មាតិកា សិល្បៈតន្រ្តី

• សិល្បៈរបាំ

1. ភេ្ល ងពិណណាទ្យ 2. ភេ្ល ងខ្មែរ 3. ភេ្ល ងអារក្ស

4. ភេ្ល ងក្លងឆ្ន ៈ 5. ភេ្ល ងគងសគ រ 6. ភេ្ល ងឆឆ្យ៉ាំ

7. ភេ្ល ងមភេោរី 8. ភេ្ល ងសគ រភេយល្

1. របាំក្បាច់បុរាណខ្មែ រ 2. របាំប្បពៃណីខ្មែ រ 3. របាំប្បជាប្បិយខ្មែ រ

សិលបៈតន្រ្តី​្ិង​សល ិ បរប ាំ

ភ្លេងពិណពាទ្យ

ភេ្ល ងរបស់ខ្មែ រមួ យខ្ែល្មានកាំភេ

ើតមកពី​ប្បភេេសឥណ្ឌ ា ។

ឧបករណ៍ភ្លេងពិណពាទ្យ វង់តូច

វង់ធាំ ១. រនាតឯក្១

១. រនាតឯក្១ ២. រនាតធង១ ២. សគ រធ៉ាំ១

៣. រនាតខ្ែក្១

៣. គង់វង់តូច១

៤. សគ រធ៉ាំ១ មួយគូ

៤. សភេភោរ១

៥. ស្សឆៃ១

៥. ស្សឆៃ១

៦. ឈិង ១គូ ៧. គងវង់ធ១ ៉ាំ គងវង់តូច១

រនាតឯក

សគ រធ៉ាំ

គងវង់តូច

សម្ភោរ

ស្សឆៃ

លកខណៈពិភ្សស​​្ិងភ្្រឿង​ភ្លេង វង់ភេ្ល ងខ្មែរខ្តមួយគត់ខ្ែល្ភ្រភេបៀបភេរៀបច៉ាំភេស្គឿង ភេ្ល ងសមសួ្ភេៅភេពល្ភេល្ងមត ងៗ។ ភេស្គឿងភេ្ល ងតាមស្បភេ្ទ្ឆ្ភេ្ល ង (វង់តូច ឬវង់ធ៉ាំ)

បរ ិយាកាស្បរាំ

វង់ភេ្ល ងពិណពាទ្យស្បគ៉ាំក្នុង ការក្៉ាំែររប៉ាំបរាណ ក្នុងពិធីបួងសួង បណយសាសនា

ពិធីែ៉ាំក្ល្់សព វង់ម្លេ ងៃិពាទ្យក្បនុងៃីធីបន់ប្សន់ម្ៅលន ាំយ៉ាត

ភ្លេងខ្​ មែរ

ភេ្ល ងខ្ែល្ភេេចាត់េុកជាភេ្ល ងមងគ ល្​ភេ ើយភេល្ងភេៅខ្តកនុងពិធីមងគ ល្

លកខណៈពិភ្សស​្ិងភ្្រឿង​ភ្លេង អ្នក្ភេ្ល ងស្តូវខ្តជាស្បុស ភ្រូបរាងភេពញភេល្ញ ្ិងព៉ាំស្តូវភេល្ងភេសើងភេតតសផ្តតស។ ឧបក្រណ៏ភេ្ល ងភ្ មលយ ុ ឬបីអ្ ចាបីែងខ្វង ស្ទ្ខ្មែរ

សគ រែី

បុីអ

ប្ទ្ខ្មែ រឬប្ទ្ខ្មែ៣

ចាបុីដងខ្វង

បរ ិយាកាស​ន្ការ្បរាំ ពិធីមងគល្ការ

ពិធីភេចញមល ប់

ភ្លេងអារកស

ភេ្ល ងបញ្ចូល្ភេមែច ភេ

ើងភេោង ​និងភេ

ើងអ្ន កតា

លកខណៈពិភ្សស្ិង​ភ្្រឿងភ្លេងអារកស ភេែើមក្៉ាំភេណើតភេចញពីជ៉ាំភេ្ឿភេល្ើ ភេមែច អារក្ស។ ភេស្បើបី មិ្ភេស្បើមយ លុ សគ រែីពីរ ស្ទ្ខ្មែរខ្មស៣មួយ បីពក្១

ចាប១ ី

ភ្លេងកេង​ឆនៈ

ភេ្ល ងបភេងក ើតបរ ិយាកាសប្សភេងេះ​ប្សភេោច។

បរ ិយាកាស្ិងភ្្រឿងភ្លេងកេងឆនៈ ភ្ការ្្ត ស្ចល្៉ាំជាមួយភេ្ល ងក្ល ងខ្មក្ ស្បគ៉ាំក្នុងពិធីែ៉ាំក្ល្់សពវ ខ្ែសព ្ិងបូជាសព។ ភេស្គឿងភេ្ល ង គងធ៉ាំ១គូ សគ រមមពីរ

ស្សឆៃ១

ភ្លេងរងសគរ​ឬ​ភ្លេងទ ាំមឹង ភេស្គឿងភេ្ល ង៖ គងភេ្ែល្មួយ

គងញីមួយ សគ រធ៉ាំមួយ គងវង់មួយ ចាបីមួយ

កាលអាកាស  មានមនុស្សស្លលប់ និងនៅនពលន្វើបុណ្យនលើនមោច

អាំៃីប្បលៃ​​៖​រជ្ជ កាលប្ៃះបទ្ប្តសក្ប់ខ្អែ ម

ភ្លេងនឆយា ាំ

 ភេស្គឿងភេ្ល ង៖ សគ រខ្វងៗ៤ភេធវើភេោយភេឈើ គងម៉ង់១ ឈិង១ ឆាប១

កាលអាកាស  បណយផ្តា

 ប៉ាំបួសនាគ  បណយក្ឋិ្ ***ភេចញពីម្សស ជ៉ាំនា្់ភេែើម៖រំល្ឹក្ ភេជាគជ័យក្នុ ងក្ិចចការ (គ្មែ្ស្ប្ព ចាស់លាស់)

ភ្លេងមភ្ោរ ី

 វាភ្ល្ក្ខ ណៈជាភេ្ល ងតង ្ិងជា​វង់ភេ្ល ងតង (បទ្ភេ្ល ងមភេោរី ភ្ល្ក្ខ ណៈស្បជាស្បិយ ភេែើយស្សាល្ជាងភេ្ល ងពិណពាទ្យ។

 ជាទ្ូភេៅ​ភេគភេល្ងភេ្ល ងមភេោរី ក្៉ាំែរភេលាខ្មភេោរី​។

ភ្លេង​សរគ ភ្យាល

ភេគភេស្បើ​សស្ភប់វង់ភេ្ល ងក្ងទ្័ព ខ្ែល្ភេគពយួរភេៅភេល្ើ​មង ន ែ៉ាំ រី។ (សម័យបរាណ)​ សស្ភប់ក្៉ាំែរបណយភេមែច្ិង ក្៉ាំែរខ្ល្បងស្បោល្់ភេសរី ។ (​ បចចុ បប្ន )

របាំក្បាច់បុរាណខ្មែ រ

•របាំម្នះមិនទ្ទ្ួ លឥទ្ធ ិៃលៃីម្ប្ៅម្ទ្​ម្ ើយជា ប្បម្លទ្របាំខ្ដលម្ធវ ើម្ោយៃិលៃម្ោក្បស្គាល់ៃីខ្មែ រ។

របាំប្ៃះរាជ្ប្ទ្ៃយ​ -របាំថ្វាយព្រះររ​​ -របាំទេរមទោរមយ​ -របាំអប្សារា​ -របាំមុនីទមខឡា​…។

ិ រប ាំ្បនពណីខ្មែរ​(រប ាំ្តុដ)



ន ើតនៅនស្ៀមរាប ន

ើយដំបូងន

ើយជារបំរបស្់ជនជាតិស្ម្រម។

រប ាំ្តុដិ ភេស្គឿងភេ្ល ង

ក្ពាារ (ែងភេធវ ើពីពឹងពង់ ២m​) ចន្រងាង់វ៊ូង សគ រ បីពក្ ស្ទ្អ្ូ ស្ទ្ភេសា ស្ទូ ច រភេបៀបភេល្ង ភ្អ្នក្ពាក្់មមយក្ស ម្សសឆស្ព មមតលុ ក្ ភេែើយ ភ្អ្នក្ពាក្់ខ្សន ងភេស្បើស ទ្ភេ្ោង បនាទប់មក្ភ្ ការស៉ាំខ្ែង្ូវការបរបញ់តួអ្ងគសតវ ភេស្បើស។

រប ាំខ្សនងទ្ភ្្ោង  ស្បវតត ិ ្ិង ការក្ភេក្ើត ភេក្ើតភេៃើងភេោយសារការចាប់អារមែណ៍ពី ស្ពា្ឆស្ព ្ិង ស្ពះមោក្សស្ត ភេែើយភាគភេស្ចើ្ស្តូវភេគ ស៉ាំខ្ែងក្នុងភេពល្ចូល្ឆាន៉ាំ។

​

ភេបើតាមការស្សាវស្ជាវរបស់ភេលាក្ R. Baradat ប្បង្ហាញថា រប៉ាំភេ្ះជារបស់ពួក្ព័រ

រភ្បៀបភ្លង​(រប ាំខ្សនងទ្ភ្្ោង) 

មានអ្ន ពា ់ម្ស្នងពីរនា ់តំណាងនោយទននោងញី និង នមោល



ស្នមលងស្គរតំណាងស្នធឹ មល្ំ



ស្នមលងពលយជាតំណាងស្ូរស្តវ នលង់

របាំខ្សន ងទ្ម្នោង  រតូវការអ្ន ស្ំម្ដងទំងអ្ស្់១២នា ់គឺ អ្ន កាន់នរគឿងនភលង៣នា ់ អ្ន ពា ់ម្ស្នងទននោង២នា ់ អ្ន ពា ់ ាលនស្េះ៣នា ់ អ្ន ពា ់ នទុយនកាង ២នា ់ អ្ន នរចៀង២នា ់

អ្ន អ្ុ

ញ្ជ ា រមាន ់

របាំម្

អ្ំពីរបវតតិ

តាមឯ ស្លរនោ

ះអខ្ប្ង ុយ

ួត នៅស្ស្ុ និគម នេតតនស្ៀមរាបប

«អ្ន ស្ស្ុ ស្ូរទនិគមនៅរបំននេះថា របំគួយ ឫ រាំគួយ»

នោងតាមឯ ស្លរមងនលើ របំននេះមានជាប់នៅនឹងពួ គួយ

ឯ ស្លរមួយនទៀតនិោយថា «របំននេះរតូវបនចមលងម ពីរបនទស្ ភីលីពីន គឺនៅនពលម្ដលរពេះបទននរាតតមោងនៅទស្សនា។» បុម្នតជនជាតិម្េោរនិងភីលីពីនស្ុទធម្តបនងកើតនូវអ្រ ិយ្ម៌អ្ូស្រស្តូោស្ុីដូច គ្នន។

របាំម្

ះអខ្ប្ង

នរគឿងម្លបងមាន

អ្ម្រងពីរ (ជាង២ម្មរតនិងទំ

ំបុន ំភួនដដ)

ន ើយចំនពាេះស្នមលៀ បំពា ់ គឺផ្លលស្់បូរនៅតាមការ ត និយមរបស្់អ្ន ស្ស្ុ ឧប រណ្៍មាន ម្េសនដៀវ១ អ្ងគួច១ (ស្គរោរ ស និង រកាប់)

របាំបុក្បអខ្ប្ង  អ្ំពីរបវតតិ

 នស្ទើរម្តអ្ស្់មានអ្ន ស្លគល់

 ភាគនរចើនរតូវបននគនលងនៅតាមភូមិឆ្ងងយៗពីទី រ ុង

រប៉ាំភេគ្មះអ្ខ្ស្ង ្ិងរប៉ាំបក្អ្ខ្ស្ង

រប ាំភ្កាោក

 ភ្ភេៅឆប៉ល្ិ្ (ជ្ជាតិក្ឡា)​  ភេល្ងភេៅភេពល្ចូល្ឆាន៉ាំ (ឫតាមពិធីពិភេសស)  ស្បោប់ស្បោភ្ សគ រខ្វង(ស្សភេែៀងសគ រឆឆ្យ៉ាំ)​ប៊ី សគ រមលី ឆាប ឈិង ្ិង គងម៉ង់។

រប ាំយីភ្ក

 ភ្ភេៅស្បភេទ្សខ្មែរយូរយរណាស់មក្ភេែើយ  ភេស្ចើ្ភេល្ងភេៅភេពល្បណយទា្ ភេស្គឿងភេ្ល ងភ្ សគ រមួយមម (វង់ធ៉ាំភ្១២ វង់តូចភ្២) ប៉ខ្្តសពវឆងៃភេគភេ ើញភ្សគ រ ២ ្ិង ៤ ប៉ភេណាណះ

របាំប្បជាប្បិយខ្មែ រ  របំរបជារបិយម្េោរជារបនភទរបំម្ដលរបជាជននិយមយ ម

រាំនលង ំស្លនត នពលជួបជុំមិតតភ ិក បងបអូន រ ឺ ុនងពិ្ីណាម្ដល ស្បាយ ដូចជាពិ្ីចូលឆ្ងនំ។

របាំប្បជាប្បិយខ្មែ រ  របំរបជារបិយម្េោរគឺមានៈ  របំរាវំ ង់

 របំរាំ ាច់

 រាំវង់រាំ ាច់ជាមូលដ្ឋានដនរបំរបដពណ្ីម្េោរ

របាំប្បជាប្បិយខ្មែ រ  ល ខណ្ៈស្ំគ្នល់ (រាំវង់)  នពលរាំគឺ រាំបនតគ្ននជារងវង់  ងាយស្ស្ួលនរៀនរាំ

 រាំជាគូររបុស្និងស្ស្ី  រនបៀបរាំៈ រតូវជីបដដពីនរកាម ន

ើយនលើ ចំពីមុេនៅោ

នៅមងនលើបញ្ច្ញ្ជ ច ស្គ្ននទំងដដ ទំងនជើង។ នបើមននជើង នឆវងរតូវនលើ ដដស្លតំ។

ការរាាំវង់

រប ាំ្បជា្បិយខ្មែរ ល្ក្ខ ណៈស៉ាំគ្មល្់ (រា៉ាំក្ាច់) ភ្ល្៉ាំនា៉ាំស្បោក្់ស្បខ្ែល្្ិងរា៉ាំវង់ខ្ែរ ជីបពីភេស្កាមភេៅលាភេៅមងភេល្ើ ភេជើង្្ភេៅមម ភេធវ ងសាតប ៉ាំ ន្ររចស្ឹងឆ្ឆែ ប៉ខ្្ត ្្ខ្មវងគ្មនមត ងមួយៗ យឺតជាងរា៉ាំវង់

ការរាាំក្បាច់

របាំប្បជាប្បិយខ្មែ រ  របំទំងពីរមងនលើននេះមិនរតូវការតុបម្តងអ្ីនរចើននទ រគ្នន់ម្តតុមួយ ម្ដលមានតុបម្តងនូវម្ផលនឈើ នៅ ណា ត លទីវាលស្ស្

េះស្លអត។

របាំប្បជាប្បិយខ្មែ រ

ិ ំនណ្ើត (រាំជាវង់)  របវតត

 ការរាំជាវង់មានតាំងពីយូរណាស្់ម ន

ជីវ ិតរស្់នៅស្ពវដងង។

 ពនង  រគឹង  ទំពួន

 នរៅ

ិ រាាំជាវង់ជ្ុាំ វញលន ក្ប់ម្លេ ើង

ើយនបើតាមឯ ស្លរស្រនស្រនិង

របាំប្បជាប្បិយខ្មែ រ  ពិ្ីម្ដលជនជាតិភាគតិចរាំ

យម្ដលម្េោរនជឿនលើអ្ន តា, ៣០៩  ពិ្ីនលៀងោរ ស( ុងស្ម័ ន មុនគ.ស្, រពេះស្ងឃរាជ បងមត់)  ពិ្ីកាប់រ បីថាវយអ្ន តា(រូបចមាល ់នៅជញ្ជ ា ំងរបស្លទ បយ័ន)  រាំវង់ភូមិងីោ(រាំវង់ស្ស្រុ ហាន់នទើម)

របាំប្បជាប្បិយខ្មែ រ  ការវ ិវតតន៍ និងឥទធិពលពីមងនរៅ  នស្ៀម និង ោវបនចាប់ ំននើត រាំវង់បនស្លយភាយនៅកាន់ គ្នននៅវ ិញនៅម ។

 នរកាយម

៏បន ន ើតនូវការរាំ ឡំោវ និង ស្លរាវាន់:

របំទំងពីរមងនលើមានរបភពពីរបនទស្ោវ រាំឡំោវ: មានន័យថា: រាំតាមម្បបោវ

ស្លរាវាន់​: គឺជានមោេះនេតតមួយនៅរបនទស្ោវ ម្ដល នៅមិនឆ្ងងយពីនេតតស្ឹង ទ ម្រតង

របាំប្បជាប្បិយខ្មែ រ  របជារបិយភាព  ស្ម័យម្េោរឥស្សរេះ(ស្.វ២០)  ងជីវពលនារ ីកាលហាន ម្ដលន និគមន៍បរាំង

ើងបនណ្តញោណា

 ទ័ពឥស្សរេះម្េោរ និងឥស្សរេះោវតាមរពំម្ដន

របាំប្បជាប្បិយខ្មែ រ ទ្សស្ៈខ្មែរ: ការរា៉ាំជីបឆែ ្ិងលាឆែ:​ ចង់ឆ្លុះបរច៉ាំងពី

ការសាមគគ ី ្ិងស្មងគល្ជាខ្មែរ រា៉ាំវង់: ប្ត៉ាំណាងភេអាយវែដ ឆ្ជី វិតខ្ែល្ប្ត មិ្ ភេចះោច់។

រ្ថ្ិភ្ទ្ទស

1. http://www.battambangparish.org/percussioninstruments.html 2. http://blog.andybrouwer.co.uk/2009/09/finalinstalment.html 3. http://choukhmer.wordpress.com/khmercivilisation/instruments-of-khmer-traditional-music/