HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ ULUSLARARASI İLİŞKİLER BÖLÜMÜ 2015-2016 ÖĞRETİM YILI GÜZ DÖNEMİ TEZSİZ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI İNT 605 TÜRK DIŞ POLİTİKASI Ders Sorumlusu: Dr. Kadri Kaan RENDA Ders Saati: Her Perşembe 17.00 Dersin Yeri: Seminer odası Ofis Saatleri: Salı 10.00-12.00 Elektronik posta adresleri: [email protected] [email protected] Dersin Tanımı ve Amaçları: Bu derste öğrencilere Türk dış politikasının genel ilkeleri tarihsel bakış açısıyla ve zaman dizinsel (kronolojik) yöntemle öğretilecektir. Bu dersin temel hedefi derse katılan öğrencilere Türk dış politikasının tarihsel, coğrafi, sosyo-ekonomik ve ideolojik temellerini göstermek ve bu bağlamda Türk dış politikasını etkileyen farklı faktörler üzerine analitik ve aynı zamanda eleştirel bir bakış açısı kazandırmaktır. Dönem boyunca derste Türk dış politikasını şekillendirmiş ve halen şekillendirmeye devam eden olaylar, sorunlar ve krizler üzerinde durulacaktır. Ders her ne kadar Türk dış politikasına farklı açılardan bakma amacıyla düzenlenmiş olsa da ders anlatılırken olaylar tarihsel sırasıyla değerlendirilecektir. Döneme Osmanlı İmparatorluğu'nun son dönemlerindeki diplomasi ve dış politika anlayışıyla başlamakla beraber dönem boyunca genel olarak Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşundan günümüze izlediği dış politika ve diğer devletlerle ve uluslararası kurumlarla olan ilişkileri dersin odak noktası olacaktır. Derste Türk dış politikasına sadece askeri, güvenlik ve strateji boyutuyla değil aynı zamanda ekonomik, siyasi, ideolojik ve hatta kimlik boyutuyla bakılmaya çalışılacak. Bu çok boyutlu bakışaçısı Türk dış politikasını dönem dönem veya sürekli olarak belirleyen içsel ve dışsal faktörleri ve aktörleri bir bütün halinde inceleme fırsatı sağlayacaktır. Dersin hedefleri dönem sonunda öğrencilere; • Türk dış politikasının tarihsel süreç içinde değişen ve değişmeyen ilkelerinin ayırdına varmalarını, • Türk dış politikasının temellerini atan olaylar, olgular ve kişiler hakkında bilgi sahibi olmalarını, • Türk dış politikası yapım süreci hakkında bilgi sahibi olmaları ve politika yapımında rol alan aktörleri tanımalarını, • Türk dış politikasını şekillendiren içsel ve dışsal faktörleri analiz etme yeteneğine sahip olmalarını, • Türk dış politikasıyla ilgili birincil ve ikincil kaynaklara erişme yollarını ve bu kaynakları kullanmayı bilmelerini ve • Türk dış politikası üzerine bilimsel araştırma yapma ve eleştirel düşünme yeteneği kazanmalarını sağlamaktır. Dersin Değerlendirme Sistemi: Ders tezsiz yüksek lisans programında verildiği için öğrencilerin derse katılımlarının azami düzeyde olması beklenmektedir. Ders, dersin sorumlusu tarafından o haftanın konularının anlatımı şeklinde işlenmekte, ayrıca öğrencilere soru sorarak öğrencilerin derse aktif bir şekilde katılımı teşvik edilmeye çalışılmaktadır. Bu yüzden öğrencilerin derse hazırlıklı gelmeleri ve ders sırasındaki 1

tartışmalarda aktif olarak yer almaları beklenmektedir. Dersin değerlendirme sistemi: Ara sınav %25 Sunum %25 Yarıyıl Sonu sınavı %50 Haftalara Göre Konu Başlıkları: 1. Hafta: Ders tanıtımı ve giriş 2. Hafta: Türk Dış Politikasının Temel İlkeleri ve Belirleyici Etkenleri Okumalar: Okman, Cengiz, "Türk Dış Politikası: Trendler, Çerçeveler ve Uygulama Süreçleri Üzerinde Genellemeler 1815-2009", 21. Yüzyılda Çağdaş Türk Dış Politikası ve Diplomasisi, (ed.) Hasret Çomak, Umuttepe Kitabevi, Kocaeli, 2010, s. 15-56. Denk, Erdem, "Türkiye Siyasetinin Dış Politik(a) Tabuları", Modern Türkiye'de Siyasi Düşünceler ve Zihniyetler, 9. Cilt, (ed.) Ömer Laçiner, İletişim Yayınları, İstanbul, 2009. Bilgin, Pınar, "Türkiye'nin Güvenliğinde Batı Yönelimli Dış Politikaların Rolünü Anlamak", Türk Dış Politikası Son On Yıl, (ed.) Yelda Demirağ ve Özlen Çelebi, Palme Yayıncılık, Ankara, 2011, s.1-20. Sander, Oral, "Türkiye'nin dış politikasında sürekliliğin nedenleri", Türkiye'nin Dış Politikası, Oral Sander, İmge Kitabevi, Ankara, 2000, s.71-97. Aydın, Mustafa, "Determinants of Turkish Forign Policy: Historical Framework and Traditional Inputs", Middle Eastern Studies, 1999, 35 (4), s.152-186. 3. Hafta: Kurtuluş Savaşı ve Cumhuriyetin Kuruluşu: 1919-1923 Dönemi Dış Politika Okumalar: Sönmezoğlu, Faruk, "Kurtuluş Savaşı Dönemi Diplomasisi", Türk Dış Politikasının Analizi, (ed.) Faruk Sönmezoğlu, Der Yayınları, Istanbul, 1998, s. 55-70. Tuncer, Hüner, "Atatürkçü Dış Politikanın Ilkeleri", Türk Dış Politikası: Son On Yıl, (ed.) Yelda Demirağ, Özlen Çelebi, Palme Yayıncılık, Ankara, 2011, s.21-36. Hale, William, Turkish Foreign Policy Since 1774, Third Edition, Routledge: Abingdon, OXON, 2013, s.31-41. Oran, Baskın, "1919-1923 Kurtuluş Savaşı Yılları", Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, (ed.) Baskın Oran, Iletişim Yayınları, Istanbul, 2003, s. 95238. 4.Hafta: Türkiye Cumhuriyeti Dış Politikası ve İki Savaş Arası Dönem: 1923-1939 Okumalar: Alantar, Özden Zeynep, "Türk Dış Politikasında Milletler Cemiyeti Dönemi", Türk Dış Politikasının Analizi, (ed.) Faruk Sönmezoğlu, Der Yayınları, Istanbul, 1998, s. 71-100. Oran, Baskın, "1923-1939: Göreli Özerlik-1, Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar", (ed.) Baskın Oran, Iletişim Yayınları, Istanbul, 2003, s. 239-384. 2

Mufti, Malik, Daring and Caution in Turkish Strategic Culture: Republic at Sea, Basingstoke: Palgrave Macmillan, 2009, s.17-28. 5. Hafta: İkinci Dünya Savaşı Sırasında Dış Politika: 1939-1945 Okumalar: Koçak, Cemil, Türkiye’de Milli Şef Dönemi (1938-1945): Dönemin iç ve dış politikası üzerine bir araştırma, Cilt 2, Iletişim Yayınları, Istanbul, 1996, s.141-211. Oran, Baskın, "1939-1945: Savaş Kaosunda Türkiye Göreli Özerlik-2", Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, (ed.) Baskın Oran, Iletişim Yayınları, Istanbul, 2003, s.239-384. Deringil, Selim, Turkish foreign policy during the Second World War: an 'active' neutrality Cambridge: Cambridge University Press, 1989. 6. Hafta: İkinci Dünya Savaşı Sonrası Yeni Dünya Düzeni ve Türkiye: 1945-1952 Okumalar: Sever, Ayşegül, Soğuk Savaş Kuşatmasında Türkiye, Batı ve Orta Doğu 1945-1958, Boyut Yayınları, Istanbul, 1997, s.59-85. Oran, Baskın, "1945-1960: Batı Bloku Ekseninde Türkiye-1", Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, (ed.) Baskın Oran, Iletişim Yayınları, Istanbul, 2003, s.522-575. Yeşilbursa, B. K., "Turkey's participation in the Middle East Command and its admission to NATO, 1950-52", Middle Eastern Studies, 1999, 35 (4), s.70-102. 7.Hafta: Ara Sınav 8.Hafta: Soğuk Savaş Döneminde Türkiye ve Müttefikleriyle İlişkiler: 1945-1960 Okumalar: Okman, Cengiz, "Türk Dış Politikası: Trendler, Çerçeveler ve Uygulama Süreçleri Üzerinde Genellemeler 1815-2009", 21. Yüzyılda Çağdaş Türk Dış Politikası ve Diplomasisi, (ed.) Hasret Çomak, Umuttepe Kitabevi, Kocaeli, 2010, s. 30-56. Oran, Baskın, "1945-1960: Batı Bloku Ekseninde Türkiye-1", Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, (ed.) Baskın Oran, Iletişim Yayınları, Istanbul, 2003, s.522-575. Seydi, Süleyman, "Turkish-American Relations and the Cuban Missile Crisis, 1957-63", Middle Eastern Studies, 2010, 46 (3), s. 433-55. Göktepe, Cihat, "The 'forgotten alliance'? Anglo-Turkish relations and CENTO, 1959-65", Middle Eastern Studies, 1999, 35 (4), s.103-29. 9.Hafta: Soğuk Savaş Döneminde Türkiye ve Doğu Bloğu Ülkeleriyle İlişkiler: 1945-1970 Okumalar: Coş, Kıvanç and Bilgin, Pınar, "Stalin’s Demands: Constructions of the ‘‘Soviet Other’’ in Turkey’s Foreign Policy, 1919–1945", Foreign Policy Analysis, 2010, 6, s.43-60. Oran, Baskın, "1945-1960: Batı Bloku Ekseninde Türkiye-1", Türk Dış Politikası: Kurtuluş 3

Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, (ed.) Baskın Oran, Iletişim Yayınları, Istanbul, 2003, s.499-521. 10.Hafta: Soğuk Savaş Döneminde Türkiye ve Komşularıyla İlişkiler: 1945-1960 Okumalar: Sever, Ayşegül, "The Compliant Ally? Turkey and the West in the Middle East 1954-58", Middle Eastern Studies, 1998, 34 (2), s.73-90. Kalaitzaki, T., "US mediation in Greek-Turkish disputes since 1954", Mediterranean Quarterly, 2005, 16 (2), s.106-24. Oran, Baskın, "1945-1960: Batı Bloku Ekseninde Türkiye-1", Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, (ed.) Baskın Oran, Iletişim Yayınları, Istanbul, 2003, s.576-652. 11.Hafta: Soğuk Savaş Döneminde Türkiye ve Müttefikleriyle İlişkiler: 1960-1980 Okumalar: Bölükbaşı, Süha, "The Johnson Letter Revisited", Middle Eastern Studies, 1993, 29 (3), s.505-25. Göktepe, Cihat, "The Cyprus crisis of 1967 and its effects on Turkey's foreign relations", Middle Eastern Studies, 2005, 41 (3), s.431-44. Oran, Baskın, "1960-1980: Göreli Özerklik-3", Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, (ed.) Baskın Oran, Iletişim Yayınları, Istanbul, 2003, s.681-715; 808854. 12.Hafta: Soğuk Savaş Döneminde Türkiye ve Doğu Bloğu Ülkeleriyle İlişkiler: 1970-1980 Okumalar: Oran, Baskın, "1960-1980: Göreli Özerklik-3", Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, (ed.) Baskın Oran, Iletişim Yayınları, Istanbul, 2003, s.769-783. Gençalp, Ebru, "Türk basınında ikili ziyaretler boyutunda Türk-Sovyet ilişkileri (1965-1980)", Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 2014, 14(29), s.315-352. 13.Hafta: Soğuk Savaş Döneminde Türkiye ve Komşularıyla İlişkiler: 1970-1980 Okumalar: Oran, Baskın, "1960-1980: Göreli Özerklik-3", Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, (ed.) Baskın Oran, Iletişim Yayınları, Istanbul, 2003, s.716-768; 784807. Adamson, Fiona B., "Democratization and the Domestic Sources of Foreign Policy: Turkey in the 1974 Cyprus Crisis", Political Science Quarterly, 2001, 116 (2), s.277-303. Aykan, Mahmut B., "The Palestinian question in Turkish foreign policy from the 1950s to the 1990s", International Journal of Middle East Studies, 1993, 25 (1), s. 91-110. 14.Hafta: Soğuk Savaş Döneminde Türkiye ve Uluslararası Örgütler Okumalar:

4