfho %ghŒ éiyæšyh äÂt©ofŸ tH§F« £l¤Â‰fhfΫ, 150 nfho %ghŒ k¤Âa Áw¥ò cjé¤ Â£l¤Â‰fhfΫ
xJ¡ÑL
brŒa¥g£LŸsd.
MÂ
Âuhél®
FoæU¥òfëš mo¥gil trÂfis nk«gL¤j nt©oaj‹ mtÁa«
fUÂ,
2018-2019
M«
M©L
Kjš
Cuf
cŸsh£ÁfS¡F tH§F« g»®Î ãÂæš, M©LnjhW« 100 nfho %ghŒ jåahf xJ¡», M Âuhél® FoæU¥òfëš mo¥gil trÂfis nk«gL¤J« gâfŸ nk‰bfhŸs¥gL«. 113. ‘xU§»izªj gH§Foæd® nk«gh£L¤ £l¤Â‹’ Ñœ gH§Foæd® gFÂfëš gšntW c£f£lik¥ò nk«gh£L¥ gâfŸ k‰W« tUthŒ cUth¡F« elto¡iffS¡F M©LnjhW« 50
nfho
tU»‹wd.
%ghŒ
xJ¡f¥g£L,
gâfŸ
nk‰bfhŸs¥g£L
2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ bryΤ £l
kÂ¥ÕLfëš, MÂÂuhél® ey¤ Jiw¡bfd 3,207.04 nfho %ghÍ«, gH§Foæd® ey¤ Jiw¡bfd 333.82 nfho %ghÍ« xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsd.
69
ÉgL¤j¥g£nlh®, äfΫ ÉgL¤j¥g£nlh® k‰W« Ó®kuÃd® ey‹ 114. ÉgL¤j¥g£nlh®,
äfΫ
ÉgL¤j¥g£nlh®
k‰W«
Ó®kuÃdç‹ eyid¥ ngâ, mt®fis nk«gL¤Jtš Ϫj muR cWÂnahL cŸsJ. gÂbdh‹wh«
muR k‰W« muR cjébgW« gŸëfëš
tF¥ò
ÉgL¤j¥g£nlh®
gæY«
k‰W«
ÉgL¤j¥g£nlh®,
Ó®kuÃd
khzt,
äfΫ
khzéaU¡F
éiyæšyh äÂt©ofis¤ bjhl®ªJ tH§f, 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš 229.98 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. fŸs®
Óuik¥ò¥
egh®L t§»æ‹ flDjéÍl‹
gŸëfë‹
c£f£lik¥ò
trÂfis
nk«gL¤Jtj‰fhf, 2017-2018 M« M©oš murhš 13.07 nfho %ghŒ mDk¡f¥g£L, Ïj‰fhd gâfŸ eilbg‰W tU»‹wd. 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš, éLÂfŸ
f£Ltj‰fhf
20.10
nfho
%ghͫ,
czΡ
f£lz¤Â‰fhf 80.37 nfho %ghÍ« xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsd. 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš, ÉgL¤j¥g£nlh®, äfΫ ÉgL¤j¥g£nlh® k‰W« Ó®kuÃd® ey¤ Jiw¡fhf 972.86 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
bjhêyhs® ey‹ 115. jäœehL f£Lkhd¤ bjhêyhs® ey thça« c£gl, 17 mik¥òrhuh bjhêyhs® ey thça§fŸ khãy¤Âš cŸsd. f£Lkhd¤ bjhêyhs® ey thça¤Âš, Ãw khãy§fëèUªJ gâòça tªJ gÂÎ brŒJŸs 17,949 òy« bga®ªj cW¥Ãd®fŸ c£gl, khãy¤Âš ÏJtiu 68.52 Ïy£r« bjhêyhs®fŸ gšntW
70 mik¥òrhuh bjhêyhs® ey thça§fëš gÂÎ brŒJŸsd®. 2017-2018 M« M©oš, mik¥òrhuh bjhêyhs® ey thça§fë‹ cW¥Ãd®fS¡F 54.38 nfho %ghŒ mséyhd ey cjéfŸ tH§f¥g£LŸsd. cjéfŸ
Ϫeythça§fëš gÂÎ brŒtijÍ« ey
bgWtijͫ
cUth¡f¥g£L
vëjh¡F«
ga‹gL¤j¥g£L
tifæš
Ïizajs«
tU»wJ.
mik¥òrhuh
bjhêyhs® ey thça§fS¡F khåa« tH§f Ϫj tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš 87.80 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
r_f¥ ghJfh¥ò 116. k¡fŸ
ey«
ngQtš
K‹khÂç
murhf
cŸs
Ϫj muR, KÂnah®, fztid ÏHªj bg©fŸ, Mjut‰nwh®, kh‰W¤ ÂwdhëfŸ k‰W« ÂUe§iffŸ ngh‹w rKjha¤Âš vëš ghÂ¥ò¡FŸshf¡Toa eètilªj ÃçédU¡F r_f¥ ghJfh¥ò cjé¤ bjhifahf khjªnjhW« 1,000 %ghŒ
tH§»
tU»wJ. Ϥ£l¤Âš j‰nghJ 29.18 Ïy£r« eg®fŸ ga‹bg‰W tU«
ãiyæš,
é©z¥gjhu®fS«
j‰nghJ
ãYitæYŸs
ga‹bgW«
tifæš
jFÂahd
xUKiw
Ô®thf,
Ϥ£l¤Â‹ Ñœ gadhëfë‹ v©â¡if 29.80 Ïy£rkhf ca®¤j¥gL«.
Ïjdhš,
mid¤J
jFÂahd
eg®fS«
r_f¥ ghJfh¥ò cjé¤bjhifia¥ bgw têtif V‰gL«. Ϫj tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš, r_f¥ ghJfh¥ò cjé¤ bjhif tH§F«
£l¤Â‰fhf
brŒa¥g£LŸsJ.
3,881.66
nfho
%ghŒ
xJ¡ÑL
71
bg©fŸ k‰W« FHªijfŸ ey‹ 117.
òu£Á¤
jiyé
m«kh
mt®fshš
bjhl§f¥g£l
‘bjh£oš FHªij £l«’, ‘bg© FHªijfŸ ghJfh¥ò¤ £l«’, ngh‹w Ϫj muÁ‹ K‹ndho¤ £l§fŸ, bg© ÁR¡bfhiy k‰W« bg©FHªij fU¡fiy¥ò ngh‹wt‰iw¡ Fiw¥gj‰F fârkhd g§fë¤ÂU¡»‹wd. tuÎ-bryΤ
£l
2018-2019 M« M©o‰fhd
kÂ¥ÕLfëš,
Ϥ£l§fS¡fhf
140.50 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. ÂUkz cjé¤ Â£l§fë‹ Ñœ, ÂUkh§fša¤Â‰fhf v£L »uh« j§f« k‰W« g£ljhç mšyhjt®fS¡F 25,000 %ghÍ«, g£ljhç mšyJ g£la¥go¥ò nj®¢Á bg‰wt®fS¡F 50,000 %ghÍ« tH§f¥g£L tU»wJ.
2018-2019
M«
M©o‰fhd
tuÎ-bryΤ
£l kÂ¥ÕLfëš, mid¤J ÂUkz cjé¤ Â£l§fS¡fhf 724 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. 118. ciH¡F« kfëU¡fhd ‘m«kh ÏUr¡fu thfd khåa ãÂÍjé¤ Â£l«’, kh©òäF Kjyik¢r® mt®fŸ K‹åiyæš kh©òäF ghuj¥ Ãujk® mt®fshš, flªj 24.02.2018 m‹W bjhl§» it¡f¥g£lJ.
Ïj‹go xU gadhë¡F ÏUr¡fu
thfd¤Â‹ éiyæš 50 rjÅj¤ bjhif mšyJ mÂfg£rkhf 25,000 %ghŒ tiu khåakhf tH§f¥gL»wJ. M©oš,
xU
Ïy£r«
gadhëfëš
khåa¤bjhif tH§f¥g£LŸsJ.
2017-2018 M«
5,306
kfëU¡F
2018-2019 M« M©oš
vŠÁÍŸs gadhëfSl‹ TLjyhf xU Ïy£r« gadhëfŸ Ϥ£l¤Âš gadilt®. Ϫj tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš, Ϥ£l¤Â‰fhf 250 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
72 119. ‘òu£Á¤
jiyt®
v«.í.M®.
r¤JzΤ
£l«’
43,143 r¤JzÎ ika§fŸ _y« bjhl®ªJ brašgL¤j¥gL«. 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš, r¤JzΤ £l¤Â‰F 1,747.72 nfho %ghÍ«, ‘xU§»izªj FHªijfŸ
nk«gh£L¤
£l¤Â‰F’ 2,146.30
nfho
%ghͫ
xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsd. ‘xU§»izªj FHªij ghJfh¥ò¤ £l¤Â‹’ Ñœ, 100.71 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš, r_f
ey¤
Jiw¡fhf
5,611.62
nfho
%ghŒ
xJ¡ÑL
brŒa¥g£LŸsJ.
muR mYty®fŸ k‰W« XŒñÂa®fŸ ey‹ 120. mYty®fŸ 2017
M«
muR¥
M©L,
FGé‹ m¡nlhg®
gâahs®fS¡fhd
m¿¡ifæ‹
mo¥gilæš,
khj«
njÂ
1-M«
r«gs§fS«
Kjš,
gofS«,
XŒñÂajhu®fS¡fhd XŒñÂa§fS« ÂU¤j¥g£L, ca®¤Â tH§f¥g£LŸsd. mséš
Ϫj¤ ÂU¤j¤Âdhš, 14,718.90 nfho %ghŒ
M©blh‹¿‰F
V‰g£LŸsJ.
Ϫj
muR¡F tuÎ-bryΤ
TLjš
bryéd«
£l¤Âš,
muR¥
gâahs®fS¡fhd òÂa kU¤Jt¡ fh¥Õ£L¤ £l¤Â‰fhfΫ, XŒñÂajhu®fS¡fhd
òÂa
kU¤Jt¡
fh¥Õ£L¤
£l¤Â‰fhfΫ, Ãßäa¤ bjhif brY¤Jtj‰fhf, Kiwna 260 nfho %ghÍ«, 126.25 nfho %ghÍ« xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsd. XŒñÂa« k‰W« Ãw XŒÎfhy¥ gy‹fS¡fhf, 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš 25,362.20 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
73
Ïy§if¤ jäœ mfÂfŸ ey‹ 121. mfÂfŸ Kfh«fëš thG« Ïy§if¤ jäH®fS¡F r_f¥ ghJfh¥ò¤ £l§fŸ, ÂUkz cjé¤ Â£l§fŸ k‰W« kU¤Jt¡ fh¥Õ£L¤ £l« ngh‹w gšntW ey¤Â£l§fisÍ« Ú£o¤J Ϫj muR tH§» tU»wJ. 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš, Ïy§if¤ jäœ mfÂfŸ eyD¡fhf 109.42 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
kh‰W¤ ÂwdhëfŸ ey‹ 122. kh‰W¤ ÂwdhëfS¡fhf 435 Áw¥ò¥ gŸëfisÍ« 42 bjhê‰gæ‰Á ãiya§fisÍ« Ϫj muR el¤Â tU»wJ. 2016 M« M©L kh‰W¤ Âwdhëfë‹ cçikfŸ r£l¤Â‹go, khãy mséš kh‰W¤ ÂwdhëfS¡fhd ãÂa« 10 nfho %ghŒ xJ¡Ñ£oš
cUth¡f¥gL«.
ghJfh¥ghd
thœ¡ifia
thH
têbrŒa, mt®fS¡F¤ njitahd ey¤Â£l§fis totik¡f VJthf,
khãy
mséyhd
fz¡bfL¥ig
el¤Â,
kh‰W¤
ÂwdhëfS¡fhd juÎjs« cUth¡f¥gL«. 2017-2018 M« M©oš,
jir¢
ÁijÎ
k‰W«
g¡fthj¤jhš
if,
fhš
gh¡f¥g£l 1,000 eg®fS¡F nkh£lh® bghU¤j¥g£l efU« t©ofŸ Kj‹Kiwahf mDk¡f¥g£lJ. tU« ãÂah©oš 13 nfho %ghŒ bryéš nkY« 2,000 gadhëfS¡F nkh£lh® bghU¤j¥g£l efU« t©ofŸ tH§f mDk më¡f¥gL«. nkY« 2,000 kh‰W¤ ÂwdhëfS¡F 12 nfho %ghŒ bryéš Ïiz¥ò¢ r¡fu§fŸ bghU¤j¥g£l °T£l®fŸ tH§f¥gL«. kh‰W¤ ÂwdhëfS¡fhd Ra ntiythŒ¥Ãid C¡Fé¡f, mt®fS¡F
tH§f¥g£L
tU«
éë«ò
cjé¤bjhif
74 10,000 %ghæèUªJ 25,000 %ghahf ca®¤j¥gLtnjhL, j‰nghJ M©o‰F
1,000
ÏUkl§fhf
gadhëfS¡F
ca®¤Â,
2,000
cjé
tH§f¥gLtij
gadhëfS¡F
tH§f¥gL«.
kh‰W¤ ÂwdhëfŸ ey¤Jiw¡F, 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš 545.21 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
ÁWgh‹ikæd® ey‹ 123. »¿°jt njthya§fis¥ guhkç¤J¥ òJ¥Ã¡f khåa« tH§F«
£l«,
2016-2017
m¿Kf¥gL¤j¥g£lJ.
M«
M©oš
Ϫj
murhš
2017-2018 M« M©L Kjš jäœehL
t¡~ò thça¤Â‰F tH§f¥g£L tU« M©L khåa¤ bjhif xU nfho %ghæèUªJ Ïu©L nfho %ghahf ca®¤j¥g£LŸsJ. br‹id t¡~ò thça¤Â‰F¢ brhªjkhd Ïl¤Âš, ntiy¡F¢ bršY« ϰyhäa rKjha¤ij¢ rh®ªj bg©fŸ j§Ftj‰fhf, kfë® éL x‹W muR ãÂÍjéÍl‹ tU« ãÂah©oš f£l¥gL«.
2017-2018
M«
bghUshjhu nk«gh£o‰fhf,
M©oš, 5,699
ÁWgh‹ikædç‹
gadhëfS¡F jäœehL
ÁWgh‹ikæd® bghUshjhu nk«gh£L ãWtd« _y« 28.52 nfho %ghŒ
msé‰F
flDjé
Ϫj
murhš
tH§f¥g£LŸsJ.
tU« ãÂah©oš, ÁWgh‹ikædç‹ bghUshjhu nk«gh£o‰fhf, 35
nfho
%ghŒ
flDjéahf
jäœehL
bghUshjhu nk«gh£L ãWtd« tH§F«.
ÁWgh‹ikæd®
75
ghf« - M tuÎ-bryΤ £l¤Â‰fhd ã Mjhu§fŸ kh©òäF nguit¤ jiyt® mt®fns, 124. 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l¤Âš fâ¡f¥g£LŸs bryéd§fis nk‰bfhŸtj‰F¤ njitahd ã Mjhu§fis¥ g‰¿ Ïå és¡f éiH»nw‹. 125. khãy¤Â‹
tUthŒ
tuéd§fëš
äf
K¡»a
Mjhukhf khãy¤Â‹ brhªj tç tUthŒ és§F»wJ. eh‹ K‹ng
F¿¥Ã£lJ
nghš,
njÁa
k‰W«
khãy
mséyhd
bghUshjhu nj¡f ãiy kh¿ äjkhd mséš bghUshjhu« ts®ªJ tUtjhš, khãy¤Â‹ brhªj tç tUthŒ ts®¢ÁæY« Ïj‹ gy‹ rhjfkhf ÏU¡F« vd v®gh®¡f¥gL»wJ. 126. khãy¤Â‹ brhªj tç tUthæš tâf tçfŸ K¡»a g§F t»¡»wJ. bghU£fŸ k‰W« nritfŸ tçæ‹ Ñœ, khãy bghU£fŸ
k‰W«
nritfŸ
khãy§fS¡»ilnaahd
tçiaÍ«
xU§»izªj
(SGST)
bghU£fŸ
k‰W«
nritfŸ tçiaÍ« (IGST) tâf tç tUthæš xU gFÂahf khãy« bg‰W tU»wJ.
bghU£fŸ k‰W« nritfŸ tç
ÏH¥Õ£L¤ bjhifia, k¤Âa muR khåakhf éLé¥gjhš, mJ cjé
khåa§fë‹
ќ
fz¡»l¥gL»wJ.
bg£nuhš,
Orš M»at‰¿‹ Ûjhd é‰gid tç, kJghd é‰gidæ‹ Ûjhd
tç
M»ait
tâf
tçfëš
K¡»a tUthŒ tuéd§fŸ MF«. bfh©L,
2017-2018
M«
M©L
bgw¥gL«
Ãw
Ït‰iw mo¥gilahf¡ ÂU¤j
kÂ¥ÕLfëš
76 75,264.99 nfho %ghÍ«, 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš 86,858.59 nfho %ghÍ« tâf tçfë‹ Ñœ tUthahf¥ bgw¥gL« vd fâ¡f¥g£LŸsJ. 127. khãy Ma¤Ô®itfëš cŸs Fiwthd ts®¢Áia¡ fU¤Âš bfh©L, Ïj‹ tUthŒ tuéd« 2017-2018 M« M©o‰fhd ÂU¤j kÂ¥ÕLfëš 6,488.41 nfho %ghahfΫ, 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš 6,997.83 nfho %ghahfΫ ÏU¡F« vd v®gh®¡f¥gL»wJ. ãy¤Â‹ têfh£o kÂ¥ò Fiw¡f¥g£L, g¤Âu¥gÂΡ f£lz« ca®¤j¥g£lj‹ éisthf, K¤Âiu¤jhŸ k‰W« g¤Âu¥gÂΡ f£lz§fë‹
ќ
bgw¥gL« tUthŒ tuéd§fëš XusÎ
ts®¢Á fhz¥gL»wJ. Ïj‹go, 2017-2018
M« M©o‰fhd
ÂU¤j kÂ¥ÕLfëš 9,806.97 nfho %ghÍ«, 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš 10,935.67 nfho %ghÍ«, K¤Âiu¤jhŸ k‰W« g¤Âu¥gÂΡ f£lz§fë‹ Ñœ bgw¥gL« tUthahf kÂ¥Ãl¥g£LŸsJ. 2018-2019
M©oš
thfd§fŸ Ûjhd tç tUthŒ 6,211.74 nfho %ghahf ÏU¡F« vdΫ fâ¡f¥g£LŸsJ. 128. nk‰f©l fâ¥òfë‹ mo¥gilæš, 2017-2018
M«
M©o‰fhd ÂU¤j kÂ¥ÕLfëš khãy¤Â‹ brhªj tç tUthŒ tuéd§fŸ
98,693.24
nfho
%ghahf
ÏU¡F«
vdΫ,
2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš 1,12,616.41 nfho %ghahf ÏU¡F« vdΫ fâ¡f¥g£LŸsJ. 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš khãy¤Â‹ brhªj tçašyhj tUthahf 11,301.11 nfho %ghŒ kÂ¥Ãl¥g£LŸsJ.
77 129. gÂdh‹fhtJ khãy§fS¡F
ã¡
Ïilæyhd
FGé‹ k¤Âa
gçªJiufë‹ tçfë‹
go,
g»®éš,
jäœeh£o‰fhd g§F 4.969 rjÅj¤ÂèUªJ 4.023 rjÅjkhf Fiw¡f¥g£lj‹ bjhl®ªJ fhy¤Âš
éisthf,
gh¡f¥g£L
khãy¤Â‹
tU»wJ.
khãy§fS¡fhd
ãÂ
Mjhu§fŸ
gÂdh‹fhtJ ãÂ¥
g»®Î¥
ã¡FG g§if
32 rjÅj¤ÂèUªJ 42 rjÅjkhf ca®¤Âajhš, k¤Âa muR bghW¥ng‰F« £l§fëš jdJ g§if k¤Âa muR fârkhf¡ Fiw¤JŸsJ. Ϫj ãÂ¥ g»®é‹ ca®thš jäœehL TLjš ã Mjhu¤ij¥ bgwhj ãiyæš, k¤Âa muÁ‹ £l§fS¡F khãy muR jdJ brhªj tUthæèUªJ TLjyhf¢ bryél nt©oa ãiy V‰g£LŸsJ. 130. x›bthU M©L« ruhrçahf 15 rjÅj mséš k¤Âa muÁ‹ tç tUthŒ mÂfç¡»‹w ãiyæš, k¤Âa tçfëš khãy§fS¡fhd g»®Î« mnj mséš mÂfç¥gJ Ïašò. våD«, 2010-2011 M« M©L Kjš 2014-2015 M« M©L tiuæyhd gÂ_‹whtJ ã¡ FG fhyf£l¤Âš, 72,070 nfho %ghahf gçªJiu¡f¥g£l jäœeh£o‰fhd g»®Î, 2015-2016 M« M©L Kjš 2019-2020 M« M©L tiuæyhd Iªjh©L fhy¤Âš, bkh¤j« 1.59 Ïy£r« nfho %ghŒ jäœeh£o‰F »il¡F«
v‹W
gÂdh‹fhtJ
ã¡FG
gçªJiu¤jJ.
gÂ_‹whtJ ã¡FG fhy¤ij x¥ÃLifæš, gÂdh‹fhtJ ã¡FG fhy¤Âš jäœeh£o‰F 121 rjÅj ca®nt »il¤JŸs ãiyæš, mid¤ÂªÂa mséš ruhrçahf 173 rjÅj ca®it khãy§fŸ bg‰WŸsd. gÂ_‹whtJ ã¡FG fhy¤Âš jäœehL bg‰Wtªj
msényna
ãÂ¥
g»®Î
bg‰W
tªj f®ehlfh,
78 kAhuhZ£uh, xorh, Ïuh#°jh‹ M»a khãy§fŸ, Kiwna 198, 191, 166, k‰W« 157 rjÅj ca®Îfis j‰nghJ bg‰WŸsd. nkY«, ϪãÂ¥ g»®Î msÎ Tl, gÂdh‹fhtJ ã¡ FGé‹ gçªJiufns m‹¿, c©ikæš khãy« Ïijél¡ Fiwthd msényna
ãÂÍjéæid¥
bgW»wJ.
cjhuzkhf,
gÂdh‹fhtJ ã¡FG fhy¤Â‹ Kjš _‹W M©Lfëš, mjhtJ 2015-2016, 2016-2017 k‰W« 2017-2018 M©Lfëš, bkh¤j«
81,570
72,234.28
nfho
nfho %ghŒ
%ghŒ
gçªJiu¡f¥g£oUªj
k£Lnk
jäœeh£o‰F
nghJ«,
»il¡F«.
gÂ_‹whtJ ã¡FGé‹ Kjš _‹W M©L fhy¤njhL x¥ÃLifæš, gÂdh‹fhtJ ã¡FG fhy¤Âš 89.35 rjÅj ca®it k£Lnk jäœehL bg‰WŸsJ. Mdhš, mid¤ÂªÂa mséš Ïªj ca®Î ruhrçahf 134.02 rjÅjkhf cŸsJ. mnj rka«, f®ehlfh 155.14, xU§»izªj MªÂuh 127.59, kAhuhZ£uh 148.93,
F#uh¤
137.70,
nfush 149.82
rjÅj«
ca®Îfis¥
bg‰WŸsd. jäœeh£o‰F Ï›thW ÏiH¡f¥g£l mÚÂia¢ rçbrŒant, Áw¥ò cjé khåa« tH§f jå¥g£l xJ¡ÑL më¡FkhW k¤Âa muir eh« tèÍW¤Â tU»nwh«.
Mdhš,
k¤Âa muR rhjfkhd gš VJ« ÏJtiu më¡féšiy. Ït‰¿‹ mo¥gilæš, 2017-2018 M« M©o‰fhd ÂU¤j kÂ¥ÕLfëš
27,099.72
nfho
%ghahfΫ,
2018-2019
M«
M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš 31,707.09 nfho %ghahfΫ k¤Âa tçfëš g§F ÏU¡Fbkd kÂ¥Ãl¥g£LŸsJ. mij¥ nghynt, bghU£fŸ k‰W« nritfŸ tç ÏH¥Õ£L¤ bjhif c£gl, k¤Âa muÁläUªJ bgw¥gL« cjé khåa§fŸ, 2017-2018 19,264.60
M«
M©o‰fhd
nfho %ghahfΫ,
ÂU¤j
2018-2019 M«
kÂ¥ÕLfëš M©o‰fhd
79 tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš 20,626.87 nfho %ghahfΫ fâ¡f¥g£LŸsJ.
ãÂãiy¡ F¿pLfŸ 131. 2017-2018
M«
M©o‰fhd
ÂU¤j
kÂ¥ÕLfëš,
khãy¤Â‹ bkh¤j tUthŒ tuÎfŸ 1,55,824.70 nfho %ghahfΫ, tUthŒ¢ bryéd§fŸ 1,74,194.97 nfho %ghahfΫ, Ïj‹ éisthf tUthŒ¥ g‰wh¡Fiw 18,370.27 nfho %ghahfΫ ÏU¡Fbkd
fâ¡f¥g£LŸsJ.
j‰nghJ
tH§f¥g£LŸs
CÂa ca®itÍ« fz¡»š bfh©L, 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš r«gs§fŸ k‰W« gofS¡fhf 52,171.18
nfho
%ghͫ
XŒñÂa«
k‰W«
Ïju
XŒÎfhy¥
gy‹fS¡fhf 25,362.20 nfho %ghÍ« xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. vdnt,
2018-2019
M«
M©oš
bkh¤j
tUthŒ
tuÎfŸ
1,76,251.48 nfho %ghahfΫ, bkh¤j tUthŒ¢ bryéd§fŸ 1,93,742.06 nfho %ghahfΫ, Ïjdhš tUthŒ¥ g‰wh¡Fiw 17,490.58 nfho %ghahfΫ ÏU¡F« vd kÂ¥Ãl¥g£LŸsJ. 132. 2018-2019 28,282.76
nfho
M«
M©oš,
%ghahfΫ,
_yjd¢
mjdhš
ãÂ¥
bryéd« g‰wh¡Fiw
44,480.73 nfho %ghahfΫ ÏU¡FbkdΫ, ÏJ khãy¤Â‹ bkh¤j
c‰g¤Â
k¥Ú
fâ¡f¥g£LŸsJ.
2.79
rjÅjkhf
mDk¡f¥g£l
ÏU¡FbkdΫ ãfu¡
fl‹fŸ
47,887.59 nfho %ghahf ÏU¥ÃD«, 2018-2019 M« M©oš 43,962.48
nfho
%ghŒ
c¤njÁ¡f¥g£LŸsJ. khj«
31
M«
njÂ
tiu
k£L«
ãfu¡
fl‹
bgw
M©L
kh®¢
Ïjdhš,
2019
M«
m‹W,
ãfu
ãYit¡
fl‹fŸ
80 3,55,844.84 nfho %ghahf ÏU¡F«.
khãy bkh¤j c‰g¤Â
k¥Ú Ϫj ãYit¡ fl‹ msÎ 22.29 rjÅjkhf ÏU¡F« v‹gjhš, mDk¡f¥g£l 25 rjÅj msé‰F c£g£nl fl‹ msÎ ÏU¡F« v‹gij¤ bjçé¤J¡ bfhŸ»nw‹. 133. Ϫj ãÂãiy m¿¡ifæ‹ Ïiz¥ghf Ïil¥g£l fhy ãÂ
ãytu¤
£l«
Ïiz¡f¥g£LŸsJ.
Ïjid
ãÂãiy
m¿¡ifæ‹ xU gFÂahf¡ fU mitæš go¡f¥g£ljhf vL¤J¡ bfhŸs nt©L»nw‹. 134. ey¤Â£l§fis¢
brašgL¤Jtš
k¡fS¡fhd
v®gh®¥òfŸ ToÍŸsJ v‹gij eh§fŸ e‹F m¿ªJŸnsh«. våD«, ã Mjhu§fëY«, bjhl®ªJ ãyé tU»wJ. rthšfshf £l¤ijÍ«,
ÏUªj
Ϥjifa NœãiyæY«, bgU¤j
Ïu©L
CÂa¤
brašgL¤ÂÍŸsJ.
ãÂãiyæY« Áukkhd Nœãiy
K¡»a
£l§fshd
ÂU¤j§fisÍ«
Ϫj
cjŒ muR
fUnkf§fS¡»ilna bj‹gL« btŸë¡
щW ä‹diy¥ ngh‹W, bghUshjhu ts®¢Á¡fhd m¿F¿fŸ j‰nghJ bj‹gl Mu«Ã¤JŸsd. Ϫj¥ bghUshjhu ts®¢Áahš khãy¤Â‹ ã Mjhu§fŸ nk«g£L, cjŒ £l¤jhY«, CÂa¤ ÂU¤j§fshY« V‰g£l TLjš bryéd¤jhš cUthd Ϫj tUthŒ¥
g‰wh¡Fiw,
tU«
ãÂ
M©Lfëš
go¥goahf¡
FiwÍ« vd v®gh®¡f¥gL»wJ. Ïj‹ éisthf, bgw¥gL« fl‹ msÎ Fiw¡f¥g£L, ey¤Â£l§fŸ k‰W« ts®¢Á¡fhd bryéd§fS¡fhd ã Mjhu§fŸ TLjyhf¡ »il¡F«. Ïj‹_y«, khãy¤Â‹ bghUshjhu nk«ghL Jçj¥gL¤j¥g£L, tskhd jäHf« v‹w F¿¡nfhis eh« v£l ÏaY« v‹gij bjçé¤J¡ bfhŸ»nw‹.
81 kh©òäF nguit¤ jiyt® mt®fns, 135. I«gJ
M©LfS¡F
K‹d®,
1967
M«
M©L
kh®¢ khj« 6-M« njÂa‹W, jäêd¤Â‹ j‹åfu‰w jiyt® ngu¿P®
m©zh
bghW¥ng‰W
mt®fŸ
Âuhél
jäœeh£o‹
M£Á¡F
é¤Â£lh®.
Kjyik¢ruhf Áy
muÁaš
ék®rf®fŸ Âuhél M£Áia FW»a f©nzh£l¤Jl‹ Fiw T¿ K‰¿Y« jtwhd, c©ik¡F khwhd Ãu¢rhu¤ij brŒJ tU»‹wd®. mt®fŸ Âuhél Ïa¡f¤ij mê¤J élyh« v‹W gfš fdÎ f©L tU»‹wd®. éU«òtJ,
flªj
I«gJ
mt®fS¡F eh‹ bjçé¡f
M©Lfëš,
eh£onyna
k‰w
khãy§fis¡ fh£oY« Áw¥ghf K‹nd¿, gšntW r_fbghUshjhu TWfëš khbgU« K‹nd‰w¤ijÍ« ts®¢ÁiaÍ« jäœehL f©LŸsJ v‹gij¤jh‹. trÂfis
më¥gÂY«
ghJfh¥ò,
kåjts
bghUshjhu
k¡fS¡F mo¥gil
rç, bghJ Rfhjhu«, fšé, r_f¥ nk«gh£L¡
ts®¢ÁfëY«
F¿pL,
rç,
bjhêš
jäœehL
k‰W«
f©LŸs
K‹nd‰w¤ij, kdrh£Á cŸs vªj eguhY« kW¡f ÏayhJ. jäœehL f©LŸs ts®¢Áia¥ g‰¿ nghfyh«, K¡»a
Mdhš, F¿pLfis
éU«ò»nw‹.
neu¤Â‹ k£L«
m©ikæš,
eh‹ ngÁ¡ bfh©nl mUik
ϧF ãÂ
fUÂ
F¿¥Ã£L¡
Mnah¡
XçU Tw
btëæ£LŸs
khãy§fS¡»ilnaahd Rfhjhu¡ F¿pLfëš ÏªÂahényna jäœehL _‹whtJ Ïl¤Âš cŸsjhf¡ F¿¥Ãl¥g£LŸsJ; ca®fšé¡fhd khzt® nr®¡ifæš ÏªÂahényna jäœehL Kjèl¤Âš cŸsJ. 1973-1974 M« M©oš, tWik¡ nfh£o‰F¡ Ñœ 54.88 rjÅj k¡fŸ eh£oš ÏUªjd®. mnj fhyf£l¤Âš,
82 jäœeh£oš Ϫj msÎ 54.94 rjÅj«
MF«.
Mdhš,
2011-2012 M« M©o‹ njÁa khÂç fz¡bfL¥Ã‹ go, Ϫj F¿pL njÁa mséš 21.92 rjÅjkhf cŸs nghÂY«, jäœeh£oš 11.28 rjÅjkhf¡ FiwªJŸsJ. Ïnj fhy f£l¤Âš, Ϫj¡ F¿pL F#uh¤Âš 48.15 rjÅj¤ÂèUªJ 16.63 rjÅjkhfΫ, f®ehlfhéš 54.47 rjÅj¤ÂèUªJ 20.90 rjÅjkhfΫ, k¤Âa¥ Ãunjr¤Âš 61.78 53.24
rjÅj¤ÂèUªJ
31.65
rjÅj¤ÂèUªJ
rjÅjkhfΫ,
17.35
kAhuhZ£uhéš
rjÅjkhfΫ,
uh#°jhåš
46.14 rjÅj¤ÂèUªJ 14.71 rjÅjkhfΫ, c¤ju¥ Ãunjr¤Âš 57.07 rjÅj¤ÂèUªJ 29.43 rjÅjkhfΫ, nk‰F t§fhs¤Âš 63.43
rjÅj¤ÂèUªJ
19.98
rjÅjkhfΫ
FiwªJŸsJ.
Ïnjngh‹W, 1960-1961 M« M©oš, njÁa mséš 306 %ghahf ÏUªj, jåeg® tUkhd«, jäœeh£oš 334 %ghahf ÏUªjJ. 2016-2017 M« M©oš jåeg® tUkhd«, njÁa mséš 1,03,219 %ghahf cŸs nghÂY« jäœeh£oš 1,53,263 %ghahf cŸsJ. 1950-fëš bkh¤j cŸeh£L c‰g¤Â k¥Ú, jäœehL eh£onyna Iªjhtjhf ÏUªj ãiy kh¿ Ï‹W Ïu©lhtJ bgça bghUshjhukhf és§F»wJ. Ϥjifa kf¤jhd rhjidfis, k¤Âæš bjhl®ªJ brašg£L tU« muRfë‹ ghuhKfK«, Ãw khãy§fS¡F tH§f¥gL« Áw¥ò¢ rYiffŸ nghš ek¡F »il¡fhj ãiyæY«, r_f rk¤Jt¤ij bfhŸifahf¡ bfh©l Âuhél Ïa¡f¤jhš jh‹ rh¡f KoªjJ.
eh« milªj Ϫj
K‹nd‰w« ekJ brhªj Ka‰ÁfshY«, brhªj gy¤jhYnk V‰g£lJ
v‹gij¤
bjçé¡f¡
flik¥g£LŸns‹.
r_f-
bghUshjhu kh‰w¤Â‰F, k‰w khãy§fŸ Ëg‰W« tifæyhd cjhuzkhf Ï‹W jäœehL cŸsJ v‹gij Ϫj muÁaš ék®rf®fŸ
òçªJ
bfhŸs
nt©L«.
jäœehL
bg‰WŸs
83 ts®¢Áia k‰w khãy§fSl‹ x¥ÕL brŒJ, c©ik ãiyia jäœeh£L k¡fS« cz®ªJ bfhŸs nt©L«. Âuhél Ïa¡f M£Áæš òu£Á¤ jiytuhš cUth¡f¥g£L, òu£Á¤ jiyé m«kh mt®fshš têel¤j¥g£l mid¤ÂªÂa m©zh Âuhél K‹nd‰w¡ fHfnk mÂf fhy« M£Áæš ÏUªJ, rthšfis v®bfh©L Ϫj¥ bgU« ts®¢Á¡F é¤Â£lJ v‹gijÍ« ϧF F¿¥Ãl éU«ò»nw‹. Ϥjifa v®¥òfŸ v¤jid tªjhY« jtwhd ék®rd§fŸ, Kiwa‰w Ãu¢rhu§fŸ brŒjhY«, Ϫj
Ïa¡f«
ngh‰¿D«
js®é‹¿
ö‰Wth®
bk‹nkY«
ö‰¿D«,
tsU«.
j§fsJ
ngh‰Wth® éa®itahY«,
ciH¥ghY« Ϫj Ïa¡f¤ij ts®¤j jiyt®fë‹ fdÎfis edth¡F« ghijæš eh« bjhl®ªJ K‹ndWnth« v‹gij ϧF bjçé¡f¡ flik¥g£LŸns‹. 136. vëikahdtU«,
guªj
mDgt
m¿Î«
thλj
kh©òäF Kjyik¢r® mt®fŸ Ϫj ãÂãiy m¿¡ifia¤ jahç¥gš
Áw¥ghf
têfh£oÍŸsh®fŸ.
mt®
k¡fë‹
v©z§fis cz®ªJ jdJ braèš ÃuÂgè¥gt®. mtuJ têfh£Ljèš tF¡f¥g£l Ϫj ãÂãiy m¿¡if bghUshjhu ts®¢Áia nk«gL¤Â, khãy¤Â‹ ts¤ij¥ bgU¡f têtF¡F« vd eh‹ cWÂahf e«ò»nw‹.
Ϫj ãÂãiy m¿¡ifia
jahç¤J tH§Ftj‰F kh©òäF Kjyik¢r® mt®fŸ jªj têfh£LjY¡F«, Mjué‰F« eh‹ vdJ kdkh®ªj e‹¿ia¤ bjçé¤J¡ bfhŸ»nw‹. 137. Ϫj ãÂãiy m¿¡ifia totik¤J jahç¥gš v‹Dl‹ mauhJ gâah‰¿a ã¤Jiw TLjš jiyik¢ brayhs® ÂU. f. r©Kf«, Ï.M.g., mt®fS¡F«, mtUl‹
84 fodkhf¥ gâah‰¿a ã¤Jiwæ‹ mid¤J mYty®fS¡F« vdJ e‹¿ia¤ bjçé¤J¡ bfhŸ»nw‹. 138. kh©òäF nguit¤ jiyt® mt®fns, 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l¤Â‰F Ϫj mitæ‹ x¥òjiy¥ bg‰W¤ jUkhW j§fis¡ nf£L¡ bfhŸ»nw‹. e‹¿ tz¡f« X.g‹Ü®bršt« Jiz Kjyik¢r® br‹id 2018 M« M©L kh®¢ §fŸ 15 M« ehŸ ÂUtŸSt® M©L 2049 nAés«Ã – g§Få¤ Â§fŸ 1 M« ehŸ
85 Ïiz¥ò Ïil¥g£l fhy ã ãytu¤ £l« 2003
M«
M©L
jäœehL
ãÂ
ãiy
ãUthf¥
bghW¥òilik¢ r£l¤Â‹ 3 M« Ãçé‹ c£ÃçÎ (1)-‹go, tuÎ-bryΤ £l m¿¡ifÍl‹, Ïil¥g£l fhy ã ãytu¤ £l«
F¿¤j
m¿¡if
x‹iwÍ«,
khãy
muR
r£l¥
nguitæš it¡f nt©L«. nkY«, Ï¢r£l¤Â‹, 3 M« Ãçé‹ c£ÃçÎ (2)-‹go, tUthŒ¥ g‰wh¡Fiw, ãÂ¥ g‰wh¡Fiw ngh‹w ã ãiy¡ F¿pLfS¡fhd Ïy¡Ffis mL¤jL¤J tU« M©LfS¡F¡
F¿¥Ã£L«,
mt‰¿‹
fz¡Ñ£o‰fhd
mDkhd§fis¤ bjëthf és¡»Í« Ïil¥g£l fhy ã ãytu¤ £l« tF¡f¥gl nt©L«. nk‰brh‹d r£l¤Â‹ Ñœ Tw¥g£LŸs
éÂfë‹go,
2018-2019
M«
M©L
Kjš
2020-2021 M« M©L tiuæyhd fhy¤Â‰F Ïil¥g£l fhy ã ãytu¤ £l« r£lk‹w¥ nguit K‹ it¡f¥gL»wJ. neh¡f§fŸ ts®¢Á £l¢ bryéd§fS¡fhd njitfŸ k‰W« 㢠Á¡fd¤Â‰F«
Ïilna
rkãiyia
V‰gL¤J«
tifæY«,
K¡»a¤ Jiwfëš KjÄ£L¡F¤ njitahd mo¥gil ã Mjhu¤ij cUth¡f¡ Toa, ca® bghUshjhu ts®¢Áia milÍ«
tifæY«
tF¡f¥g£LŸsJ.
Ïil¥g£l
fhy
ãÂ
ãytu¤
£l«
r_f¥ ghJfh¥ò, fšé, Rfhjhu« ngh‹w
gšntW gâfS¡fhd ey¤ £l§fis Ϫj muR brašgL¤Â tU»wJ.
mnj ntisæš, mféiy¥goæ‹ fhyKiw ca®Î,
CÂa ca®Î, òÂa gâæl§fŸ njh‰Wé¥ò k‰W« fhèahf cŸs
86 gâæl§fis ãu¥òjš ngh‹wt‰¿‹ fhuzkhf bjhl®ªJ ca®ªJ tU« ãUthf¢ bryéd§fS¡fhd 㤠njitfisÍ« khãy muR ãiwÎ brŒa nt©oÍŸsJ. Ï¢bryéd§fSl‹, rhiyfŸ k‰W« ghy§fŸ f£Ljš, Ú®¥ghrd« k‰W« ä‹ Â£l§fŸ ngh‹w _yjd¢ bryÎfS¡F« Ϫj muR cça K¡»a¤Jt« më¤J tU»wJ.
gšntW jilfŸ ÏUªjhY«,
k¤Âa ã¡FG tF¤JŸs Ïy¡FfS¡F c£g£L ãÂãiy cW¤ j‹ikia milaΫ khãy muR cWÂahf cŸsJ. 2018-2021 M« M©L fhyf£l¤ÂY«, mjid¤ bjhl®ªJ tU« fhy¤ÂY«, tUthŒ¥ g‰wh¡Fiw msit¡ f£L¥gL¤Jjš, ãÂ¥ g‰wh¡Fiwia khãy bkh¤j c‰g¤Â k¥Ú _‹W rjÅj¤Â‰FŸ
f£L¥gL¤Jjš
k‰W«
k¤Âa
ã¡FG
ã®zæ¤JŸs tu«Ã‰FŸ khãy bkh¤j c‰g¤Â k¥Ú ãYit¡ fl‹ msÎ rjÅj¤ij¥ guhkç¤jš M»a ãÂãiy Ïy¡FfŸ guhkç¡f¥gLtij Ϫj Ïil¥g£l fhy ã ãytu¤ £lkhdJ cW brŒ»wJ. v®fhy¡ fâ¥òfŸ khãy bkh¤j c‰g¤Â kÂ¥ò, òÂa 2011-2012 M« M©o‹ ãiyahd éiyæ‹ mo¥gilæš fz¡»l¥g£L, mj‹gona tuÎ-bryΤ £l¤Âš ifahs¥g£LŸsJ. gz kÂ¥ÃH¥ò k‰W« bghU£fŸ k‰W« nritfŸ tç Kiwæ‹ m¿Kf« M»at‰whš V‰g£LŸs ã¢rak‰w j‹ikahš ϪÂa¥ bghUshjhu« rthyhd fhyf£l¤Âš khãy¤Â‹
cŸsJ.
ÏUªjnghÂY«,
bghUshjhu
ts®¢Á
v®gh®¡f¥gL»wJ.
tU«
é»j«
M©Lfëš caU«
vd
87 I. tUthŒ¡ fz¡F tuÎfŸ k¤Âa muÁ‹ ã cjé cŸë£l khãy muÁ‹ bkh¤j tUthŒ tuÎfŸ 2018-2019 M« M©oš 1,76,251 nfho %ghahf ÏU¡Fbkd kÂ¥Ãl¥g£LŸsJ. mj‹ K¡»a¡ TWfŸ k‰W« mt‰¿‹ ts®¢Á¥ ngh¡FfŸ ÑnH étç¡f¥g£LŸsd. 1.
khãy muÁ‹ brhªj tçtUthŒ kiwKf tç éÂ¥ò Kiwæš xU K¡»akhd kh‰wkhf
m¿Kf¥gL¤j¥g£l bghU£fŸ k‰W« nritfŸ tç éÂ¥ò Kiwahš, bghUshjhu¤Âš j‰fhèfkhf ãyé tU« ã¢rak‰w NœãiyahdJ bghUshjhu ts®¢Á é»j¤ij¥ gh¤JŸsJ. cyf mséY«, cŸeh£oY« bghUshjhu ts®¢Á é»j« ca®ªJ tU»wJ. Ϥjifa v®kiw¡ fhuâfŸ ãyΫ nghJ«, khãy« bghUshjhu« Óuhf ts®¢ÁailªJŸsJl‹, 2017-2018 M« M©oš khãy¥ bghUshjhu ts®¢Á é»j« ãiyahd éiyæš 8.03
rjÅj«
ÏU¡F«
vd
v®gh®¡f¥gL»wJ.
nkY«,
2018-2019 M« M©oš bghUshjhukhdJ ntfkhf ts®¢Á bgWtj‹ _y«, bghUshjhu ts®¢Á é»j« 9 rjÅjkhf ÏU¡F« vd v®gh®¡f¥gL»wJ. khãy¥ bghUshjhu¤Âš ãyΫ ne®kiwahd fhuâfŸ khãy muÁ‹ brhªj tç tUthia fârkhf mÂfç¡F« vd v®gh®¡f¥gL»wJ. 2017-2018 M« M©o‰fhd ÂU¤j kÂ¥ÕLfë‹go khãy muÁ‹ brhªj tç tUthŒ 98,693 nfho %ghahF«. 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš ÏJ 1,12,616 nfho %ghahf mÂfç¡F« vd kÂ¥Ãl¥g£LŸsJ. 2019-2020 k‰W«
88 2020-2021 M« M©Lfëš, Kiwna 11.97 k‰W« 11.80 rjÅj« ts®¢Á bgW« vd fz¡»š bfhŸs¥g£LŸsJ. khãy muÁ‹ brhªj tç tUthæ‹ K¡»a m«r§fŸ ÑnH F¿¥Ãl¥g£LŸsd: 2017-2018 M« M©L Kjš eilKiw¥gL¤j¥g£LŸs bghU£fŸ k‰W« nritfŸ tç Kiwædhš, 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš tâf tçæ‹ _y« bgw¥gL« tuÎfŸ 86,859 nfho %ghahf ÏU¡Fbkd kÂ¥Ãl¥g£LŸsJ.
2017 M« M©L, kh®¢ khj¤Âš njÁa beLŠrhiyfŸ
k‰W« khãy beLŠrhiyfëš mikªJŸs kJghd¡ filfis el¤Jtj‰F V‰g£LŸs
c¢r
ÚÂk‹w«
jh¡f¤ij¡
é¤JŸs
fz¡»š
jil¡F¥
bfh©L,
Ëd®
2018-2019 M«
M©oš khãy Ma¤Ô®itfë‹ _y« tuÎfŸ 6,998 nfho %ghahf ÏU¡Fbkd kÂ¥Ãl¥g£LŸsJ. g¤Âu¥ gÂΡfhd têfh£L kÂ¥òfis¡ Fiw¤J«, gÂΡ f£lz§fis
ca®¤ÂÍ«
nk‰bfhŸs¥g£LŸs
ÂU¤j«,
K¤Âiu¤jhŸ Ô®it k‰W« gÂΡ f£lz§fŸ _y« »il¡F« tuÎfë‹ ÛJ v®kiw¤ jh¡f¤ij V‰gL¤ÂÍŸsJ. vdnt, 2017-2018 M« M©o‰fhd ÂU¤j %ghahf
kÂ¥Ãl¥g£l
kÂ¥ÕLfëš, 9,807 nfho
K¤Âiu¤jhŸ
Ô®it
k‰W«
gÂΡ
f£lz§fŸ _ykhf¡ »il¡F« tuÎfŸ, 2018-2019 M« M©oš 10,936 nfho %ghahf ÏU¡F« vd v®gh®¡f¥gL»wJ.
89 2017-2018
M«
M©o‰fhd
ÂU¤j
kÂ¥ÕLfëš
5,635 nfho %ghahf nkh£lh® thfd tçtUthŒ ÏU¡F« v‹w kÂ¥ÕlhdJ, 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš 6,212 nfho %ghŒ vd kÂ¥Ãl¥g£LŸsJ. 2.
tç mšyhj tUthŒ 2018-2019 M«
M©o‰fhd
tuÎ-bryΤ
£l
kÂ¥ÕLfëš, khãy¤Â‹ brhªj tç mšyhj tUthŒ 11,301 nfho %ghahf
kÂ¥Ãl¥g£LŸsJ.
ekJ
khãy¤Âš
Ru§f¤
bjhêY¡fhd thŒ¥òfŸ FiwÎ v‹gjhY«, bgU«ghyhd muR nritfŸ f£lz« Ïšyhknyh mšyJ Fiwªj f£lz¤Ânyh tH§f¥gLtjhY«, 2017-2018 M« M©o‰fhd ÂU¤j kÂ¥Õ£L mséèUªJ
Á¿jsnt
caU«
vd
kÂ¥Ãl¥g£LŸsJ.
2019-2020 k‰W« 2020-2021 M« M©Lfëš Ïj‹ ts®¢Á é»j« 5 rjÅjkhf ÏU¡F« vd¡ fUj¥gL»wJ. 3.
k¤Âa tçfëš khãy muÁ‹ g§F khãy§fS¡»ilna k¤Âa tçfëš ãfu tç tUthæš
jäHf¤Â‹ g§»id, x›bthU ã¡FGΫ Fiw¤J tU»wJ. k¤Âa
tçfë‹
gÂ_‹whtJ
ãÂ
ãÂ¥g»®éš Miza¤Â‹
jäœeh£o‰fhd gçªJiufis¡
g§fhdJ, fh£oY«,
gÂdh‹fhtJ ã Miza¤Â‹ gçªJiuahš, nrit tçæš 5.047 rjÅj¤ÂèUªJ bghW¤jtiuæš
4.104 rjÅjkhfΫ,
4.969 rjÅj¤ÂèUªJ
Vida 4.023
tçfis¥
rjÅjkhfΫ
rçit¡ f©LŸsJ. 2018-2019 M« M©o‰fhd k¤Âa muÁ‹ tuÎ-bryΤ
£l¤Âš
cŸs
fâ¥òfë‹
mo¥gilæš,
2018-2019 M« M©oš k¤Âa tçfëš ekJ khãy¤Â‰fhd g§F
90 31,707 nfho %ghahf ÏU¡Fbkd Ϫj tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš kÂ¥Ãl¥g£LŸsJ. gÂidªjhtJ ã¡ FGit k¤Âa
muR
mik¤JŸsJ.
Ï¡FGé‹
gçªJiufŸ
2020-2021 M« M©o‰fhd tç tUthŒ¥ g»®éš jh¡f¤ij V‰gL¤J«.
Ϫj
Ïil¥g£l
fhy
ãÂ
ãytu¤
£l¤Âš,
Ï¡fhuâia¡ fUjhJ, tç tUthŒ¥ g»®Î Kiwæš kh‰w« VJ« ÏuhJ vd¡ fUj¥g£LŸsJ. 2019-2020 k‰W« 2020-2021 M« M©Lfëš ts®¢Á é»j« 15 rjÅjkhf ÏU¡F« vd¡ fUj¥gL»wJ. 4.
k¤Âa muÁläUªJ bgW« cjé khåa§fŸ 2018-2019 M« M©o‰fhd k¤Âa muÁ‹ tuÎ-bryΤ
£l¤Âš tH§f¥g£LŸs ã xJ¡ÑLfis fU¤Âš bfh©L, 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš k¤Âa muÁläUªJ bgW« cjé khåa§fŸ 20,627 nfho %ghahf ÏU¡F« vd kÂ¥Ãl¥g£LŸsJ.
2019-2020 k‰W«
2020-2021 M« M©Lfëš Ïj‹ ts®¢Á é»j« 10 rjÅjkhf ÏU¡F« vd¡ fUj¥gL»wJ. II.
tUthŒ¡ fz¡»š bryÎfŸ 2018-2019 M« M©oš tUthŒ¡ fz¡F bryÎfŸ
1,93,742 nfho %ghahf kÂ¥Ãl¥g£LŸsJ. M©L ÂU¤j tUthŒ¡
kÂ¥ÕLfis
fz¡F
étç¡f¥g£LŸsd.
él
bryÎfë‹
ÏJ, 2017-2018 M«
11.22 rjÅj« K¡»a
TLjyhF«.
TWfŸ
ÑnH
91
2018-2019 M«
tuÎ-bryΤ
£l
kÂ¥ÕLfëš r«gs bryéd¤Â‰fhd xJ¡ÑL 52,171
nfho
%ghahF«.
M©o‰fhd
XŒñÂa« k‰W« Ïju XŒÎ¡fhy gy‹fŸ F¿¤j
bryéd¤Â‰fhd xJ¡ÑL 25,362 nfho %ghahF«. CÂa¡FGé‹ 2017-2018
gçªJiufŸ
M«
M©o‰fhd
VHhtJ
eilKiw¥gL¤Âajhš, ÂU¤j
kÂ¥ÕLfŸ
k‰W«
2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš r«gs§fŸ, XŒñÂa« k‰W« Ïju XŒÎ¡fhy bryéd§fS¡fhd xJ¡Ñ£oš 2018-2019
ca®Î M«
M©o‰fhd
40.02 rjÅjkhF«. ca®Î
k‰W«
V‰gl¡Toa
fhz¥gL»wJ.
Ϫj
bkh¤j
ãÂ
tUth΢
xJ¡ÑLfŸ, bryÎfëš
mféiy¥goæ‹ fhyKiw ca®Î, CÂa
fhè¥
gâæl§fis
bryÎfë‹
ãu¥òjš
fhuzkhf,
M»at‰whš
2019-2020
k‰W«
2020-2021 M« M©LfS¡fhd r«gs¢ bryéd«, k‰W« XŒñÂa« k‰W« Ïju XŒÎfhy¥ gy‹fŸ F¿¤j bryéd§fŸ M»at‰¿‹ ts®¢Á é»j«, Kiwna 10.50 k‰W« 10.15 rjÅjkhf ÏU¡F« vd¡ fUj¥gL»wJ.
2018-2019 M«
kÂ¥ÕLfëš
khåa«
M©o‰fhd
k‰W«
tuÎ-bryΤ
cjé¤bjhif¡fhd
£l
xJ¡ÑL
75,723 nfho %ghahF«. czÎ khåa«, ä‹rhu khåa«, fšé cjé¤bjhiffŸ, Å£Ltr¤ £l§fŸ, étrha¡ fl‹ jŸSgo £l«
ngh‹w
j‰nghJ
eilKiw¥gL¤j¥g£L
tU«
gšntW ey¤Â£l§fS¡fhd bryéd§fŸ Ϫj kÂ¥ÕLfëš cŸsl§»ÍŸsd.
nkY«,
gçªJiufë‹go
cŸsh£Á
mÂfç¡f¥g£L,
IªjhtJ
khãy
mik¥òfS¡fhd
tuÎ-bryΤ
£l
ã¡FGé‹ ãÂ¥
g»®Î
kÂ¥ÕLfëš
92 nr®¡f¥g£LŸsJ. 2019-2020 k‰W« 2020-2021 M« M©Lfëš Ïj‹
ts®¢Á
é»j«
8
rjÅjkhf
ÏU¡F«
vd
fâ¡f¥g£LŸsJ. kÂ¥ÕLfëš
2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l CÂa«
mšyhj
brašKiw
k‰W«
guhkç¥ò
bryÎfŸ 10,838 nfho %ghahf ÏU¡F« vd fâ¡f¥g£LŸsJ. Ï«kÂ¥ÕLfëš,
F¿¥ghf,
vçbghUŸ
bryÎfŸ
tH§Fjš
M»a
k‰W«
guhkç¥ò,
ã®thf¢
gŸë
khzt®fS¡F
£l§fS¡fhd
bryÎfŸ, ÓUil
xJ¡ÑLfis
cŸsl¡»ajhF«. 2019-2020 k‰W« 2020-2021 M« M©Lfëš Ïj‹ ts®¢Á é»j« 7 rjÅjkhf ÏU¡F« vd¡ fUj¥gL»wJ.
2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l
kÂ¥ÕLfëš t£o brY¤Jtj‰fhd bryéd« 29,624 nfho %ghŒ vd kÂ¥Ãl¥g£LŸsJ. ÏJ bkh¤j tUthŒ¢ bryÎfëš 15.29 rjÅjkhF«. 2018-2019 M«
M©o‰fhd t£o¢
bryÎ
bkh¤j tUthŒ tuéš 16.81 rjÅjkhF«. ÏJ, 2019-2020 k‰W« 2020-2021 M« M©Lfëš, Kiwna, 17.92 k‰W« 17.52 rjÅjkhf ÏU¡F« vd v®gh®¡f¥gL»wJ. III.
_yjd¡ fz¡»š bryÎfŸ _yjd¥ gâfS¡fhd bryit nk‰bfhŸtš Ϫj muR
jå¡ ftd« brY¤Â tU»wJ.
2017-2018 M« M©o‰fhd
ÂU¤j kÂ¥ÕLfëš _yjd¥ gâfS¡F xJ¡ÑL brŒa¥g£l 24,298 nfho %ghŒ, 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš 28,283 nfho %ghahf ca®¤Â xJ¡ÑL
93 brŒa¥g£LŸsJ.
ÏJ
2019-2020 k‰W«
2020-2021 M«
M©Lfëš 15 rjÅjkhf nkY« caU« vd v®gh®¡f¥gL»wJ. IV.
tUthŒ¥ g‰wh¡Fiw k‰W« ãÂ¥ g‰wh¡Fiw khãy
beLŠrhiyfŸ
beLŠrhiyfëèUªJ
500
k‰W«
Û£l®
njÁa
bjhiyé‰FŸ
kJghd¡
filfis el¤Jtj‰F c¢r ÚÂk‹w« jil é¤j fhuz¤jhš, 2017-2018 M« M©o‰fhd tuΖbryΤ £l¤Âš kÂ¥ÕL brŒa¥g£lij él FiwªJŸsJ. Ïj‹ éisthf, khãy¤Â‹ brhªj tç tUthŒ ts®¢Á é»j¤Âš, F¿¥ghf tâf tçfŸ k‰W«
khãy
F¿¥Ãl¤j¡f
Ma¤Ô®itfë‹ rçÎ
ќ
fhz¥gL»wJ.
bgw¥gL« vdnt,
tuÎfëš,
2018-2019 M«
M©oš tUthŒ¥ g‰wh¡Fiw k‰W« ãÂ¥ g‰wh¡Fiw, Kiwna 17,491 nfho %ghŒ k‰W« 44,481 nfho %ghahf ÏU¡F« vd v®gh®¡f¥gL»wJ. 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš ãÂ¥ g‰wh¡Fiw é»j«, khãy bkh¤j c‰g¤Â k¥Ú 2.79 rjÅjkhf ÏU¡F«. ÏJ, jäœehL ã ãiy ãUthf¥ bghW¥òilik¢ r£l¤Âš tiuaW¡f¥g£LŸs 3 rjÅj¤Â‰F« FiwthF«.
VHhtJ
CÂa¡
FGé‹
gçªJiufis
brašgL¤Âajhš, r«gs§fŸ k‰W« XŒñÂa¢ bryéd§fëš V‰g£LŸs 14,719 nfho %ghŒ TLjš bryéd«, khãy¤Â‹ ã¢Rikia mÂfç¤JŸsJ.
Ïit mid¤ijÍ« fU¤Âš
bfh©L, khãy bkh¤j c‰g¤Â k¥Ú ãÂ¥ g‰wh¡Fiw é»j« 2019-2020 M«
M©oš 2.76 rjÅjkhfΫ, 2020-2021 M«
M©oš 2.57 rjÅjkhfΫ ÏU¡F«.
94 V.
fl‹fŸ gÂdh‹fhtJ
ã¡
FG gçªJiu¤j
fz¡Ñ£o‹go
k¤Âa muR ã®zæ¤j x£Lbkh¤j¡ fl‹ tu«Ã‹ mo¥gilæš, fl‹ tuÎfŸ k‰W« ÂU«g¢ brY¤Jjš kÂ¥Ãl¥g£LŸsd. 2018-2019 M« M©o‰fhd, ãfu¡ fl‹ tu«ò 47,888 nfho %ghŒ v‹W fâ¡f¥g£oUªjhY«, khãy muR 43,962 nfho %ghŒ k£Lnk ãfu¡ fl‹ th§f £lä£LŸsJ. tU§fhy it¥ò ã cŸë£l ãYitæYŸs fl‹ 31.03.2019 m‹W, 3,55,845 nfho %ghahf
ÏU¡F«.
ÏJ
khãy
bkh¤j
c‰g¤Â
k¥Ú
22.29 rjÅj« k£Lnk MF«. VI.
fl‹ c¤Âuthj§fŸ x›bthU M©oY« ãYitæYŸs muR c¤Âuthj§fŸ
Kªija M©o‹ bkh¤j tUthŒ¡ fz¡F tuÎfëš 100 rjÅj msÎ mšyJ khãy bkh¤j c‰g¤Â kÂ¥Õ£oš 10 rjÅj msÎ, Ït‰¿š nt©L«.
vJ
Fiwthdnjh 31.3.2017
mªj
m‹W
msé‰FŸ
cŸsgo
mika¥bgw
ãYitæYŸs
muR
c¤juthj§fë‹ msÎ Kªija M©o‹ bkh¤j tUthŒ tuÎfëš
22.59
rjÅjkhfΫ
khãy¤Â‹
kÂ¥Õ£oš 2.24 rjÅjkhfΫ cŸsJ.
bkh¤j
c‰g¤Â
x›bthU M©oY«
Ûs¥bgW« rh¤Âa¡ TWfë‹ mo¥gilæš (Risk weighted) fz¡»l¥g£l ãYitæYŸs muR c¤Âuthj§fŸ Kªija M©o‹ bkh¤j tUthŒ¡ fz¡F tuÎfëš 75 rjÅj« mšyJ khãy
bkh¤j
c‰g¤Â
kÂ¥Õ£oš
7.50
rjÅj«
Ït‰¿š
vJ Fiwthdnjh mªj msé‰FŸ mika¥bgw nt©L«. 31.3.2017
m‹W
cŸsgo
Ûs¥bgW«
rh¤Âa¡
TWfë‹
95 mo¥gilæš
fz¡»l¥g£l
ãYitæYŸs
muR
c¤Âuthj§fë‹ (Risk weighted guarantees) msÎ, Kªija M©o‹ bkh¤j tUthŒ tuÎfëš 4.37 rjÅjkhfΫ khãy¤Â‹ bkh¤j c‰g¤Â kÂ¥Õ£oš 0.43 rjÅjkhfΫ cŸsJ. KoÎiu khãy¤Â‹
bghUshjhu«
ts®¢Á¥
ghijæš
bkšy
K‹nd¿¢ brštij, Ïilæš j‰fhèfkhd ËdilÎfŸ V‰g£l nghÂY«, 2012-2013 M« M©oš 4.85 rjÅjkhf ÏUªj khãy bkh¤j c‰g¤Â k¥Ë ts®¢Á é»jkhdJ (ãiyahd éiyfë‹ mo¥gilæš), 2017-2018 M« M©oš 8.03 rjÅjkhf mÂfç¤JŸsJ bjëth¡F»wJ. tâf tçfŸ k‰W« khãy Ma¤Ô®it M»at‰¿‹ Ñœ bgw¥gL« tuÎfëš FiwÎ V‰g£ljhš, 2017-2018 M« M©oš khãy¤Â‹
brhªj
tç
tUthæš
F¿¥Ãl¤j¡f
Åœ¢Á
V‰g£LŸsJ. ÏJ, tUthŒ tuÎfëš v®kiw¤ jh¡f¤ij V‰gL¤ÂÍŸsJ.
nkY«,
gÂdh‹fhtJ
ã¡
FGé‹
gçªJiufshš k¤Âa muR khãy§fS¡F g»®ªjë¡f¡Toa ãfu tç tUthæš jäHf¤Â‹ g§F FiwªjJ k‰W« k¤Âa muR bghW¥ng‰F« £l gâfëš khãy muÁ‹ g§F ca®ªjJ M»ait khãy muÁ‹ ãÂãiyia gh¤JŸsJ. VHhtJ k¤Âa CÂa¡FGé‹
gçªJiufis
brašgL¤Âajhš
r«gs§fŸ
k‰W« XŒñÂa§fŸ ca®¤j¥g£lij¤ jéu, Ïju¢ bryÎfë‹ gh§F ãiyahf cŸsJ.
Ϫj Rz¡fkhd NœãiyæY«,
x£Lbkh¤j ãÂ¥ g‰wh¡Fiw, ãfu¡ fl‹, khãy¤Â‹ bkh¤j c‰g¤Â
k¥Ú ãYitæš cŸs
bkh¤j¡
fl‹
é»j«
96 M»ait mDk¡f¥g£l msé‰FŸnsna f£L¥gL¤j¥gL«. khãy¤Â‹ ã ãiyikia nk«gL¤Jtj‰F têtif brŒÍ« éiuthd tifahd
bghUshjhu
ts®¢Áia
elto¡iffisÍ«
mila
bjhl®ªJ
nkyh©ikia tY¥gL¤J«. *****************
muR
mid¤J
vL¤J
ãÂ
܆ìõ¬í - Þ¬ìŠð†ì è£ô GF Gôõóˆ F†ì‹ (Ï𣌠«è£®J™) 2016-2017 èí‚°èœ
2017-2018 èEйèœ
2017-2018 F¼ˆî ñFŠd´
1,62,480.38 1,19,108.84
1,40,231.13 95,855.17
1,69,837.22 116,143.54
1,55,824.70 109,460.37
1,81,322.91 1,28,033.85
109,815.20
85,941.41
103,086.46
98,693.24
9,293.64
9,913.76
13,057.08
10,767.13
43,371.54
44,375.96
53,693.68
ðƒAìŠð†ì õKèœ
24,583.87
24,537.76
àîM ñ£Qò‹
18,787.67
19,838.20
2016-2017 èEйèœ
kh®¢ - 2018
õ¼õ£Œ ñ£GôˆF¡ ªê£‰î õ¼õ£Œ õK õK Ü™ô£î¬õ
ñˆFò ÜóCìI¼‰¶ ªðøŠð´ð¬õ
Íôîù õó¾èœ
2018-2019 èEйèœ
2018-2019 õó¾ ªêô¾ˆ F†ì ñFŠd´
2019-2020 èEйèœ
2020-2021 èEйèœ
1,76,251.48 1,23,917.52
1,97,117.11 1,37,964.40
2,20,322.72 1,53,431.57
114,730.41
112,616.41
126,098.24
140,972.10
13,303.44
11,301.11
11,866.16
12,459.47
46,364.32
53,289.06
52,333.96
59,152.71
66,891.15
31,035.13
27,099.72
31,035.13
31,707.09
36,463.15
41,932.63
22,658.55
19,264.60
22,253.93
20,626.87
22,689.56
24,958.52
,0.79
172,740.18
174,954.70
204,480.99
170,256.64
204,499.30
1,91,107.78
210,420.78
2,31,794.52
ê‹ð÷ƒèœ (è™M‚è£ù ñ£Qòƒèœ à†ðì)
45,749.28
40,123.67
60,231.11
45,159.95
60,964.78
52,171.18
57,649.15
63,702.32
æŒ×FòƒèÀ‹ 挾è£ôŠ ðô¡èÀ‹
20,721.32
18,432.11
27,778.91
21,568.57
27,649.09
25,362.20
27,936.46
30,772.01
áFò‹ Ü™ô£î ªêò™ð£´èÀ‹ ðó£ñKйèÀ‹
10,882.22
8,747.85
9,959.22
10,475.79
10,273.61
10,837.86
11,596.51
12,408.27
àîMˆ ªî£¬èèÀ‹ GF ñ£ŸøƒèÀ‹
64,808.09
64,363.83
77,698.86
70,662.74
77,335.77
75,722.76
81,780.58
88,323.03
8.57
79.21
22.44
23.68
24.68
23.63
25.52
27.56
28,202.80
20,709.49
30,567.49
24,297.70
30,028.39
28,282.76
32,525.17
37,403.95
2367.89
22498.53
-1777.03
-1931.79
-1777.03
-1292.61
-1092.61
-842.61
-10,259.79
-34,723.57
-34,643.77
-14,431.95
-23,176.39
-14,856.30
-13,303.67
-11,471.80
19,999.45
21,448.58
29,619.95
26,304.24
30,409.81
29,624.43
35,332.61
38,590.53
õ†®ò™ô£î ªêô¾
ã¬ùò õ¼õ£Œ„ ªêôMùƒèœ Íôîù å¶‚W´ Gèó‚ èì¡ õöƒè™ GF‚ °Pf´èœ ºî¡¬ñ àðK(+) / ðŸø£‚°¬ø (-) õ†® ªê½ˆ¶î™ ªñ£ˆî õ¼õ£Œ õó¾èO™ ªê½ˆîŠð†ì õ†®ˆ ªî£¬è
12.31%
õ¼õ£Œ àðK(+) / ðŸø£‚°¬ø (-)
311.45
ªñ£ˆî õ¼õ£Œ õó¾èO™ õ¼õ£Œ àðK (+) / ðŸø£‚°¬ø (-)% GF àðK(+) / ðŸø£‚°¬ø(-)J™ / ðŸø£‚°¬ø (-)%
õ¼õ£Œ àðK(+)
GF àðK(+) / ðŸø£‚°¬ø(-) ñ£Gô ªñ£ˆî àŸðˆF ñFŠH™ GF àðK(+) / ðŸø£‚°¬ø(-) ñ£Gô ªñ£ˆî àŸðˆF ñFй (GSDP)*
0.19% -1.03% -30,259.24 -2.43% 12,47,691.00
15.30%
-12,964.13 -9.24% -23.08% 56,171.35 4.20% 13,38,766.00
17.44%
-35473.27 -20.89% 55.20% -64,263.72 -4.14% 15,51,500.00
16.88%
-18370.27 -11.79% -45.10% 40,736.18 2.82% 14,45,227.00
16.77%
-25334.85 -13.97% 47.28% -53,586.20 -3.17% 16,89,459.00
16.81%
-17490.58 -9.92% 39.32% -44,480.73 -2.79% 15,96,253.00
17.92%
-17203.72 -8.73% 35.37% -48,636.28 -2.76% 17,63,062.00
17.52%
-13501.00 -6.13% 26.97% -50,062.33 -2.57% 19,47,302.00