nsokps thoukps >kM jksi.k ikrGhoj lsok dj.kkÚ;k Hkkxhnkjkapk rhu fnolh; vH;klØe iq
Scriptures in Use/Vision Synergy November 2011

1

nsokps thoukps >kM rkj.k] iw.kZrk o ifjorZukdfjrk Hkkxhnkjh ;k vH;klØekph nksu mfÌ"Vs vkgsr % 1- f[kzLrke/;s vki.k dks.k vkgksr ;kfo"k;h jksi.k ikrGhojhy eaMGhP;k iq
jktuSfrd o lkekftd 'kDrhaiklwu Lora=rk feGowu ns.ks-

jksi.k ikrGhojhy fo'okl.kkÚ;kadfjrk ;k vH;klØekps nksu nh?kZdkyhu y{; vkgsr1½ Lora=i.ks ,dVîkus dke dj.;k,soth LFkkfud xVkae/;s Hkkxhnkjh d:u dke dj.;kl izksRlkgu o vkOgku ns.ks- R;kauk lkax.ks dh Hkkxhnkjh d:u ts dk;Z ?kMwu ;srs rs ,dVîkus ?kMwu ;sr ukgh- feGwu dke dsY;kl nso vkiY;kyk O;Drhxr vk'khokZn nsrks] lektkyk vk'khokZn nsrks] vkilkrhy laca/kkoj vk'khokZn nsrks o lektkrhy vkiY;k LFkkukoj vk'khokZn ikBforks2½ fo'okl.kkÚ;kauh o eaMGîkauh ,d= feGwu] Hkkxhnkjh d:u dke dsY;kl f[kzLrkdMs iq"dG yksd >ikVîkus ;srhy rlsp fo'okl.kkÚ;kaps o [ksMsxkokaps thou ifjorhZr gksbZy-

nsokps thoukps >kM gs f'k"kZd ck;cye/khy rhu >kMkaP;k xks"Vhrwu ?ksrys vkgs % >kM % 1 % ej.kkps >kM % mRiRrh 3%22&24 vknke o gOosus ifgY;k >kMkps QG [kkÅu Hk;adj pwd dsyh- R;kauh cÚ;k o okbZVkps Kku d:u ns.kkÚ;k >kMkps QG [kkYysR;kauh dsysY;k ikikeqGs nsokus dsysY;k jpusrhy izR;sd xks"Vhaoj ifj.kke >kyk % • • • • •

nsoklkscr vkiys laca/k Lor%lkscr vkiys laca/k brjkalkscr vkiys laca/k vkiY;k lHkksorkyh vlysY;k nsokP;k fufeZrhlkscr vkiys laca/k lkoZdkfydrslkscr vkiys laca/k 2

vknke o gOosus iki dsys o nsokph vkKk eksMyh rsOgk rs o vki.k ,nsu ckxsrhy thoukP;k >kMkiklwu nwj >kyks- vki.k nsokiklwu rj foHkDr >kyks R;kpizek.ks nsokus T;k ikrGhoj loZ xks"Vhaph jpuk dsyh gksrh R;ko:u [kkyh ?kljyks- vki.k iw.kZi.ks gjfoY;k xsyks-

>kM % 2 % eqDrhps >kM % ywd 23%26&49 ;s'kwps thou] ej.k o iqu#RFkku gh nsokph ;kstuk gksrh- vknke o gOosus dsysY;k ikik}kjs vki.k xaHkhj jhrhus nsokiklwu foHkDr >kyks o gh foHkDrh nwj dj.;kdfjrk gh ;kstuk nsokus vk[kyh- tqU;k djkjke/;sp ;s'kwP;k ej.kkfo"k;h Hkfo"; dsys gksrs- ;s'kwus R;kP;k f'k";kauk okjaokj lkafxrys dh o/kLraHkkojhy R;kps ej.k R;kps xkSjo vkgsdkyojhP;k >kMkoj lSrkukpk ijkHko >kyk] vkiY;kyk rkj.k izkIr >kys o vkiY;k ân;ke/;s lnkloZdkGlkBh vk'kk mRiUu >kyh- ;s'kwP;k iqu#RFkkuk}kjs fl) >kys dh R;kus ej.kkoj fot; feGfoyk vkgs- dkyojhP;k >kMkojhy R;kps ej.k o rhu fnolkuarj R;kps iqu#RFkku ;keqGs dkyojh gs nqlÚ;k Øekadkps >kM >kys- ekuoh bfrgklkP;k e/kkse/k gs eksBs >kM mHks >kys vlwu rs eqDrhps >kM vkgs-

>kM % 3 % iqu%lq/kkj.ksps >kM % izdVhdj.k 22%1&7] 12&16 frljs >kM gs nsokP;k egku d`isps o ;s'kwojhy loZ fo'okl.kkÚ;kauk feGkysY;k vfHkopukps 'ksoVys >kM vkgs- nqlÚ;k >kMkoj ;s'kwps viZ.k >kY;keqGs vki.k iw.kZi.ks uohu vkdk'k o uohu i`Fohe/;s iqUgk LFkkihr >kyks vkgksr- loZ xks"Vh uohu gks.kkj- vJw] ej.k] vktkj o nq%[k ul.kkj- nsok}kjs feGkysY;k vfHkopukr vki.k ijr ,dokj thoukP;k >kMkyk Li'kZ d: 'kd.kkjlq#okrhiklwu nsokph bPNk gksrh dh vkiY;kyk loZ pkaxY;k xks"Vhapk miHkksx ?ksrk ;kok- dsoG vkiY;k ikikeqGs o xokZeqGs vki.k nsokP;k vk'khokZnkaiklwu oafpr >kyks gksrks- dkyojhP;k >kMkojhy ;s'kwP;k ej.kk}kjs o iqu#RFkkuk}kjs vki.k vkrk lkoZdkfyd v'kk thoukP;k >kMki;Zar tkÅ 'kdrks- vki.k LoxkZr izos'k djrkp eqDrhps pØ iw.kZ gksrs- ,nsu ckxsuarj izFkep vkrk vkiY;kyk thoukP;k >kMki;Zar tkrk ;srsfdrh vn~Hkqr lqokrkZ vkgs gh! ák vH;klØekrwu vkiY;kyk lkax.;kr vkys vkgs dh vki.k cGh fdaok ihMhr ulwu nsokP;k d`isus o 'kDrhus lkeF;Z izkIr >kysys dkjHkkjh vkgksr- nsokph bPNk vkgs dh vkiY;kyk] vkiY;k dqVqackyk o lektkyk iw.kZ vkjksX; o vk'kk vlysys thou ijr feGkos;k vH;klØeke/;s vkiY;kyk dkgh xks"Vh c?kk;yk feG.kkj vkgsr o R;k vkiY;k dqVqackr o lektkr O;ogkfjdi.ks ykxwdj.kkdfjrk mi;ksxh vkgsr-

gk izf'k{k.k vH;klØe dks.k ?ksÅ 'kdrks\ ;k vH;klØekpk mÌs'k vkgs dh f[kzLrkP;k 'kjhjkrhy izR;sd lnL;kyk nsokph bPNk tk.kwu ?ks.;kr enr djkoh o izR;sdkyk lqlTt o izf'k{khr djkos ts.ksd:u R;kauk Hkkxhnkjhr ,d= feGwu dke dj.;kps egRo dGsy o rs iw.kZi.ks izHkkoh jhrhus lsokdk;Z d: 'kdrhy- lhehr lalk/kus miyC/k vlY;keqGs izf'k{k.k vH;klØekdfjrk fuoMd yksdkauk ?;kos o R;klkBh fuoM :ijs"kk vlkoh- gk vH;klØe jkcfo.kkÚ;k izR;sd laLFksus gh fuoM :ijs"kk Lor% Bjokoh- vkEgh lqpforks dh izR;sd izf'k{k.k vH;klØekr 25 rs 35 yksd vlkosr- ;kr iq
1- LFkkfud fo'okl.kkjs nsokizrh fo'oklw vls vf/kdkf/kd 25 yksd fuoMkosr- R;kauk lsosph o yksdkaph lsok dj.;kph vkoM vlkoh- ;k vH;klØekdfjrk lk{kj vl.;kph xjt ukgh-

2- izf 'k{kd vls lgk rs vkB yksd vlkosr T;kauk okprk ;kos o R;kauh lk{kj ulysY;kauk enr djkoh- lk{kj ulysY;k fo'okl.kkÚ;kauk uohu 3

xks"Vh f'kdfo.;kph T;kauh vkoM n'kZfoyh R;kaph fuoM djkoh- gs izf'k{kd R;k yksdkadMs y{k Bsorhy ts ck;cye/khy xks"Vh ikBkarj dfjrkr o Eg.kwu nk[kforkr- ygku xVkae/;s R;kaP;k xks"Vhaph vpwdrk riklwu c?kkoh- R;kauh xks"Vh lkaxrkuk enr djkohR;kauh fo'okl.kkÚ;kauk izksRlkgu |kos dh fo'okl.kkÚ;kauh ikB dsysY;k xks"Vhapk ljko Bsokok o R;k Lej.kkr BsokO;k-

3- nsokP;k thoukP;k >kMkps LFkkfud izf'k{kd dehr deh lgk rs vkB v'kk yksdkaph fuoM djk ts lwpuk iqLrdkrhy etdwj pkaxY;k izdkjs okpw 'kdrhy- R;kaP;k izkarkrhy LFkkfud fo'okl.kkÚ;kadfjrk tsOgk tsOgk gs izf'k{k.k vk;ksftr djrk ;sbZy rsOgk R;kauk cksykfo.;kr ;kos- vls yksd lq#okrhyk vk
4- izeq[k izf'k{kd rqeP;k izkarke/;s izR;sd Hkkxkr lqokrkZ xktfo.;kdfjrk pkaxY;k izeq[k izf'k{kdkph xjt vlrs- izeq[k izf'k{kdkps ewG dk;Z vlrs dh R;kus LFkkfud yksdkauk lqlTt o izf'k{khr djkos ts.ksd:u rs brj LFkkfu; eaMGîkae/;s nsokP;k thoukP;k >kMkps f'k{k.k nsrhy-

5- iqkMkP;k izeq[k izf'k{kdkauk izf'k{khr djkos] ekxZn'kZu djkos o f'kdokos-

4

nsokps thoukps >kM os G ki=d fnol 1 & nsokus dsysyh jpuk 8-30 & 10-30 10-30 & 11-00 11-00 & 12-30 12-30 & 1-30 1-30 & 3-00 3-00 & 3-30 3-30 & 6-00

Lokxr] izLrkouk] n`"Vh{ksi lqÍh nsokus dsysyh jpuk tso.k /kMk 1 & thoukps >kM lqÍh /kMk 1 & thoukps >kM ¼iq
fnol 2 & Hkkxhnkjhph rRos 8-30 & 9-30 9-30 & 10-30 10-30 & 11-00 11-00 & 12-00 12-00 & 1-00 1-00 & 2-00 2-00 & 3-00 3-00 & 4-00 4-00 & 4-30 4-30 & 5-30

/kMk 2 & Hkjo'kkps laca/k /kMk 3 & ,d= dk;Z dj.ks lqÍh /kMk 4 & n'kZu /kMk 5 & n'kZukph vaeyctko.kh tso.k /kMk 6 & izkFkZuk /kMk 7 & lefiZr leUo;d lqÍh /kMk 8 & lktjk djk!

fnol 3 & Hkkxhnkjhps ykxwdj.k 8-30 & 9-30 9-30 & 10-30 10-30 & 11-00 11-00 & 12-00 12-00 & 1-00 1-00 & 2-00 2-00 & 4-00 4-00 & 5-00

/kMk 9 & eaMGh jksi.k@lqokrkZizlkj /kMk 10 & vkfFkZd fLFkjrk lqÍh /kMk 11 & lkekftd fodkl /kMk 12 & lkekftd U;k; tso.k /kMk 13 & xV izdYi lekiu lksgGk

5

nsokps thoukps >kM o R;kps QG nsokus dsysyh jpuk ekÖ;kdfjrk] eaM Ghdfjrk] feGwu dk;Z dj.;kdfjrk] ifjorZukdfjrk fnol 1 % izL rkouk@vH;klØe n`"Vh{ksi

/kMî kph osG %2 r kl

Lokxr@izL rkouk % lwpuk % tkLrhr tkLr 15 fefuVs • deZpkjh o f'k{kdkaph pew • vH;klØekrhy fo|kFkhZ % ukos lkaxk] xkokps uko lkaxk] vkiY;k laLFksps uko lkaxk] laLFksfo"k;h FkksMD;kr lkaxk] ;k vH;klØekr Hkkx ?ks.;kekxhy dkj.k lkaxk-

izkFkZuk % lwpuk % ygku xVkP;k izkFkZusdfjrk 10 fefuVs 3&4 yksdkaP;k xVke/;s foHkkthr Ogkos o iq
1- ck;cye/khy opus@;k vH;klØekekxhy mÌs'k ;ksgku 17%20&23 & ^^eh dsoG R;kaP;klkBha ukgha] rj R;kaP;k opuko:u ts ekÖ;koj foÜokl Bsforkr R;kaP;klkBhafg fouarh dfjrksadha] R;k lokZauha ,d Ogkosa] gs ekÖ;k ckik] tlk rwa ekÖ;ke/;sa o eh rqÖ;ke/;sa rlsa R;kauhafg rqÖ;k ekÖ;ke/;sa ¼,d½ Ogkosa] dkj.k rwa eyk ikBfoysa vlk foÜokl txkusa /kjkok- rwa tsa xkSjo eyk fnysa vkgs rsa eha R;kauk fnysa vkgs] áklkBha dha] tlsa vki.k ,d vkgksa rlsa R;kauhafg ,d Ogkosa( Eg.kts eh R;kaP;ke/;sa o rwa ekÖ;ke/;sa( áklkBha dh] R;kauha ,d gksÅu iw.kZ Ogkosa vkf.k R;ko:u txkusa letwu ?;kosa dha] rwa eyk ikBfoysa vkf.k t'kh rwa ekÖ;koj çhfr dsyh r'kh R;kaP;kojfg izhfr dsyh-** nsokus vkiY;kyk vkKkfiys dh vki.k ,sD;kus jkgwu ,d= dke djkos!

2- vH;klØekrhy fo"k; o ykxwdj.k lwpuk % ;k n`"Vh{ksikdfjrk 20 fefuVs ?;kohvH;klØekrhy fo"k; pkj {ks=kaoj izdk'k Vkdrhy• tkxrhd ikrGhojhy f[kzLrh yksd & f[kzLrke/;s vki.k dks.k vkgksr gs dGY;koj loZdkgh cnyrhy• vkiY;k {ks=ke/;s lqokrkZizlkj dj.;kdfjrk o eaMGh jksi.kkdfjrk ,d= feGwu] Hkkxhnkjh d:u lsok dj.ks• Hkkxhnkjh d:u dqVqackP;k] LFkkfud eaMGhP;k o vkiY;k xkokP;k vkfFkZd fLFkjrsdfjrk lsok dj.ks• lkekftd fLFkrhe/;s lq/kkj.kk gks.;kdfjrk ,d= feGwu Hkkxhnkjhus lsok dj.ks & vkjksX;] LoPN ik.kh o f'k{k.k• lkekftd U;k;kdfjrk ,d= feGwu dk;Z dj.ks ts.ksd:u /kkfeZd NGkauk o brj vU;k;kauk vkGk clsy-

lqokrkZizlkj o eaMGh jksi.k

vkfFkZd fodkl

lkekftd fLFkrh

lkekftd U;k;

6

HkkxhnkjhP;k vH;klØekpk uequk vkEgh lqpforks dh laiw.kZ vH;klØekP;k njE;ku 100 [ksMîkapk bafM;u fiu dksM uequk Eg.kwu okijkok- vls x`ghr /kjkos dh ;k izkarkr 15 [ksMs vkgsr T;kfBdk.kh ekSf[kd ck;cy eaMGîk LFkkiu >kysY;k vkgsr- vH;klØekP;k izR;sd VI;koj vki.k Lor%yk iq
lwpuk % izR;sd fo|kF;kZus vkivkiY;k izkarkph ekfgrh |koh & ftYgîkps uko] fiudksM Øekad o iapk;rps uko- R;k izkarkr fdrh [ksMs vkgsr] fdrh eaMGîk vkgsr rs lakxkos- R;k izkarkrhy iq
3- iqjo.khe/;s vkÝhdsrhy xks"V lkaxkoh fdaok feGwu dk;Z dj.;kfo"k;hph LFkkfu; xks"V lkaxkohlwpuk % 3 rs 4 yksdkapk xV cuowu foHkkthr Ogkos o iq
4- Hkkxhnkjhpk rqepk oS;Drhd vuqHko dk; gksrk\ lwpuk % laiw.kZ oxkZrwu 4 rs 5 yksdkauh vkivkiys vuqHko lkaxkosr- tkLrhr tkLr fefuVsrqeP;k xkoke/;s rqEgh izdYikpk Hkkx >kyk vkgkr dk\ rqEgh fe=kalkscr] eaMGhlkscr fdaok brjkalkscr feGwu dk;Z dj.;kpk iz;Ru dsyk vkgs dk\ vuqHko pkaxyk gksrk dh okbZV\ R;kekxhy dkj.k lakxk-

5- xkaokP;k ikrGhoj feGwu dk;Z dj.ks fdaok Hkkxhnkjhus dk;Z dj.kslwpuk % fo|kFkhZ 3 rs 4 P;k ygku xVke/;s vkiys vuqHko lkaxrkr- la?kVhr oxkZe/;s izR;sd ygku xVkus vkiyk vuqHko lkaxkoktkLrhr tkLr 20 fefuVsrqeP;k xkoke/;s fdaok izkarke/;s feGwu dk;Z dj.;kps fdaok Hkkxhnkjhus dk;Z dj.;kps dks.krs mnkgj.k vkgs dk\ xVkpk mÌs'k dk;\ xVkps dk;Z fdrh izHkkoh gksrs\ ,d=hr dk;Z dj.;keqGs fdaok Hkkxhnkjhus dk;Z dj.;keqGs mifLFkr iz'u lqVY;k xsysr dk\ mnkgj.ks lkaxkljko % oxkZyk 3 xVkae/;s foHkkthr djk- izR;sd xVkyk ck;cye/khy >kMkaP;k rhu xks"VhaiSdh ,d ,d xks"V |k ¼mRiRrh 3%22&24( ywd 23%26&49( izdVhdj.k 22%1&5] 12&14½- izR;sd xVkus okpysY;k xks"Vhoj vk/kkjhr ,d y?kqukVhdk r;kj djkohxks"Vhe/;s ts ?kMys rlk vfHku; djkok- gh y?kqukfVdk 2&3 fefuVkaph vlkoh- ukfVdsph r;kjh dj.;kdfjrk 20 fefuVs |kohr;k ljkokdfjrk ,dw.k 30 fefuVs vlkohr7

i;kZ;h vH;klØe n`"Vh{ksi oxkZrhy l=ke/;s gk Hkkx ?ks.;kpk iz;Ru dj.;kph xjt ukgh- oxZ laiY;kuarj fo|kF;kZauh ygku xVkae/;s ,d=hr ;kos o iqkMkps QG [kkÅu nsokfo#) iki dsys- Eg.kwu R;kyk thoukP;k >kMkP;k QGkiklwu nwj dj.;kr vkys ¼mRiRrh 3%22&24½2- dkyojhP;k >kMkojhy ;s'kwP;k ej.kk}kjs o iqu#RFkkuk}kjs vkiyk nsoklkscr lesV >kyk] rlkp vkiyk ,desdkalkscr lesV >kyk- R;k}kjs vkiY;kyk lkoZdkfyd thou izkIr >kys ¼ywd 23%26&49½3- vkiY;kyk ekghr vkgs dh LoxkZe/;s 'ksoVh vkiY;kyk thoukP;k >kMktoG izos'k vkgs dkj.k ;s'kwlkscr vkiys laca/k izLFkkihr >kys vkgs- i`Fohoj fo'okl.kkjs vlY;keqGs f[kzLrkus R;kP;k ifo= vkRE;k}kjs vkiY;ke/;s QG mRiUu dsys vkgs- f[kzLr thoukps >kM vkgsgk vH;klØe] R;krhy ladYiuk o dkS'kY;s ekSf[kd laLd`rhP;k izf'k{k.kk'kh laca/khr vkgs- gs izf'k{k.k ekSf[kd laLd`rhe/;s laoknkpk iwy cka/k.;kdfjrk r;kj dj.;kr vkys- LFkkfud eaMGhus ifjiDorsr okkMkiklwu R;kauk izeq[k QG izkIr Ogkos• QG • QG • QG • QG

% ekÖ;kfo"k;h] brjkafo"k;h o ekÖ;k lHkksorkyhy fufeZrhfo"k;h nsokpk n`"Vhdks.k % fujksxh eaMGhfo"k;h nsokpk n`"Vhdks.k % feGwu dke dj.;kfo"k;h o Hkkxhnkjhfo"k;h nsokpk n`"Vhdks.k % vkiys thou o lHkksorkyhy lekt ifjorZukekxhy nsokpk n`"Vhdks.k brjkauk ;kfo"k;h izf'k{khr dsY;koj vkiyh LFkkfud eaMGh lqn`< gksbZy- vki.k feGwu izHkkoh jhrhus dk;Z d: 'kdw] vkiyk vkfFkZd] 'kS{kf.kd fodkl gksbZy] vkjksX; lq/kkjsy rlsp vkiY;k xkokrhy o izkarkrhy ifjfLFkrh lq/kkjsy-

ck;cyps opu % mRiRrh 1%31 ^^vki.k dsysys loZ pkaxys vkgs vls nsokus ikfgys-**

fnol ,d % nsokus dsysyh jpuk & vkiyk fo'okl 1- nksu rkl & izLrkouk 2- lgk rkl & QG % fujksxh] tkxfrd lqn`
fnol nksu % jkT;ke/khy Hkkxhnkjh & feGwu dk;Z dj.ks 3- vkB rkl % QG % Hkkxhnkjh d:u izHkkohjhrhus dk;Z dj.ks- vkilkr laca/k Bsowu o feGwu felGwu dk;Z dj.;kdfjrk vkiY;kyk fuekZ.k dsys vkgs- ,d= feGwu dk;Z dj.;ke/;s fo'ks"k lkeF;Z vkgs• ,d= feGwu dk;Z dj.;kdfjrk nsokoj o brjkaojhy Hkjaolk vko';d vlrks8

• egku n'kZu ,d= feGwu dk;Z dj.;kyk lkeF;Z iqjfors• izHkkohi.ks ,d= feGwu dk;Z dj.;kdfjrk izkFkZuk vko';d vlrs• ,d= feGwu dk;Z djhr vlrkuk vki.k vkiys mÌs'k Li"V ekaMkosr• vki.k ,d= feGwu dk;Z djhr vlrkuk vlk dks.kh vlkok T;kus vkiyh enr • tsOgk vki.k ,d= feGwu /;s; lk/; dfjrks rsOgk lokZauh feGwu vkuan lktjk

djkoh o vkiY;kyk izksRlkgu |kosdjkok-

fnol rhu & ifjorZu & feGwu dke dj.;kps ifj.kke 4- ikp rkl % QG % vkiY;k lektkps vkfRed] vkfFkZd o lkekftd ifjorZu- Hkhrh o NGkyk vkGk• [email protected] & Hkkxhnkjhus • vkfFkZd fLFkjrk & Hkkxhnkjhus • lkekftd fodkl & Hkkxhnkjhus • NG o 'kks"k.kkpk lkeuk & Hkkxhnkjhus 5- nksu rkl % xV izdYi 6- ,d rkl % lekiu lksgGk

9

nsokps thoukps >kM f'kdo.kh oxZ vkiyk fo'okl fnol 1 % /kMk 1

/kMîkph osG % 4 rkl

lq# okrhph izk FkZu k 1- ck;cyph opus % izd Vhdj.k 22%1&5( izd Vhdj.k 22%12&14 ¼5 fefuVs½

uarj R;kusa nsokP;k o dksadÚ;kP;k jktklukarwu ^fu?kkysyh]* uxjhP;k ekxkZo:u okg.kkjh] ^thoukP;k ik.;kph* LQfVdklkj[kh furG ^unh* eyk nk[kfoyh- unhP;k ^nksUgh cktwla * ckjk tkrhapha QGsa ns.kkjsa thoukpsa >kM gksrsa] rsa ^nj efgU;kl vkiyha QGsa* nsrsa] vkf.k R;k >kMkpha ^ikusa* jk"VªkaP;k ^vkjksX;klkBha* mi;ksxha iMrkr- ^iqkMkoj* vf/kdkj feGkok o os'kharwu uxjhar vkiysa tk.ksa Ogkosa Eg.kwu ts vkiys ^>xs /kqrkr* rs /kU;-

2- rRokph izLrkouk % ¼10 fefuVs½ 'ksoVY;k fnolkafo"k;h gs nsokps n'kZu vkgs % jk"Vªkauk vkjksX;] Hkfo";kdfjrk vk'ksps n'kZu] midkjLrqrh o eksBîk vkuankph osG-

3- f'kdo.khph mfÌ"Vs • izR;sd fo|kFkhZ xks"V ikB djsy o ikp Hkkxkae/;s R;kpk lans'k lkaxsy- ikBkarj o okjaokjP;k ljkokus gs lk/; dj.;kr ;sbZy• xks"V lkax.;kdfjrk o xks"Vhoj ppkZ dj.;kdfjrk izR;sd fo|kF;kZyk la/kh ns.;kr ;sbZy• xks"Vh lkax.;k}kjs var%dj.kkP;k ifjorZukckcrhr tkxrhd n`"Vhdks.kkpk vuqHko ?ks.;kph izR;sd fo|kF;kZyk la/kh ns.;kr ;sbZy-

okrkZykikP;k l=ke/hy 6 /;s; eqÌs ekaM.;kph la/kh izR;sdkyk ns.;kr ;sbZy-

4- ygku xVkae/;s ppkZ o okrkZykikrwu f'kd.ks % ¼10 fefuVs½ v- xks"V f'kd.ks & 30 fefuVs 3&4 yksdkaps xV ikMkosr- izR;sd xVkyk mRiRrh 1&4 ps Hkkx ikMwu xks"V ikB dj.;kl lkaxkoh- R;kauh xks"V f'kd.;kP;k lkr VII;kapk mi;ksx djkok ¼iqjo.kh ikgk½- R;kauh lwpusaizek.ks djkosxV Øekad 1 mRiRrh 1%1&26 xV Øekad 2 mRiRrh 1%27&31 rs mRiRrh 2%1&3 xV Øekad 3 mRiRrh 3%4&25 xV Øekad 4 mRiRrh 3%1&24 xV Øekad 5 mRiRrh 4%1&16 fVi.k % oxkZP;k yksdla[;sizek.ks tj pkj xV dj.;kr vkys vlrhy rj xV 2 o 3 ps dk;Z ,d= djkos o R;kl ,d xV djkostj R;k {ks=krhy laLd`rhe/;s xk;u o laxhrkpk mi;ksx gksr vlsy rj xVkauk xks"Vh lkaxrkauk xk.;kpk mi;ksx dj.;kph ijokuxh |k- xks"Vh lkaxrkauk izR;sd xVkyk ,d fdaok nksu opus okp.;kl lkaxk fdaok mi;ksx dj.;kl lkaxk- izR;sd xVkus bPNk vlY;kl xk.;kP;k pkyhe/;s ikBkarj djkos-

10

xV 1 & mRiRrh 1%1&26 xks"Vh f'kd.;kP;k lkr VII;kapk mi;ksx d:u xV 1 yk mRiRrh 1%1&26 e/khy xks"V f'kd.;kl lkaxk- izR;sdkus xks"V f'kdkoh o lkax.;kpk ljko djkokla?kVhr oxkZyk xks"V lkax.;kdfjrk izR;sd xVkus xVke/kwu ,d O;Drh fuoMkoh- ;k dk;kZe/;s xks"Vh lkax.kkjk xks"Vh lkax.;kpk ljko djhy o R;kosGsl ,sdr vlrk brj yksd xks"V vpwd vkgs fdaok ukgh R;kdMs y{k Bsorhy-

i;kZ;h ikBkarj % mRiRrh 1%10]11]18]21]25]31 % ^^vki.k dsysys loZ pkaxys vkgs vls nsokus ikfgys-**

xV 2 & mRiRrh 1%27&31 & mRiRrh 2%1&3 xks"Vh f'kd.;kP;k lkr VII;kapk mi;ksx d:u xV 2 yk mRiRrh 1%27&2%3 e/khy xks"V f'kd.;kl lkaxk- izR;sdkus xks"V f'kdkoh o lkax.;kpk ljko djkokla?kVhr oxkZyk xks"V lkax.;kdfjrk izR;sd xVkus xVke/kwu ,d O;Drh fuoMkoh- ;k dk;kZe/;s xks"Vh lkax.kkjk xks"Vh lkax.;kpk ljko djhy o R;kosGsl ,sdr vlrk brj yksd xks"V vpwd vkgs fdaok ukgh R;kdMs y{k Bsorhy-

i;kZ;h ikBkarj % mRiRrh 1%27] ^^nsokus vkiY;k izfr:ikpk euq"; fuekZ.k dsyk- nsokps izfr:i vlk rks fuekZ.k dsyk- uj o ukjh v'kh rh fuekZ.k dsyh-**

xV 3 & mRiRrh 2%4&25 xks"Vh f'kd.;kP;k lkr VII;kapk mi;ksx d:u xV 3 yk mRiRrh 2%4&25 e/khy xks"V f'kd.;kl lkaxk- izR;sdkus xks"V f'kdkoh o lkax.;kpk ljko djkokla?kVhr oxkZyk xks"V lkax.;kdfjrk izR;sd xVkus xVke/kwu ,d O;Drh fuoMkoh- ;k dk;kZe/;s xks"Vh lkax.kkjk xks"Vh lkax.;kpk ljko djhy o R;kosGsl ,sdr vlrk brj yksd xks"V vpwd vkgs fdaok ukgh R;kdMs y{k Bsorhy-

i;kZ;h ikBkarj % mRiRrh 2%16&17] ^^rsOgk ijes'oj nsokus vknkekyk v'kh vkKk fnyh dh ckxsrhy okVsy R;k >kMkps QG ;FksPN [kk- i.k cÚ;k okbZVkps Kku d:u ns.kkÚ;k >kMkps QG [kkÅ udk- dkj.k T;k fno'kh R;kps QG rw [kk'khy R;k fno'kh rw [kkl ej'khy-

xV 4 & mRiRrh 3%1&24 xks"Vh f'kd.;kP;k lkr VII;kapk mi;ksx d:u xV 4 yk mRiRrh 3%1&24 e/khy xks"V f'kd.;kl lkaxk- izR;sdkus xks"V f'kdkoh o lkax.;kpk ljko djkokla?kVhr oxkZyk xks"V lkax.;kdfjrk izR;sd xVkus xVke/kwu ,d O;Drh fuoMkoh- ;k dk;kZe/;s xks"Vh lkax.kkjk xks"Vh lkax.;kpk ljko djhy o R;kosGsl ,sdr vlrk brj yksd xks"V vpwd vkgs fdaok ukgh R;kdMs y{k Bsorhy-

i;kZ;h ikBkarj % mRiRrh 3%23&24] ^^;kLro T;k tfeuhrwu R;kal mRiUu dsys gksrs frph e'kkxr djkoh Eg.kwu ijes'oj nsoku R;kl ,nsu ckxsrwu ckgsj dkkMkdMs tk.kkÚ;k ekxkZph jk[k.k dj.;klkBh ,nsu ckxsP;k iwoZHkkxh d:che o xjxj fQj.kkjh Tokyk:i rjokj Bsohyh-**

xV 5 & mRiRrh 4%1&16 xks"Vh f'kd.;kP;k lkr VII;kapk mi;ksx d:u xV 5 yk mRiRrh 4%1&16 e/khy xks"V f'kd.;kl lkaxk- izR;sdkus xks"V f'kdkoh o lkax.;kpk ljko djkok11

la?kVhr oxkZyk xks"V lkax.;kdfjrk izR;sd xVkus xVke/kwu ,d O;Drh fuoMkoh- ;k dk;kZe/;s xks"Vh lkax.kkjk xks"Vh lkax.;kpk ljko djhy o R;kosGsl ,sdr vlrk brj yksd xks"V vpwd vkgs fdaok ukgh R;kdMs y{k Bsorhy-

i;kZ;h ikBkarj % mRiRrh 4%16] ^^dkbZu ijes'ojkiq
c- xks"V lkax.ks ¼60 feuhV½ vkrk izR;sd xVkyk oxkZP;k iq
d- xVppkZ izR;sd xks"VhP;k 'ksoVh oxkZrhy fo|kF;kZauk fopkjk dh xks"V uhV lakx.;kr vkyh vkgs fdaok ukgh- ikBkarjkP;k opukpk mi;ksx dsyk vlY;kl R;koj ppkZ djk dh rs opu xks"VhP;k izeq[k rRokyk ykxw vkgs dk-

5- vgoky ¼50 fefuVs½ oxkZyk lkaxkos dh R;kauh vkivkiY;k xVkr ijrkos o R;kfBdk.kh lkafxrY;kizek.ks xVppkZ djkoh- [kkyh fnysY;k fo"k;kaoj izR;sd xVkus xVppsZdfjrk ngk fefuVs ?;koh-

v- nsokP;k izfr:ikr fuekZ.k dj.;kr vkysvkiY;kyk nsokP;k izfr:ikr fuekZ.k dj.;kr vkys1- rqepk fo'okl vkgs dk dh vkiY;kyk nsokP;k izfr:ikr fuekZ.k dj.;kr vkys vkgs\ 2- rqeP;k xkokpk fdaok lektkpk fo'okl vkgs dk dh vkiY;kyk nsokP;k izfr:ikr fuekZ.k dj.;kr vkys\ 3- ck;cye/khy nso R;kP;k fufeZrhoj izhrh djrks dk o fufeZrhph dkGth ?ksrks dk\ gs vkiY;kyk dls lkaxrk ;sbZy\

c- ,sD;kus jkg.ks fo#) foHkDr laca/k o vfo'okl nsokus vkiY;kyk ;kdfjrk fuekZ.k dsys dh vki.k ,desdkalkscr ,sD;kus jkgkos- vknke gOosus iki dsys rksi;Zar loZ l`"Vh ,sD;kr gksrh1- ,nsu ckxsph ewG ifjfLFkrh d'kh gksrh\ 2- dk; ?kMys\ dk; pqdys\ 3- nsokus thoukP;k >kMkps j{k.k dj.;kdfjrk nsonwr dk Bsoyk\ 4- nsokiklwu vki.k foHkDr >kyks Eg.kts dk;\

d- vkiY;kyk loZ xks"Vhaoj izHkqRo ns.;kr vkys( ijarq] vkrk vki.k cGh iMyks vkgksrvkiY;kyk loZ xks"Vhaoj izHkqRo ns.;kr vkys gksrs( ijarq] ikikP;k 'kkikeqGs vkrk vki.k ikikps cGh >kyks1- ekuokus loZ fufeZrhoj izHkqRo djkos v'kh nsokph vkKk gksrh dk\ 2- lkikus vknke o gOosyk dls Qlfoys\ 3- vknke o gOosyk dks.krk 'kki feGkyk\

M- eksBh foiqyrk fo#) nkfjnzî o ej.k nsokus ekuokyk le`) dsys gksrs- ijarq] vknke gOosus iki dsys rsOgk Hkwehyk 'kki fnY;keqGs nkfjnzî o ej.k feGkys1- nsokus i`Fohoj izk.kh o QGs dks.kR;k fno'kh fuekZ.k dsyh\ o ekuokdfjrk vUu Eg.kwu ouLirh dks.kR;k fno'kh fnyh\ ¼mRiRrh 1%26&31½2- cÚ;k okbZVkps Kku d:u ns.kkÚ;k >kMkps QG [kk.;fo"k;h nsokus dk; EgVys\ 3- rs >kM thoukps >kM vkgs dk\ ¼mRiRrh 2%9½ 12

b- ykt okV.;kl dkj.k ulwu funksZ"k thou tx.ks fo#) Hk; o jkxkr thou tx.ksnsokus vknke o gOosyk izhrh o ,sD;kr thou tx.;kdfjrk fuekZ.k dsys( ijarq] vknke gOosus iki dsY;keqGs R;kaP;kr fHkrhus o jkxkus izos'k dsyk- dkbZukus gkcsykpk o/k dsyk rsOgk dkbZu nsokP;k mifLFkrhiklwu nwj xsyk1- ,nsu ckxse/;s nsokus dks.krs >kM ykoys\ ¼mRiRr 2%4&9½2- cÚ;k okbZVkps Kku d:u ns.kkÚ;k >kMkfo"k;h nsokus dk; vkKk fnyh\ ¼mRiRrh 2%10&17½ 3- ekuokus ,dVs jkgkos vls nsokyk okVys dk\ vknke o gOok uXu vlrkuk R;kauk ykt okVyh ukgh gs [kjs vkgs dk\ ¼mRiRrh 2%18&25½4- dkbZu o gkcsykus nsokyk dk; dk; vfiZys\ ¼mRiRrh 4%3&4½- dks.kkyk jkx vkyk\ 5- gkcsykps dk; >kys\ ¼mRiRrh 4%1&8½- dkbZukps dk; >kys ¼mRiRrh 4%9&16½-

f'kdo.khP;k fVi.kh % dkgh vk
rs bZ i;Zar vlysys ikp cks/k vkiY;kyk dsoG nsokoj voyacwu jkg.;kfo"k;h dk; lkaxrkr\

• ,d=

feGwu vkiY;k LFkkfud leL;k lksMfo.;kfo"k;h xks"Vhrhy cks/k vkiY;kyk dk; lkaxrks\

• vkt

rqeP;kdfjrk lokZr dBh.k dk; vkgs\

• vkt

rqEgh dks.krh uohu ladYiuk f'kdyk\

• vktP;k

dk;kZr rqEgkyk lokZr egRokps dk; okVys\

fnol 2 P;k /kMîkrhy opu ikBkarj dj.;kdfjrk Hkkx ikM.;kph vkBo.k BsokHkkxhnkjhps rRo 1 & fo'oklkps laca/k • mRiRrh

1%26&31

• mRiRrh

3%8&13

• ;ksgku

17%13&26

Hkkxhnkjhps rRo 2 & ,d= feGwu dk;Z dj.ks • nkuh,y

3%26&28

fnol ,dpk 'ksoV izkFkZusus djkok-

13

f'k{kdkadfjrk fVi.k % fnol 2 P;k lq#okrhyk fnol 1 ph ijr mtG.kh djk vkf.k lkaxk dh vkt vki.k Hkkxhnkjhph lkr rRos f'kd.kkj vkgksr-

nsokps thoukps >kM Hkkxhnkjhps rRo 1 & fo'oklkps laca/k fnol 2 % /kMk 2

/kMîkph osG % 1 rkl

1- ck;cy opu % mRiRrh 1%26&31] mRiRrh 3%8&13] ;ksgku 17%13&26 mRiRrh 1%26&31] ^^ex nso cksyyk] vkiY;k izfr:ikpk o vkiY;k'kh ln`'k vlk euq"; vki.k d:-------;koj rs lRrk pkyforhy-** mRiRrh 3%8&13] ^^eh ckxsr rq>k vkokt ,sdyk] rsOgk eh uXu vkgs Eg.kwu eh fHkÅu yiyks-** ;ksgku 17%13&26] ^^dha] R;k lokZauha ,d Ogkosa] gs ekÖ;k ckik] tlk rwa ekÖ;ke/;sa o eh rqÖ;ke/;sa rlsa R;kauhafg rqÖ;k ekÖ;ke/;sa ¼,d½ Ogkosa] dkj.k rwa eyk ikBfoysa vlk foÜokl txkusa /kjkok-** f'k{kdkadfjrk fVi.k % ifgY;k fnolkP;k 'ksoVh rqEgh ojhy 'kkL=Hkkx rhu fo|kF;kZauk eq[kksxr dj.;kl fnys- ;k /kMîkP;k izLrkousuarj R;kauk ;k xks"Vh lkax.;kph la/kh |k2- rRokph izLrkouk ¼5 fefuVs½ ,d= feGwu Hkkxhnkjhus dke dj.;kdfjrk ,desdkaoj fo'okl] Hkjaolk vlkok o laca/kkr ikjnf'kZdrk vlkoh- gk nsokpk LoHkko o vkiY;kdfjrk jpuk vkgs- ekuokus dsysY;k ikikeqGs nsokojhy vkiys Hkjo'kkps laca/k u"V >kys rlsp vkiys ,desdkae/khy laca/k ns[khy nqjkoY;k xsys- ;s'kw f[kzLrkP;k ej.kk}kjs o iqu#RFkkuk}kjs vkiyk nsokcjkscj o ,desdkacjkscj lesV >kyk- vkrk vkiY;kyk fo'okl.kkÚ;kae/;s Hkjo'kkP;k laca/kkpk vuqHko vkyk vkgs o vkiY;kyk ifo= vkRE;kps lkeF;Z o vk'khokZn izkIr >kyk vkgs- R;keqGs vki.k lHkksorkyh f[kzLrkps lk{k gksr vkgksr- ;kdfjrk lØh; iq
3- f'kdo.khps mfÌ"V % • ikjnf'kZdrk jk[kwu] Hkjo'kkps laca/k tksiklwu ,d= feGwu dke dj.;kdfjrk nsokus vkiY;kyk fuekZ.k dsys- ;kdfjrkp

f[kzLrkus vkiY;kyk o l`"Vhyk iw.kZi.ks eqDr dsys vkgs• tsOgk vki.k ikjnf'kZdrk jk[krks o Hkjo'kkps laca/k tksiklrks rsOgkp vki.k feGwu izHkkohi.ks dk;Z d: 'kdrks• tsOgk vki.k ikjnf'kZdrk jk[krks o Hkjo'kkps laca/k tksiklrks rsOgk vkiY;k lHkksorkyhy txkyk fnlrs dh f[kzLrkP;k e`R;qeqGs o iqu#RFkkukeqGs vkiY;ke/;s f[kzLrkP;k thoukps lkeF;Z vkgs- vkiys lokZaps thou feGwu f[kzLrkP;k lkeF;kZph] izhrhph o d`isph lk{k gksrs• euq"; o ekuoke/khy foHkDr laca/kkfo"k;h o f[kzLrkus vkiyk lesV dlk ?kMowu vk.kyk ;kfo"k;hph y?kwukfVdk djk-

4- okrkZykikrwu f'kd.;kph osG ¼70 fefuVs½ v- xks"V % oxkZrwu ysdjkaps 3&5 xV cuok o R;kauk xks"V |k- izR;sd xVkus R;kauk fnysY;k xks"Vhoj y?kw ukfVdk r;kj djkoh ¼20 fefuVs½ xV ,d % mRiRrh 1%26&31 xV nksu % mRiRrh 3%8&13 xV rhu % ;ksgku 17%13&26 14

f'k{kdkadfjrk fVi.k % xjt vlY;kl xks"V f'kd.;kdfjrk o laoknkdfjrk 7&7 ik;Ú;kaph mtG.kh djkc- xks"V lkaxk % izR;sd xVkus oxkZleksj vkivkiyh y?kw ukVhdk nk[kokoh ¼30 fefuVs½ d- eksBîk xVkr ,d= feGwu iq
15

nsokps thoukps >kM Hkkxhnkjhps rRo 2 & ,d= feGwu dke dj.ks fnol 2 % /kMk 3

/kMîkph osG % 1 rkl

1- ck;cy opu % nkuh,y 3%26&28 nkuh,y 3%26] ^^ex ucq[knusLlj R;k /kx/kxhr vXuhP;k HkÍhP;k nkjkuthd ;sÅu Eg.kkyk] vgks 'knz[k] es'k[k o vcsn~uxks] ijkRij nsokps lsodgks] vXuhrwu ckgsj ;k- rsOgk 'knz[k] es'k[k o vcsn~uxks vXuhrwu ckgsj vkys-** nkuh,y 3%27] ^^vkf.k jkt izfrfu/kh] uk;c vf/kifr] ljnkj o jktea=h ts rsFks teys gksrs R;kauh ;k iq#"kkal ikfgys rks R;kaP;k 'kjhjkoj vXuhpk ifj.kke >kyk uOgrk- R;kaP;k MksD;kpk ,d dslgh gksjiGyk uOgrk- R;kaP;k ik;ekstkauk dkgh >kys uOgrs vkf.k vXuhpk xa/kgh R;kal ykxyk uOgrk-** nkuh,y 3%28] ^^rsOgk ucq[knusLlj Eg.kkyk] 'knzd] es'k[k o vcsn~uxks ;kauh vkiY;k nsokoj Hkko Bsfoyk] jktkpk 'kCn eksfMyk] vkiY;k nsok[ksfjt vU; nsokph lsok o mikluk djko;kph ukgh Eg.kwu R;kauh vkiys nsg vfiZys( R;kal R;kaP;k nsokus vkiyk fnO;nwr ikBowu lksMfoys vkgs- R;kpk /kU;okn vlks-** f'k{kdkadfjrk fVi.k % ifgY;k fnolkP;k 'ksoVh rqEgh ojhy 'kkL=Hkkx T;kyk ikB dj.;kl fnyk gksrk R;kyk ;k /kMîkP;k izLrkousuarj oxkZiq
eq[; xks"V % nkuh,y 3%4&30 2- rRokph izLrkouk % T;k xks"Vh vki.k ,d= feGwu Hkkxhnkjhr] ikjn'khZ o Hkjo'kkps laca/k Bsowu lk/; d: 'kdrks R;k xks"Vh vki.k ,dVîkus lk/; dj.ks 'kD; ukgh-

3- f'kdo.khps mfÌ"V % • ikjn'khZ

jkgwu] Hkjo'kkps laca/k tksiklwu ,d= feGwu dke dsY;kl dkekrhy mRikndrk ok
4- ygku xVke/;s okrkZykikrwu f'kd.;kph osG ¼45 fefuVs½ v- xks"V % izR;sd ygku xVkus eq[; xks"V f'kdkoh] nkuh,y 3%4&30 ¼20 fefuVs½ c- xks"V lkaxk % rhu xVkus xks"V lkaxkoh ¼5 fefuVs izR;sd xVkyk@15 fefuVs½ d- ppkZ % eksBîk xVkr ,d= feGwu iqkyk\ • ,desdkaojhy o nsokojhy Hkjo'kkeqGs dk; ?kMrs\ • fo'okl.kkjs ;k ukR;kus vkiY;k xkokr fdaok lektkr dke dj.;kfo"k;h ;krwu dk; cks/k feGrks\ • vkiY;k LFkk;h ifjfLFkrhe/;s ;k xks"Vhrwu feGkysyk cks/k o rRos d'kkizdkjs ykxw gksrhy ;koj ppkZ djk16

nsokps thoukps >kM Hkkxhnkjhps rRo 3 & n'kZu fnol 2 % /kMk 4

/kMîkph osG % 1 rkl

1- ck;cy opu % ugsE;k 2%17&18 ugsE;k 2%17] ^^ex eh R;kal Eg.kkyks] vki.k dso<îk nqnZ'ksr vkgks gs rqEgkal fnlrp vkgs( ;:'kyse mtkM >kys vkgs o R;kP;k os'kh vXuhus tGwu xsY;k vkgsr( rj pyk] vki.k ;:'kysespk dksV cka/kw Eg.kts ;kiqkM ykoY;koj ngk o"kkZauh QG fnlrs-

3- f'kdo.khph mfÌ"Vs % • eksBîk xjtsph tk.kho >kY;kl feGwu dk;Z dj.;kph psruk mRiUu gksrs• ;k eksBîk xjtsph iwrhZ dj.;kps n'kZu vkiY;kyk feGwu dk;Z dj.;kph pkyuk nsrs• n'kZu vls vlkos dh R;kr lokZauk lkj[;k leiZ.kkus dke djrk ;kos• lq#okrhyk vki.k lhehr] okLrfod o lk/; dj.;ktksxs /;s; Bjokosr & ,d eksBs n'kZu

xkBr vlrkuk ,dk osGh

,d ikÅy Vkdr iq
4- okrkZykikrwu f'kd.;kph osG ¼50 fefuVs½ v- xks"V % xks"V eq[kikB djk ¼15 fefuVs½ • xV 1 % ugsE;k 1%1&11 • xV 2 % ugsE;k 2%1&8 • xV 3 % ugsE;k 2%9&20 c- xks"V lkaxk % izR;sd xVkrhy ,d O;Drh xks"V lkaxrks ¼15 fefuVs½ d- ppkZ % iqkys\ • R;kps n'kZu fdrh eksBs gksrs\ gs n'kZu ugsE;k ,dVk iw.kZ d: 'kdyk vlrk dk\ • dksV lokZua h feGwu cka/kkok vls ;:'kysePs ;k yksdkaP;k euke/;s dks.kR;k xks"VheqGs vkys\ lokauZ k d'kkeqGs n'kZu feGkys\ • vkiY;k izkarke/;s fdaok lektke/;s dks.kdks.kR;k n'kZukaph xjt vkgs\

17

nsokps thoukps >kM Hkkxhnkjhps rRo 4 & n'kZukph vaeyctkouh fnol 2 % /kMk 5

/kMîkph osG % 1 rkl

1- ck;cy opu % ugsE;k 3%1&3 3%1] ^^ex eq[; ;ktd ,Y;k'khc o R;kps ;ktd cka/ko mBwu esakys-

eq[; xks"V % ugsE;k 3%1&32 2- rRokph izLrkouk % ¼5 fefuVs½ mnkgj.kknk[ky ugsE;k 3 pk mi;ksx djk- feGwu dke dsY;kl iq
mPp n`"Vhdks.k ckGxkok-

3- f'kdo.khph mfÌ"Vs % • egku n'kZu dGkos o izR;sd O;Drhyk o lektkyk mPp vkn'kZ vlkok• vkiys eksBs /;s; Li"V fnlkos ts.ksd:u fofHkUu yksdkauk vkiyh Hkwfedk dGsy & izR;sdkyk vkiY;k Hkwfedsrhy vkn'kZ dGkok• eksBs /;s; xkB.;kdfjrk izR;sdkyk vkivkiys /;s; o Hkwfedk Li"V dGkoh] ts.ksd:u vkiY;kyk dGsy dh vki.k d/kh /;s; iw.kZ dj.kkj o ;'kLoh gks.kkj-

4- ygku xVke/;s okrkZykikrwu f'kd.;kph osG ¼40 fefuVs½ v- xks"V % ¼15 fefuVs½ oxkZyk 4&4 yksdkaP;k xVkr foHkkthr djk- izR;sd xV ugsE;kP;k xks"Vhoj vk/kkjhr y?kqukfVdk r;kj djhyc- xks"V lkaxk ¼10 fefuVs½ izR;sd ygku xV eksBîk leqgkiqkys fdaok ukgh gs dls dGsy\

18

nsokps thoukps >kM Hkkxhnkjhps rRo 5 & izkFkZuk fnol 2 % /kMk 6

/kMîkph osG % 1 rkl

1- ck;cy opu % ugsE;k 1%2&4 2] ^^rsOgk gukuh ukokpk ek>k ,d cka/ko vkf.k brj dkgh yksd ;gwnkrwu vkys- cafnoklkrwu lqVysY;kaiSdh ts ;gwnh 'ks"k jkfgys gksrs R;kaP;kfo"k;h o ;:'kysesfo"k;h R;ktdMs eh iqlrikl dsyk-** 3] ^^R;kauh eyk lkafxrys] cafnoklkrys ts vof'k"V yksd R;k izkarkr jkfgys rs eksBîk nqnZ'ksr vlwu R;kaph vizfr"Bk gksr vkgs;:'kysespk rVgh iMyk vkgs o R;kP;k os'kh vkx ykowu tkGwu VkfdY;k vkgsr-** 4] ^^gs ,sdrkp eh [kkyh clwu jMw ykxyks vkf.k cjsp fnoli;Zra foyki djhr jkfgyks- eh mikl d:u LoxhZP;k nsokph izkFkZuk dsyh-** f'k{kdkadfjrk fVi.k & i;kZ;h okrkZyki % dks.kk ,dkyk opu okp.;kl lkaxk o izR;sd opukuarj oxkZus 'kCnizfrlkn |kok- gk 'kCnizfrlkn ekr`Hkk"ksr vlkok- mnk- dksV iMys vkgsr] os'kh tGkY;k vkgsr( ;:'kysesdfjrk foyki djk-

eq[; xks"V % ugsE;k 1%5&11] ugsE;k 4%1&5] ugsE;k 4%7&9] 6%9 ¼;k xks"Vhae/khy izkFkZusaP;k mnkgj.kkaoj izeq[k y{k vlkos½2- rRokph izLrkouk % lq#okrhiklwu rs 'ksoVi;Zar dkekP;k vkiY;k ;kstusps ewG o ik;k izkFkZuk vlsy rj ,d= feGwu eksBs n'kZu o /;s; xkB.ks 'kD; gksbZy o vki.k ;'kLoh gksÅ-

3- f'kdo.khph mfÌ"Vs % • dks.krsgh eksBs n'kZu izkFkZus}kjs lk/; gksÅ 'kdrs• dks.krs dk;Z djhr vlrkuk fujk'kk ;s.kkj ijarq] vki.k dk;Z o izkFkZus}kjs izfrlkn |kok• nsokpk vk'khokZn o R;kP;k lkeF;kZoj vki.k folacwu vkgksr ;kfo"k;hps izek.k vkiY;k izkFkZusrwu • izkFkZuk gh vkiY;k thoukpk o ,d= feGwu dk;Z dj.;kpk ,d egRokpk Hkkx vkgs-

feGrs-

4- ygku xVke/;s okrkZykikrwu f'kd.;kph osG ¼40 fefuVs½ v- xks"V % • xV • xV • xV

1 % ugsE;k 1%5&11 2 % ugsE;k 4%3&5 3 % ugsE;k 2%11&20

c- xks"V lkax.ks ¼20 fefuVs½ izR;sd xVkus nksu fefuVkaph y?kq ukfVdk r;kj djkoh th izR;sd l=krhy izeq[k xks"V lkaxsyd- ppkZ % iq
nsokps thoukps >kM Hkkxhnkjhps rRo 6 & lefiZr leUo;d fnol 2 % /kMk 7

/kMîkph osG % 1 rkl

1- ck;cy opu % ugsE;k 5%16 ^^ex eh dksVkps dke usVkus pkyfoys-----ek>s loZ lsod dkeklkBh rsFks ,doV >kys gksrs-** eq[; xks"V % ugsE;k 5%16&6%15 2- rRokph izLrkouk % ¼5 fefuVs½ mnkgj.k Eg.kwu ugsE;kpk mi;ksx djk eksBs /;s; xkB.;kdfjrk Hkkxhnkjhe/;s v'kk leUo;dkph xjt vlrs tks • /;s;kizrh o feGwu dke dj.;kizrh iw.kZi.ks lefiZr vkgs• Hkkxhnkjhe/khy izR;sd O;Drhph dGdG vkgs• R;kps leiZ.k nh?kZdkyhu vlwu loZ Hkkfxnkjkapk R;kP;koj Hkjaolk vkgs-

3- f'kdo.khph mfÌ"Vs % • izHkkoh

Hkkxhnkjhe/;s v'kk leUo;dkph xjt vlrs tks /;s;kizrh o feGwu dke dj.;kizrh lefiZr vkgs o /;s; xkBw bfPNr vkgs• leUo;d lgu'khy vlkok] vkilkr fo'okl mRiUu dj.kkjk o nh?kZdkyhu leiZ.k vlysyk vlkok• Hkkxhnkjhrhy izR;sdkizrh leUo;d lefiZr vlkok] R;kus e/; Hkwfedk ctkowu vkiY;k tckcnkjhizrh lefiZr vlkos• leUo;dkus xVklkscr fdaok pewlkscr dke djkos• leUo;dkpk Hkkfxnkjklkscr laokn vlkok- R;kus laoknkph iz.kkyh izksRlkgu o ekfgrh ns.;kdfjrk LFkkihr djkoh-

4- okrkZykikrwu f'kd.;kph osG ¼40 fefuVs½ v- izeq[k xks"Vhoj ppkZ djk % ¼15 fefuVs½ 3 rs 4 yksdkaP;k xVkae/;s foHkkthr Ogk- izR;sd xVkus izeq[k xks"Vhph mtG.kh djkoh o Hkkxhnkjhe/khy leUo;dkps nksu egRokps xq.k tk.kwu ?;kos fdaok ;'k feGfo.;kdfjrk leUo;dkph Hkwfedk letwu ?;kohc- vgoky ¼10 fefuVs½ ;'k feGfo.;kdfjrk leUo;dkps dks.krsgh nksu xq.k fdaok Hkwfedk izR;sd xVkus ,dk fefuVke/;s lknj djkO;k- lkj[;k iz'ukaph uksan ?;kohd- eksBîk xVkr iq
nsokps thoukps >kM Hkkxhnkjhps rRo 8 & lksgGk lktjk dj.ks! fnol 2 % /kMk 8

/kMîkph osG % 1 rkl

1- ck;cy opu % ugsE;k 12%27 ^^ ;:'kysesP;k dksVkP;k leiZ.kkP;k le;h ysO;kauh vkuan o /kU;okn d:u >katk] lkjaX;k o oh.kk oktowu vkf.k xkÅu rks izlax lktjk djkok Eg.kwu R;kl ;:'kysesr iksgapfo.;klkBh R;kaP;k R;kaP;k LFkkukrwu gqMdwu dkf
3- f'kdo.khph mfÌ"Vs % • Hkkxhnkjhe/;s izR;sdkyk vkiyh Hkwfedk ekghr vlkoh dh rh egRokph vkgsr• izHkkoh Hkkxhnkjhe/;s lØh; laokn xjtspk vlrks o 'ksoVh R;kpk ifj.kke ;'kkP;k vkuanlksgGîkr gksrks• vkiY;kyk vkuan lksgGk lktjk djrk ;kok Eg.kwu izR;sdkyk vYidkyhu o nh?kZdkyhu /;s; ekghr vlkosr o vki.k fdrh izxrh dsyh vkgs ;kps voyksdu djrk ;kos• vkiY;k ;'kkps xkSjo nsokyk |kos o /;s; xkB.;kdfjrk vki.k Hkkxhnkjhus dke d: 'kdyks Eg.kwu lksgGk lktjk djkok-

4- okrkZykikrwu f'kd.;kph osG ¼40 fefuVs½ v- izeq[k xks"Vhoj ppkZ djk % ¼15 fefuVs½ 3&4 xVkae/;s foHkkthr Ogk- izR;sd xVkus izeq[k xks"Vhph mtG.kh djkoh o iqkys vlrs\ • ,sD;koj vkuan lksgGîkpk dk; ifj.kke gksrks\ • rqEgh rqeP;k izkarkrhy vkuan lksgGk lktjk dj.;kph mnkgj.ks nsÅ 'kdrk dk\

nqlÚ;k fnolkP;k 'ksoVh oxkZe/;s HkkxhnkjhP;k lkr rRokaph ijr mtG.kh djkfnolkpk 'ksoV izkFkZusus djk21

f'k{kdkdfjrk fVi.k % frlÚ;k fnolkph lq#okr vls lkaxwu djk dh vkt vkiY;kyk xks"Vhaps o Hkkxhnkjhrhy rRokaps ykxwdj.k dj.;kpk fopkj djk;pk vkgs-

nsokps thoukps >kM % Hkkxhnkjhps ykxwdj.k vkiY;k lHkksorkyh lqokrkZ xktfo.ks o eaMGîk jksi.ks fnol 3 % /kMk 9

/kMîkph osG % 1 rkl

1- ck;cy opu % ywd 10%1&2] 17&20 1 ákuarj izHkwusa vk.k[kh cgkŸ kj t.kkal usewu T;k T;k uxjkar o T;k T;k fBdk.kha rks Lor% tk.kkj gksrk rsFkas nks?ks nks?ks vlsa R;kal vki.kkiq
2- rRokph izLrkouk % ¼5 fefuVs½ LFkkfud fo'okl.kkjs Hkkxhnkjhe/;s ,d= feGwu izHkkohi.ks lqokrkZ xktow 'kdrkr o eaMGîk jksiw 'kdrkr- vki.k ,dVs jkgwu lsok u djrk ,d= feGwu lsok dsyh o ;s'kwph lk{k xktfoyh rj Qkj yodj vf/kd yksdkauk ;s'kwph vksG[k gksbZyvls dj.;kdfjrk vki.k iq
f'k{kdkadfjrk fVi.k % oxkZyk vkBo.k d:u |k dh vki.k 100 [ksMîkaP;k ihudksMpk mnkgj.k Eg.kwu mi;ksx djhr vkgksrR;kiSdh 15 [ksMîkae/;s ekSf[kd ck;cy eaMGîk vkgsr- vkiY;k ppsZpk eqÌk gk vkgs dh ;k 15 eaMGîkauk vki.k d'kkizdkjs izksRlkgu nsÅ 'kdrks dh R;kauh ,d= feGwu moZjhr 85 [ksMîkae/;s lqokrkZ xktokoh o eaMGîk jksikO;k-

3- f'kdo.khph mfÌ"Vs % • izR;sd • izR;sd

O;Drhyk yksdkadfjrk] [ksMîkadfjrk o lHkksorkyhy izkarkdfjrk vkfRed n'kZu vlkosO;Drhph vis{kk vlkoh dh tkLrhr tkLr yksdkauh yodjkr yodj f[kzLrkyk vksG[kkos o R;kauh LFkkuh; eaMGhpk Hkkx gksÅu ,d=hri.ks Hkkxhnkjhr dk;Z djkos22

• brjkalkscr

Hkkxhnkjh d:u izHkkohi.ks eaMGîk jksi.;kdfjrk vki.k r;kj vlkos o gs dk;Z O;ogkfjdi.ks vkfRed VII;kaizek.ks iq
4- ygku xVke/;s okrkZykikrwu f'kd.;kph osG ¼40 fefuVs½ f'k{kdkadfjrk fVi.k % ;k ?kVdsiklwu Hkfo";kr ,d= feGwu dke dj.kkÚ;k xVkapk mi;ksx dj.ks mRre jkghy- R;kaps HkkSxkfyd LFkku ikgkos o vkilkrhy laca/kkapk vk
23

nsokps thoukps >kM % eaMGhP;k vkfFkZd fLFkjrsdfjrk Hkkxhnkjhps ykxwdj.k fnol 3 % /kMk 10

/kMîkph osG % 1 rkl

1- ck;cy opu % fuxZe 16%4&5( 2 FksLlyuh 3%6&12 fuxZe 16%4&5 ^^rsOgk ijes'ojkus eks'ksyk EgVys ikgk] eh vkdka'kkrwu rqEgklkBh vUuo`"Vh djhu- vkf.k yksdkauh ckgsj tkÅu ,d ,dk fnolkyk iqjsy brds tek djkos] áko:u rs ekÖ;k fu;ekizek.ks pkyrkr fdaok ukgh ;kfo"k;h eh R;kaph ijh{kk ikghu- lgkO;k fno'kh ts dkgh rs tek d:u f'ktorhy rs rs brj fno'kh tek djrhy R;kP;k nqIiV vlkos-** 2 FksLlyuh 3%6&12 ^^ca/kqtugks] vkEgh vkiY;k izHkq ;s'kw f[kzLrkP;k ukaokusa rqEgkal vkKk dfjrksa dha] vO;ofLFkri.ksa okx.kkÚ;k o vkEgkaiklwu izkIr >kysY;k laiznk;kaizek.ksa u pky.kkÚ;k izR;sd ca/kwia klwu rqEgha nwj Ogkosa- vkepsa vuqdj.k dks.kR;k jhrhusa dsysa ikfgtsa gsa rqEgka Lor%yk BkÅd vkgs( dkj.k vkEgh rqEgkae/;s vlrkauk vO;ofLFkri.ksa okxyksa ukgha( vkf.k vkEgh dks.kkpsa v™ k QqdV [kkYysa ukgha( ijarq rqEgkaiSdha dks.kkojfg Hkkj ?kkyaw u;s Eg.kwu vkEgha jk=afnol Je o d"V d:u dke dsysa- rlk vkEgkal vf/kdkj ukgha vlsa ukgha] i.k vkepsa vuqdj.k dj.;klkBha vkEgha rqEgkal fdŸ kk ?kkywu |kok Eg.kwu vlsa dsysa- dkj.k vkEgh rqeP;kcjkscj gksrkas rsOgka ns[khy vkEgha rqEgkal v'kh vkKk dsyh gksrh dha] dks.kkyk dke dj.;kph bPNk ulsy rj R;kusa [kkÅafg u;s- rjh rqeP;ke/;sa fdR;sad vO;ofLFkri.kkusa okx.kkjsa vlwu rs dkagha,d dke u dfjrka ywMcwM dfjrkr] vlsa ,sdrksa- v'kk yksdkauk vkEgh izHkq ;s'kw f[kzLrkP;k ukaokusa vkKk o cks/k dfjrkas dha] R;kauha LoLFki.ksa dke d:u Lor%psap v™ k [kkosa-** f'k{kdkadfjrk fVi.k % oxkZiq
ladYiuk o ;kstuk jkcokO;kr-

3- f'kdo.khph mfÌ"Vs % • izR;sd O;Drhyk dGkos dh vkiyh vkfFkZd fLFkrh pkaxyh vlkoh v'kh nsokph • vkfFkZd vkjksX; o fLFkjrk feGfo.;kdfjrk izR;sdkyk dGkos dh O;ogkfjd vls

bPNk vkgsvkfRed] oS;fDrd o lkeqfgd dk;Z

xjtsps vkgs• izR;sd lektke/;s v'kh lalk/kus vkgsr T;keqGs ,d=hr dk;Z dsY;kl vkiyh izxrh gksbZy o vkiY;kyk ckgs:u enrhph vko';drk iM.kkj ukgh24

• izR;sd

O;Drhyk dGkos dh ekSf[kd ck;cy eaMGîkauh o fo'okl.kkÚ;kauh ,d= feGwu dk;Z dsY;kl vkiyh vkfFkZd ifjfLFkrh lq/kkjsy o R;keqGs vkiY;k lHkksorkyP;k lektkyk o eaMGîkauk Qk;nk gksbZy• tj LFkkfud eaMGhph vkfFkZd fLFkrh pkaxyh vlyh rj vkiY;k yksdkauk o vkiY;k lHkksorkyP;k yksdkauk izksRlkgu o vk'kk feGrs o vkiY;k lk{khe/;s cGdVh ;srs-

4- ygku xVke/;s okrkZykikrwu f'kd.;kph osG ¼40 fefuVs½ v- n'kZu % ¼15 fefuVs½ [kkyhy fo"k;kaoj izR;sd ygku xV 2&3 ladYiuk ekaMsy• xV 1 % vkiY;k [ksMîkP;k o ekSf[kd ck;cy eaMGîk vlysY;k lHkksorkyhy [ksMîkP;k vkfFkZd xjtk dks.kR;k\ • xV 2 % vkiY;k eaMGhe/;s o vkiY;k lHkksorkyhy ekSf[kd ck;cy eaMGîkae/;s vkfFkZd lq/kkj.kk ?kMowu vk.k.;kdfjrk nsokus vkiY;kyk dks.krs nku] dkS'kY; o lalk/ku fnys vkgs T;kapk vki.k O;ogkfjd jhrhus mi;ksx d: 'kdrks\ • xV 3 % brj izkarkrhy ekSf[kd ck;cy eaMGîkalkscr o fo'okl.kkÚ;kalkscr vki.k ,d=hr feGwu dk;Z dsY;kl vkiY;k vkfFkZd ifjfLFkrhe/;s dks.krh lq/kkj.kk gksbZy o ykHk gksbZy\ vkiY;k eaMGhP;k vkfFkZd fLFkrhpk izHkko vkiY;k lHkksorkyhy yksdkaoj] vkiY;k lk{khoj o vkiY;krhy vk'ksoj d'kkjhrhus gksrks\ c- vgoky ¼10 fefuVs½ vkiys er lkjka'k :ikr ekaM.;kdfjrk izR;sd xVkyk vgokykps nksu feuhV |kos- vfrfjDr ladYiuk o ppsZdfjrk pkj feuhV |kosrd- ppkZ % izR;sd ygku xV ,d= ;sÅu vkfFkZd fo"k;kaoj ppkZ djrks dh R;kauh dks.krh fof'k"V ikoys mpywu gs dk;Z djkos\

5- vgoky ¼15 fefuVs½ LFkkfud eaMGhyk lqn`< dj.;kdfjrk o vkfRed vkjksX; ns.;kdfjrk dks.kR;k lalk/kukapk mi;ksx vki.k d: 'kdrks ;kfo"k;h ,d ladYiuk ekaM.;kdfjrk izR;sd ygku xVkyk la/kh |koh- ,d=hr feGwu dk;Z dsY;kl vkfFkZd ifjfLFkrh d'kkjhrhus lq/kkjsy o lektkr vkiyh lk{k d'kh izHkkoh gksbZy ;kfo"k;hps er R;kauh ekaMkos-

25

nsokps thoukps >kM vkiY;k lHkksorkyhy lektkP;k fodklkdfjrk Hkkxhnkjhps ykxwdj.ks dj.ks fnol 3 % /kMk 11

/kMîkph osG % 1 rkl

1- ck;cy opu % ;'k;k 58%9&12 ^^rsOgk rw gkd ekfj'khy rh ijes'oj ,sdsy- rw /kkok dfj'khy rsOgk rks Eg.ksy] gk] eh vkgs- tj rw vkiY;ke/kwu tks[kM ykn.;kps lksMuw ns'khy] cksV nk[kfo.;kps o nq"V xks"Vh cksy.;kps Vkdwu ns'khy] tj rw vkiY;k thokyk bZ"V rs HkqdsY;kal ns'khy] nq%[kxzLr ftokl r`Ir dfj'khy rj rq>k izdk'k va/kdkjkr >Gdsy- fufcM va/kdkj rqyk e/;kUgkps rst vlk gksbZy- ijes'oj rq>k lrrpk ekxZn'kZd gksbZy- rks vo"kZ.kle;h rqÖ;k ftokal r`Ir djhy] rqÖ;k gkMkal etcwr djhy] rw Hkjiwj ik.kh fnysY;k eGîkizek.ks gks'khy] ik.kh d/kh u vkV.kkÚ;k >Ú;kizek.ks gks'khy] cgqr dkG eksMwu iMysyh 'kgjs rq>s yksd iqu% ckaf/krhy- iwohZP;k fi<îkauh ?kkrysys ik;s rw iqUgk mHkkj'khy] eksMrksMhpk ft.kks}Z kj dj.kkj] oLrh gks.;klkBh jLR;kaph nq:Lrh dj.kkjk vls rq>s uko iMsy-** ;kfo"k;kph vk.k[kh opus % izsf"kr 20%32&35( ywd 4%18( ;'k;k 58%6&7 f'k{kdkadfjrk fVi.k % ,dk fo|kF;kZyk ojhy 'kkL=Hkkx okp.;kl lkaxk2- rRokph izLrkouk % ¼5 fefuVs½ Hkkxhnkjhr feGwu dke dj.;k}kjs LFkkuh; xV fdaok eaMGh lektke/;s vkjksX;] 'kS{kf.kd o lkekftd ifjorZu ?kMowu vk.kw 'kdrkr- gh xks"V fL=;kaP;k o ysdjkaP;k thoukr cgqnk fnlwu ;srsvkiY;k lektkr vkjksX;] 'kS{kf.kd o lkekftd fodkl gks.ks xjtsps vkgs- Hkkxhnkjhr feGwu dke dsY;kl uohu vk'kk mRiUu gksbZy o yksdkaP;k thoukoj izHkkohi.ks vk'khokZn ;sbZy- tsOgk vki.k brj xkokae/khy ekSf[kd ck;cy eaMGîkalkscr feGwu o fo'okl.kkÚ;kalkscr feGwu Hkkxhnkjhus dk;Z djrks rsOgk lektkr eksBs ifjorZu ?kMwu ;srs- ;kdfjrk vki.k iq
fujksxh gksÅu R;kP;k d`ik o pkaxqyi.kkps mnkgj.k Ogkos• LFkkfu; eaMG fdaok xV ;k ukR;kus vkiY;kyk lektkrhy R;k loZ ifjfLFkrhph tk.kho vlkoh T;keqGs lektkrhy yksdkaP;k thoukoj izHkko gksrks- txke/;s nsokps dk;Z dj.;kdfjrk vki.k feGwu dk;Z dj.ks Qkj egRokps vkgs• tk.kho vlw |k dh vkiY;k lektkrhy xjtk Hkkxfo.;kdfjrk o iw.kZ dj.;kdfjrk nsokus vkiY;k var%dj.kkr] eukr o lektkr lalk/kus Bsoysyhp vkgsr• O;ogkfjd] lhehr o mPp ntkZps /;s; Bsokosr ts.ksd:u lektkrh brjkalkscr vkiY;kyk feGwu rs xkBrk ;srhyvkiyh izxrh ekstrk ;s.ks o ;'kkpk lksgGk lktjk dj.ks egRokps vkgs• cny ?kMwu ;s.;kdfjrk osG ykxrks ijarq dsoG Hkkxhnkjhus feGwu dk;Z dsY;kl vki.k dk;Z lq: d: 'kdrks o izHkkohi.ks laiow 'kdrks-

3- f'kdo.khph mfÌ"Vs % • izR;sd

O;Drhyk@xVkyk n'kZu vlkos- nsokph bPNk vkgs dh izR;sd xkokus o [ksMîkus fujksxh vlkos- lektke/;s vkjksX;] f'k{k.k o loZ lqfo/kk vlkO;kr- gs ifjorZu ck;cye/;s fnlrs- nsokph v'kh bPNk vkgs dh vkiyk lekt lqO;ofLFkr vlkok vkf.k vlk nsokpk LoHkko vkgs26

• lektke/;s vkjksX;] f'k{k.k o lokZaxhu fodkl ?kMowu vk.k.;kdfjrk izR;sd O;Drhyk@xVkyk feGwu Hkkxhnkjhr dke

dj.;kps n'kZu vlkos- brj xkokrhy ekSf[kd ck;cy eaMGîkaP;k loZ fo'okl.kkÚ;kaps gs n'kZu vlkos• lektke/;s ifjorZu ?kMowu vk.k.;kdfjrk vaeyctkouh djkoh ykxsy ;k xks"Vhph tk.kho izR;sd O;Drhyk fdaok xVkyk vlkoh• izR;sd O;Drhyk lektkrhy lalk/kukaph xjt vlkoh T;k}kjs lektkr eksBs ifjorZu ?kMwu ;sbZy- R;kdfjrk dkekph Li"V ;kstuk vk[k.;kr ;koh• lektkP;k fodklkdfjrk izR;sd O;Drhps o xVkps Li"V mÌs'k vlkos o R;kauh iq
4- ygku xVke/;s okrkZykikrwu f'kd.;kph osG ¼40 fefuVs½ v- n'kZu % ¼15 fefuVs½ xV 1 % • vkiY;k lektke/;s vkjksX;kP;k] f'k{k.kkP;k o lkekftd fodklkP;k dks.kR;k eksBîk xjtk vkgsr\ • vkiY;k xkokr fdaok [ksMîkr dks.krh lalk/kus vkgsr T;k}kjs vkiY;k xjtk iw.kZ gksrhy\ xV 2 % • vkiY;k lektkP;k fodklke/;s dks.krs izeq[k vMFkGs vkgsr\ • lektke/;s vki.k ifjorZu ?kMowu vk.k.;kdfjrk Je ?ksr vlrk R;kr dks.k vkiY;kyk fojks/k djsy\ • fojks/k dj.kkÚ;kaps vki.k dk; djkos\ xV 3 % • 'kstkjP;k xkokae/khy ;ksX; fo'okl.kkÚ;kauk o ekSf[kd eaMGîkauk vki.k dls vksG[kkos ts lektkP;k fodklke/;s vkiY;klkscr Hkkxhnkjh djrhy\ c- vgoky lknj dj.ks ¼10 fefuVs½ izR;sd xVkyk vkiyh ,d ladYiuk ekaM.;kdfjrk nksu fefuVs ns.;kr ;koh- ;kr R;kauh iz'ukps mRrj ekaMkos- vfrfjDr ladYiuk fdaok ppsZdfjrk pkj fefuVs |kohrd- ppkZ ¼15 fefuVs½ ygku xV iqUgk ,d=hr ;srks o veayctkouhP;k O;ogkfjd VII;kaoj ppkZ dfjrks- ;k l=ke/;s R;k fo"k;koj ppkZ Ogkoh T;k fo"k;koj lq#okrhP;k 15 fefuVkP;k l=kr ppkZ >kyh vkgs-

5- vgoky ¼15 fefuVs½ izR;sd xVkyk vkiyh ,d ladYiuk ekaM.;kdfjrk nksu fefuVs ns.;kr ;koh- ;kr R;kauh iz'ukps mRrj ekaMkos- vfrfjDr ladYiuk fdaok ppsZdfjrk uÅ fefuVs |kohr-

27

nsokps thoukps >kM % O;Drhxr thoukr o lkekftd thoukr lkekftd U;k; vl.;kdfjrk Hkkxhnkjhps ykxwd j.k fnol 3 % /kMk 12

/kMîkph osG % 1 rkl

1- ck;cy opu % fuxZe 3%7&12] 3%13&16 fuxZe 3%7&12] ijes'oj Eg.kkyk] felj ns'kkr vlysY;k ekÖ;k yksdkaph foiRrh eh [kjks[kj ikfgyh vkgs- R;kaP;k eqdknekaP;k tkpkeqGs R;kauh dsysyk vkØks'k eh ,sdyk vkgs- R;kaps Dys'k eh tk.kwu vkgs- R;kal felÚ;kaP;k gkrwu lksMokos vkf.k R;k ns'kkrwu pkaxY;k o eksBîk ns'kkr nq/kke/kkps izokg tsFks okgr vkgsr v'kk ns'kkr Eg.kts dukuh] fgRrh] veksjh] ifjTth] fgOoh o ;cwlh ;kaP;k ns'kkr R;kal ?ksÅu tkos Eg.kwu eh mrjyks vkgs- ikgk] blzk,yoa'ktkapk vkØks'k ekÖ;ki;Zar vkyk vkgs- feljh yksd R;kaP;koj dlk tkptqywe djhr vkgs gs gh eh izR;{k ikfgys vkgs- rj vkrk py] rw felj ns'kkrwu ek>s yksd blzk,y oa'kt ;kal ckgsj dks lukru uko vkgs o ;kp ukokus fi<îkufi<îk ek>s Lej.k gksbZy- rw tk vkf.k blzk,ykP;k oMhy tukal teowu lkax rqeP;k iwoZtkapk nso] vczkgkekpk] blgkdkpk o ;kdksckpk nso ijes'oj ;kus eyk n'kZu nsÅu EgVys vkgs dh ek>s rqEgkadMs [kjks[kj y{k xsys vkgs o felj ns'kkr rqeps dk; gksr vkgs gs eyk dGys vkgsf'k{kdkadfjrk fVi.k % ojhy nksu 'kkL=Hkkx oxkZiq
2- rRokph izL rkouk vki.k ifjiw.kZrsps thou txkos v'kh nsokph bPNk vkgs- vkiys oS;fDrd thou] brjkalkscrps laca/k o lkekftd thou ifjiw.kZrsps vlkos v'kh nsokph bPNk vkgs- nsokus lokZauk lkj[ksp fuekZ.k dsys vkgs Eg.kwu izR;sd O;Drh ,deso vkgs- Eg.kwup ;s'kwus loZ vkKsrhy eksBh vkKk iq
• T;kfBdk.kh yksdkauk Hk;kr

jkgkos ykxrs fdaok rqPN ys[kY;k tkrs R;k lektkr ,d= feGwu Lora=rk LFkki.;kdfjrk

dk;Z dj.ks egRokps vkgs-

3- f'kdo.khph mfÌ"Vs % • vki.k lektkr ckgs:u fdrhgh osxosxGs vlyks rjh nsokP;k n`"Vhr lkj[ksp vkgksr- vki.k loZ nsokP;k n`"Vhr eksykps

vkgksr- nsokus vkiY;k lokZauk fuekZ.k dsys o ;s'kw f[kzLrkus izR;sdkP;k eqDrhlkBh o/kLraHkkoj izk.k fnyk• izR;sd O;Drhyk dGkos dh ikikP;k vksÖ;k[kkyh nMiysY;k o vuSfrdrsP;k lektkr vkiY;kyk d"ViwoZd o izkFkZukiwoZd nsokph izhrh izn'khZr djkoh ykxsy o izR;sdkyk R;kus fnysys vkn'kZ izn'khZr djkos ykxrhy• izR;sd fo'okl.kkÚ;kus o xVkus ,d= feGwu Hkkxhnkjhr dk;Z djhr vlrkuk ,d nqlÚ;kauk vkBo.k d:u |koh] izksRlkgu |kos o fof'k"V d`rh d:u nsokus fnysys vkn'kZ lektkiq
4- ygku xVke/;s okrkZykikrwu f'kd.;kph osG ¼40 fefuVs½ v- xks"V % rhu xVke/;s foHkkthr Ogk o [kkyhy iz'ukaoj ppkZ djk- ¼15 fefuVs½ • fuxZe 5%5&12- tj nso blzk,y yksdkalkscr gksrk rj lektke/;s R;kaP;klkscr vU;k; dk >kyk\ ;krwu vkiY;kyk dk; cks/k feGrks\ • ywd 18%1&5- vkxzg djhr vlysY;k fo/kosP;k xks"Vhrwu vkiY;kyk lektkrhy U;k;kfo"k;h dk; cks/k izkIr gksrks\ • izsf"kr 12%1&19- is=kyk lektke/;s vU;k;kpk Hk;adj lkeuk djkok ykxyk- LFkkfud fo'okl.kkÚ;kauh R;kdfjrk dk; dsys\ R;kuarj dk; ?kMys\ is= ?kjh ijryk rsOgk f'k";kauk vk'p;Z dk okVys\ ;krwu vkiY;kyk dks.krk cks/k izkIr gksrks\ izR;sd xVkdMwu vk
5- ppkZ o vgoky ¼20 fefuVs½ ;k xks"Vhae/;s nsokP;k vkn'kkZP;k rhu ladYiuk okjaokj ;srkr1- nsokps vkn'kZ lR; vkgsr v'kh [kkrjh gks.;kdfjrk [kjk fo'okl xjtspk vlrks2- eksBk fojks/k vlY;keqGs gs vkn'kZ tk.kwu ?ks.;kdfjrk /khjkph xjt vlrs3- ifjorZu ?kMwu ;s.;kdfjrk [kÚ;k izkFkZusph xjt vlrs dkj.k loZ yksdkaps var%dj.k rksi;Zar dBksj vlrs tksi;Zar nsokpk vkRek R;kaP;kr dk;Z djhr ukghgh rhu rRos eukr Bsokoh- izR;sd xVke/;s ppkZ djkoh o lkekftd U;k;kfo"k;h vkiyh ladYiuk lknj djkoh- R;kauh gh ladYiuk R;k xVkr ns[khy lknj djkoh T;k xVklkscr o fo'okl.kkÚ;kalkscr rs feGwu dk;Z djhr vkgsr ¼ppsZdfjrk ngk fefuVs o vgokykdfjrk ngk fefuVs½29

nsokps thoukps >kM xVizdYi o lekiu /kMk 13

/kMîkph osG % 3 rkl

1- rhu >kMkaP;k xks"Vhph o HkkxhnkjhP;k izeq[k rRokaph FkksMD;kr mtG.kh djk ¼10 fefuVs½2- fo|kF;kZauk dkekP;k xVkae/;s foHkkthr djk- xVkae/;s ,d= feGwu dke djhr vlysys Hkkxhnkj vlY;kl Qkj mRre;kdfjrk ,dk eaMGhrhy yksdkapk xV r;kj djkok ts.ksd:u rs R;kaP;k izkarke/;s dk;Z djrhy- T;k eaMGîk ,d= feGwu dk;Z d: bfPNrkr o Hkkxhnkjh d: bfPNrkr R;kapk xV cuokok3- xVkyk fnysys dk;Z ¼90 fefuVs½ izR;sd xVkus veayctkouhP;k pkj fo"k;kaiSdh ,d fo"k; fuoMkok-

lqokrkZizlkj o eaMGh jksi.k

vkfFkZd fodkl

lkekftd fLFkrh

lkekftd U;k;

vkiY;k fo"k;kps dke dj.;kdfjrk izR;sd xVkyk iqkMkps* izf'k{k.k ?ksrys vkgs- izkarke/;s eaMGîkauh ,d= feGwu dk;Z dj.ks egRokps vkgs gh xks"V vkotwuZ lkaxkM- iqkMkP;k rhu xks"Vh vkiY;k eaMGhyk o xVkrhy yksdkauk lkaxkO;krQ- oxkZiq
fVi.k % iqjo.khrhy iq
5- tckcnkjh o ikBiqjkO;kdfjrk xVkph ;kstuk Bjokohlgk rs 10 efgU;kaph osG Bjowu rkjh[k fuf'pr djkoh dh T;k fno'kh gkrh ?ksrysY;k izdYikpk vgoky lknj djrk ;sbZy o dkekps voyksdu djrk ;sbZy dh xVke/;s izf'k{k.kkr f'kdysY;k rRokapk mi;ksx >kyk vkgsvoyksdukP;k o vgokykP;k Nkihy ueqU;kph mtG.kh djkoh-

6- 'ksoVys vfHkoknu] lekiu lksgGk] izkFkZuk o leiZ.k30

iq j o.kh izf'k{kdkadfjrk lwpuk % gk vH;klØe f'kdor vkgkr Eg.kwu rqeps vkHkkj- vkEgh izkFkZuk djrks dh nsokP;k ifo= vkRE;kus gs izf'k{k.k nsrkuk rqeps ekxZn'kZu djkosrqEgkyk ;'k feGkos Eg.kwu vkEgh iq
23-

45-

6-

7-

8-

vH;klØe ,dk izf'k{kdkus f'kdfoY;kl pkysy- ijarq] izf'k{kdkaP;k ygku peqpk rqEgh mi;ksx d: 'kdrk- xVkae/;s xks"Vh lkax.;kdfjrk o izxrhoj y{k Bso.;kdfjrk izf'k{kdkaP;k peqpk pkaxyk mi;ksx gksrks- izf'k{kdkaph pew fo|kFkhZ ikgr vlrkuk R;kaP;kiqkMkaP;k mnkgj.kkaph fo|kF;kZauk vkBo.k d:u nsr jkgkoh dkj.k gs rhu >kM ;k izf'k{k.kkpk ik;k vkgsrvH;klØekP;k 'ksoVh oxkZus vaeyctkouhph ;kstuk vk[kkoh- rqEgh iqkys R;kfo"k;h lkaxrhylaiw.kZ vH;klØekP;k njE;ku fo|kF;kZauk rhu >kMkaP;k xks"Vhaph vkBo.k d:u nsr jkgkoh T;kaP;kfo"k;h lq#okrhykp f'kdfo.;kr vkys-

31

eaMGîk eaMGîkae/khy Hkkxhnkjh lq: dj.ks vaeyctko.khP;k O;ogkfjd VII;kafo"k;h lwp uk VIik 1 % rqeP;k lektke/khy v'kk yksdkapk 'kks/k ?;k ts vkOgkukauk rksaM nsr vkgsr-

;kfo"k;h vki.k dks.kklkscr cksy.kh djkoh\ 'kD;rk % xkokps iq
;'kkdfjrk lwpuk % yksd fopkjrhy] ^^rqEgh dks.k vkgkr o rqEgh gs iz'u dk fopkjhr vkgkr\** izkekf.kdi.ks [kjs[kjs mRrj |k- v'kkizdkjs mRrj |k] ^^vkEgh ;s'kwps vuq;k;h ;k ukR;kus o lektkrhy fo'okl.kkjs ;k ukR;kus vkEgkyk lektkP;k o 'kstkjP;k lektkP;k fodklkph o [kq'kky thoukph dGdG vkgs- Hkfo";ke/;s vkeph vk'kk vkgs dh lektkps thou lq/kkjkos o ysdjkaps Hkfo"; mToy OgkosvkEgkyk okVrs dh vkEgh izkekf.kd jkgwu vkiY;k lektkrhy vkOgkukauk rksMa ns.;kl ,d= feGwu mHks >kyks rj uDdhp vkiY;kyk ;'k izkIr gksbZy-** vki.k dk; fopkjkos\ 'kD; vlysys iz'u • tj vkiY;kyk lektke/;s ,d tjh lq/kkj.kk fnlyh rj fdrh cjs okVsy\ o dk; Qk;nk gksbZy\ • vkiY;k lektkrhy fudMhph xjt dks.krh\ • tj vkiY;k lektkph vkfFkZd o lkekftd ifjfLFkrh lq/kkjk;ph vkgs ¼vkjksX; o f'k{k.k½ rj dks.krh xks"V egRokph okVrs\ ;'kkdfjrk lwpuk % lksI;k Hkk"kspk mi;ksx djk- eqyk[kkr ?ksrkuk izR;sdkyk lkj[ksp iz'u fopkjk- yksdkaP;k mRrjkph o izfrlknkph uksan Bsok- lokZaP;k iz'ukaoj fopkj djk o dks.krh leL;k okjaokj ekaM.;kr vkyh vkgs R;kdMs y{k |kVIik 2 % rqeP;k lektke/khy miyC/k lalk/kukaps ewY;kad.k dj.;kdfjrk iqjs'ks Je ?;kiq
eaMGhlkscr feGwu Hkkxhnkjh djrkuk Hkfo";kr dks.kR;k izdkjph brj lalk/kus mi;ksxkr vk.krk ;sbZy\ mnk- ljdkjh dtZ ;kstuk• LFkkfud lektke/;s fodklkdfjrk dks.kR;k LFkkfud c¡dk dtZ nsrkr R;kaph ekfgrh xksGk djk• lektke/;s fodklkdfjrk dks.krs ljdkjh izf'k{k.k jkcfoys tkrs o miyC/k vkgs R;kph ekfgrh xksGk djk• dks.kR;k lsokHkkoh laLFkk lektkP;k fodklkdfjrk izf'k{k.k jkcforkr] Lo;ajkstxkjkps izf'k{k.k nsrkr] y?kq m|ksxkdfjrk

dtZ nsrkr R;kph ekfgrh xksGk djkVIik 3 % lektke/;s cksypky djhr vlrkuk o ekfgrh xksGk djhr vlrkuk dks.kR;k egRokP;k xks"Vh rqeP;k y{kkr vkY;kr R;k tk.kwu ?;k o R;kpk lkjka'k fygwu ?;k• rqEgh T;k egRokP;k xks"Vh tk.kwu ?ksrY;k vkgsr R;kph ;knh r;kj djk• dks.kR;k xks"Vh osxosxGîk yksdkauh okjaokj lkafxrY;k vkgsr R;kaph ;knh djk• eaMGhP;k iqkY;koj lkscr dke dj.kkÚ;k Hkkxhnkjkauk izksRlkgkukdfjrk izkIr >kysY;k ;'kkpk vgoky lknj djk• y{kkr vlw |k dh eksBîk n'kZukdfjrk vaeyctkouhps fof'k"V VIis fopkjkr ?ksÅu R;k jhrhus ;kstuk djkoh ykxrs- ;kfo"k;h rhu egRokps iz'u fopkjk %  Bjfoysys eksBs /;s; o n'kZu nsokP;k bPNsizek.ks vkgs dk ;kph Li"V [kk=h vlw |k- ¼lektkrhy yksd tjh f[kzLrh ulys rj R;kaP;k thouLrjkph nsokyk dkGth vlrs½ iqkY;koj lektkrhy loZlkekU; yksdkauk R;kP;k ykHkkps egRo dGsy dk\ R;kauk dGsy dk dh R;kaP;k thoukdfjrk gk pkaxyk izdYi vkgs\ • feGwu dke djhr vlrkuk osGsph :ijs"kk egRokph vkgs- R;k}kjs rqEgh dkekP;k izxrhps voyksdu d: 'kdrk- izxrhpk vkuan 33

lksgGk lktjk d: 'kdrk fdaok izxrh ean >kyh vlY;kl ;kstuse/;s Qsjcny d: 'kdrk- ;keqGs fof'k"V mfÌ"Vs o ;kstukc) osGki=d xjtsps vlrs• ygku xVke/;s lgerh vlkoh- ;k xVkus izdYi jkcforkuk vkilkr esG lk/kkok o vgoky lknj djhr jkgkok• laoknkP;k ;kstusfo"k;h lger vlk- gksr vlysY;k izxrhfo"k;h lektkrhy yksdkauk dls o dsOgk lkaxkos\ yksdkauk ekfgrh dGr jkfgY;kl R;kauk tk.kosy dh rs izdYikpk Hkkx vkgsr o rs ns[khy ;'kkdfjrk feGwu lgdk;Z djrhy o ;'kkP;k vkuan lksgGîkr lgHkkxh gksrhy• ;k izdYikdfjrk fu;ehr izkFkZuk dj.kkÚ;k peqe/;s lgerh vlkoh- y{kkr Bsok dh nsokP;k yksdkauh ,d= feGwu dk;Z djkos v'kh lSrkukph d/khp bPNk ulrs- lSrku loZ ijhus rqEgkyk fujk'k dj.;kpk iz;Ru djhy] rks rqeP;ke/;s QqVh o xSjlet mRiUu dj.;kpk iz;Ru djhy- n'kZu izkIr >kysY;k yksdkauk lq)k lSrku fujk'k dj.;kpk iz;Ru djhy- ;keqGsp vkiY;kyk ts ;'k gos vkgs R;kdfjrk izkFkZuk Qkj egRokph vkgs-

34

Hkkjr o usikyP;k lektke/;s ;'kLoh >kysY;k thoukP;k >kMkP;k izdYikph mnkgj.ks eaMGh] E;kxMh ftYgk] usikG thoukP;k >kMkps izf'k{k.k ?ksÅu eh ?kjh ijryks rsOgk eyk ekÖ;k [ksMsxkokdfjrk vks>s izkIr >kysys gkssrs- ekÖ;k xkokps uko czEgnsogs xko usikyP;k vxnh nqxZe Hkkxkr vkgs- eh izkFkZukiwoZd xkokps losZ{k.k dsys dh xkokr dks.kdks.kR;k xks"Vhaph vko';drk vkgs o dk; leL;k vkgs T;k ek/;ek}kjs eyk yksdkai;Zar iksgaprk ;sbZy- nsokus eyk egRokph xks"V nk[kfoyh- ikolkGîkr ioZrko:u vusd u|k okgrkr- ;k u|kae/kwu pkaxyh ykdMs okgwu Hkkjrkr tkrkr o ;k ykdMkapk vkeP;k xkokyk dkghgh mi;ksx gksr ukghyksd taxykrwu ykdMs pksjr vlY;keqGs >kMkaph la[;k deh gksr pkyyh vkgs- ekÖ;k eukr fopkj vkyk dh ;k leL;sdfjrk dkgh djkoseh xkokrhy eksBîk yksdkauk HksV.ks lq: dsys- eh R;kauk leL;k lkafxryh rsOgk R;kauh pkaxyk izfrlkn fnyk( ijarq] vls ns[khy EgVys dh ;kdfjrk eksBk [kpZ ;sbZy- eh ladYiusdfjrk nsokdMs izkFkZuk dsyh dh gs dk;Z vkEgkyk djk;ps vkgs ijarq nsokus xkokrhy iqkys o R;kauh fopkjys] ^^rj vkrk dk; djk;ps\** eh mRrj fnys] ^^vki.k pkaxys ykdwM dkiwu usikGe/khy cktkjisBsr fodkos- R;kiklwu vkiY;kyk iSlk feGsy o vkiys taxy ns[khy lqj{khr jkghy-** iqkyk- chch,l,l us xkokrhy xjhc yksdkauk 'kkSpky; cka/kwu fnys o xWl fnys- ;k dkek}kjs nsokus eyk xkokr eku fnyk- ;k xkokpk ifj.kke vlk dh xkokrhy rhu rs pkj dqVqackauh izHkq ;s'kw f[kzLrkyk vkiyk rkj.kkjk Eg.kwu Lohdkjys vkgs- vkEgh LoPNrsph o efgyk cpr xVkaph lq#okr dj.kkj vkgksr- eaMGhrhy r#.kkauk vkEgh LoPNrk dj.;kdfjrk lØh; dsys vkgs- eaMGhrhy r#.k xkokph LoPNrk djrkr;keqGs eaMGhP;k ukokph izfr"Bk >kyh o lektkr eaMGhyk izfl)h feGkyh- cpr xV lq: dj.;kdfjrk vkEgh ngk fL=;kauk izksRlkgu fnys- ;k xVkrwu y?kq m|ksxkdfjrk iS'kkapk okVi gksÅ 'kdrks- izR;sd L=h nj efgU;kyk fnM'ks #i;s tek djrs- ;k fu/khrwu fpdups nqdku lq: dj.;kr vkys o R;krwu ns[khy uQk feGr vkgs- ngk iSdh ikp fL=;kauh izHkq ;s'kw f[kzLrkyk xzg.k dsys- ;k izdYike/;s f[kzLrh o f[kzLrhrj v'kk nksUgh yksdkauh lgHkkx ?ksryk o ,d= feGwu Hkkxhnkjhus izdYi pkyfoyk- vkrk eh 35 x`geaMGîkaps dk;Z ikgr vkgs o vk'kk vkgs dh ;k loZ eaMGîkauk lekt ifjorZukps izf'k{k.k feGsy& ujhjke yqgkj] f[kzLr efgek

35

NRrhlx< xkoke/khy o lektke/khy vkepk vuqHko lkaxrks dh thoukP;k >kMkP;k izf'k{k.kk}kjs yksdkae/;s o lektke/;s eksBs ifjorZu ?kMwu vkys- yksdkaps orZu] Hkkouk o lkekftd fLFkrh lq/kkjY;k xsyh- fL=;kaps o ysdjkaps 'kks"k.k FkkacY;k xsys- ckyetqjh can >kyhefgykaps cpr xV lq: >kys- mRiUu okkys- x`g m|ksx & dqdqVikyu] es.kcRrh r;kj dj.ks lq: >kysthoukP;k >kMkP;k izf'k{k.kk}kjs vkEgh lektke/;s ,d= feGwu dk;Z dsys o lektkpk vkfFkZd fodkl >kyk o lkekftd U;k; izLFkkihr >kyk- ;k izf'k{k.kkeqGs lektke/;s vkjksX;kph tkx`rh vkyh- vkrk yksd m?kMîkoj 'kkSpkl u tkrk rs laMklkr tkrkryksd iksyhl LVs'kue/;s u tkrk vkilkr clwu okn feVforkr- v'kk jhrhus lektkpk fodkl gksr vlrk yksdkaps ifjorZu >kys o R;kauk dGys dh f[kzLrkP;k lkeF;kZ}kjs gs ?kMwu vkys- eaMGh jksi.kkP;k izf'k{k.kklkscrp thoukP;k >kMkps izf'k{k.k feGkY;keqGs lektke/;s eksBk cny ?kMwu vkyk- Hkfo";ke/;s izf'k{k.k dk;ZØe jkcfo.;kdfjrk vkEgkyk ;krwu eksBk vuqHko feGkyk vkgs o dGkys vkgs dh v'kkizdkjP;k izf'k{k.kk}kjs lektke/;s eksBs ifjorZu ?kMwu ;srs& izdk'k ikBh] csFksy fefuLVªht vkU/kz izns'k ^^QG ns.kkÚ;k >kMkP;k thoupØkph rqyuk QG u ns.kkÚ;k >kMk'kh dsyh vkgs-** ^^ifuekfu'kh** ;k 'kCnkpk vFkZ brjkaP;k ?kjh tkÅu ?kjdke dj.kkÚ;k fL=;k- gk nf{k.k Hkkjrkrhy rsyqxw 'kCn vkgs- HkkaMh ?kkl.kkÚ;k o >kMw ekj.kkÚ;k fL=;kauk ,dk ?kjkrwu izR;sd efgU;kyk #-300 feGrkr- ;k fL=;k ldkGh 7 rs 7-30 oktsi;Zar dke djrkrgk osG ?kjekydkdfjrk o ;k eksydjh.khadfjrk egRokpk o O;Lr vlrks- ;k fL=;k ,dk ?kjkps dke vkVksiwu nqlÚ;k ?kjh tkrkr] frFkys dke vkVksiwu iqkyhthoukP;k >kMkP;k izf'k{k.kk}kjs vkEgh lkafxrys dh lektke/;s izR;sdkP;k thou'kSyhps ifjorZu gks.ks xjtsps vkgs- vkEgh R;kauk thoukP;k >kMkP;k pØkfo"k;h lkafxrys- vkEgh R;kauk QG ns.kkÚ;k >kMkP;k thoupØkph rqyuk QG u ns.kkÚ;k >kMk'kh d:u letwu lkafxrys- ;k izf'k{k.kkr 20 rs 60 o;kssxVkrhy fL=;k gksR;k- >kMkps thoupØ loZ fL=;kaps izfrfu/khRo djrs vls lkafxrysvki.k loZ= >kMs c?krks- jLR;kus >kMs vlrkr o ?kjh ns[khy >kMs vlrkr- >kM gs nsokus fuekZ.k dsysyh vn~Hkqr xks"V vkgs- yksdkauk >kM vkoMrs dkj.k >kM fgjos vlrs] rkts vlrs] 'kkar vlrs o dqjdqj djhr ukgh- jfoUnzukFk Vkxksj ;kauh EgVys vkgs] ^^ekÖ;k euk 'kkar gks] >kMs izkFkZuk djhr vkgsr-** lans'k >kY;kuarj pgk o uk'rk ns.;kr vkyk- dk;ZØe Nku >kykmifLFkr efgykauh iqkMkP;k izf'k{k.kkeqGs vkEgkyk izsj.kk feGkyh vkgs- Lor%e/;s ifjorZukph vis{kk dj.ks Eg.ktsp lektkP;k fodklkph o ifjorZukph bPNk ckGx.ks2- izR;sd eksydjh.kus ifjorZukdfjrk dkgh fu/kh f'kYyd Bsokok- nj efgU;kyk 25 #i;s tek djkos- tek >kysyk fu/kh ;k fL=;kaP;k xVkP;k fodklkdfjrk mi;ksxh vk.kkok- ;k fu/khyk lektifjorZu fu/kh Eg.kkos- gk fnol 15 es 2011 gksrk- IykaVlZ bafM;k iz;Ru'khy vkgs dh tek gksr vlysY;k fu/khph :ijs"kk vk[kwu |koh o R;kyk dsafnz; fu/kh djkos- gk dk;ZØe Qkj egRokpk Bjyk- vkeph vk'kk vkgs dh ?kjks?kjh tkÅu dke dj.kkÚ;k fL=;kae/;s eksBs ifjorZu ?kMwu ;sbZy o R;kapk fodkl gksbZy& 'kkyse jktw] esjh ,yh>kcsFk ljksthuh] IykaVlZ bafM;k

36

vksf jlk vksfjlk jkT;kr vkEgh lsokdk;Z djrks- 2009 ;k o"khZ fganw fojks/kdkus gtkjks f[kzLrh yksdkapk eksBk NG dsyk- fo'okl.kkjs ?kjkrwu iGwu taxykr fu?kwu xsys- 17 yksdkauk ftos ekj.;kr vkys- ?kjs o ppZ bekjrh tkGwu Vkd.;kr vkY;k- HkDrhlHkk can iMY;kiq"dG izkFkZuk o mikl dsY;kuarj o Hkkxhnkjhfo"k;hps gs izf'k{k.k eh izkIr dsY;koj eh fopkj dsyk dh eh ijr vkiY;k xkokr ijrkos- eh 20]000 yksd vlysY;k xkoke/;s jkgrkseh ekÖ;k xkokr o 'kstkjP;k xkokrhy ,dw.k vkB ikGdkauk HksV.;kpk fopkj dsyk- NGkP;k fHkrheqGs loZ yiwu clys gksrs- eh R;kaph HksV ?ksÅu R;kauk ek>s n'kZu lkafxrys- eh R;kauk lkafxrys dh vki.k nsokph fufeZrh vkgksr o nso vkiY;koj izhrh djrks Eg.kwu vki.k ihMhr ukgh- eh R;kauk lkafxrys dh vki.k ,d= feGwu eksBk cny ?kMowu vk.kw 'kdrks tks ,dVîkus 'kD; gks.kkj ukgh- R;kauk /khj feGkyk( i.k R;kauh iz'u fopkjyk] ^^ijarq] vki.k dk; djkos\** eh R;kauk lqpfoys dh vkEgh izkarh; iqyhl vf/dkÚ;kdMs ,d= tkÅu R;kph HksV ?;koh- vkEgh 9 yksd feGwu xsY;koj iqyhl vf/kdkÚ;koj izHkko iMyk- R;kus vkEgkyk laj{k.k ns.;kps vfHkopu fnys- ,dk ikGdkus vkEgkyk lkafxrys] ^^eh tsOgk ,dVk xsyks rsOgk R;kus ek>h ps"Vk dsyh gksrh-** gk vuqHko c?kwu loZ ikGdkauk eksBk /khj feGkyk o rs Eg.kkys] ^^vkrk iqkyk- vkt ikGdoxZ xkoke/;s fufHkZMi.ks pkyw cksyw 'kdrkr- eaMGîkae/khy HkDrh iqUgk lq: >kyh vkgsyksdkae/;s lqokrsZph vkoM fnlr vkgs- T;k yksdkauh vkepk NG dsyk gksrk rs yksd vkrk vkeps vkHkkj ekur vkgs& vfHk 'ksFkkbZ@vuhrk eksuqcks/k & tsfj;k fefuLVªht

37

Hkkxhnkjhph xks" V vkfÝdsrhy ifjorZu fQy cVyj] fOgtu fluthZ

eh rqEgkyk ,d xks"V lkaxw bfPNrks- loZ lkekU; yksdkauh vn~Hkqr dk;Z dsY;kph gh xks"V vkgs- loZlkekU; yksdkauh nh?kZdkG vn~Hkqr dk;Z dsys- R;kauh FkksMD;kiklwu lq#okr dsyh o R;kauk ;'k feGr xsys- lkr o"kkZuarj R;kauk eksBs ifjorZu o ;'k igk;yk feGkysxks"V v'kkizdkjph vkgsvkfÝdse/;s ,d [ksMs gksrs- ;k [ksMîke/;s o lHkksorkyP;k [ksMîkr lqokrsZps dk;Z gksÅ ykxys- vusd yksdkauh f[kzLrkoj fo'okl Bsoyk- gs yksd nh?kZdkGkiklwu ,dkarh jkgr vlY;klkj[ks gksrs- cktkjisB vlysY;k xkokiklwu gs [ksMs 15 fdeh nwj gksrs- ;k xkoki;Zar jLrk uOgrk- e/;Hkkxh ikp rs lgk fdeh taxy gksrs o R;krwu ik;okV gksrh- yksd iS'kkpk okij djhr ulr- rs FkksMh Hkkth fidohr vlr] izk.kh ikGr vlr o taxykrhy f'kdkjhoj txr vlr[ksMîke/;s f[kzLrh yksdkaph la[;k okkyh- rs ,desdka'kh cksyw ykxys- R;k xkoke/khy iqkyh- R;kauk dGkys dh R;kauk fi.;klkBh LoPN ik.kh ukgh- rs 2 rklkpk izokl d:u unho:u ik.kh vk.kr vlr- R;kaP;kdfjrk LokLFk lqfo/kk uOgR;k- nok[kk.kk 15 fdeh ykac gksrk- nok[kk.;ki;Zar pkyr tk.;kl rklarkl ykxr vls- R;kaP;k xkokr f'k{k.kkph O;oLFkk uOgrh- yksd o loZp ysdjs fuj{kj gksrh- rs Eg.kkys] ^^[kjsp] vkeP;kiqs okgwu us.;kl r#.kkauk r;kj dsys- R;kaP;klkscr oMhy yksd ns[khy xsysr- vknY;k jk=h rs Hkkthikyk cka/kwu Bsohr vlr o ldkGhp vxnh igkVsl mBwu cktkjkr tkr vlrifgys lgk rs lkr fdeh dBh.k izokl gksrk dkj.k Mksaxjkrwu o [kkbZrwu tkos ykxr vls- e/;s taxy gksrs- rs iksgapr vlr rsOgk cktkj lai.;kph osG gksr vls- Hkkthikyk [kkyh mrjfoY;koj R;kaP;k y{kkr ;sr vls dh okVsr v/kkZ Hkkthikyk [kjkc >kyk vkgs dkj.k R;kfBdk.kh m".krk iq"dG gksrh- tsOgk yksdkaiqkys- fuEek osG okpw ykxyk- vkrk R;kauk cktkjkr FkksMs yodj tkrk ;sr gksrs- rs vkrk tkLr Hkkthikyk fodw 'kdr gksrs o cÚ;kiSdh iSlk vk.kw 'kdr gksrs- gk iSlk rs eaMGkr tek djhr vlr- dks.kkP;kgh oS;fDrd f[k'kkr rks tkr uOgrk dkj.k rs feGwu Hkkthph 'ksrh djhr vlrdkgh efgus vls pkyr jkfgys] rsOgk r#.k yksd Eg.kkys] cktkjke/;s Hkkth fod.kkjs vusd yksd eky okgwu us.kkjh xkMh vk.krkrR;kauh fopkj dsyk dh R;kaP;kdMs ns[khy v'kk xkMîk vlkO;kr ts.ksd:u R;kauk ,d rklke/;s cktkjkr tkrk ;sbZy- R;kaP;kiqkysyk iSlk deh gksrk38

xkokrhy oMhy yksdkauh EgVys dh gk izLrko ljdkjh vf/kdkÚ;kaiqkys o R;kauh xkoke/;s cksjhaxP;k fofgjh [k.kwu fnY;k- v'kkizdkjs rhu o"kkZaP;k dkyko/khr xkokrhy ;k la?kVusdMs rhu xkMîk o xkokr ik.;kph O;oLFkk >kyhgs yksd xkoksxkoh tkÅu Hkkthikyk fodw ykxys- r#.kkauh cf?krys dh ifjfLFkrh lq/kkjr vkgs- cktkjisB ns[khy okkyh gksrh- R;kaph vkod ns[khy okkyk o 'kkGk lq: >kyh- v'kkizdkjs ikp o"kkZaP;k dkyko/khe/;s R;k xkokr 'ksrhps mRiUu okkyk] rhu xkMîk vkY;k] ,d Vªd vkyk] 'kkys; f'k{k.k lq: >kys o fi.;kps ik.kh ns[khy miyC/k >kysiqkyh o ,d ygkulk nok[kkuk ns[khy lq: >kyk- 'kgjkrwu MkWDVj o ifjpkfjdk ;sÅu :Xukaph lsok djhr vlr- vusd [ksMîkauh ;k xkokpk fodkl cf?kryk- R;kauh ns[khy vls dj.;kps Bjfoys- v'kkizdkjs xkokpk fodkl gksr vlrk f[kzLrh yksdkaP;k la[;sr ok< gksr xsyhvkrk] voyksdu d: ;k dh ;k izdYikr vki.k dk; cf?krys\ • lq:okrhyk ckgs:u enr u ?ksrk vkrhy lalk/kukapk mi;ksx dj.;kr vkyk• f[kzLrh yksdkauk tk.kho >kyh dh lektkpk fodkl dj.;kph R;kaph tckcnkjh vkgs• R;kauk dGys dh R;kaP;kr {kerk vkgsr o rs ihMhr ukghr• R;kauh tehu nku Eg.kwu fnyh o R;koj Hkkthikyk fidfoyk- loZ mRiUu ?kjke/;s [kpZ • ik;okVsiklwu eksBk ekxZ r;kj dj.;kph {kerk R;kaP;kr vkgs gk vkRefo'okl R;kaP;kr • xkokrhy r#.k oxZ vks>s okgwu us.;kl r;kj >kyk• f'kd.;kph ftKklk R;kaP;ke/;s gksrh• xkokpk iw.kZ fodkl o ifjorZu gks.;kdfjrk lkr o"kkZapk dkyko/kh ykxyk-

dsys ukghtkx`r >kyk-

39

Hkkxhnkjhps dk;Z ,dk jk=hrwu gksr ukgh- rqEgh Lor%P;k ifjfLFkrhpk fopkj djkok• iq
40

xks"Vh f'kd.;kps lkr VIis 1- rqeph xks"V fuoMk o fygwu ?;k2- xks"V f'kdk o frps foHkkx djk3- xks"Vhpk vkjk[kMk eukr vlw |k4- xks"Vhe/khy ykxwdj.kkpk fopkj djk5- xks"V eksBîkus okpk- xks"V lkaxrkuk gkoHkko o vkoktkpk mi;ksx djk6- xks"V eq[kksxr djk7- xks"V lkax.;kpk pkaxyk ljko djk-

okrkZykikps lkr VIis 1- ekxhy l=kr lkafxrysY;k xks"Vhph mtG.kh djk2- xks"V lakx.;kdfjrk laLd`rhpk mi;ksx djk3- ,sd.kkÚ;kauk ijr xks"V lkax.;kl lkaxk- vpwdrk egRokph vlkoh4- xks"Vhph mtG.kh Ogkoh Eg.kwu ,sd.kkÚ;kauk iz'u fopkjk5- xks"V letyh dh ukgh ákpk vk
izf'k{kdkaps izf'k{k.k@lekiukps l= ¼2&3 rkl½ 1- HkkxhnkjhP;k izeq[k rRokaph mtG.kh djk2- 'kstkjP;k xkoke/khy LFkkfu; ekSf[kd ck;cy eaMGîkaP;k fo'okl.kkÚ;kaP;k ladYiuk y{kkr ?;k o R;kph mtG.kh djk- ykHk o vkOgkukaph mtG.kh djk3- izR;sd xVkus thoukP;k >kMkP;k vaeyctkouhP;k ;kstusyk tk.kwu ?;kos- dks.krs dk;ZØe jkcfo.;kr vkys- 12 efgU;kaP;k dk;ZØekapk vgoky xVkiq
41

nsokps thoukps >kM izf 'k{k.k voyksdu vgoky rqepk izfrlkn Qkj egRokpk vkgs- nsokps thoukps >kM ;k izdYikdfjrk T;k laLFkk iSlk mHkk djrkr R;kaP;ki;Zar ;krwu rqeph ekfgrh vkEgh iksgapow- izfrlkn fnY;kcÌy /kU;okn- thoukps >kM izdYikP;k ;kstuspk vgoky d`ikd:u Chandan Kumar Sah ;kauk iq
fL=;kaph la[;k %

x- LFkkuh; izf'k{kdkaph la[;k %

izeq[k izf'k{kdkaph la[;k %

g- fo|kF;kZauh dks.kdks.kR;k eaMGîkaps izfrfu/khRo dsys\ % 6- thoukps >kM ;k izf'k{k.kk}kjs dks.krk Qk;nk >kyk ;kfo"k;h fo|kF;kZauh lkafxrysyh lk{k ,dk vksGhe/;s ekaMk7- dks.krk /kMk fo|kF;kZauk Qkj ykHknk;d Bjyk\ 8- ;k izf'k{k.kkr vk.k[kh dks.krh lq/kkj.kk dj.;kph xjt vkgs\

42

nsokps thoukps >kM izdYi ;kstuk vgoky rqepk izfrlkn Qkj egRokpk vkgs- nsokps thoukps >kM ;k izdYikdfjrk T;k laLFkk iSlk mHkk djrkr R;kaP;ki;Zar ;krwu rqeph ekfgrh vkEgh iksgapow- izfrlkn fnY;kcÌy /kU;okn- thoukps >kM izdYikP;k ;kstuspk vgoky d`ikd:u Chandan Kumar Sah ;kauk iq
c- lkekftd U;k;

d- vkfFkZd fodkl

M- lkekftd fodkl

5- T;k {ks=ke/;s fdaok izkarke/;s izdYi jkcfoY;k tk.kkj vkgs R;kps uko % 6- izdYikrhy Hkkxhnkjkaph ukos o laidZ ekfgrh % 7- izdYikpk mÌs'k dk; vkgs\ o mfÌ"Vs dks.krh\ 8- ;k izdYik}kjs dks.kkpk ykHk gks.kkj\ 9- izdYikrhy izeq[k xks"Vh dks.kR;k ¼lgHkkx ?ks.kkÚ;k yksdkaph la[;k] mi;ksxkr vk.kY;k tk.kkjh i)r] dkyko/kh] bR;knh½ 10- xkokrhy yksdkauk ;k izdYikfo"k;h dk; okVrs\ 11- izdYi lq: dj.;kph rkjh[k % 12- izeq[k xks"Vh xkB.;kdfjrk dkyko/khph :ijs"kk o ;kstuk-

43

nsokps thoukps >kM izdYi voyksdu vgoky rqepk izfrlkn Qkj egRokpk vkgs- nsokps thoukps >kM ;k izdYikdfjrk T;k laLFkk iSlk mHkk djrkr R;kaP;ki;Zar ;krwu rqeph ekfgrh vkEgh iksgapow- izfrlkn fnY;kcÌy /kU;okn- thoukps >kM izdYikP;k ;kstuspk vgoky d`ikd:u Chandan Kumar Sah ;kauk iq
c- lkekftd U;k;

d- vkfFkZd fodkl

M- lkekftd fodkl

5- T;k {ks=ke/;s fdaok izkarke/;s izdYi jkcfoY;k tk.kkj vkgs R;kps uko % 6- izdYikrhy Hkkxhnkjkaph ukos o laidZ ekfgrh % 7- izdYikph okVpky d'kh lq: vkgs\ v- izxrhpk vgoky dk; vkgs\

c- dks.kR;k xks"Vh lq/kkj.;kph xjt vkgs\ 8- izdYikP;k Lo:ikizek.ks vktP;k rkj[ksi;Zar dk; dk; fu"i..k fnlys\

9- vkiys vfrfjd er fdaok lwpuk %

44

tree-of-life-MR(Marathi).pdf

Retrying... Download. Connect more apps... Try one of the apps below to open or edit this item. tree-of-life-MR(Marathi).pdf. tree-of-life-MR(Marathi).pdf. Open.

274KB Sizes 10 Downloads 148 Views

Recommend Documents

No documents