EdkifiHa&; ESifh 'Drdkua&pD ta=umif;t&m 1? vl@tzGJ@tpnf; ESifh rwluGJjymjcm;em;aom vlaer_ qkdonfrSmtb,fenf;? 2? vlwef;pm;qkdonfrSmtb,fenf;? 3? jynfe,fqkdonfrSmtb,fenf;? 4? EkdifiHqkdonfrSm tb,fenf;? 5? ta&S›awmiftm&S&Sd vuf&Sdjynfe,frsm; rnfodk@jzpfay:vmoenf;? 6? EdkifiHa&;0g'oabmw&m;rsm;/ 7? pD;yGm;a&;pepfrsm;/ 8? 'Drdkua&pDpwifyHk/ 9? tpdk;&qdkonfrSmtb,fenf;? 10? EdkifiHa&;a0g[m&rsm;/ 11? 'Drdkua&pDqdkonfrSm tb,fenf;? 12? 'Drdkua&pDenf;ustkyfcsKyfjcif;. tajccHpnf;rsOf;rsm;/ 13? vuf&Sdtpkd;& (De facto) ESifh w&m;0iftpkd;& (De jure) 14? tm%m&Sif 'Drdkua&pD 15? tpdk;&. wm0ef0wW&m;rsm;/ 16? tm%mrsm;ukd ykdif;jcm;cGJa0xm;jcif;/ 17? orRwtkyfcsKyfa&; ESifh ygvDreftkyfcsKyfa&; pepfrsm;/ tar&dueforRwtkyfcsKyfa&;pepf/ t*FvefygvDreftkyfcsKyfa&;pepf/ wdkif;jynfacgif;aqmifrsm;§tpdk;&acgif;aqmifrsm;/ 18? a¶G;aumufyGJrsm;/ 19? rwluGJjym;aomvlr_yHkpH/ vlrsm;pktkyfpkd;jcif;ESifh vlenf;pkwdk@twGufudk,fpm;ðyjcif;/ 20? !Gef@aygif;tpdk;&rsm;/ 21? Oya'rsm;udk rnfuJhokd@ ðyvkyfoenf;/ 22? zGJ@pnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya'/ 23? wjynfaxmifpepf ESifh jynfe,faygif;pkpepf/ 24? zuf'&,frl0g' ESifh jrefrmEdkifiH 25? 'Drdkua&pD toGiful;ajymif;jcif;/ 26? tul;tajymif;umv w&m;Oya'pkd;rkd;a&;/ 27? ckdifrmawmifhwif;aom 'Drdkua&pDtpdk;&opfw&yf wnfaxmifjcif;/

0efcHpum; -

1

Curriculum Project (CP) . System of Democracy pmpOf/ / Earthrights . Government pmpOf/ DEP . Community and Nation State pmpOf ESifh PDP . Democracy and Political Transitions wkd@rSa&;om;azmfjycsuf tcsdK@w@kd ukdpkpnf;+yD; TpmpOfudk ðypkxm;jcif;jzpfonf? 1? vlr_tzGJ@tpnf; (Society) qkdonfrSmtb,fenf;? vl@tzGJ@tpnf;udktrsdK;rsdK;teuft"dy`g,fzGJ@qkdEfkdif.? Oyrm - vlr_tzGJ@tpnf;qdkonfrSm • vlwpfpktwlwuGaexdkifjcif; (0g) tvkyfvkyfjcif;/ • todkif;t0dkif;wpfckwGif;Y vlwpfpktwlwuGaexdkifjcif;/ • uGJjym;aom¶dk;&m,Ofaus;r_ ESifh toufarG;r_qkdif&m oD;jcm;vl@tzGJ@tpnf;/ • tzGJ@tpnf;rsm;/ taqmufttkHrsm; ESifh pkaygif;xm;aom vlom;csif;qufqHa&;rsm;/ vl@tzGJ@tpnf;Y tpdk;&/ ynma&;pepfrsm;/ jynfol@u¾/ usef;rma&;pepfrsm;/ apwemh0efxrf;tzGJ@tpnf;rsm;/ &mZ0wfr_trsKd;rsKd;/ &mZ0if/ xHk;wrf;pOfvm/ ,Ofaus;r_ESihf urBmay:&Sd rnfokd@aomvlom;rqkd t"dutm;jzifh vl@tkyfpkrsm;twGif;Y rnfuJhodk@ twlwuG ylaygif;aexdkif qufqHaqmif¶Gufjcif;wdk@ jzpfonf? vl@tzGJ@tpnf; (Society) qkdonfrSm tvGef}uD;rm;aomvltkyfpkudkqdkvdkonf? Tvltkyfpkrsm;Y EdkifiHa&;/ oufarG;r_ykHpHrsm;/ bmompum;ESifh ordkif;twˆKywWdwdk@&Sdonf? vl@tzGJ@tpnf;wGif;&Sd vlwkdif;Y udk,fydkif0goemESifh txl;vdktyfcsufrsm;&Sd aomfjim; vnf;/ touf&Sif&yfwnfEdkifa&;twGuf wlnDaomb0yHkpHav;rsm;jzifh wOD;udkwOD; trSDo[Jðy=u&onf? tar&duef (odk@) jrefrm (odk@) tdENd,vl@tzGJ@tpnf;ta=umif;udkaqG;aEG;rnfqkdu tar&duef/ jrefrmESifh tdENd, twGif; &Sdaexkdifolrsm;tm;vHk; ESifh oufqdkifonf? vl@tzGJ@tpnf;udk rwluGJjym;aom vlr_tkyfpkrsm; ESifh vlaer_tokdif;t0kdif;wdk@jzifh wnfaqmufxm;onf? rwluGJjym;aom vlr_tkyfpkrsm;ESifh vlr_todkif;t0dkif;rsm;udk Oyrmjy&v#if bmomuGJ/ vlrsdK;uGJ (od@k ) uGJjym;aom vkyfief;udkvkyfudkif=uaom vltkyfpkrsm;udkqdkvdkonf? oifhaexkdif&ma'oY uGJjym;aom rnfonfh vlr_tkyfpkESifh todkif;t0kdif;rsm;&Sdonf[k xifjrif,lqoenf; ´ __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ rwluG uJjG ym;aomvlaer_ aer_rsm; (Social Diversity) todkif;t0dkif;qdkonfrSm wlnDaomae&mwcktwGif;Y wlnDaomvltkyfpkwpfckaexdkifjcif;jzpfonf? wenf;tm;jzifh wlnDaomt&mudk vufcHxm;aom vltkyfpkwpk[kvnf; qkdEdkifonf? Oyrm - Ak'
2

wcgw&HYtodkif;t0dkif;wcktwGif;wGif wlnDaomolrsm;jzifhz@JG pnf;xm;+yD; TonfudktoGifwltkyfpk (homogeneous) [kac:onf? Oyrmtm;jzifh todkif;wGif;&Sdolrsm;tm;vHk; v,form;rsm;jzpf+yD; ¶dk;&m (ewfpm;) ,Hk=unfol rsm;jzpf=uonf? odk@&mwGif trsm;pkaom todkif;t0dkif;ESifh vl@tzGJ@tpnf;wd@k rSm uGJjym;aomvltkyfpkwdk@jzifhzGJ@pnf;xm;onf? vkyfief;uGJ/ bmom uGJ ESifh vlrsdK;pkuGJwdk@jzifh zGJ@pnf;xm;onf? todkif;t0dkif;wckwGif;&Sdolrsm;onf v,form;rsm;/ ausmif;q&m§q&mrrsm;/ aqmufvkyfa&;vkyfom;rsm; tp&Sdol wdk@jzpfEdkifonf? Ak'
3

tqifhtwef;§tv$m______________________________________________________ _____ pD;yGm;a&;tqifh_________________________________________________________ ______ vlr_yHkpHajymif;vJjcif;_______________________________________________________ _____ vlwef;pm;rajymif;vJEkdifjcif;__________________________________________________ _____ 2? oifaexdkifaom vl@abmiftzGJ@tpnf;Y rnfo@kd aomolrsm;ydkIta&;ygonf[k,lqoenf;? __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ 3? txufwef;v$mESifh tajccHvlwef;pm;tv$m&Sdolrsm;. vlaer_b0yHkpHrnfodk@uGJjym;=uoenf;? __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ 4? tb,fa=umifh tajccHvlwef;pm;v$mrsm; EdkifiHa&;qdkif&m&ydkifcGifhenf;yg;a=umif; oifxifjrif,lqoenf;? (EdkifiHa&;Y yg0ifEdkifonfhtcGifhtvrf;enf;yg;jcif;?) __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ vlwef wef;pm; (Zmwf) cGJjcm;jcif;pepf (Cast System) vlwef;pm;rajymif;vJjcif;. OyrmwpfckrSm tdENd,EkdifiH&Sd ZmwfcGJjcm;jcif;pepfjzpfonf? Tpepfonf a&S;a[mif; [dENL¶dk;&mrS qif;oufvmcJh+yD; BC 1200 cef@upwifcJhonf? tdENd,Y axmifESihfcsDaom vlwef;pm;rsm;&Sd+yD; tjcm;aomvlwef;pm; cGJrsm;pGmvnf;&Sd.? vlonfarG;uwnf;u vlwef;pm;wpfckcktwGif;uzGm;jrifcJh+yD; ,if;udkajymif;vJ,lIr&acs? vltrsm;pkonf woufvHk; rdrd. Zmwftqifhtwef;taejzifhom&Sifoef&+yD; ‚if;ESifh ZmwftrsKd;tpm;wlaom tjcm;aoma,musFm; (0g) rdef;rESifhom tdrfaxmifbufðy=u&onf?

4

ZmwfcGJjcm;r_rSaeI vlwa,muf. tvkyftukdif/ pm;0wfaer_ykHpHESifh tjcm;aomZmwftwGif;rS vlwkd@ESifh qufqHr_yHkpH wkd@ukd oufrSwfxm;onf? Zmwfedrfhwa,mufonf tvkyf=urf;tvkyfudk vkyfukdifae&pOfwGif/ Zmwfjrifh wa,mufonf aiGa=u;OpPmESifh tcGifhtvrf;rsm;ukd ykdrdk&&Sdavonf? ZmwfcGJjcm;jcif;pepf. atmufqkH;tv$mZmwfrSm xdawG@ukdifwG,fIr&aom ty,fcHtqifh (Untouchable) jzpfonf? ty,[email protected] tdrfomoef@&Sif;a&;ESihf tr_dufñuH;aomtvkyfw@kd jzpfonf? tqkdygvlwef;pm;rsm;udk npfypfI vufjzifh xdawG@ ukdifwG,fIr&[k owfrSwfxm;jcif;cH&onf? ‚if;wdk@onf trsm;oHk; aomufa&wGif;rsm;udk toHk;ðycGifhr&bJ ‚if;wkd@twGuf oD;oef@a&wGif;udkomtoHk;ðy=u&onf? a&S;b0uðycJhaom raumif;r_wdk@a=umifh ,ckb0Y Tokd@ tjypfcH&jcif;jzpfonf[k [dENLwdk@u ,Hk=unf=uonf? ZmwfcGJjcm;jcif;pepfudk Oya't& 1950 ckESpf uwnf;u wm;jrpfxm;cJhaomfvnf;/ txl;ojzifh aus;vufa'o rsm;Y Tpepfudk ,ckwkdifatmifvufcHusifhoHk;qJ&Sdonf? tdENd,Y ty,fcHOD;a& oef;aygif; 250 cef@&dSavonf? ukvor*~.cef@rSef;csuft& tdENd,EkdifiHY uav;tvkyform;OD;a& 115 oef; ESihf oef; 300 cef@ aom vlOD;a& wdk@rSm tpma&pmiwfrGwfacgif;yg;v#uf&Sda=umif;od&onf? ‚if;wd@k xJrStrsm;pkrSm ty,fcHrsm;jzpf=uonf? ,cktcg tpdk;&onf ty,fcHwdk@. b0tajctaewdk;wufjrifhrm;vmatmif pDrHudef;rsm;csrSwfaqmif¶Gufv#uf&Sdonf? 1? Zmwfjrifh§txufwef;v$mwa,mufonf rnfo@kd aomtvkyfrsm;udkvkyfonf[koifxifoenf;? Zmwfedrfh§atmufwef;v$mwa,mufonf rnfokd@aomtvkyfrsm;ukdvkyfonf[k oifxifoenf;? __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ 2? tdENd,&Sd ZmwfcGJjcm;jcif;pepfonf w&m;r#wr_&Sdygovm;/ tb,fa=umifhenf;? __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______

5

3? jynfe,fqdkonfrSmtb,fenf;? jynfe,fqkdonfrSm e,fedrdwf (ykdifeufe,fajr) wpfckjzpf+yD; xkde,fajrtm;tkyfcsKyfaom udk,fydkfiftpdk;&&Sdonf? jynfe,fwpfckqdkonfrSm EdkifiHa&;t&zGJ@pnf;xm;aom e,fajrwckjzpfonf? ‚if;Ywdwdusus oufrSwfxm;aom e,fedrdwf&Sd+yD;/ tpdk;&w&yf&Sdum/ tcsKyftjcmtm%mydkifonf? t*Fvdyfbmompum;Y jynfe,fudkEdkifiHa&;ESifh qufEG,f+yD; teuft"dy`g,f oHk;rsKd;zGifhqkdxm;onf? 1? jynfe,fonf EdkfifiHwpfckjzpfonf? Oyrm - jrefrm/ xdkif; ESifh tdENd, wd@k onf EkdifiHrsm;jzpfonf? 2? jynfe,fonf EkdifiHwck. tpdwftydkif;wpfckjzpf+yD;/ ,if;Yudk,fydkiftpdk;&&Sd.? ‚if;wkd@rSm zuf'&,fjynfaxmifpktwGif;wnf&Sdaom jynfe,frsm;jzpfonf? Oyrm - jrefrmjynfY ucsif/ u&ifeD/ rGefuJhodk@aom jynfe,f (7) ck&Sd.? tar&duefY zavmf&D'g/ u,fvDzdk;eD;,m; ESifh 0g&SifwefuJhodk@aom jynfe,f (50) &Sdonf? 3? jynfe,fudk tpdk;& tjzpfvnf; zGifhqkdonf? tcsKyftjcmtm%m (Sovereignty) qdkonfrSm yx0De,fedrdwfwpfcktwGif;&Sd jynfolvlxktay:okd@ usifhoHk;ykdifcGifh&Sdaom vkyfykdifcGifhtm%mjzpfonf? tcsdK@aomwdkif;jynfwdk@Y tcsKyftjcmtm%mudk vlyk*~dKvf wpfOD;wnf;uom csKyfudkifxm;aomfvnf;/ omreftm;jzifh wdkif;jynfwpfjynf. tcsKyftjcmtm%monf xdkwdkif;jynf.tpdk;&vufxJY ay;tyfxm;onf? bk&ifwpfyg;onf wdkif;jynfwpfjynfukdtºuGif;rJh rif;ðytkyfcsKyfaomf/ ‚if;udk xkdwdkif;jynf. tcsKyftjcmtm%mydkif[k ac:v#ifvnf;&onf? jynfe,fwpfck.vGwfvyfa&;ukd tjcm;jynfe,frsm;rS todtrSwfðy&eftwGuf/ ta&;t}uD;qkH;tcsufrSm xkdjynfe,f. tcsKyftjcmtm%m ykdifqkdifr_ ay:wGifrlwnfonf? jynfe,f (State) .t"dy`g,fzGifhqdkcsuf 3 ckukdoifem;vnfovdka&;jyyg? 1?_________________________________________________________________ _____ __________________________________________________________________ ______ 2?_________________________________________________________________ _____ __________________________________________________________________ ______ 3?_________________________________________________________________ _____ __________________________________________________________________ ______ tcsKyftjcmtm%m. t"dy`g,fudk oifem;vnfovdka&;jyyg? 6

__________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______

4? EkdifiHqkdonfrSm tb,fenf;? EkdifiHqkdonfrSm }uD;rm;vl@tokdif;t0dkif;}uD; (od@k ) vl@tzGJ@tpnf;}uD;twGif; aexdkifaeaom jynfolvlxkukd &nf!ïef;onf? EkdifiH (Nation) qkdaom pum;vkH;ukd t"dy`g,f ESpfrsdK;jzifh em;vnfEdkifonf? t"dy`g,fwpfrsdK;rSm wdkif&if;om;vlrsKd;pkvl@tzGJ@tpnf;rsm;ESifh qufEG,fonf? • EkdifiHwck. wkdif;&if;om;qkdonfrSm ¶dk;&m,Ofaus;r_/ bmompum;/ &mZ0ifw@kd ESihf pyfqkdif.? ,if;onf wlnDaom bmompum;/ ,Ofaus;r_/ EkdifiHa&;t& ordkif;&mZ0if&dSaom vl@tzG@J tpnf;twGif; arG;zGm;vmaom vlxkudk ajymqkdjcif;jzpfonf? (ok@d r[kwf) ‚if;wkd@ukd,f ‚if;wk@d EdkifiHa&; todkif;t0ef;wpfcktjzpf jrifolrsm;jzpfonf? tjcm;t"dy`g,fwpfrsdK;rSm acwfopf (wdk;wufaom) wdkif;jynfrsm;ESifhqufEG,fonf? • jynfolrsm;taejzifh em;vnfvufcHxm;onfrSmwdkif;jynfwpfjynf. wdkif;oljynfom;rsm;jzpfonf? wdwd us us owfrSwfxm;aom ajre,fedrdwftwGif;Y rSDwif;aexdkif=uaomolrsm;jzpf+yD; ‚if;wdk@Y jynfolvlxkESifh oufqkdifaom pD;yGm;a&;/ Oya'rsm; ESifh jynfol@ynma&;pepfrsm;&Sdonf? atmufazmfjyyg Oyrmwdk@rSm wdkif;&if;om; (odk@) EkdifiHom;avm? oifhtajzudka&;csyg? csif; _________ xdkif; _________ Arm _________ tar&duef _________ XmaevlrsKd; (=opa=w;vs&Sd a'ocHrsm;) _________ rGef _________

7

5? ta&S›awmiftm&SwG wiG f acwfopfwd wkid f;jynfrsm; rnfodk@jzpfay:vmoenf;´ atmufygajryHkonf awmiftm&S oifazmfjyay;Edkifygovm;?

ESifh

ta&S›awmiftm&S.ajryHkjzpfonf?

8

‚if;rS

wdkif;jynftrnfwdk@udk

vuf&Sdta&S›awmiftm&SEdkifiHrsm;onf Oa&myEdkifiH}uD;rsm;a=umifh (Oyrm - jrefrm ESifh rav;&Sm;) aomfvnf;aumif;/ a'otwGif; }uD;xGm;vmaomOa&my. =oZmoufa&mufr_ukdwke@f jyefjcif; (Oyrm - xdkif;EdkifiH) tm;jzifhvnf;aumif; jzpfay:vmonf? Armjynfudk+Adwdo#wdk@odrf;ydkuf&mY 1825 ckESpfwGif &ckdif ESifh weoFm&Dudk +Adwdo#wdk@usL;ausmftkyfcsKyfpOf uwnf;u pwifcJhonf? Armjynfudk +Addwdo#wdk@tkyfcsKyfonfh umvoHk;rsKd;&Sdonf? 1? 2? 3?

1825 ESifh 1879 ckESpft=um;wGif tpdk;&onf Oya'ESifh tcGeftwkyfpnf;=uyfa&;udk wnfaqmufay;EdkifcJhonfrS vGJI pD;yGm;a&;taqmufttkHudk ajymyavmufatmif rxlaxmifcJhay? 1880 rS 1923 ckESpf twGif;/ +Adwdo#wdk@onf ‚if;wd@k .pGrf;tm;ESifh pD;yGm;a&;taqmufttkHudk wdk;csJ@cJh+yD; ausmif;rsm;/ usef;rma&; ESifh pdkufysdK;a&;vkyfief;wdk@udkvnf; wdk;wufapcJhonf? 1923 ckESpf aemufydkif;Y/ Armjynfolrsm;onf 'Drdku&ufwpfEdkifiHa&;tzGJ@tpnf;rsm;udk wnfaxmifcGifh &cJh=uonf? TumvtawmtwGif;Y ArmtrsdK;om;a&;0g'ESifh e,fcsJ@qef@usifa&;pdwf"gwfrsm; }uD;xGm; vmcJhonf?

trsdK;om;a&;0g' 1918 (yxrurBmppf+yD;qHk;csdef) rS 1941 ('kwd,urBmppfpwifcsdef) xd ta&S›awmiftm&Sa'owGif;Y trsdK;om;a&; 0g'}uD;xGm;vmonfESifhtr# e,fcsJ@wdk@tm;ckcHqef@usifr_rsm; t&Sdeft[kefjrifhrm;vmcJhonf? trsdK;om;a&;0g'onf EkdifiHom;wkd@ tm; udk,fhudkudk,f vGwfvyfa&; vdktyfaeaom EkdifiHwEkdifiHtjzpf pdwf"gwfjr‡ifhwifay;cJhavonf? ta&S›awmiftm&S&Sd trsdK;om;a&;0g'onf vlrsdK;a&;pdwf"gwftaeESifha&m/ EkdifiHom;pdwf"gwftjzpfyg yg0ifcJhavonf? ukdvkdeD vufatmufcHEkdifiHrsm;twGif;&Sd trsdK;om;a&;0g'Drsm;onf rdrdw@kd trsKd;om;rsm;tm; tem*wfY oD;jcm; vGwfvyfaom wdkif;jynfwjynf&Sd/ vGwfvyfaom vlrsKd;wrsKd;tjzpf pdwful;tdyfrufcJh=uavonf? xkdtcsdefrSpI jynfolvlxkonf udk,fydkif tkyfcsKyfa&;udk pwifawmif;qdkvmcJh=uonf? vGwfvyfa&;ESifihf acwfopfta&S›awmiftm&S ay:xG vmjcif; ay:xGufvmjcif e,fcsJ@ukdvkdeDrsm;onf ‚if;wkd@odrf;ykduftkyfcsKyfxm;aome,fajrrsm;. e,fedrdwfrsm;udk pwifowfrSwfvm=uonf? 1920 vGefESpfrsm;rS pwifI/ ,ae@wnf&Sdaeaom ta&S›awmiftm&S EkdifiHe,fedrdwfrsm;udk zefwD;cJhonf? ta&S›awmif tm&SwGif;&Sd trsdK;om;a&; v_yf&Sm;r_rsm;rS xkde,fedrdwfowfrSwfcsufrsm;ukd vufcHchJonf? xkd e,fedrdwfrsm;twGif;&Sd jynfolrsm;rSvnf; e,ferdwfrsm;twkdif; vGwfvyfaom wdkif;jynfrsm;tjzpf jrifrufcJhonf?

9

'kwd,urBmppftwGif;ESifh ppft+yD; r=umrSDumvtwGif;/ ta&S›awmiftm&SY trsdK;om;a&;pdwf"gwfrsm; ydkrdkjyif;xef vmcJhonf? ppf}uD;+yD;qkH;jcif; ESifh *[email protected];ausmfr_rsm;a=umifh udkvdkeDe,fajrrsm;ukd aumif;pGmrxdef;xm;Edkifawmh acs? udkvdkeDe,fajrrsm;twGif; ckcHwdkufcdkufr_rsm;/ vufeufpJGukdif awmfvSefa&;ppfyGJrsm; jzpfyGm;cJhonf? 1950 vGef ESpfrsm; a&mufaomtcg ta&S›awmiftm&SEdkifiHtm;vHk;eD;yg; vGwfvyfa&; &&SdcJh=uonf? • 'kwd,urBmppf+yD;aemuf/ zdvpfydkifonf tar&duefxHrS ‚if;wd@k .vGwfvyfa&;udk&&SdchJonf? • jrefrmjynfonf 1948 ckESpfwGif +Adwdo#w@kd xHrS vGwfvyfa&; &&SdcJhonf? • aemufwESpft=um 1949 wGif/ 'wfcsfwdk@xHrS tif'dkeD;&Sm; vGwfvyfa&; &&SdcJhonf? • jyifopfwkd@onf tif'dkcsdKif;em;rS 1954 ckESpfwGif xGufcGmoGm;cJh&onf? • 1957 ckESpfwGif/ +Adwdo#wdk@ rav;&Sm;rS xGufcGmcJh&onf? atmufazmfjyygtcsuftvufwdk@onf txufyga&;om;azmfjycsufwdk@ukdtajccHonf? ay;xm;aomtcsuftvuf wpfckcsif;pDudkzwf+yD; rSef§rSm; qHk;jzwfay;yg? rSefv#if (rSef)/ rSm;v#if (rSm;) [k ay;xm;aomuGufvyfY azmfjyay;yg? 1? e,fcsJ@udkvdkeDwdk@onf ta&S›awmiftm&Sa'owGif;&Sd wdkif;jynfrsm;udk rzefwD;cJhay? _________ 2? 1879 aemufydkif;Y Armjynftay:+Adwdo#tkyfcsKyfa&; ydkI}uD;xGm;vmcJhonf? _________ 3? ArmhEdkifiHa&;tzGJ@tpnf;rsm;onf +Adwdo#[email protected]_udk axmufcHcJhonf? _________ 4? +Adwdo#tkyfcsKyfr_tm;awmfvSef&ef vlrsKd;rsm;ukd EkdifiHom;rsm;tjzpf wpkwpnf;wnf;jzpfapcJhonf _________ 5? trsdK;om;a&;0g'Dwdk@onf oD;jcm;vGwfvyfaom EdkifiHav;rsm;tjzpf rvkdvm;=uacs? _________ 6? 'kwd,urBmppfu e,fcsJ@udkvdkeDwdk@. xdef;csKyfr_rsm;udk tm;,kwfapcJhonf? _________ 7? zdvpfydkifonf aemufqHk;vGwfvyfa&;&&SdchJaom EdkifiHjzpfonf? _________

6? EdkifiHa&;0g' &;0g'oabmw&m; 0g'oabmw&m;rs oabmw&m;rsm; urBmw0Srf;vHk;&Sd vlr_tzGJ@tpnf;wdk@onf yHkpHtrsdK;rsdK;jzifhzGJ@pnf; wnf&Sdxm;=uonf? vlr_tzG@J tpnf;udk zG@J pnf;wnf aqmufxm;onfhykHo¿eftm; trnfwyfjcif;udk EdkifiHa&;oabmw&m;[kac:onf? tcsdK@aom EdkifiHa&; oabmw&m;rsm;rSm rusifhoHk;rD a&;om;aqG;aEG;xm;cJh+yD;jzpfI/ vl@tzGJ@tpnf;tm; vlwkd@ rnfokd@wnfaqmuf oifhonf qkdonfudkvnf; azmfjy xm;onf? t&if;&Sif0g'uJhokd@aom tjcm;aomoabmw&m;rsm;rSm wnf&SdqJ vl@tzGJ@tpnf; twGif;rS zGH@òzdl;vmjcif;jzpfonf? rwluGJjym;aom EdkfifiHa&;oabmw&m;rs Hepfrsm;pGm&Sdavonf avonf? &;oabmw&m;rsm; ESESifh pHpepf av 1? vpfb&,ft&if;&Sif0g0g' - tpdk;&rS 0ifa&mufpGufzuf/ xdef;csKyfr_r&SdbJ/ udk,fydkifpD;yGm;a&;vkyfief;udk vGwfvyfpGm vkyfydkifcGifh ay;xm;jcif;jzifh vlrsm;uHkvHkºuG,f0vmrnf[k ,Hk=unfaompHepfjzpfonf? xdk@a=umifh pD;yGm;a&;vkyfief;

10

rsm;rSm tpdk;&ydkif r[kwfbJ/ yk*~vduydkifrsm;jzpf=uonf? tqkdygoabmw&m;rSm vkyfief;&Sifrsm;onf trsm;jynfol tvkd&Sdonfht&mukd jznfhqnf;ay;&rnf jzpfonf? rjznfhqnf;Edkifygu a'0gvD (vkHavmufaom tjrwftpGef;ukd rvkyfaqmifEkdifygu vkyfief;udk&yfqdkif;vdkuf&jcif;) cHoGm;rnfjzpf.? acwfopf vpfb&,ft&if;&Sifpepfudk vpfb&,f0g' vufopf [kvnf;ac: onf? ‚if;wkd@rS ,kH=uonfrSm ukr`%Donf urBmay:&Sd rnfonfhae&mukdrqkd ukefpnf ul;oef;a&mif;0,fEdkfif+yD;/ oGif;ukefxkwfukefrsm;twGuf tcGefaiGay;aqmifp&m rvdktyfay? vpf b&,ft&if;&Sifpepfudk a0zefxm;aomtcsufrSm csrf;omonfholrsm;udk ydkIcsrf;om;vmap+yD;/ qif;&Jom;rsm; rSmrl qif;&J+rJtwdkif; qif;&Jae&jcif;yifjzpfonf? Oyrm - tar&duef/ uae'g/ e,l;ZDvef/ +Adwdef/ tm*sifwD;em;? 2? qkd&S,f'D'rD dkua&pD0g' 0g' - qkd&S,f'Drkdu&ufrsm;rSm t&if;&Sifpepfonfaumif;aompepfwckjzpfaomfvnf; xdef;csKyf&ef vdktyfonf[k,kH=unfonf? tpdk;&onfpD;yGm;a&;vkyfief;rsm;ukd pnf;rsOf;Oya'rsm;csrSwfxm;&Sd&efvdktyf+yD; pD;yGm;a&; vkyfief;rsm;rS tcGefaiGay;aqmif&efvdktyfonf[k ‚if;wk@d rS ,kH=unfonf? odk@rSom tpdk;&onf ,if;tcGefaiGrsm;udk toHk;ðy+yD; tvkyfvufrJhrsm;/ vltdk (odk@) vlemrsm;/ (odk@) uav;i,frsm;tm; =unfh¶ª@apmifha&SmufEdkifrnf jzpfonf? usef;rma&; ESifh ynma&; wkd@ukd tpkd;&rS wm0ef,laqmif&Gufoifhonf[k qkd&S,f'Drkdu&ufrsm;rS ,lq=uonf? okd@rSom vlwkdif;onf (qif;&Jonfjzpfap/ csrf;omonfjzpfap) tusdK;cHpm;Ekdifrnfjzpfonf? tvkyform;rsm; ESifh pm;oHk;olrsm;. tusKd;pD;yGg;ukd umuG,fapmifha&Smuf&eftwGuf/ pD;yGg;a&;vkyfief;rsm;wGif vkdufem&rnfh pnf;rsOf; Oya'rsm; &Sdoifhonf[kvnf; ‚if;wkd@rS ,Hk=unf=uonf? Oyrm - jyifopf/ qGpfZmvef/ *syef/ *smreD? 3? uGefjrLepf rLepf0g' - uGefjrLepf0g'Dwdk@ ,Hk=unfonfrSm vltcsKd@onf ajr,mESifh puf¶Hkrsm;udkydkifqdkfif+yD;/ ‚if;wkd@twGuf tvkyfvkyfay;olwdk@xHrS aiGa=u;tjrwftpGef;rsm; xkwf,laejcif;wkd@rSm rw&m;[k ,kH=unfonf? touf&Sif &yfwnfEdkifa&;twGuf vdktyfaomt&mrsm;udk vltm;vHk;rSydkifqdkifoifhonf[k olw@kd u,Hk=unf=uonf? uGefjrLepf 0g'Drsm;u vlwpfOD;wpfa,mufxJrSaeI ajr,m/ puf¶Hk tvkyf¶Hkrsm;ESifh pD;yGg;a&;vkyfief;rsm;udk rykdifqdkiftyf/ EkdifiHawmf (vl@tzGJ@tpnf;w&yfvkH;) rS xdef;csKyfoifhonf[k ,Hk=unfvufcHonf? uGefjrLepfrsm;u vl@tzGJ@tpnf;twGif;&Sd vlwkdif;onf wef;wlnDr#r_&Sd&rnfjzpf+yD;/ vl@abmiftzGJ@tpnf;udk tvkyform;rsm;rS vnfywfaeonfhtwGuf tpdk;&w&yf rvdktyf[k,Hk=unf=uonf? tu,fI ta,mufpDwdkif;onf nDr#r_&dS+yD;/ twlwuG r#a0cHpm;=uygu/ vlwkd@. vkdtyfcsufrsm; ESifh qif;&Jacgif;yg;r_ jy\emrsm;ukd ajz&Sif;Ekdifrnf[k ,Hk=unf=uonf? okd@aomf vufawG@wGif wcgr# taumiftxnfay:rvmcJhacs? Oyrm - w¶kwf/ AD,uferf/ usLbm;/ vmtkd/ ajrmufudk&D;,m;? 4? zufqpf0g' - zufqpf0g'Dwkd@rSvnf; t&if;&Sifpepfonf rw&m;[k ,Hk=unf=uonf? wdkif;jynf. csrf;om ºuG,f0r_udk/ wdkif;oljynfom;tm;vHk; wlnDpGmcHpm;Edkif&ef tpdk;&u wm0ef,laqmif¶Gufoifhonf[k ,Hk=unf=uonf? trsm;tm;jzifh zufqpf0g'Drsm;onf tvGeftu|H trsdK;om;a&;0g'Drsm;jzpf+yD;/ tkyfpki,frsm;udkzdEdSyfum/ tiftm; }uD;rm;aom ppfwyfrsm;udk wnfaxmif=uonf? Oyrm - tDwvD/ *smreD/ *syef ESihf 1945 ckESpfrwdkifrDSu xdkif;EdkifiH? 5? rif;rJh0g0g' - vlwkdif;wGif wlnDaom tm%m&Sdonfh vl@tzG@J tpnf;wckukd rif;rJh0g'Dwdk@ vdkvm;=uonf? tpdk;&r&SdbJ rdrd. vl@tokdif;t0ef;twGuf qkH;jzwfcsufrsm;wGif vlwkdif; yg0ifcGifh&Sdonf? ajr,mESifh ypPnf;OpPmwdk@udk pD;yGm;a&; vkyfief;rsm;ESifh yk*~vduwkd@rS ydkifqdkifjcif;r&Sd&bJ 'Drdku&ufwpfvl@tzG@J tpnf;taejzifh ydkifqdkif&efvdkvm;onf? rif;rJh0g'Dwdk@onf omreftm;jzifh t&if;&Sifpepfukd qef@usif+yD;/ EkdifiH/ tpkd;&ukd qef@usifI wpfOD;wpfa,mufcsif;.

11

vGwfvyfcGifhudktm;ay;onf? vl@todkif;t0dkif;onf tjcm;olwdk@ESifh yl;aygif;vkyfaqmifjcif;jzifh [k,lqygu xkdokd@ vkyfaqmifrnfjzpfonf? rif;rJh0g'udk tcsdefumvtenf;i,fom usifhoHk;EkdifcJhonf?

tusKd;&Sdrnf

Oyrm - ruUqDudk (1910 rS 1920 twGif;)/ 1930 vGefESpfrsm;u pydefEdkifiH&Sd a'otcsdK@? 6? bk&iftkyfcsKyfa&; - TpepfY wdkif;jynfukd bk&if (ok@d ) bk&ifr (odk@) tjcm;aomawmf0ifrdom;pk0ifrsm;u tkyfcsKyfonf? bk&iftkyfcsKyfa&;pepf 2 rsdK;&Sd.? oufOD;qHykdifbk&ifpepf ESifh pnf;rsOf;cHbk&ifpepf wkd@jzpfonf? oufOD;qHykdifbk&ifpepfY bk&if (odk@) bk&ifrwGif twkdifyifcH rª;rwfrsm;&Sdaomfvnf;/ qHk;jzwfcsuftm;vHk;udk ‚if;uomvkyfaqmifonf? ,ae@urBmay:wGif tºuGif;rJhbk&ifpHepfjzifh tkyfcsKyfonfhEdkifiH tenf;i,fom&Sdonf? Oyrm - b¶lEdkif;/ wGef*g (ypdzdwfu|ef;EkdifiHwck)/ aqmf'Dtma&As ESifh qGmZDvef? pnf;rsOf;cHbk&ifpepfY ykHrSeftm;jzifh bk&iftjyif/ a¶G;aumufwifajr‡mufjcif;cH&aom a&G;aumufcHtpdk;&vnf;&Sdonf? rsm;aomtm;jzifh tkyfcsKyfa&;tm%mtrsm;pkrSm a&G;aumufwifajr‡mufjcif;cHxm;&onfh ygvDreftpdk;&vufxJY&Sd+yD; bk&ifY tm%mtenf;i,fom&Sdum/ ‚if;.t"duwm0efrSm rif;crf;rif;em;rsm;vkyfaqmif&efomjzpfonf? +Adwdef ESifh qGD'ifuJhokd@ tcsKd@aomEdkifiHrsm;wGif bk&if§bk&ifrwdk@onf EdkifiHawmftkyfcsKyfa&;tm; oabmw&m;t& vkyfykdifcGifh &Sdaomfvnf; 0ifa&mufpGufzufjcif;rðy=uacs? a*smf'ef ESifh eDaygvf uJhodk@aom tjcm;aom EdkifiHrsm;Y EdkfifiHawmf tkyfcsKyfa&;tm%mudk ygvDref ESifh bk&ift=um; cGJa0,lxm;onf? Oyrm - b¶lEdkif;/ qGD'if ESifh xdkif; 7? wygwDtm%m&Sifpepf pep - tpdk;&tzGJ@pnf;ykHpHwckjzpf+yD;/ vlwpfOD;wpfa,muf (od@k ) vlwpfpkY tºuGif;rJhtm%m pep &Sd.? tm%mqkyfukdifxm;olrSm/ vlwpfOD;wpfa,muf/ rdom;pkwpfck/ EdkifiHa&;ygwDwpfck (od@k ) ppfwyft&m&Sd wpfpkwdk@jzpfonf? rnfonfh twkduftcHykHo¿efrsKd;ukdrScGihfrðyacs? Oyrm - jrefrmEkdifiH (ppftm%m&Sifpepf)/ tD&wf (wpfOD;wnf; tm%m&Sifpepf) 8? qdk&S,fvpf0g' - rnfonfhEkdifiHa&;oabmw&m;rqkd/ pD;yGm;a&;vkyfief;rsm;ukd wpfOD;wpfa,mufwnf;uom rydkifqdkifap&bJ/ tpdk;& ESifh vl@tzGJ@tpnf;u xdef;csKyf&rnf[k qkdvdkaom 0g'jzpfonf? ‚if;Y rif;rJh0g'Drsm;/ uGefjrLepfrsm; ESifh zufqpf0g'Dwdk@vnf;yg0ifonf? EdkfifiHa&;0g'oabmw&m;wdk@udkaocsmpGmzwfyg? 0g'oabmw&m;wpfckcsif;pDY rnfonfht&monf aumif;onf[koifxifoenf;? 0g'oabmw&m;wpfckcsif;pDY rnfonfht&monf raumif;[k oifxifoenf;? rnfonfh0g'onf taumif;qHk;[k oifxifoenf;? tb,fa=umifhenf;? __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______

12

__________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ 7? pD;yGm;a&;pepf ;a&;pepfrsm; t&if;&Sifpepf - ukefxkwfvkyfr_tm;vHk;onf yk*~vduydkifjzpf+yD;&&Sdaom tjrwftpGef;rSwqifh ukefxkwfvkyfr_tm; quf vufvnfywfapaom pD;yGm;a&;pepfjzpfonf? ukefxkwfvkyfjcif;/ jzef@csDjcif; ESSifh wefzkd;(aps;E_H;)owfrSwfjcif; wdk@udk vGwfvyfaomaps;uGufpD;yGm;a&;Y òydifqdkifr_ðyjcif;jzifh qkH;jzwfaponf? taemufwdkif;EkdifiHrsm;. pD;yGm;a&;tm;vHk;onf t&if;&Sifpepf twdkif;twmteJ ESifh trsm;yg0ifavonf? A[kdxdef;csKyfr_pD;yGm;a&;pepf - ukefxkwfvkyfjcif; ESihf aps;E_H;owfrSwfjcif;tygt0if EkdifiH. pD;yGm;a&;wpfckvHk;udk tpdk;&u pDrHudef;rsm; a&;qGJ+yD;/ xdef;csKyfxm;onf? omrSeftm;jzifh uGefjrLepftpdk;&wdk@onf A[kdxdef;csKyfr_pD;yGm;a&; pepfudkusifhoHk;onf? uGefjrLepfpD;yGm;a&;pepf ;a&;pep - ukefxkwfvkyfr_tm;vkH;ukd / wOD;wa,mufwnf;rS r[kwfbJ/ trsm;jynfolrSykdifqkdifonfh pD;yGg;a&;oabmw&m;wckjzpfonf? jynfolvlxk.vdktyfcsufwdk@tay:rlwnf+yD; ukefpnf ESifh 0efaqmifr_vkyfief;wkd@ukd jzef@a0onfhpepfjzpf.? ,if;udk “vufaqmifpD;yGm;a&;pepf”[kvnf;ac:onf? qkdvkdonfrSm ukefpnf ESifh 0efaqmifr_vkyfief;rsm; ,laqmifa&mif;csjcif;rsKd;r[kwfbJvl@tajccHvdktyfcsufrsm;udk a&mif;0,fr_ðyjcif;rS r[kwf bJ&&SdcHpm;&aoma=umifhjzpfonf? oDtdk&Dt& Tpepfonf vlwef;pm;uGJjym;r_udkrjzpfay:apEkdifay? qdk&S,fvpfpepf ep - rnfonfhvlr_zlvkHa&;oabmw&m;wGifrqkd ukefxkwfvkyfjzef@csDa&;tm;vHk; (okd@r[kwf) trsm;pkudk yk*~vduydkifrðybJ tpdk;&uomvHk;0ydkifqdkifapjcif;jzpfonf? udk,fydkifzlvHka&;pD;yGm;a&;pepf ;a&;pep - jyifyurBmESifh ul;oef;a&mif;0,fjcif;rðybJ jynfwGif;xGufukefrsm;ESihfom rdrdudk,fudk &yfwnfEdkifonfhpepfjzpfonf? ao;i,faom pD;yGm;a&;pepfrsdK;jzpf+yD;/ xkdpepfrsKd;vGefpGm&Sm;yg;onf? wudk,fa&vHkavmufr_pD;yGm;a&;pepf - aus;vufa'orsm;YusihfokH;aompepfjzpf+yD;/ &yf&GmtzGJ@tpnf;u touf&Sif &yfwnfa&;twGuf vHkavmufaompm;eyf&duQmudk xkwfvkyfEdkifaomfvnf;/ tjrwftpGef;&&Sda&;twGufr[kwfay? csrf;omºuG,f0r_udk aiGa=u;jzifhrwdkif;wmbJ/ obm0t&if;tjrpftm;jzifhwdkif;wmonf? xkd@a=umifh ywf0ef; usifxdef;odrf;a&;ay:wGif tvGeftrif; rSDwG,faeonf? t&if;&SifpD;yGm;a&;ESifh A[dkxdef;csKyfr_pD;yGm;a&;pepfrnfo@kd uGmjcm;oenf;? __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ oDtdk&Dt&aiGa=u;oHk;pGJjcif;r&SdbJ rnfonfhpD;yGm;a&;pepfrsm;&Sifoef&yfwnfEdkifoenf;? __________________________________________________________________ ______

13

__________________________________________________________________ ______ rnfonfhpepfonf taumif;qHk;jzpfonf[koif,lqoenf;? tb,fa=umifhenf;? __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______

8? 'Drdkua&pDpwif pwifyHk ‘'Drdkua&pD’ onf *&da0g[m&rSqif;oufvm+yD;/ ,if;.t"dy`g,frSm ‘jynfolvlxk rS tkyfcsKyfjcif;’ jzpfonf? vGefcJhaomESpfaygif; 2500 cef@u a&S;a[mif; òrd@jyEdkifiHtcsK@d Y/ *&drsm;onf ‚if;wkd@. acgifaqmifrsm;udk a¶G;aumuf wifajr‡muf=u+yD;/ rnfonfh Oya'udkusifhoHk;oihfonf/ òrd@awmftpdk;&ujynfo@l twGufbmvkyfay;oifhonf tp&Sdonf wdk@twGuf qENrJcH,l=uonf? *&dvlrsdK;wdkif; qENrJxnfhydkifcGifhr&Sdacs? ‚if;wkd@.òrd@YrarG;aomolrsm;/ uav;/ trsdK;orD;/ u|ef ESihf EdkfifiHjcm;om;rsm;rSm *&dEdkifiHom;rsm; r[kwfonfhtwGufqENrJay;ydkifcGifhr&Sdacs? *&dEdkifiHom;rsm;onf qENrJxnfhonfhtjyif/ trsm;jynfol@&ifjyifY usif;yaom pum;&nfppfyJGrsm;/ tpdk;&vkyfief;rsm; ESifh ppfr_xrf;jcif;wkd@Yvnf; yg0if=uonf? xkd@okd@ yg0ifvkyfaqmifr_r&Sdaom EdkifiHom;rsm;udk vlnHh/ vlysif;rsm;tjzpf xifjrif=uonf? xdktcsdefY *&dpmayynm&Sifwdk@onf EdkifiHa&;tawG;tac:wk@d udk pwifaqG;aEG;r_ðyvm.? • jynfolvlxkwGif rnfokd@aom tcGifhta&;&&Sdoifhoenf;? • EdkifiHa&;qkdif&m qHk;jzwfr_rsm;Y rnfolwkd@yg0ifoifhoenf;? • u|efpepfwnf&Sdoifhygovm;? *&dwdk@xifjrif,lqonfrSm EdkifiHa&;orm;rsm;onf tkyfcsKyf&efr[kwf/ jynfol@wkd@. qkH;jzwfcsuf qENrsm;udk taumif txnfazmfvkyfaqmif&efomjzpfonf? a&S;*&dwkd@onf tpkd;&,EW,m;tm; vnfywfEdkif&eftwGuf jynfol@a&;&m t&m&Sdrsm;ukd cef@tyfxm;=uonf? okd@aomf xkdolwkd@. vkyfykdifcGifhtm%mudk uef@owfxm;avonf? atoifòrd@om;wkd@. 'Drkdua&pDwGif/ jynfol@¶Hk;trsm;pkudk rJE_dufonfh enf;pepfjzifha¶G;cs,f=uonf? (Oyrm - tvsif;oifhovdka&G;cs,f=uonf?) ¶Hk;awmfYtr_xrf;vdkol EkdifiHom;jzpfol rnfolrqdk rdrd.trnfpm&if;udkay;oGif;Edkif+yD;/ rJEd_ufumrJaygufaomolukd cef@tyfonf? Todk@ t&m&Sdt&mcHrsm;udk a¶G;cs,fjcif;onf 'Drkdua&pDenf;vrf;tusqHk;jzpfonf[k *&dw@kd cH,lonf? 14

tb,fa=umifhqdkaomf tr_xrf;&eftwGuf xifay:ausmf=um;/ ºuG,f0r_&Sdonfjzpfap/ r&SdonfjzpfapEdkifiHom;tm;vHk; wlnDaom tcGifhta&;&&Sd=uaoma=umifhjzpfonf? axmifaygif;ajrmufrsm;pGmaomjynfol@¶Hk;rsm;udk txufygenf;twdkif;a¶G;cs,f=u+yD;/ ¶Hk;wpfckY vlwpfa,mufonf wpf}udrfomtr_xrf;cGifh&Sd.? &kH;trsm;pkrSm ta&;}uD;aom &kH;rsm;r[kwf=ubJ/ tcsdefjynfhwm0efxrf;aqmifr_vnf; r&Sdacs? odk@aomf wcsKd@ta&;}uD;aom&kH;rsm;ukd atoifjynfom;wdk@rS wdkuf¶kdufa¶G;cs,fwifajr‡muf=u+yD;/ ‚if;wkd@txJrS trsm;pkrSm b0wav#mufwGif t}udrfrsm;pGmtr_xrf;=uavonf? a&S;*&dwkd@. jynfol@a&;&m ¶Hk;t&m&Sdrsm;udk tqifajyovdk rJE_dufI a¶G;cs,fwifajr‡mufjcif;onf/ aumif;onf (odk@) qdk;onf[koifxifygovm;? xkdpepf. tm;omcsufonf tb,fenf;´ xkdpepfa=umifh rnfokd@aom jy\emrsm; jzpfEdkifrnfenf;? __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ *&dvlrsdK;rsm;onf EdkifiHom;wdkif;/ tpdk;&vkyfief;Y yg0ifxrf;aqmif&rnfjzpf+yD;/ xdkodk@ryg0ifygu raumif;aomolrsm;/ vlysif;rsm;tjzpf,lqonf? xkdt,ltqonf rSefuefonf[k xifygovm;§rxifbl;vm;? tb,fa=umifhenf;? __________________________________________________________________ __________________________________________________________________ ____________ 9? tpdk;&qdkonfrSm tb,fenf;? t"dy`g,fzGifhqdkcsuftcsKd@ tpdk;& (emrf) 1? vl@tzGJ@tpnf;ukd pnf;&kH;zGJ@pnf;apaom EkdifiHa&;taqmufttkHrsm;/ Oya'rsm; ESihf "avhxHk;pHrsm;/ 2? vl@tzGJ@tpnf;w&yf/ EkdifiH (okd@r[kwf) wdkif;jynfwckudk pDrHtkyfcsKyfonfhpepf/ 3? vl@tzGJ@tpnf;w&yf/ wkdif;jynf (okd@r[kwf) EkdifiHwck twGif;Y aexkdifae=uaom vltrsm;tm; EkdifiHa&;t& vrf;!ïefjcif;/ xkdvlrsm;tm; xdef;csKyfjcif;/ 4? vkyfykdifcGifhtm%m&Sdaom tkyfpk/ tzGJ@tpnf; (ok@d r[kwf) wOD;wa,muf rS xkdvrf;!$efcsufrsm;ukd taumiftxnfazmfjcif; ESifh xdef;csKyfjcif;/ 5? Oya'rsm;udk}uD;=uyf&ef vkyfykdifcGifhtm%m&Sdaomol wpfOD; (0g) olrsm;/ 6? tkyfcsKyfa&;tm%m/ 7? xdef;csKyfa&; ESifh wm;jrpfa&;/ tpdk;&[lonf tzGJ@tpnf;wpfckjzpf+yD; owfrSwfxm;aom e,fedrdwfwpfcktwGif; Oya'rsm;udk jyifqifjyÏmef;Edkifaom tm%m&Sdonf? tpdk;&w&yfwGif yg0ifaom t*Fg&yfrsm;ukd trsdK;rsdK; t"dy`g,fzGifhqdkxm;=uonf? t"dy`g,ftus,frSm

15

‘tpdk;&’ (Govern) qdkonfrSm/ vltkyfpkwck/ toif;tzGJ@wck/ e,fajra'owpfcktay:wGif pDrHcef@cGJtkyfcsKyfEkdifaom tcGifhtm%m&Sdol jzpfonf? tpdk;&onf§tkyfcsKyfonf (Govern) - }ud,m 1? EdkifiHa&;t& (odk@) tºuGif;rJhtm%mt& tkyfcsKyf&ef/ 2? taetxm;/ tðytrlwkd@udk xdef;csKyf&ef/ 3? xdef;csKyf&ef/ wm;qD;&ef

10? EdkifiHa&;a0g[m&rs avhvmoGm;&rnf jzpfonf? m&rsm; - atmufazmfjyyga0g[m&wpfckcsif;pDukd aemufydkfif;Y qufvufavh 'Drdkua&pD wdkuf¶dkuf'Drdkua&pD

- vlom;. vGwfvyfcGifhESifh *k%foduQmay:wGif tajccHaomEdkifiHa&;pepfjzpfonf? tpdk;&qkdonfrSm jynfolu a¶G;cs,fwifajr‡mufxm;aomt&mjzpfonf? - trsm;jynfolqkdif&m qHk;jzwfcsufrsm;Y EdkifiHom;tm;vHk;yg0ifonf?

udk,fpm;ðy'D m;ðy'Drdkua&pD

- trsm;jynfolqkdif&mqkH;jzwfcsufrsm;twGuf udk,fpm;vS,frsm;ukda¶G;cs,fwifajr‡mufonf?

EdkifiHom;rsm;

- EdkfifiHwpfck.tzGJ@0iftaejzifh tcGihfta&;tjynfht0&&Sdaomolrsm;ukdqkdvkdonf?

EdkifiHom;yg0ifa&; udk,fpm;vS,frsm;

-EdkfifiHom;rsm;onf a¶G;aumufyGJrsm;wGif yg0if,SOfòydifEkdifjcif;/ qENrJay;Edkifjcif;/ ESifh tpnf;ta0;rsm; wufa&mufEdkfifjcif;? - EdkifiHom;wdk@tm;udk,fpm;ðyI ajyma&;qdkcGifh&Sdoltjzpf a¶G;cs,fwifajr‡mufjcif;cH&olrsm;?

tm%m&Sif

- wdkif;jynfwpfjynf. tºuGif;rJhtm%mudk ydkifpdk;onfhtpdk;&?

EdkifiHa&;t& &;t& oD;cHEkdifr_

- Oya'rsm;udktrsm;pkjynfolua¶G;cs,faomfvnf;vlenf;pk.tcGifhta&;rsm;udkawmh tum 16

wm0ef,lEkdifr_r_ yGifhvif;jrifomr_ mr_ tcGifhta&;qkdif&mOya'

tuG,fay;&rnf? tm%mr&Sdaomolrsm;vnf; pnf;¶Hk;ajymqdkykdifcGihf&Sd&rnf? EkdifiHom;rsm;onf tjcm;aomolrsm;. ,Ofaus;r_/ ,Hk=unfudk;uG,fr_ESifh EkdifiHa&;tjrifudk em;vnf vufcHEkdif&rnf? - 'Drdkua&pDpepfY tpdk;&t&m&Sdrsm;onf jynfo@l tay:wm0efodwwf&rnf? qdkvdkonfrSm olwdk@. wm0efrsm;udkjynfo@l qENt&om vkyfaqmif&rnfjzpf+yD; rdrdw@dk .oabmtwdkif; vkyfaqmif&rnfr[kwfacs? - wdkif;jynfYbmawGjzpfaeonfukdvltrsm;od&rnf? ¶dk;om;yGihfvif;aomtpdk;&onf jynfo@l tpnf; ta0;rsm;udkusif;y+yD; jynfolrsm;udkwufa&mufcGifhay;onf? 'Drdkua&pDpepfYrnfol ubma=umifhrnfonfhqkH;jzwfcsufrsm;ðyvkyfonfukdowif;ÏmeESifhvltrsm;&,lod&SdEkdifonf? - tm%mtvGJoHk;pm;ðyjcif;udk tumtuG,fay;aom Oya'jzpfonf? wdkif;jynftwGif; aexdkifolrsm;Y&Sd&rnfh tcGihfta&;/ vGwfvyfr_ESifh 0wW&m;rsm;udk wpfckcsif; azmfjyxm;onf? wdkif;jynf. zGJ@pnf;yHktkyfcsKyfykH tajccHOya'. tpdyftydkif;wpfckvnf;jzpfonf?

ygwDpHkpepf

- rnfonfhygwDrqkd a¶G;aumufyGJY yg0if,SOfòydifEkdif+yD;/ tpdk;&§tkyfcsKyfa&;wm0efrsm;udk xrf;aqmifEdki .? Todk@ vkyfaqmifjcif;jzifh tpdk;&taejzifhjy\em tcuftcJwdk@udk ¶_@axmifhtrsdK;rsdK;rS odjrifEdkifonf? twdwforkdif;t& wdkif;jynfwpfjynfYygwDwpfckom&Sdygu tusKd;&v'frSm tm%m&SifpepfjzpfoGm;wwfonf? pnf;rsOf; Oya' - EkdifiHawmf 0ef}uD;csKyf (odk@) orRw tygt0if rnfolrqkd Oya'udkav;pm;vdkufem& rnf? 'Drdkua&pDpepfwGif Oya'onf wef;wlnDr#I w&m;r#wr_&Sd&rnf? zGJ@pnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya' - jynfol@tcGifhta&;rsm;/ tpdk;&tm;rnfo@kd rnfykHz@JG pnf;&rnfESifh rnfodk@a¶G;aumuf wifajr‡muf&rnf tp&Sdonfw@kd ukdazmfjyxm;aom a&;om;azmfjyxm;aom pmtkyfjzpfonf? Tazmfjycsuftm;jzifh tpdk;&. vkyfykdifcGihfOya'wd@k ukd uef@owfxm;onf? xdef;n‡d ppfaq;jcif; - tm%mudkvlwpfOD;wpfa,muf (od@k ) vlwpfpkwnf;uom ydkifqdkifr_r&Sdap&eftwGuf ðyvkyfxm;onf? zuf'&,fpepfESihf tm%mcGJjcm;xm;a&;wdk@onf Check and Balance jzpfonf? tm%mcGJjcm;xm; cm;xm;jcif jcif; - qdkvdkonfrSmtpdk;&wGif; XmaetoD;oD;&Sdolwdk@Y vkyfaqmif&rnfhtvkyfrsm;ukd &Sif;vif;pGm jyXef;xm;jcif;jzpf+yD;/ ‚if;wdk@t=um; vkyfydkifcGifhtm%mrsm;ukd cGJjcm;xm;jcif;jzpfonf? vGwfvyfaomw&m;pD&ifa&; - qdkdvdkonfrSm w&m;pD&ifa&;udk tpdk;&rS 0ifa&mufpGufzufjcif;/ v$rf;rdk; jc,fvS,fjcif;/ +cdrf;ajcmufjcif; r&Sdaom w&m;pD;&ifa&;jzpfonf? 11? 'Drdkua&pDqkdonfrSm tb,fenf;?

'Drdkua&pDonf EdkifiHa&;pepfwpfckjzpf+yD; vlom;. vGwfvyfr_ESifh*k%foduQmay:wGif tajccHxm;aom pepfjzpfonf? 'Drdkua&pDqkdonfrSm vlwdkif;wGif vlom;[laom ukd,fydkif*k%foduQm&Sdonf[laom ,kH=unfcsufukd tajccH xm;aom pepfjzpfonf? vlwdkif;Y vl*k%foduQm&Sd+yD;/ T*k%foduQmudk tpkd;&u ay;tyfxm;jcif;r[kwfbJ/ vlom;[laom tjzpfa=umifh vlwkdif;wGif vl@*k%foduQmudk ydkifqdkif. [k'Drdkua&pDpepfu ,Hk=unfxm;onf? 'Drdkua&pDpepfatmufwGif/ jynfolvlxk. vGwfvyfr_ESihf *k%foduQmudk tumuG,fay;aom tcGifhta&;rsm; &Sdoifhonf? vGwfvyfpGm,Hk=unfudk;uG,fcGihf/ vGwfvyfpGmudk,fydkifb0udkwnfaqmufcGihf ESihf vGwfvyfpGmajymqdkcGifh wdk@vnf; yg0ifonf? vGyfvyfpGmqkdonfrSm ta=umif;cdkifvHkr_r&SdbJ axmifoGif;tusOf;csxm;jcif; rcH&&efESifh r#waom w&m;pD&ifr_udk em=um;cGifh&&ef wkd@ukdqkdvkdonf?

17

vlom;. vGwfvyfr_ESifh touftkd;tdrfukd umuG,fapmifha&Smufay;&ef[laom &nf&G,fcsufwcktwGuf tpkd;& tm%monf wnf&Sdae&jcif;jzpfonf? vl@*k%foduQmudkoifem;vnfovdk&Sif;jyyg? __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ vl@*k%foduQmudkrnfodk@umuG,fxm;oenf;? __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ wdkuf¶dkufESifh udk,fpm;ðy'D m;ðy'Drdkua&pD wdkuf¶dkuf'Drdkua&pDY jynfol@qENcH,lyJGwGif EdkifiHom;wdkif;yg0ifEkdif.? qdkdvdkonfrSm EdkifiHom;wdkif;tpnf;ta0; rsm;Ywufa&mufaqG;aEG;Edkfif+yD; qHk;jzwfcsufrsm;udkðyvkyfEkdif.? TyHkpHonf a&S;*&dvlrsdK;rsm;usihfokH;aom 'Drdkua&pDyHkpH jzpf+yD; qHk;jzwfcsufrsm;udk ðyvkyf&efvdktyfygu wdkif;oljynfom;tm;vHk;yg0ifonfhpepfjzpfonf? wkduf¶dkuf'Drdkua&pDudk vltenf;pktwGif;/ todkif;t0dkif;tzG@J tpnf;twGif; (odk@) vlrsdK;pktzG@J tpnf;i,f (tribal council) twGif;Yom vufawG@usususihfokH;Edkifonf? tb,fa=umifhqdkaomf tcuftcJrsm;aqG;aEG;&efESifh trsm;. qENudk cH,ljcif;jzifh qHk;jzwfcsufrsm;udk tcef;wckwGif;Y wvHk;w0wnf; awG@qHkaqG;aEG;Edkfifaoma=umifhjzpf onf? vlOD;a&}uD;rm;ygu ‚if;udkrnfodk@r#ðyvkyfI&rnfr[kwfyg? jrefrmwEkdifiHvHk;&Sdvlrsm;udk tcef;wcktwGif;Y pkpnf;I jy\emrsm;udk oHk;oyfaqG;aEG; Edkifrnfr[kwfacs? acwfopfvl@tzGJ@tpnf;onf vlOD;a& tvGef}uD;rm;onf/ xkd@a=umifh wdkuf¶dkuf'Drdkua&pDpepfudk usifhoHk;&ef rjzpfEkdif acs? ,ae@ toHk;rsm;aom 'Drdkua&pDpepfrSm udk,fpm;ðy'Drkdua&pDpepfjzpfonf? TpepfY jynfolwdk@onf EdkfifiHa&;/ Oya'ESifh pDrHcef@cGJr_wdk@udk aqG;aEG;qHk;jzwfEdkif&eftwGuf/ ‚if;wdk@udkudk,fpm;ðyonfh wm0ef&Sdolwdk@udk a¶G;cs,fwifajr‡muf=uonf? udk,fpm; ðy'Drdkua&pDpepfwGif jynfo@l ukd,fpm;vS,fukda¶G;cs,f&mY [email protected] vdktyfcsufwdk@udk wifjyaqG;aEG; Edkifrnf[k ,Hk=unf&aomoludk vltrsm;ua¶G;cs,fwifajr‡muf=uonf? wdkuf¶dkuf'Drdkua&pDESifh udk,fpm;ðy'Drdkua&pDrnfodk@uGmjcm;oenf;? __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ wdkuf¶kduf'Drdkua&pD. jy\emrSmtb,fenf;? udk,fpm;ðy'Drdkua&pDpepftm;jzifh rnfonfhtcuftcJ jy\emrsm; &SdEdkfifonf [koif,lqygoenf;? __________________________________________________________________ ______

18

__________________________________________________________________ ______ EkdifiHom;rsm;yg0ifr_&SdonfhpepfyHkaqmifaom'Drkdua&pD ua&pD 'Drdkua&pDESifh 'Drdkua&pDrusaom tkyfcsKyfolrsm;. uGmjcm;csufwpfckrSm ‚if;wkd@tm%m&&SdvmonfhyHkpHjzpf onf? 'Drdkua&pDY tkyfcsKyfrnfholukd jynfolvlxku a&G;cs,ftm%mtyfESif;onf? tjcm;aomuGmjcm;csufwpfcsufrSm 'Drkdua&pDenf;us tkyfcsKyfolrsm;onf ‚if;wdk@. vkyfaqmifr_tay: wm0ef,ljcif; jzpfonf? qdkvdkonfrSm tpdk;&ESihf EdfkifiHa&;orm;rsm;. vkyfaqmifr_rsm;wGif jynfolvlxku ‚if;wkd@. axmufcHr_ (odk@) uef@uGufr_ukd xkwfazmfjyoEkdifjcif;jzpfonf? tpdk;&ESifh EdkifiHa&;orm;wd@k onf jynfolvlxkudk udk,fpm;ðy&+yD;/ jynfol@ oabmxm;twdkif; vkyfaqmif&onf? 'Drdkua&pDrusaompepfatmufY jynfolrsm;taejzifh a0zefajymqdkcGifhr&Sdojzifh 'Drdkua&pDpepfudk pwifusifhoHk;aom tcg tpdk;&taejzifh rdrdw@kd .vkyf&yfwkdif;tay:wm0ef&Sdr_udk vufcH&eftcufñuH&onf? rdrd.vkyf&yftay:Ywm0ef&Sdjcif;qdkonfrSm tb,fenf;? __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ vuf&Sd'Drdkua&pD a&pDpepf ,ae@tcsdefxdvltrsm;pkwdk@onf 'Drkdua&pDrusaompepfatmufY usifvnfae=u&onf? 'Drkdua&pDrus aompepf&SdtkyfcsKyfolrsm;.ta=umif;jycsufrSm vltrsm;pkwdk@ wdkif;jynftkyfcsKyfa&;Y t&nftcsif;rjynfhrDSaoma=umifh rdrdwdk@uomtkyfcsKyf&jcif;jzpfonf[l.? ¶ªyfaxG;ayGvDvSaomEdkifiHtkyfcsKyfa&;&mudk jynfolrsm;taejzifh rdrdwdk@xuf Om%fynmºuG,f0aomynm&Sdrsm; (acgif;aqmifrsm;) vufwGif;tyfEHSjcif;jzifh om,m0ajymr_udk jzpfapvdrfhrnf[l.? 20 &mpkESpf tv,fydkif;Y EdkifiHa&;tajymif;tvJrsm;pGmjzpfay:cJh.? 'Drdkua&pDpepfonfydkI xifay:vm+yD; bk&if tkyfcsKyfa&;ESifh a=u;&wufrsm;om rif;ðytkyfcsKyfaom pepfa[mif;rsm; wdrfjr‡Kyfukef.? a=u;&wufrsm;. vufwGif;Yom tm%m&Sd&rnfudk vlwkd@r,Hk=unfawmhay? 20 &mpktwGif; 'Drdkua&pDudkqef@usifaomEdkifiHrsm; - uGefjrLepf/ zufqpf/ emZD (0g) qdkAD,ufuJhodk@aomEdkifiH wdk@wdrfjr‡KyfaysmufuG,fum òyduGJcJh&onf? ppftm%m&SifpepfrSm vufcHEdkifzG,f&mr&Sdawmhay? odk@aomf urBmay:wGif&Sdaomolrsm;tm;vHk; 'Drdkua&pDpepfukd raxmufcH=uao;ay? 'Drdkua&pD tpdk;&pepf udkusifhoHk;aom EdkfifiHrsm;onf urBmay:&SdEdkifiHpkpkaygif;. xuf0ufcef@r#yif r&Sdao;bJ/ urBmhvlOD;a& pkpkaygif;. w0ufatmuf vnf;enf;ao;onf? urBmhvlOD;a& ig;yHkwpfyHkrSm w¶kwfjynfujzpf+yD; ESpfav;axmiftwGif; 'Drdkua&pDtpdk;&. tkyfcsKyfr_ atmufY wcgr#raecJh&zl;aom olrsm;jzpfonf? ¶k&Sm;Y'Drkdua&pDo@kd tul;tajymif;udk/ 20 &mpk. aemufqHk;ydkif;/ q,fpkESpf usrSom jzpfay:cJh+yD; 'Drdkua&pDpepftm; axmufydk@r_rSm vGefpGmtm;enf;vSonf? 'Drdkua&pDpepfudk ESpfumv &Snf=umpGm usifhoHk;vmcJhaomEdkifiHrsm;wGifawmifrS jy\emrsm; &Sdaeao;onf? 20 &mpkESpftwGif;tb,fa=umifh 'Drdkua&pDpepfydkrdkxGef;um;vm&oenf;?

19

__________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ tb,fhtwGufa=umifh urBmay:&SdEdkfifiHrsm; 'Drdkua&pDpepfukd raxmufcH=uao;onf[k oifxifoenf;? __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ 12? 'Drdkua&pDenf enf;ustk jcif;.tajccHpnf pnf;rsOf;rsm; ustkyfcsKyfjcif 'Drdkua&pDtpdk;&w&yftwGuf &Sd&rnfjzpfaom tajccHoabmw&m;rsm;udk urBmw0Srf;&Sd jynfolrsm;u cGJjcrf;pdwfjzm =uonf? ,if; oabmw&m;rsm;onf r=umceqkdovdk 'Drdkua&pDvl@tzGJ@tpnf;wck. zGJ@pnf;yHktkyfcsKyfykHtajccHOya' ESifh vl@tcGifhta&;qkdif&mOya'rsm;. tpdwftydkif; wckjzpfvmavonf? 'Drdkua&pDpepfudkusihfokH;aom EdkifiHESpfck. yHkpHonf wxyfwnf;uspGm wlnDrnfr[kwfaomfvnf;/ TpepfudkusifhoHk;aom EdkifiH&Sd jynfolwdk@rSm 'Drdkua&pD. wlnDaom tajccHoabmw&m;rsm;udk axmufcH=u+yD;/ tpdk;&xHrS ‚if;wdk@ar#mfrSef;aom qENwdk@rSmrl wlnD=uavonf? atmufwGifazmfjyxm;onfh oabmw&m;wdk@onf 'Drdkua&pDpepf. vrf;!ïeftrSwftom;rsm;jzpfonf? EdkfifiHom;rs m;rsm;.yl ;.yl;aygif;yg0ifr_ - 'Drdkua&pDpepfwGif yl;aygif;yg0ifr_onf/ EdkifiHom;rsm;twGuft"duwm0efjzpfonf? ,if;onf ‚if;wdk@. tcGifhta&;tjzpfomr[kwf/ ‚if;[email protected]&m;vnf;jzpfonf? EdkifiHom;wkd@. yl;aygif;yg0ifr_onf yHko¿eftrsdK;rsdK;&SdEdkfif+yD; - a¶G;aumufyGJrsm;wGif yg0if,SOfòydifjcif; ESifh qENrJxnfh0ifjcif;/ owif;tcsuftvufrsm;udk od&Sd&jcif;/ jy\emta=umif;t&mrsm;tay:wGif aqG;aEG;jiif;cHk&jcif;/ vlxktpnf;ta0;rsm;wGif yg0ifwufa&mufjcif;/ yk*~vdu vkyftm;ay;tzGJ@tpnf;wdk@Y tzGJ@0ifjzpfcGifh&Sdjcif;/ tcGefawmfay;aqmifjcif;ESifh qef@usifqENjyjcif;wdk@yifv#if yg0ifonf? yl;aygif;yg0ifjcif;onf ydkrdfkaumif;rGefaom 'Drdkua&pDpepfudk wnfaqmufay;onf? wef;wlnDr#r_ - vlom;tm;vHk;wef;wlnDr#jcif;[laom oabmw&m;udk 'Drkdua&pDv@l abmiftzGJ@tpnf;u tav;xm;onf? wef;wlnDr#r_qdk&mwGif vlwkdif;YwlnDaomwefzdk;&Sd+yD;/ wlnDaomtcGifhta&;udkydkifqkdifum/ ‚if;wdk@. tom;ta&mif/ udk;uG,fr_/ vlrsdK;pkESifh vdifuJGjym;jcm;em;r_wdk@a=umifh cGJjcm;zdESdyfcH&jcif;r&Sdap&? 'Drdkua&pDpepfY vltkyfpkwdkif;/ woD;yk*~vwdkif; ‚if;wkd@. rwluGJjym;aom ¶dk;&m/ oGifjyifp¶dkufvuQ%m/ bmompum;ESifh ,Hk=unfr_wdk@udk usifhoHk;ydkifqdkfifcGifh&Sdonf? EdkfifiHa&;t&o &;t&onf t&onf;cHEkdifr_ - 'Drdkua&pDvl@abmiftzG@J tpnf;wd@k Y EdfkifiHa&;t& onf;cHpdwf&SnfEkdifr_ &Sd=uonf? qdkvdkonfrSm 'Drdkua&pDpepfY vltrsm;pku tkyfcsKyfaomfvnf;/ vlenf;pkwd@k . tcGifhta&;rsm;udk umuG,fay;xm; &rnf? tm%mr&Sdaom olrsm;rSvnf; zGJ@pnf;vkyfaqmifykdifcGihfESihf ajymqdkykdifcGihf&dS&rnf? EdkfifiHom;wdkif; wpfOD;tay: wpfOD; em;vnfonf;cHwwf&efusifh,l&onf? wcgw&H 'Drdkua&pD vl@abmiftzGJ@tpnf;onf rwluGJjym;aom ,Ofaus;r_/ tom;ta&mif/ ,Hk=unfudk;uG,fr_udk trsm;pktjrifESihf rwlbJ udk,fydkiftjrifjzifh &yfwnfaom 20

wdkif;&if;om;aygif;pHkjzifh zGJ@pnf;xm;onf? vltrsm;pku vlenf;pk. tcGifha&;udk jiif;y,fvmaomf/ ‚if;wkd@onfvnf; 'Drdkua&pDpepfukd zsufqD;jcif;yifjzpfonf? wm0ef,lwwfr_ - 'Drdkua&pDpepfY a¶G;cs,fwifajr‡mufjcif;cH&aomolrsm;onf jynfol@twGufwm0ef,lr_&Sd&rnf? ‚if;wkd@. vkyfaqmifr_rsm;twGuf ‚if;wdk@wGifwm0ef&Sdonf? wm0ef&dSolrsm;onf trsm;.qENtwdkif; qHk;jzwf+yD; wm0efxrf;aqmif&rnfjzpfonf? ‚if;wkd@twGufrjzpfap&? yGifhvif;jrifom&Sdr_r_ - tpdk;&tm;,Hk=unfpdwfcs&eftwGuf wdkif;jynfwGif;Y jzpfysufaeonfrsm;udk jynfolvlxkrS od&Sd&rnfjzpfonf? okd@rSom tpdk;&udk ,Hk=unfpdwfcsI&.? ,if;ukd yGifhvif;jrifomr_&dSaom tpkd;&w&yftjzpf &nf!ïef;onf? ,Hk=unfpdwfcs&aomtpdk;&onf jynfo@l tpnf;ta0;rsm;udk ac:,lusif;y+yD; wdkfif;oljynfom;rsm;udk wufa&mufaponf? 'Drdkua&pDY tpkd;&rS rnfonfhqHk;jzwfcsufrsm;ukd rnfolu ðyvkyf+yD;/ rnfonfhtwGufa=umifh ðyvkyfonfqkdonfudk owif;ÏmeESifh vltrsm;rS od&SdEkdif&rnfjzpfonf? vGwfvyfI w&m;r# w&m;r#waom yHkrSefa¶G;aumufyGJrsm; - EkdifiHom;rsm;onf ‚if;[email protected] xkwfazmfonfh enf;vrf;wpfckrSm/ tpdk;&twGif;Y ‚if;wkd@udk udk,fpm;ðyonfh wm0ef&Sdoludk rJay;a¶G;aumufwifajr‡mufjcif; jzpfonf? a¶G;aumufwifajr‡mufjcif;cH&aom wm0ef&Sdolrsm;onf/ tpkd;&tzGJ@twGif;wGif &mxl;ae&m&a&;ESifh at;csrf;pGm z,f&Sm;jcif;wkd@twGuf/ vGwfvyf+yD;w&m;r#wr_ &Sdap&ef 'Drdkua&pDpepfu jyÏmef;ay;xm;onf? pm&dwWysufjym;r_ ESifh EdkfifiHom;wdk@tm; +cdrf;ajcmuft=uyfukdifr_rsm;udk/ a¶G;aumufyGJrwdkifrDaomfvnf;aumif;/ a¶G;aumufyGJ+yD;rSaomf vnf;aumif; jzpfay:vmygu 'Drdkua&pD. oabmw&m;rsm;udk qef@usifjcif;yifjzpfonf? 'Drdkua&pDpepfY yHkrSef a¶G;aumufyGJrsm;udk ESpfrsm;pGm=um+yD;/ aemufwpfcgusif;yonf? a¶G;aumufyGJY yg0if,SOfòydifolwdk@onf ‚if;.uHkvHk ºuG,f0r_tay: tajcrðy&? xdk@tjyif jynfolrsm; rJqENay;jcif;udk cufcJaESmifhaES;=uef@=umaprnfh rnfonfht&mr# r&Sdap&? pD;yGm;a&;vGwfvyfr_ - 'Drdkua&pDpepfatmuf&dSolrsm;Y pD;yGm;a&;vGwfvyfr_ ykHo¿eftcsKd@udkydkfifqdkfif&.? qdkvdkonfrSm ypPnf;OpPmESifh pD;yGg;a&;vkyfief;rsm;tm; yk*~vdu ydkifqdkfifr_udk tpdk;&ucGihfðy&+yD;/ jynfolvlxkonf rdrd. tvkyftudkifESifh tvkyform;or*~wdk@udk a¶G;cs,fykdifcGihf&dSonf? pD;yGm;a&;wGif tpdk;&yg0if&rnfhu¾rSm tacstwif aqG;aEG;r_rsm;ukd zGifhay;&efjzpfonf? odk@aomf a,bk,stm;jzifh vufcHxm;onfrSm 'Drkdua&pDpepfY vGwfvyfaom aps;uGufpD;yGm;a&;pepf&Sdoifh+yD;/ tpkd;&rS pD;yGm;a&; tukefvkH;udk rxdef;csKyfoifhay? tcsK@d olwdk@rS twdkuftcH wifjyvmonfrSm twddwfucGJjcm;zdESdyfr_wdk@a=umifh (odk@) tjcm;aom rw&m;pD;yGg;&Smxm;r_wdk@a=umifh ypPnf;OpPm ydkifqdkifr_tajctae rw&m;uGmjcm;ae&ojzifh/ wdkfif;jynfupD;yGm;a&;udkykdrdkxdef;csKyfoifhonf[k tqkdðy=u.? tm%mtvGJoHk;pm;ðyr_ud ukx d def;csKyfjcif jcif; - 'Drdku&ufwpfvlr_tzG@J tpnf;onf a¶G;aumufcH&ol rnfolrqkd (odk@) vltkyfpkwpfpkrS tm%mudktvGJoHk;pm;ðyjcif;udk umuG,f[ef@wm;&ef óud;pm;onf? tm%mudktvGJoHk;pm;ðyjcif;. t}uD;rm;qHk;aom vkyf&yfrsm;xJrS/ tjzpftrsm;qkH;aom wpfckrSm vmbfpm;r_jzpfonf? tpdk;&wm0ef&Sdolrsm;onf jynfol@ &HyHkaiGudk udk,fusdK;twGuftoHk;csjcif; (odk@) tm%mudkw&m;r0ifpGmusihfokH;jcif;jzifh vmbfpm;r_rsm; jzpfay:vmonf? xkduJhokd@ tvGJokH;pm;vkyfr_rsm;ukd umuG,f&eftwGuf wkdif;jynftrsKd;rsKd;wGif enf;vrf;trsKd;rsKd;ukd tokH;ðycJh=u+yD;jzpfonf? tpkd;&XmecGJrsm;. vkyfydkifcGihfrsm;ukd uef@owf&eftwGuf tpkd;&.zGJ@pnf;ykHukd t}udrfrsm;pGm jyifqifzGJ@pnf;=uonf? a¶G;aumuf wifajr‡mufjcif;cH&aomwm0efcHrsm; (odk@) tpdk;&tzGJ@cGJwpfckckrS ‚if;[email protected]%mudk toHk;ðy+yD; Oya'ESifhrnDaomt&mudk ðyvkyfvmygu/ vGwfvyfpGm vkyfydkifcGifhtm%m&Sdonfh w&m;&kH;rsm; ESifh w&m;a&;tzGJ@rsm;xm;&Sd&ef/ EdkfifiHom;rsm;tm; a&G;aumufyGJrsm;wGif yl;aygif;yg0ifcGifhay;&ef ESifh &Jrsm;.tm%m tvGJoHk;pm;vkyfr_rsm;udk ppfaq;&ef wdk@jzpfonf?

21

vl@tcGifhta&;qk a&;qkdif&mOya' - tm%mudktvGJokH;pm;vkyfI jynfolw@dk . tcGihfta&;csK@d azmufcH&r_rsm;ukdumuG,f&ef twGuf/ 'Drdku&ufwpfwdkif;jynf tawmfrsm;rsm;Y vl@tcGifhta&;umuG,fr_qdkif&m Oya'rsm; (Bill of Rights) xm;&Sd=uonf? ,if;onf jynfolvlxk. vGwfvyfr_ ESifh tcGifhta&;rsm;ukd tumtuG,fay;/ tmrcHxm;csufrsm;ukd wpfckcsif;a&;om; azmfjyxm;onf? vl@tcGifhta&;qkdif&mtmrcHxm;r_ Oya'onf wkdif;jynfwjynfwGif &Sdaom zGJ@pnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya'. tpdwftydkif;jzpfvmaomf w&m;¶Hk;rsm;u xkdOya'rsm;ukd vkdufem&eftwGuf azmfjyyg vl@tcGifhta&;twdkif; w&m;pD&ifydkifcGifh &Sd.? vl@tcGifhta&;qkdif&mOya'rsm;onf/ tpdk;&.vkyfydkifcGifhtm%mudk uef@owfxm;+yD;/ ‚if;onf vlwOD;wa,mufESihf/ tzG@J tpnf;wkd@. wm0ef&Sdr_rsm;udkvnf; jzpfay: aponf? a¶G;aumufyGJ&v'ftm;vufcHjcif; - 'Drdkua&pDa¶G;aumufyGJrsm;Y EdkfifolESifh ¶ªH;ol[lI&Sd.? wcgw&HwGif a¶G;aumufyGJ ¶ªH;olrsm;onf ‚if;[email protected] udk,fpm;vS,frsm;omv#iftaumif;qHk;jzpfonf[k cdkifrmpGm,Hk=unfxm;onfhtwGuf a¶G;aumufyGJ&v'fudkjiif;y,fwwf=uonf? ,if;onf 'Drdkua&pD.rl0g'rsm;udkqef@usifjcif;jzpfonf? vl@tcGifhta&; - 'Drdkua&pDpepfwdk@onf EdkifiHom;wdkif;.tcGihfta&;wk@d ukdumuG,fav;pm;onf? vl@tcGifhta&; qdk &mY vl@toufESifh vl@*k%foa&tm; av;pm;jcif;udk xif[yfapaom vl@wefzdk;§ta=umif;t&mwdk@jzpf.? vlwdkif; wefzdk;&Sd=uonf udk 'Drdkua&pDuaxmufjyxm;onf? vl@tcGifhta&;om"ursm;rSm - vGwfvyfpGmxkwfazmfajymqdkcGifh/ vGwfvyfpGmyl;aygif; yg0ifcGifh/ vGwfvyfpGmpk¶Hk;cGifh/ wef;wlnDr_tcGifhta&;ESihf ynmoif,lr_tcGihfta&;wd@k jzpfonf? ygwDpHkpepf - ygwDpHkpepfwnf&Sd&eftwGuf wpfckxufykdaomygwDtzG@J rsm;onf a¶G;aumufyGJY yg0if,SOfòydif&+yD; tpdk;& tzGJ@xJYyg0if&rnf? ygwDpHkwGif;Y rJEdkifaomtwdkufcHygwDvnf; yg0ifcGifh&onf? xdk@a=umifhtpdk;&tm;jy\emt&yf&yf wdk@udk ¶ªaxmifhtrsdK;rsdK;rSodjrifaponf? xdk@tjyifygwDpHkpepfonf rJay;olw@kd tm; rnfonfhukd,fpm;vS,f/ ygwD ESifh rl wdk@tm; rJxnfh &rnfudka¶G;cs,fcGifhay;onf? orkdif;tpOftvmt& wdkif;jynfwjynfY wpfygwDpepfudkomusifhoHk;ygu aemufqHk;wGif ppftm%m&SifpepfjzpfoGm;onfudkawG@&dS&onf? pnf;rsOf;Oya' (Rule of Law) - 'Drdkua&pDpepft& a¶G;aumufwifajr‡mufcH&aom orRwtygt0if/ rnfolwpfOD;wpfa,mufr# Oya'.txufwGifr&Sdap&? qdkvdkonfrSm rnfolrqkd Oya'udkav;pm;vdkufem&rnfjzpf+yD;/ ,if;udkcsdK;azmufygu jypf'g%fukdcH,l&rnfjzpfonf? Oya'onf nDr#jcif;/ w&m;r#wjcif; ESihf ta&;,laqmif&Gufjcif;/ &Sd&rnf[k 'Drkdua&pDpepfrS awmif;qkdxm;onf? ,if;udkwcgw&H Oya'.tvkdt& (due process of law) [kac:onf? 13? 'Dzuf ufwdkESifh 'D*sL;&D ;&D (De facto and De jure) 'DzufwdkESifh 'D*sL;wdk@onf tpdk;&udkazmfjyaomenf;vrf;ESpfrsdK;jzpfonf? vufwifbmomrSqif;oufvmonf? De jure onf “Oya't&” [kt"dy`g,f&+yD; De facto rSm “t&Sdw&m;” [kt"dy`g,f&onf? 'D*sL;&D tpdk;&onf wdkif;jynfwpfjynf. w&m;0iftpdk;&jzpfonf? Ttpdk;&onf wdkif;jynfudktkyfcsKyf&eftwGuf w&m;0if a¶G;aumufwifajr‡mufcH&aom tpdk;&jzpfonf? 'Dzufwdk tpdk;&onf wdkif;jynfwpfjynftwGif; tm%mqkyfukdifxm;aomtpdk;&jzpfonf? Ttpdk;&onfwdkif;jynfudk tkyfcsKyfaeonfh tpdk;&jzpfonf? tawG;tac:t&=unfhv#if 'D*sL;&D tpdk;&onf 'Dzufwdktpdk;&jzpf.? qdkvkdonfrSm tpdk;&onf w&m;0ifa¶G;cs,fcH& +yD;aemuf/ tm%m&&Sdum wdkif;jynfudktkyfcsKyf&rnfjzpfonf? wcgw&H tpdk;&onf a¶G;aumufwifajr‡mufjcif;cH& aomfvnf; tm%mv$Jay;jcif;rcH&acs? w&m;0if&kHoufoufom&Sdonf? odk@r[kwf tpdk;&onf tm%mudk w&m;r0ifaomenf;jzifh odrf;ykdufxm;onf? tm%mvufudkiftpkd;&oufoufomjzpfonf?

22

atmufazmfjyyg tcsuftvufrsm;udk=unfhyg? “'Dzufwdktpdk;&” vm; (odk@) ESpfckpvHk;vm;´

atmufazmfjyygOyrmrsm;onf

“'D*sL;&Dtpdk;&”

vm;/

1?

vurBmay:Y refbm[ktrnf&Sdaom acgif;aqmifwOD;rS tpdk;&tjzpf OD;pD;+yD;tkyfcsKyfonf? refbmonf vurBm. Oya'udkqef@usif+yD;/ ‚if;zmom‚if; tm%mukd&,lxm;jcif; jzpfonf?

2?

t*FvefEkdifiHwGif a¶G;aumufyGJudk 5-ESpf wpf}udrf ðyvkyfonf? 2005 ckESpfwGif wdkeDbvJonf 0ef}uD;csKyftjzpf xyfrHa¶G;cs,fwifajr‡mufjcif;cH&onf? tpdk;&udk olyifqufvufItkyfcsKyfaeonf?

3?

jrefrmEdkifiHY EdkfifiHawmf+idrf0yfydjym;r_wnfaqmufa&;tzGJ@onf EdfkifiHukd twif;t"rRtkyfcsKyfaeonf? olwkd@onf 1990 ckESpf a¶G;aumufyGJ&v'fudk todtrSwfðy&ef jiif;qdkaeonf?

4?

jrefrmjynfY/ 1990 ckESpf/ a¶G;aumufyGJt& trsdK;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyfonf v$wfawmftrwfae&m 82µ udk &&SdcJhonf? olwdk@ wcgr# tm%m&,l&ef ay;tyfjcif; rcHchJacs?

5?

bDvfuvifwefonf av;ESpfwmorRwoufwrf;twGuf a¶G;aumufwifajr‡mufjcif;cH&aom orRwjzpfonf? 1992 ckESpfrS pwifI tkyfcsKyfa&; wm0efukd &,lcJhonf?

6?

Zdk&f ò*d[f ay:wGif/ orRw Zdkbufonf 1990 zGJ@pnf;tkyfcsKyfykHtajccH Oya't& a¶G;aumufjcif;cH&onf? a¶G; aumufyGJopfudk av;ESpfwpf}udrf ðyvkyf&ef zGJ@pnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya'Y azmfjyxm;onf? 1994 ckESpfwGif Zdkbufonf a¶G;aumufyGJopfudk ðyvkyf&ef jiif;qkd+yD;/ Zdk&fò*d[fukd aemufxyf oHk;ESpfausmfqufvuftkyfcsKyf aecJhonf?

7?

csDvDEdkfifiHrS =o*wfpwdk yDEdka&S; EdkfifiHawmftm%mudkodrf;ykdufcJh+yD; ppftpkd;& OuUX tjzpftm%m&,lcJhonf? tm%m&&SdonfESifhwòydifeuf olonf zGJ@pnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya'udkjyifqif+yD; csDvDEdkfifiHacgif;aqmiftjzpfESifh ol@udk,folorRw owfrSwfvdkufavonf?

14? tm%m&Sif'Drdkua&pD ta&S›awmiftm&S&Sd a,bl,stpdk;&zGJ@pnf;yHkw&yfudk oHk;oyf&v#if &Sif;vif;jywfom;aomoabmw&m;aemufokd@ rvkduf av#mufacs? ,if;udk ‘tm%m&Sif'Drdkua&pD’ [kac:onf? xkd wdkif;jynfrsm;onf uGefjrLepfEkdifiHrsm;ESifh qifwlonf? ‚if;wkd@onf a¶G;aumufyGJrsm;ðyvkyfaomfvnf;/ vuf&Sd tm%m&ygwDrSvGJI tjcm;ygwDrsm;udk zGJ@pnf; yg0ifcGifhrðyacs? rav;&Sm;ESifhpuFmyluJhodk@ tm%m&Sif 'Drdkua&pDEdkifiHwdk@u tjcm;ygwDrsm;udkzGJ@pnf;cGifhðyxm;aomfvnf;/ Oya'u xkdygwDrsm;. trsm;pkaom EdkifiHa&;v_yf&Sm;r_rsm;udk w&m;Oya'jzifhuef@owfxm;ojzifh/ tjcm;ygwDwcktwGuf tm%m& ygwDuJhokd@ r[kwfbJ a¶G;aumufyGJwGif tEdkif&&Sd&ef rjzpfEkdifoavmufyifjzpfonf? tpdk;&ESifh EdkifiHa&;orm;rsm;tm;/ jyif;xefpGma0zefjcif;udk &mZ0wfr_tjzpf owfrSwfonf? tm%m&ygwDonf &Jrsm;/ w&m;ol}uD;rsm;/ owif;pmrsm;/ ¶kyfjrifoH=um;Ïmersm;ESifh eD;uyfpGmqufoG,fr_rsm;&Sdaeojzifh/ jynfolvlxkxH owif;tcsuftvufrsm; ydwfyifr_ukd tvG,fwulðyvkyfEkdifonf? 23

tm%m&ygwDtaejzifh tpkd;&. b¾maiGrsm;ukd ‚if;wd@k tm; axmufcHolrsm;. tusKd;pD;yGg;ukd jzpfxGef;ap&eftwGuf tvG,fwultoHk;ðyEkdifonf? xkdokd@aomtpdk;&rsm;. ajymaeuspum;wkd@rSm • wkdif;jynfonf pD;ygG;a&;t& zGH@òzd;wkd;wuf+yD;rSom jynfh0aom 'Drkdua&pDonf jzpfay:vmEkdifrnfjzpfonf? • EdkfifiHa&;v_yf&Sm;r_rsm;udk cGifhay;jcif;jzifh/ EkdifiHa&; r+idrfroufr_rsm;jzpfay:ap+yD;/ EkdifiHukd ysufpD;ap&ef vlwkdif;tm; cGifhðyjcif;yifjzpfonf? • jynfh0aom 'Drkdua&pDonf Oa&mywkdif;jynfrsm;.tawG;tac:jzpf+yD;/ tm&Swkdif;jynfrsm;twGuf roifhavsmfay? tm&SEkdifiHrsm;tm; taemufEkdifiHrsm;. 'Drdkua&pDudk vufcHusifhokH;&efwkdufwGef;jcif;onf ukdvkdeDe,fcs@J 0g'opf wrsKd;yifjzpf onf? uarBm'D;,m;onf tm%m&Sif'Drdkua&pDpepf. om"uwpfckyifjzpfonf? uarBm'D;,m;tpdk;&onf twdkuftcHygwD rsm;ukd zGJ@pnf;cGifhay;xm;aomfvnf;/ twkduftcHygwD. ygvDreftrwfrsm;ESifh EdkifiHa&;v_yf&Sm;olrsm;udk r=umce qkdovkd zrf;qD;/ axmifcsr_rsm; ðyvkyfwwfonf? uarBm'D;,m; owif;pmq&mtrsm;pkonf tpdk;&udk a0zefojzifh axmifoGif;tusOf;cscH=u&zl;onf? tm%m&Sif'Drdkua&pDpepftay: a0zefaxmufjyxm;onfhtcsufrsm; • ppfrSefaom'Drdkua&pDpepfY OD;aqmifr_nhHzsif;aomtpkd;&tm; qENrJay;I tv#iftjref ðzwfcsypfEkdif aomfvnf;/ tm%m&Sif 'Drdkua&pDpepfY raumif;aomEdfkifiHa&;orm;rsm;udk z,f&Sm;ypf&efcufcJonf? • tu,fI EdkifiHa&;orm;rsm;ESifh (odk@) ‚if;wdk@. taygif;tygrsm;onf owif;jzef@csDr_pepfudk xdef;csKyfxm;ygu vmbfpm;r_rsm;udk azmfxkwf&efcufcJonf? yGihfvif;pGmxkwfazmfajym=um;oludk zrf;qD;&rnf[laom Oya' jyÏmef;csufa=umifhvnf; EdkifiHa&;orm;wd@k . trSm;udk ,dk;pGyfazmfxkwf&mY tEW&m,f}uD;rm;vSonf? • tu,fI jynfolwdk@onf EdkifiHa&;tzGJ@tpnf;rsm;ESihf tvkyform;or*~w@kd udk xlaxmifcGifhr&&Sdygu zGH@òzd; wdk;wufr_. tusdK;tjrwfrsm;udk tenf;pkaomvluHkxHw@kd uom cHpm;&rnf? atmufazmfjyygZ,m;twGif;odk@ 'Drdkua&pDpepfESihf tm%m&Sif 'Drkdua&pDwdk@. uGJjym;r_ESifh wlnDr_rsm;udk a&;jznfhyg? 'Drdkua&pD

tm%m&Sif'Drdkua&pD

15? tpdk;&.wm0ef0wW&m; m;rsm; 1? vlwpfOD;csif;.vGwfvyfr_udkumuG,f&ef qdkvdkonfrSm jynfolvlxktwGuf wdkuf¶kduftusdK;pD;ygG;ESihf ywfoufonfh Oya'rsm;udk jyXmef;+yD;/ jynfolwdk@. vGwfvyfr_udk umuG,fay;xm;onf? 2? vlwpfOD;csif;.vGwfvyfr_udkuef@owf&ef (bHkt&if;tjrpfukdumuG,f&ef) 24

vl@tzGJ@tpnf;wckvkH; o[Zmwjzpfa&;ESifh pkaygif;toHk;ðy&aom bHkt&if;tjrpfwdk@udk umuG,f&eftwGuf/ wcg w&H tpdk;&taejzifh vlwpfOD;csif;. vGwfvyfr_udk uef@owf&efvdktyfonf? xkdOya'rsm;onf u|Ekfyfwdk@. ukd,fykdif tusdK;pD;yGg;udk qef@usif&ma&mufaomfvnf;/ a&&SnfwGif tusdK;aus;Zl; jzpfap.? Oyrm ‘vGwfvyfpGmxkwfazmfajymqdkcGifh’ onf u|Ekfyfwdk@ajymcsifonfht&mtm;/ ajymqdkEdkifcGifhudk ay;xm;onf? odk@aomfu|Ekfyfwdk@ajymqdkEdkifonfht&mtm; xdef;csKyfxm;onfhOya'rsm;&Sdonf? (u|Efkyfw@kd . vGwfvyfcGifhudk uef@owf xm;onf?) Oyrmtm;jzifh tpdk;&.v#d›K0Sufcsufrsm;udk tjcm;wdkif;jynftpdk;&odk@ rnfolr#ajymydkifcGifhr&Sdyg? ‘vGwfvyfpGmc&D;oGm;vmcGifh’onf u|Ekfyfwkd@oGm;vdkonfht&yfo@kd oGm;EdkifonfhtcGihfta&;ay;xm;onf? odk@aomf tcsdK@ Oya'rsm;u u|Ekfyfwdk@ oGm;Edkifonfhae&mrsm;udkuef@owfxm;onf? Oyrm - om;¶dkif;wd&p>mefwdk@tm; tumuG,fay;xm;onfhae&mY vlrsm;oGm;vmydkifcGihfr&Sd? wdkif;oljynfom;rsm; rdrdvkyfvdkonfhtvkyftudkifESifh pD;yGg;a&;vk oifhonf? a&;vkyfief;rsm;ukd vGwfvyfpGma¶G;cs,fydkifcGifh&Sdoif odk@aomf EdkifiHom;wdkif; tcGefawmfay;aqmif&onf? vdkifpif&dS&onf? w&m;r0ifa&mif;0,fazmufum;r_rðy&? 3? trsm;.jynf &efcufcJaomt&mudk wm0ef,laqmif¶Guf&ef ;.jynfol. vdktyfcsuftwGuf EdkifiHom;wdk@zGJ@pnf;aqmif&Guf&ef ‚if;wGif yg0ifonfwkd@rSm - EdkifiHwumqufqHa&;ESihf oHwrefa&;&mqufqHr_wkd@tm;wm0ef,ljcif;jzpfonf? ekdifiHjcm;aiGa=u;vJvS,fr_E_ef; ESifh ydk@ukefESihf oGif;ukefrlrsm; csrSwfjcif;uJhokd@aom/ pD;yGm;a&;qkdif&m Oya'rsm;ukd csrSwfjcif;? 4? tpdk;&uxdef;csKyfEdkifrnf[k wdkif;oljynfom;wd@k u,Hk=unfxm;aom trsm;.vdktyfcsufw@kd ukd wm0ef,laqmif ¶Guf&ef - ‚if;wGif ppfwyftm;xm;&Sdjcif;ESihf vufeufrsm;wnfaqmufjcif;uJho@dk aom EkdifiHawmfvHkòcHa&; qkdif&m/ Oya'ESifh jyXmef;xm;onfh trdef@rsm;ukd xdef;odrf;vkdufemEkdif&eftwGuf &JtzGJ@rsm;zGJ@pnf;wnfaxmifjcif;/ a¶G;aumufyGJrsm; usif;yay;jcif;?

16? tm%mrs a0xm;jcif; tm%mrsm;ukd ykdif;jcm;cG jcm;cGJa0xm;jcif

25

tm%mykdif;jcm;xm;a&;[laom ywfoufI ta&;}uD;onfhpum;vkH; (3) ckrSm - Oya'ðya&;/ w&m;pD&ifa&; ESifh tkyfcsKyfa&; 'Drdkua&pDoabmw&m;. cH,lcsufwpfckrSm ‘tm%mrsm;ykdif;jcm;uef@owfxm;a&;’ jzpfonf? vlwOD;wa,muf (okd@r[kwf) vlwpftkyfpkwnf;rSaeI tm%mtm;vkH;ukd csKyfukdif rxm;&efjzpfonf? tpdk;&.u¾tpdyftydkif;toD;oD;wGif&Sdaomolrsm;wGif vkyfykdifcGihftm%mrsm; ESihf tvkyfrsm;ukdcGJjcm;xm;jcif; jzpfonf? ‚if;wkd@onf tjcm;aom tpdk;&Xme&Sd [email protected];rsm;udk 0ifa&mufpGufzufjcif;ðy&ef róud;pm;oifhay? Todk@jzifh tpdk;& tpdyftydkif;wpfckck. tiftm;tvGeftrif;}uD;xGm;vmr_udk [ef@wm;xm;onf? tpdk;&. tpdwftydkif;wckjzpfonfh Oya'ðyvkyfaomtydkif;udk Oya'ðyv$wfawmf[k (Legislature) ac:onf? xkdae&mXmeudk wdkif;jynftawmfrsm;rsm;wGif ygvDref[kac:I/ tar&duefEkdifiHwGif uGef*&uf [kac:onf? w&m;ol}uD;rsm;ESifh w&m;&kH; t&m&Sdrsm;&Sdonfh/ tpdk;&tydkif;udk w&m;pD&ifa&;tykdif; (Judiciary) [kac:onf? olwdk@onf jyXmef;xm;onfh Oya'rsm;tm; ukdifwG,ftaumiftxnfazmf&mY wm0ef&Sdonf? odk@aomfygvDreftm;rnfodk@aom Oya'wdk@ukdðyvkyf&rnfukdawmh ajymydkifcGifhr&Sday? 0ef}uD;csKyf§orRwESifh ol.t=uHay;rsm;ESifh 0ef}uD;rsm;yg0ifonfh tpdk;&tydkif;udk tkyfcsKyfa&;ykdif; (Executive) [kac:onf? olwdk@onf wdkif;jynf. pD;yGm;a&;ESifh tpdk;&. tjcm;aomtpdyftydkif;rsm;udk OD;pD;OD;¶Gufðy&onf? odk@aomf w&m;pD&ifa&;tm; rnfonfh Oya'rsm;ukd tokH;ðy&rnf/ ESifh Oya'ðya&;tm; rnfo@kd aomOya'rsm;udkxkwfjyef&rnf [lI 0ifa&mufajymqkdydkifcGifhr&Sday? OyrmyHkpH -

tpd tpdk;&

tkyfcsKyfa&;

Oya'ðya&;

w&m;pD&ifa&;

tm%mrsm;ukd ykdif;jcm;uef@owfxm;jcif;jzifh tpdk;&wGif;&Sd wm0ef&SdoltoD;oD;. ‚if;wkd@tm%m}uD;xGm;vmr_udk [ef@wm;xm;avonf? Oya'ukd azmufzsufaom EdkifiHa&;orm;rsm;ESifh tpdk;&wm0ef&dSolw@kd ukd w&m;ol}uD;rsm;u 0ifa&muf[ef@wm;Edkifonf? odk@aomf w&m;ol}uD;rsm;onf Oya'rsm;ukd ðyvkyfI r&ay/ TonfrSm a¶G;cs,f wifajr‡mufjcif;cH&aom EdkifiHa&;orm;. wm0efjzpfonf? tpdk;&t&m&Sd rsm;onf ‚if;wdk@. EdkifiHa&;tawG;tac:udk bufrvdkufbJEdkifiHa&;orm;wdk@tm;t=uHay;&onf? tcsdK@aomolwdk@u ,if;udk vufawG@wGif rjzpfEdkif[k,lqonf? tpdk;&t&m&Sdrsm;onf ‚if;[email protected]& tpdk;&twGuf rdrdwdk@oabmrwlonfht&m (od@k ) rdrdw@kd . pdwf0ifpm;r_ESifh uGJvGJonfht&mwdk@udkvnf;aqmif¶Gufay;&wwfonf? EdkifiHa&;orm;rsm;onf jynfoljynfom;wd@k ukd udk,fpm;ðyum ‚if;wdk@twGuf wm0efxrf;aqmif&rnfjzpf+yD; tpdk;&t&m&Sdrsm;ujynfoljynfom;[email protected]& usa&mufvmaom wm0efudk+yD;ajrmufatmifvkyfaqmif&onf? EdkifiHa&;orm;aomfvnf;aumif;/ tpdk;&t&m&Sdrsm;aomfvnf;aumif; rdrd.udk,fusdK;udkoma&S›¶_+yD;wm0efxrf;¶Gufjcif;rðy&ay? 26

tb,fha=umifhwdkif;jynfwpfjynfY vlwpfOD; (odk@) tkyfpkwpfpkuom tm%mydkifpkd;v#if raumif;a=umif; oifxifjrif oenf;? __________________________________________________________________ ____________ __________________________________________________________________ ____________ 17? orRwtkyfcsKyfa&;pepf ESifh ygvDreftkyfcsKyfa&;pepf orRwtkyfcsKyfa&;pepf 1? jynfolu tkyfcsKyfa&;ESifh Oya'ðya&;udk oD;oef@a¶G;aumufwifajr‡mufonf? 2? tkyfcsKyfa&;/ Oya'ðya&;ESifh w&m;pD&ifa&;wd@k onf tpdk;&.oD;jcm;tpdwftydkif;wd@k jzpfonf? w&m;pD&ifa&; (w&m;¶Hk;rsm;)

tkyfcsKyfa&;

Oya'ðya&;

(orRwrSOD;aqmifonf)

a¶G;aumufyGJrsm;

a¶G;aumufyGJrsm;

jynfolvlxk --------------------------------------------------------------------------------ygvDrefpepf 1? jynfolu Oya'ðya&;udk a¶G;cs,fwifajr‡mufonf? jynfolonf 0ef}uD;csKyf (tkyfcsKyfa&;)ukd ra¶G;cs,fyg? Oya'ðy a&;u tkyfcsKyfa&;udk a¶G;aumufwifajr‡mufjcif;jzpfonf? 2? tkyfcsKyfa&;ESifh Oya'ðya&;wdk@onf oD;jcm;r[kwfyg? tkyfcsKyfa&;

(0ef}uD;csKyfrSrOS D;aqmifonf)

w&m;pD&ifa&;

a¶G;aumufyGJrsm;

(w&m;¶Hk;rsm;)

Oya'ðya&;

(yHkrSeftm;jzifhygvDref[kac:.) c:.)

27

a¶G;aumufyGJrsm;

jynfolvlxk tar&dueforRwtkyfcsKyfa&;pepf tar&duefonf orRwtkyfcsKyfa&;pepfudkusifhoHk;onf? orRw(tkyfcsKyfa&;) udk Oya'ðya&;ESifh oD;jcm;pGma¶G;aumuf wifajr‡mufjcif;cH&onf? Oya'ðya&;udkuGefu&uf[kvnf;ac:onf? uGefu&ufudk ESpfydkif;cGJxm;onf? txufv$wf awmf (Senate) ESifh atmufv$wfawmf (House of Representative) wdk@jzpfonf? txufv$wfawmfwGif v$wf awmftrwf 100 OD; &Sd+yD;/ jynfe,fwpfckudk trwfESpfOD;udk,fpm;ðyonf? txufv$wfawmftrwfrsm;twGuf 6 ESpf wpf}udrfa¶G;aumufyGJ &Sd+yD;/ wpf}udrfv#iftxufv$wfawmftrwfoHk;yHkwyHkudk a¶G;aumufonf? (xdk@a=umifh 2 ESpfv#if wpf}udrf txufv$wfawmftrwf oHk;yHkwpfykHtajymif;tvJ&dS.?) atmufv$wfawmfY trwf 435 OD;&Sdonf? atmufv$wfawmftrwf udk,fpm;vS,f ta&twGufonf jynfe,ftoD;oD;&SdvlOD;a&tay:tajccHonf? atmuf v$wfawmftrwfrsm;twGuf 2 ESpfv#if wpf}udrf a¶G;aumufyGJ&Sdonf? 10 ESpfv#ifwpf}udrfvlOD;a&pm&if;udk aumuf ,lonf? t*FvefygvDreftkyfcsKyfa&;pepf +Adwdo#onf ygvDreftkyfcsKyfa&;pepfudkusihfokH;onf? 0ef}uD;csKyf (tkyfcsKyfa&;) ukd Oya'ðya&;ESifh oD;oef@ a&G;aumufwif ajr‡mufjcif; r&Sdacs? jynfolu Oya'ðya&;tzGJ@udk a¶G;aumufwifajr‡muf+yD; tEdkif&&SdaomygwDu 0ef}uD;csKyfjzpfvmonf? Oya'ðya&;udk ygvDref [kvnf;ac:onf? txufygvDref (House of Lord) ESifh [lI 2 &yf&Sdonf? txufygvDrefudk atmufygvDref (House of Commons) a¶G;aumufwifajr‡mufxm;jcif;r[kwf Church of England ESifh rif;bk&m;tEG,f0if Lord rsm;rS 0g&ifhbmoma&;acgif;aqmifwdk@ESifh zGJ@pnf;xm;onf? atmufygvDrefudk trwfwdk@jzifh zGJ@pnf;xm;+yD; jynfolu av;ESpfwpf}udrfa¶G;aumufwifajr‡mufonf? wdkif;jynf OD;ao#mif wdkif;jynfOD;ao#mifonf wkdif;jynfwjynf&Sd jynfolvlxkukd udk,fpm;ðyonfh t}uD;tuJjzpfonf? wdkif;jynf OD;ao#mifY tkyfcsKyfa&;tm%mr&SdbJ olwkd@. tcef;u¾onf wdkif;jynf. txdrftrSwfjy,k*ftwGufomjzpfonf? bk&ifpepf wGif/ Oyrm - t*Fvef/ bk&if§bk&ifronf wdkif;jynf. OD;ao#mif jzpfonf? jynfol@orRw pepfY/ Oyrm - tar&duef/ wdkif;jynf OD;ao#mifrSm orRwyifjzpfonf? *syefEkdifiH. wdkif;jynf OD;ao#mifrSm *syef{u&mZfrif;jrwfjzpf+yD;/ AmwDuef. OD;ao#mifrSm ykyf&[ef;rif;}uD;jzpfonf? tpdk;&acgif;aqmif

28

tpdk;&acgif;aqmif.wm0efonf EdkifiHha&;&mrsm;udk ykHrSefvnfywfaeap&eftwGuf tkyfcsKyf&aomt}uD;tuJ jzpfonf? wdkif;jynftkyfcsKyfa&;/ tm%m&SdolrSm yHkrSeftm;jzifh 0ef }uD;csKyf (odk@) orRwjzpfonf?

rSwfcsuf

ygvDreftkyfcsKyfa&; pepfY wdkif;jynfOD;ao#mifESifh tpdk;&acgif;aqmifw@kd rwl=uay? Oyrm - t*FvefY bk&if§ bk&ifr ESifh 0ef}uD;csKyfwdk@&Sd+yD;/ tdENd,Y orRwESifh 0ef}uD;csKyfw@kd &dSonf? orRw tkyfcsKyfa&;pepfwGif wdkif;jynfOD;ao#mif ESifh tpdk;& acgifa;qmifrSm wpfOD;wnf;omjzpfonf? tar&duefY orRwonf wdkif;jynfOD;ao#mifjzpfovdk tpdk;& acgif;aqmifvnf; jzpfonf? t*FvefygvDreftkyfcsKyfa&;ESifh tar&dueforRwtkyfcsKyfa&;pepfwdk@t=um;&Sd uGJjym;csufrsm;udk ðypkay;yg? __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ orRwESifh ygvDreftkyfcsKyfa&;pepfwdk@. tpdk;& 'Drdkua&pDpepfY tpdk;&w&yftwGuf acgif;aqmifrnfolESifh jynfol@udk,fpm;vS,fwdk@tm; a¶G;aumuf wifajr‡mufjcif; enf;onf vGefpGmta&;}uD;onf? ,if;wGif a¶G;cs,fr_ykHpH (2) rsKd;&Sdonf? ygvDreftkyfcsKyfa&;pepfY rJtrsm;qHk;&&SdaomygwDonf Oya'ðya&;Y/ ae&mtrsm;qHk;&&Sd+yD; 0ef}uD;csKyfu OD;aqmif aomtpdk;&udkzGJ@pnf;onf? Tpepfonf +AdwdefrSpcJh+yD; ,ae@Oa&myEdkifiHtrsm;pk/ um&pfbD,efa'o/ uae'g/ tdENd,/ tm&S ESifh tmz&du&Sd EdkifiHtawmfrsm;rsm;ESifh ,cif +Adwdo#udkvdkeDvufatmufcHjzpfcJhzl;aom EdkifiHrsm; wkd@wGif usifhoHk;onf? tjcm;pepfwpfckrSmrl orRwESifh Oya'ðya&;udk oD;oef@pD a¶G;aumuf=uonf? ,ae@ orRwtkyfcsKyfa&;pepf udk vufwiftar&du/ zdvpfydkif/ jyifopf/ ydkvefESifh tar&duefEkdifiHrsm;Y usihfokH;onf? ygvDrefESifh orRwtkyfcsKyfa&;pepfw@kd . t"duuGmjcm;csufrSm/ tkyfcsKyfa&;ESifh Oya'ðya&;wd@k t=um;&Sd quf EG,fr_jzpfonf? ygvDreftkyfcsKyfa&;Y ,if;ESpfckrSm wpfckwnf;twlwlyifjzpfonf? ta=umif;rSm 0ef}uD;csKyfESifh uufbd euftzGJ@0ifrsm;onf ygvDrefrSwufvmjcif;jzpf+yD;/ 0ef}uD;csKyfudk Oya'ðya&;aumifpDrS a¶G;aumufwifajr‡muf aoma=umifhjzpfonf?

29

orRwtkyfcsKyfa&;pepfY Oya'ðya&;u orRwudk a¶G;aumufwifajr‡mufjcif;rðyay? xkdtpm;/ tkyfcsKyfa&;ESifh Oya'ðya&;wdk@ukd oD;jcm;a¶G;aumufyGJðyvkyf=uonf? orRwESifh uGef*&uftrwfwdk@udk owfrSwfxm;aom umvrsm;Y oD;jcm;pD jynfolwdk@u wdkuf¶dkufa¶G;aumufwifajr‡mufonf? xdk@a=umifh orRwESihf uGef*&uftzGJ@0ifwdk@onf oD;jcm;ygwD wckpDrSjzpfEdkif.? rsm;aomtm;jzifh ygvDrefpepfwGif tpdk;&wdk@udk tcsKd;us ukd,fpm;ðypepfjzifh a¶G;aumufwifajr‡muf=uonf? qdkvdkonfrSm v$wfawmfwGif ygwDwck. xkdifckHta&twGuf &&Sdr_tcsKd;tpm;onf a&G;aumufyGJwGif tEdkif&aom ygwD. rJta&twGufay:wGif rlwnfonf? odk@twGufa=umifh ygwDi,frsm;onfyifv#if Oya'ðya&;Y trwfae&mrsm; &&SdEdkif.? Tae&mYawG@&aom tm;omcsufrSm vlenf;pkrsm;yifv#ifEkdifiHa&;&mrsm;Y tjrifhqHk;aomtpdk;&tzG@J twGif; yg0ifyl;aygif; cGifh&Sdonf? ,if;onf ygwDrsm;t=um; aphpyfaqG;aEG;jcif;rsm;/ tav#mhtwif;rsm;&&Sdatmifvnf; ðyvkyftm;ay;onf? orRwtkyfcsKyfa&;pepf. tm;omcsufwpfckrSm wkduf&kduf wm0ef&Sdr_jzpfonf? orRwudkOya'ðya&;u a¶G;cs,f wifajr‡mufjcif;r[kwfbJ jynfolwdk@uwdkuf¶dkufa¶G;cs,fwifajr‡mufxm;aoma=umifhjzpfonf? tkyfcsKyfa&;ESifh Oya'ðya&;wdk@onf tpdk;&. rwlnDaom oD;jcm;tpdwftydkif;rsm;jzpfonfhtwGuf/ ‚if;wdk@wpfOD;udkwpfOD; tjyeftvSef xdef;nd‡ qef;ppfr_rsm; ðyvkyfEkdifonf? orRwESifh Oya'ðya&;udk oD;jcm;pD a¶G;aumufwifajr‡mufjcif;a=umifh ‚if;.tm;enf;csufwpfckrSm ‚if;wdk@t=um; oabmxm;uGJvGJr_rsm;&Sdvmygu vkyfief;pOfrsm; a&S@okd@ rwufEdkifbJ &yfwef@aejcif;wdk@jzpfonf? tu,fI uGef*&ufonf orRw. ygwD0ifr[kwfbJ/ tjcm;ygwD0ifrsm;jzpfygu tkyfcsKyfa&;ESifh uGef*&uft=um; tcuftcJESifh wif;rmr_rsm; &SdvmEdkif onf? orRwrsm;onf jynfoluwdkuf¶dkufa¶G;aumufwifajr‡mufxm;jcif;cH&ojzifh/ 0ef}uD;csKyfxuf ykdItm%m&Sd ovkdjzpfaeonf? odk@aomfOya'ðya&;Y tjcm;ygwD0ifw@kd xdef;csKyfr_ tm;rsm;onfjzpfap/ enf;onfjzpfap/ orRwyg0ifr_r&SdbJ Oya'ðya&;udk jynfolwkd@u oD;jcm;a¶G;aumufwifajr‡mufjcif;wd@k udkawmh vufcHxm;&rnfom jzpfonf? orRwonf ygwDwdk@tay: xdef;csKyfxm;Edkifr_tm;enf;onf? 0ef}uD;csKyfonf twdkuftcHðyvmaom ygwD0ifrsm;udk ESdyfuGyfEdkifaomfvnf;/ orRwurl xdkodk@rðyvkyfEkdifacs?

orRwtkyfcsKyfya&;ES fa&;ESifh ygvDreftkyfcsKyfa&;'Drdkua&pDvkyfief;jypmwrf jypmwrf; atmufazmfjyygpepfwdk@onf ‘orRwtkyfcsKyfa&;’ &;’ pepfvm;/ ‘ygvDreftkyfcsKyfa&;’ pepfvm; (odk@) tjcm;pepf vm;? tu,fI ‘tjcm;pepf’ jzpfygurnfonfhpepfjzpfonfukdazmfjyyg? 1? tar&duefY Oya'ðya&;ESifh tkyfcsKyfa&;wdk@ukd oD;jcm;pGm a¶G;aumufwifajr‡muf=uonf? 2? xdkif;EdkifiHY a¶G;aumufwifajr‡mufjcif;cH&aom ygvDreftrwfwkd@onf 0ef}uD;csKyfudk a¶G;cs,fwifajr‡mufonf? 0ef}uD;csKyf udkjynfolwkd@u wdkuf¶dkufa¶G;aumufwifajr‡mufjcif;r[kwfyg? 3? awmiftmz&duYorRwudk ygvDreftrwfrsm;u a¶G;cs,fwifajr‡muf=uonf? ygvDreftrwfrsm;udk jynfol vlxku a¶G;aumufwif ajr‡muf=uonf?

30

4? u|Ekfyfwdk@¶GmwGif ¶Gmol}uD;ðy&ef twGuf/ vl 5 OD;udk qENrJay; a¶G;aumufonf? xdkol 5 OD;urS wzef acgif;aqmif (¶Gmol}uD;) udk a¶G;cs,fwifajr‡mufonf? xdktxJrS usef 2 OD;udk ¶GmtkyfcsKyfa&;Y ¶Gmol}uD;tm; taxmuftul ay;&ef a¶G;cs,fwif ajr‡mufonf? 5? òrd@vlxktpnf;ta0;yGJwpfckY ðrd@olòrd@om;tm;vHk;onf òrd@twGuf pnf;rsOf;Oya'rsm;a&;qGJ=uonf? +yD;aemuf xdkESpf tpdk;&twGuf vl5OD;udk tm;vHk;u qENrJay;a¶G;aumufwifajr‡mufonf? 6? wdkif;jynf. Oya'tm;vHk;udk orRwuðyvkyfonf? olonf w&m;a&;rsm;ESifh tpdk;&udkvnf; xdef;csKyfxm;onf? 7? abmvDabmòydifyGJudkOD;pD;&eftwGuf OuUÏudk ausmif;olausmif;om;wd@k u a¶G;aumufwifajr‡mufonf? ausmif;ol ausmif;om;rsm;uyif òydifyGJpnf;rsOf;pnf;urf;rsm;udka&;qGJ&eftwGuf aumfrDwDw&yfukda¶G;aumufwif ajr‡mufonf? 8? orRwonfwdkif;jynf OD;ao#mifjzpf+yD; jynfolu a¶G;aumufwifajr‡mufonf? ol§r u (7ESpf) =um wm0ef xrf;aqmif&rnfjzpfonf? ygvDreftrwf udk jynfolu av;ESpfwpf}udrfa¶G;aumufwifajr‡mufonf? orRwonf ygvDreftrwfrsm;u axmufcHaomoludk 0ef}uD;csKyftjzpf cef@tyf&onf? 0ef}uD;csKyfonf AsL¶dkua&pD,EW&m;udk wm0ef,l&onf?

18? a¶G;aumufyGJrsm; 'Drdkua&pDudk a&S;,cif*&drSpwifcJhonf[k,Hk=unf&onf? odk@aomf xdkumvY *&dvlrsdK;trsm;pkwdk@ qENrJay;ydkifcGihfr&Sd acs? òrd@wGif;YarG;zGm;aomol r[kwfolrsm;/ trsdK;orD;rsm; ESifh u|efrsm; qENrJay;ydkifcGifhr&Sdacs? ,ckacwf'Drdkua&pDpepfvnf; Toabmtwdkif;yifjzpf.? wdkif;jynfwpfjynfESifh wpfjynftay:rlwnf+yD; touf t&G,fay:rlwnfI rJqENay;ydkifcGifhudk uef@owfxm;onf? wl&uDY touf 21 ESpf jynfhrS rJay;Edkifaomfvnf;/ zdvpfydkifY touf 15 ESpf jynfhv#ifrJay;Edkifonf? 'Drdkua&pDEdkifiHtrsm;pkY touf 18 ESpf (od@k ) 20 ESpfjynfh onfESifhwòydifeuf rJay;ydkifcGifh&Sdonf? tcsdK@ wdkif;jynfrsm;Y trsdK;orD;ESihf tusOf;om;rsm;udk rJay;ydkifcGifhrðyacs? 31

1? ul0dwf - ta&S›tv,fydkif;ujzpf+yD; trsdK;om;rsm;omESihf/ 1920 ckESpf rwdkifrSDu TEdkifiHwGif;YarG;zGm;cJhaom trsdK;om;rdom;pk0ifwpfOD;OD;&SdrSom rJay;ydkifcGifh&dSonf? xdk@a=umifh ul0dwfY 8 &mcdkifE_ef;aom jynfolvlxkom rJ ay;ydkifcGifh&Sdonf? 2? qGpfZmvef Y 1971 ckESpftxd/ trsdK;orD;rsm; wdkif;ðyjynfðya¶G;aumufyJGrsm;Y yg0ifrJay;ydkifcGifhr&Sdacs? 3? twdwfu *syef/ t*FvefESifh tar&duefuhJo@kd aomEdkifiHrsm;u csrf;omºuG,f0olrsm;ESifh ajrydkif&Sifrsm;udkom rJay;ydkifcGifhðyonf? 4? =opa=w;vs . yxrqHk;a¶G;aumufyGJudk 1842 ckESpfu usif;ycJhaomfvnf;/ rJay;cGifh&Sdolrsm;om trsKd;om; rsm;omjzpf+yD; ‚if;wkd@. rdom;pk0ifrsm;onfvnf; +AdwdefESifh tjcm;wdkif;jynfrS vmaomrdom;pkrsm;rSom jzpf&rnfjzpfonf? 1902 aemufydkif;Y trsdK;orD;wdk@rJxnfhcGihf&onf? (Xmaewkdif;&if;om;) =opa=w;vs a'ocHrsm;rSm rdrdwdk@. wdkif;jynfwGif;rSmawmifrS 1967 ESpftxd rJay;ydkifcGifhr&&Sd cJhay? wcgw&H 'Drdkua&pDjzpfxGef;pEdkifiHrsm;Y vlwdkif;rJay;ydkifcGifhr&Sday? tcsdK@EdkifiHrsm;Y - touf/ usm;§r/ tqifh twef;/ vlrsdK;/ pmwwfajrmufr_/ ypPnf;OpPmydkifqkdifr_/ tcGefay;Edkifr_E_ef; tp&Sdonfh OD;pm;ay;csufwdk@tay:rlwnf+yD;rS rJay;ydkifcGifh &Sdonf? tkyfcsKyfa&;Y vltm;vHk;xJrSmrS tenf;pkr#avmufom rJay;Edkif (odk@) yg0ifEdkifonf? EdkifiHawmfawmfrsm;rsm;Y wkdufyGJaygif;rsm;pGmudk jzwfoef;vmcJh+yD;aemuf rJay;ydkifcGifhpnf;=uyfr_w@kd ukd ajyavsmhapcJh onf? Oyrmtm;jzifh awmiftmz&duwdkufwGif usifhoHk;cJhaom tom;ta&mifcJGjcm;a&;pepfjzpfonf? tom;ta&mif cGJjcm;a&;pepft& vlrnf;wdk@onf 'kwd,wef;pm; vlwef;pm;tjzpfowfrSwfjcif;cH&+yD; ‚if;wd@k . tcGifhta&;rsm;pGm wdk@rSmvspfvsL¶_xm;jcif;cH&onf? vlenf;pkjzpfaom vljzLwdk@om rJay;ydkifcGifh&Sdonf? q,fpkESpfaygif;rsm;pGm =urf;wrf;cufcJaom wkdufyGJrsm;ukd/ ANC OuUÏ e,fvfqifref'Jvm; rSOD;aqmif+yD; tpdk;&tm; tom;ta&mif cJGjcm;r_pepfudk zsufodrf;apum/ awmiftmz&du vlrnf;rsm;tm; wef;wlnDr#aom tcGifhta&;udk &&SdcJhapavonf? trsdK;orD;rsm; (odk@) vlenf;pkrsm; (odk@) qif;&Jom;vlwef;pm;rsm; rJray;oifh[ktpdk;&uajymqdkonfrSm tb,fa=umifh[k oifxifoenf;? __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ vlwdkif;rJay;ydkifcGifh&Sdonf[koifxifovm;? tb,fa=umifhenf;? __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______

32

a¶G;aumufyGJtm;usif;yðyvkyf&efenf;vrf;rsm; t*FvefY pm¶GuftwGif;a&;jznfh+yD; yHk;xJodk@xnfhjcif;jzifh b,fol@udkrJay;onfudkrnfolr#todEdkifay?

t*FvefY wdkif;jynfudkvlOD;a&qwleD;yg; yg0ifaome,fajrtpdyftydkif;rsm; toGifydkif;jcm;xm;onf? e,fwpfe,fY ygvDreftrwfwpfOD;udka¶G;cs,fonf? Tpepfudk ArmjynfY 1990 a¶G;aumufyGJwGifusifhoHk;onf?

ygvDreftrwftrsm;qHk;&SdonfhygwDonf tpdk;&jzpfvm+yD; ,if;ygwDacgif;aqmifu 0ef}uD;csKyfjzpfvmonf? tar&duefwGif txufv$wfawmftrwfrsm;udk 6ESpf wpf}udrfa¶G;aumuf=u onf? olwkd@onfv$wfawmftzGJ@0ifrsm;jzpf+yD;jynfe,fwpfckcsif;pDudk udk,fpm; ðyonf? orRwa¶G;aumufyGJudkrl oD;jcm;ðyvkyf+yD; 4ESpf wpf}udrfusif;yonf?

a¶G;aumufyGJ jy\ jy jy\emtcuftcJrsm; (u) aiG

csrf;omaomygwDrsm;onf a=ujimrsm;ESifh rJqG,fpnf;¶Hk;a&;wk@d Y aiGydkIoHk;pGJEdkif=uonf? odk@aomftcsdK@aom wdkif;jynfrsm;Y ygwDwpfckcsif; rJqG,fpnf;¶Hk;a&;yGJwdk@Y oHk;pGJ&rnfhaiGa=u;yrm%udk uef@owfonfh Oya'&Sdonf? Oyrm - +AdwdefESifh tar&duefuJhodk@aom taemufEdkifiHtawmfrsm;rsm;Y EdkifiHa&;ygwD}uD; 2 ck (odk@) 3 ckonfygvDrefudktkyfpD; xm;onf? olwdk@ay:vpDrsm;onfqifwl+yD; pD;yGm;a&;vkyfief;rsm;xHrS aiGajrmufrsm;pGm&&Sdonf? olwdk@udkygwDi,frsm; taejzifh ,SOfòydif&efcufcJvSonf? (c) owif;Ïmersm;ydkifqdkifr_ EdkifiHtawmfrsm;rsm;Y owif;Ïmersm; (owif;pm/ a&'D,kdESihf ¶kyfjrifoH=um;Ïmersm;) udk tpdk;& (odk@) pD;yGm;a&; vkyfief;}uD;wdk@u ydkifqdkifxm;=uonf? xdk@a=umifh tpdk;&taejzifh [email protected]:vpDrsm;udk trsm;jynfoltm; vG,fvifhwula=ujimEdkif&ef rdrdwdk@tm; axmufcHtm;ay;aomolukd owif;Ïmersm;wGif tvG,fwul&mxl;}uD; ay;cef@tyfEdkifonf? Oyrm -jrefrmjynfY tpdk;&onf owif;Ïmeudk csKyfudkifxm;onf? (*) vmbfpm;r_ m;r_ ukd,fusifhw&m;ysufjym;aomEdkifiHa&;orm;rsm;onf tpdk;&ESifh tjcm;t&if;tjrpfw@kd ukd toHk;ðy+yD; ‚if;wkd@. rJqG,fpnf;¶Hk;a&;yGJrsm;Y toHk;ðyonf (odk@) olwdk@ay:vpDrsm;. atmifjrifr_wdk@udk a=umfjimonf? ‚if;wdk@udk rJay;&ef vlrsm;udk aiGay;rnf (odk@) uGefjrLewD acgif;aqmifrsm;udk ‚if;wkd@. &yf&Gmvl@tzG@J tpnf;xHrS rJrsm;xnfh0if&eftwGuf vmbfxdk;rnf? (rJ0,fjcif;jzpfonf?) Oyrm - tmz&duwdkuf&Sd ZifbmabGEdkifiHY/ rdk;acgifa&&Sm; uyfab;oifhpOf orRw rl*gbDonf ol@tm; rJay;onfh a'orsm;odk@ u,fq,fa&;&duQmrsm; ay;ydk@cJhonf? ol@ygwD0ifr[kwfaom olrsm;udk &duQmxkwfray;acs?

33

(C) vlvdrfEdkifiHa&;orm;rsm; rdrdESpfoufonfht&mudk a[majymonfh EdkifiHa&;orm;wdk@udk vlrsm;u a&G;cs,f rJay;=uonf? odk@aomf EdkifiHa&;orm;rsm;onf r=umc%qkdovkd rJqG,fpOftwGif; vdrfvnfajymqdk uwday;+yD; ta¶G;cH&+yD;aemuf uwd rwnf=uawmhay? EdkifiHa&;orm;wdk@onf uwdwnf&ef vGefpGmcufcJonf? +yD;aemufajymonfhtwdkif; uwd rwnfrdygu qifajcudk vG,fvG,fav; ay;wwf=uonf? Oyrm - a¶G;aumufyGJrwdkifrSu 0ef}uD;csKyf oufqifonf/ xdkif;EdkifiH. v,f,mpdkufysdK;a&;pepfukd wdk;wufatmif ðyvkyfrnf[k uwday;cJhonf? ta¶G;cH&+yD;aemuf ajymonfhtwdkif; ol rvkyfaqmifcJhonfhtwGuf 2002 ckESpfY v,form;rsm; qENjycJh=uonf? i) trsm;pkrS Akdvfus}uD;pkd;jcif; a¶G;aumufyGJEdkifaomacgif;aqmiftrsm;pkonf rJtrsm;qHk;&&Sdolrsm;jzpfonf? qdkvdkonfrSm tEdkif&olonf rJtrsm;qHk;&&Sdol jzpfonfhtwGuf vltrsm;pk. t=uHOm%fudk=um;odcGihf&onf? odk@aomfvlenf;pk. t=uHOm%fwdk@rSm rnfodk@&Sdrnfenf;? rJay;olwdk@onf rJay;EkdifcGifhr&Sdaom a&$@ajymif;a&muf&Sdvmonfh vlopfrsm;ESifh 'kuQonfwdk@uJhodk@aom vlenf;pktay:r#waom ay:vpDrcsrSwfonfh EdkifiHa&;orm;rsm;udk a¶G;aumufwifajr‡mufaumif; wifajr‡mufrdrnf jzpfonf? a¶G;aumufyGJrsm;udk b,ftcsdfefY 'Drdku&ufwpfenf;usonf ;usonf[k ,lqEdkifoenf;? ;us ppftm%m&SifpepfESifh tºuGif;rJhtm%mydkifpepfrsm;Yvnf; a¶G;aumufyGJrsm;ðyvkyf=uygonf? odk@aomff 'Drdkua&pDenf;usygonf[k orkwf&ef vdktyfaomtcsuftvuf§ta=umif;t&mrsm; jynfhpHkpGmryg&Sdacs? a¶G;aumufyGJrsm;udk 'Drdku&ufwpfenf;usonf[k owfrSwfEkdif&ef rnfonfhtcsuftvufw@kd vkdtyfoenf;? a&S;OD;pGma¶G;aumufyGJwGif vGwfvyfpGma¶G;cs,fykdifcGihf&dS&rnf? rJxnfholonf wpfckudkrESpfoufu tjcm;wpfck udka¶G;cs,fydkifcGifh&Sd&rnf? ‚if;tjyif atmufazmfjyyg tcsuftvufrsm;vnf; jynfhpkH&rnfjzpfonf -

34

'Drdku&ufwpfusaoma¶G;aumufyGyJw G dk@rnfonf tm;vkH;yg0if&rnf &rnf/ r#w&rnf/ v#dK@0Suf&rnf/ vGwfvyf&rnf &rnf? tm;vkH;yg0if&rnf &rnf tjynfjynfqkdif&mowfrSwfcsuftwkdif; rJay;ykdifcGifh - qdkvdkonfrSmEdkifiHom;wdkif; owfrSwfxm;aom toufjynfhygu rJxnfhEdkif+yD;/ udk,fpm;vS,ftjzpf yg0ifta¶G;cHydkifcGifh&Sdonf? tom;ta&mif/ vdif/ bmompum;/ 0ifaiG/ ypPnf;OpPm/ tvkyftudkif/ vlr_a&;tajctae/ vlwef;pm;/ ynma&;/ udk;uG,f,Hk=unfr_ESifh EdkifiHa&;cH,lcsuf tp&Sdonfw@kd ukd xnfhrwGuf&? vlwdkif;rJay;ydkifcGifh &Sdonf? r#w&rnf vlwpfOD;/ rJwpfrJ - qdkvdkonfrSm rJwpfrJcsif;pD.pGrf;tm;onf wlnD=uonf? xd@k a=umifh vpm}uD;olxnfhonfhrJonf 0ifaiGenf;olxnfhonfhrJxufpGrf;tm;ydk}uD;onf paom rr#wr_rsdK;udk rjzpfay:ap&? v#dK@0Suf&rnf v#dK@0SufrJ - v#dK@0SufrJay;&mY rdrdu rnfol@tm; rnfodk@rnfykH rJay;onfudk tjcm;rnfolr# rodap&yg? rJxnfh&mY wpkHwckaom zdtm;wpfckckatmufrS rJay;&onfhtajctaersdK; rjzpfatmif umuG,fay;xm;onfhtwGuf ,if;onf tvGefta&;}uD;onf? ,if;.qef@usifzufrSm trsm;oda¶G;aumufjcif;jzpfonf? rnfolu rnfol@udk a¶G;aumufonfudk tm;vHk;u odjrifEkdifonf? Oyrm - tpnf;ta0;Y vufaxmif+yD; wpfOD;OD;udk a¶G;aumufwifajr‡muf=uonf? vGwfvyf&rnf vGwfvyfpGmrJay;ydkifcGifh&Sdonf - qdkvdkonfrSm EdkifiHom;wdkif;/ olwdk@taejzifh a&G;aumufyJGY yg0ifrJay;rnf/ ray;rnfudk olwdk@ bmom olwdk@ vGwfvyfpGmqHk;jzwfydkifcGihf&dSonf? rJay;olw@kd tm; zdtm;ay;jcif;rsdK;wdk@udk umuG,fwm;qD;&ef vGefpGmta&;}uD;onf? 'Drdkua&pDenf;usaoma¶G;aumufyGJY tb,fa=umifhv#dK@0SufrJay;jcif;udkaxmufcH+yD; trsm;odrJay;a¶G;aumufjcif;udk raxmufcH&oenf;? __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______

35

__________________________________________________________________ ______

tcsdK;ustEdkif&pepf ESifh rJydk&ol tEdkif&pepf a¶G;aumufyGJpepftrsdK;rsdK;&Sdonf? ta=umif;rSmrnfonfhpepfrS +yD;jynfhpHkatmifrSefuefonf[k ,lqIr&aoma=umifh jzpfonf? Oyrm - atmufazmfjyyg pepfESpfckudk =unfhygpdk@? tcsdK;ustEdkif&pepf pep - 'Drdkua&pDpepftawmfrsm;rsm;Y TpepfukdtoHk;ðyonf? ygwDwpfck. rJ&&Sdr_E_ef; tcsdK;tpm;ay: rlwnf+yD; Oya'ðya&;Y tcsdK;usustrwfae&mrsm; &&Sdjcif;jzpfonf? Oyrmtm;jzifh a¶G;aumufyJGY rJ 53 &mcdkifE_ef;&&Sd aomygwDonf trwfae&m 53 &mcdkifE_ef;&&Sdonf? rJydk&oltEdkif&pepf - Tpepfudkjrif;òydifyGJESifhvnf; E_dif;,SOfI&onf? yef;wdkift&if0ifaomjrif;onf tEdkif&onf? tcsdK@ aom 'Drdkua&pDwdkif;jynfrsm;Y rJydk&oltEdkif&pepfukd usifhoHk;onf? Oyrmtm;jzifh +AdwdefESihf tar&du&Sd a'owGif; a¶G;aumufyGJrsm;Y c¶dkifwpfck (odk@) jynfe,fwpfcktwGuf udk,fpm;vS,fwpfOD;us a¶G;cs,fonf? odk@jzpfI rJtrsm;qHk;&aom udk,fpm;vS,fu a¶G;aumufyJGtEdkif&&Sdonf? tcsdK@aomtpdk;&a¶G;aumufyGJrsm;Y rJtEdkif&aomygwD &&Sdaomtrwfae&mtcsdK;tpm;onf ,if;tEdkif&aom rJtcsdK; tpm;xufydkIrsm;onf? Oyrm - tEdkif&aomygwD&&SdaomrJrSm 53 &mcdkifE_ef;jzpfrnf? od@k aomf,if;onf trwfae&m 60 &mcdkifE_ef;udk&,lxm;onf? rnfonfha¶G;aumufyGJpepfu taumif;qHk;jzpfonf qkdonfESifhywfoufI tjiif;yGm;p&mrsm;pGm&Sdonf? odk@aomf a0zefa&;orm;rsm; tqdkt& ‘rJydk&ol tEdkif&pepf’ onf r#waomudk,fpm;ðyjcif;udk rjzpfapay? Oyrm - wdkif;jynfwpfjynfY vlrsm;pk wpfpkESifh vlenf;pk wpfpkom&Sdonf qdkygp@kd ? ,ck xdkESpfpkonfwdkif;jynfwGif;Y r#wpGmjyef@usJae+yD;/ wdkif;jynfudkvnf; c¶dkifrsm;jzifh zGJ@pnf;xm;um c¶dkifwkdif;Y vlrsm;pkonf tjrJwrf;vlrsm;pkzufyg+yD; vlenf;pku tjrJwrf;vlenf;pk zufygonf? tu,fI udk,fpm;vS,frsm;udk ‘rJydk&oltEdkif&pepf’ jzifha¶G;cs,fygu ta¶G;cs,fcH&aom udk,fpm;vS,ftm;vHk;onf vlrsm;pkzufuom vmrnfjzpf+yD; vlenf;pkudk,fpm;vS,frsm; Oya'ðya&;Y ae&m&&Sdrnf r[kwfacs?

36

wu,fwrf;Y wdkif;jynfwGif;&Sd jynfolwdk@onf TuJhodk@jyef@usJaernfr[kwfyg? tcsdK@aomae&ma'orsm;Y wdkif;jynf. vlenf;pkwdk@onf vlrsm;pk taejzifhwnf&Sd+yD; Todk@aomtajctaersdK; 'Drkdua&pDEkdifiHY wnf&Sdu ‘rJydk&ol tEdkif&pepf’ rsdK;udk usifhoHk;rnfhyHk ray:yg? ‘tcsdK;us tEdkif&pepf’ (odk@) ‘rJydk&oltEdkif&pepf’ wGif rnfonfhpepfu ydkaumif;onf[k oifxifoenf;? tb,fa=umifh enf;? __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ tcsKd@aomwdkif;jynfrsm;Y toHk;ðyaoma¶G;aumufyJGpepfrSm ‘ESpfouf&ma¶G; aumufa&;pepf’ (odk@) ‘rJ&&Sdr_ tenf; trsm;’ jzpfonf? TpepfY rJxnfhonfh onfukd,fpm;vS,frsm;udk ‚if;tESpfoufqHk;aomudk,fpm;vS,frS rESpfouf qHk;aom udk,fpm;vS,ftxd tpOfvdkufpDonf? Tpepfukd toHk;ðyaomEdkifiHrSm =opa=w;vsEdkifiHjzpfonf? =opa=w;vs Y rJray;Ir&/ rJay;ukday;&onf? ‘ESpfouf&ma¶G;aumufa&;pepf’ . tm;omcsufrsm;rSm bmawGjzpfEdkifoenf;? __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ 19? vlrsm;pktkyfcsKyfa&;ESifh vlenf;pktwGufukd,fpm;ðyjcif; a&S@ykdif;wGif u|Ekfyfwkd@ aqG;aEG;cJhonfhtwdkif; 'Drdkua&pD ESpfrsdK;ESpfpm;&Sdonf? wdkuf¶kdufESihf udk,fpm;ðyjcif;jzpfonf? udk,fpm;ðy'Drdkua&pD udk tvGef}uD;rm;aom vl@tzGJ@tpnf;rsm;twGuf (odk@) jyef@usJaeaom vltzGJ@tpnf;rsm; wpkwpnf;wnf; tusdK;cHpm;apjcif;iSm toHk;ðyonf? udk,fpm;ðy'Drkdua&pD. t"du&nf¶G,fcsufrSm vlxku a¶G;cs,f wifajr‡mufaomudk,fpm;vS,frsm; vlxkudk udk,fpm;ðya&;twGufjzpfonf? Tudk,fpm;vS,frsm;onf a¶G;aumufyGJY a¶G;aumufwifajr‡mufjcif;cH&+yD; rJtrsm;qHk; &&Sdolrsm;jzpf=uonf? udk,fpm;ðy'Drdkua&pDY jy\emESpfck&Sd+yD; ,if;wdk@onf vl@tzG@J tpnf;twGif;&Sd vlenf;pkrsm;ESifh oufqdkifonf? 1? tvGef}uD;rm; ¶_yfaxG;vSaom vl@tzGJ@tpnf;}uD;rsm;Y/ vl@tzGJ@tpnf;twGif;&Sd vlrsKd;wdkif;udk udk,fpm;ðyonfh udk,fpm;vS,fudk wifajr‡muf&ef cufcJvSonf? Oyrm - vlrsdK;aygif;pHkjzifh zGJ@pnf;xm;aom wdkif;jynfwpfjynfwGif wdkif;jynftpdk;&tzGJ@wGif;Y ,if;vlrsdK;tm;vHk;wd@k . udk,fpm;vS,frsm; yg0if&efcufcJvSonf? 2? udk,fpm;ðy'Drdkua&pDusifhoHk;aeus enf;wpfckrSm rJtrsm;qHk;&&Sdr_tay: tajccH+yD;qHk;jzwfcsufudkcsrSwfjcif;jzpf onf? vlenf;pkwkd@. oabmxm;tjrifrsm;ua&m tb,fenf;´ xHk;pHtm;jzifh udk,fpm;vS,frsm;onf wdkif;jynftwGif;&Sd ydkif;jcm;xm;aoma'orsm;udk udk,fpm;ðy+yD; a'owpfckpD&Sdol rsm;onf rdrd.a'ocHudk,fpm;vS,fudk a¶G;aumufwifajr‡mufcGifh&onf? xdk@a=umifh,if;udk,fpm;vS,fwdk@onf a'o

37

wpfckcsif;pD&Sd vlrsm;[email protected]¶G;aumufwifajr‡mufr_ukd cH&onf? tu,fI vlrsdK;pki,frsm;onf a'owpfckwGif;Y wpk wpnf;wnf;aexkdifygu ,if;vlrsdK;pki,frsm;onf wpfjynfvkH;twdkif;twmt& vlenf;pkjzpfaomfvnf;/ xdka'o wGif;Yrl vlrsm;pkjzpfonf? xdk@a=umifh xdka'o. udk,fpm;vS,fonf vkenf;pkrS a¶G;aumufwifajr‡mufaom udk,fpm; vS,fjzpfonf? odk@aomfvlrsdK;pki,frsm;onf a'otoD;oD;Yjyef@usJaeonfqdkygpdk@? ‚if;wdk@onf ,if;a'owGif;Y vlenf;pktaejzifh &yf wnfaernfjzpf+yD;/ a¶G;aumufwifajr‡mufjcif;cH&aom udk,fpm;vS,fw@kd onfvnf; ‚if;wdk@udk udk,fpm;ðyEdkifrnf r[kwf ay? TonfrSm ‘udk,fpm;ðy'Drdkua&pD’ Y ñuHawG@&aom jy\emjzpfonf? wcgw&Htpdk;&Y qHk;jzwfcsufwdk@udk rJtm;jzifhqHk;jzwf=uonf? wzefawG@&onfrSm rJrsm;oltEdkif&jcif;yif jzpfonf? tu,fI tpdk;&tzGJ@wGif;&Sd udk,fpm;vS,frsm;rSm vlrsm;pkrS a¶G;aumufwifajr‡mufxm;olrsm;jzpf+yD;/ vlenf;pk udk,fpm;vS,frsm;rSm tenf;i,fom&SdonfhtwGuf vlenf;pkwdk@. awmif;qdkcsufrsm;ukd rnfodk@r# jznfhqnf;ay;jcif; cH&rnfr[kwfay? jy\emrSm Tr#ESifh r+yD;ao;yg? wcgw&H vlrsdK;pki,frsm;Y tjcm;aomvlrsdK;pkcJGrsm;&Sdao;onf? wzefvlrsdK;pkcJGrsm; twGif;&Sd vlrsm;pkwdk@onf ‚if;wdk@udk,fpm;vS,frsm;udk a¶G;aumufwifajr‡muf=urnfjzpfonfhtwGuf/ vlrsdK;pkcGJrsm; twGif;&Sd/ vlenf;pkwdk@. awmif;qdkcsufrsm; b,fawmhr# ta&;ay;cH&rnfr[kwfay? jzpfoifhonfhtcsufrSm vltm;vHk;. vdktyfcsufESifh awmif;qdkcsufw@kd ukd trsm;u odjrifta&;ay;aprnfh pepfwpfckudk xlaxmif&efjzpfonf? 'Drdkua&pDpepfonf vlenf;pkw@kd twGuf w&m;r#wr_udk tvdktav#muf jzpfay:aprnf r[kwfacs? vlenf;pkESifh vlrsm;pk/ ESpfckpvHk;.ta&;udk udk,fpm;ðyonfh pepfrsm;udk wnfaqmuf&efvkdtyfonf? jrefrmjynfY ‘vlenf;pktm; udk,fpm;ðyjcif;’ rS jy\emudk rnfodk@jzpfay:aprnfenf;? __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ 20? !Gef@aygif;tpdk;& wcgw&H a¶G;aumufyGJ+yD;aemuf rnfonfhygwDurS a¶G;aumufyJGukd jywfjywfom;om; tEdkifr&&Sday? 'ga=umifh !Gef@ aygif;tpdk;& (odk@) !Gef@aygif;uufbdeufudk zGJ@&onf? !Gef@aygif;tpkd;& qdkonfrSm ygwDESpfck (odk@) 2 ck xufydkrsm;aom ygwDrsm; yl;aygif;+yD; EdkifiHudk tkyfcsKyf&ef oabmwlxm; =uaoma=umifhjzpfonf?

38

wcgw&H !Gef@aygif;tpdk;&Y tjcm;ygwDwdk@xuftm;}uD;aom ygwDwpfckvnf; yg0ifwwfonf? wcgw&H ygwDi,frsm;udk pkpnf;Ivnf; !Gef@aygif;zGJ@pnf;xm;wwfonf? !Gef@aygif;uufbdeufwpfckukd tm;}uD;aomygwDwpfckudk tajccH+yD; yg0ifzGJ@pnf;xm;ygu/ ygwDi,frsm; !Gef@aygif;zGJ@pnf;xm;aom uufbdeufxuf ykdrkdcdkifrm+yD; oufwrf;ydk&Snfonf? !Gef@aygif;tpdk;&wGif;Y ygwDrsm;tcsif;csif; oabmxm;uGJvGJr_wdk@a=umifh r=umc% jy\emwuf&wwfonf? orRwu uufbdeufudk a¶G;cs,fonfh wdkif;jynfrsm;Y !Gef@aygif;tpdk;&udk zGJ@pnf;jcif; vkyf¶kd;vkyfpOfr&Sdyg/ (Oyrm - jyif opf/ tar&duefESifh ¶k&SEdkifiHrsm;)? !Gef@aygif; uufbdeufzGJ@pnf;jcif; r=umc%jzpf&aom EdkifiHwdk@rSm *smreD/ tDwvD/ wl&uD/ tpPa&;ESifh tdENd,wdk@jzpfonf? wcgw&H}uD;rm;aom t=uyftwnf;rsm; usa&mufpOfumvY !Ge@f aygif;tpdk;&zG@J pnf;¶dk; xHk;pH&Sdonf? Oyrm ppfylumvY tpdk;&twGif; EdkifiHa&;oabmxm;uGJvGJr_wdk@udk y,fzsuf&efESihf tpdk;&tm; w&m;0iftodtrSwfðyr_ pHE_ef;ESifh vufcHr_E_ef; wdk;jrifhvmap&ef twGufwkd@jzpfonf? om"ujy&v#if 'kwd,urBmppfumvY +Adwdef&Sd EdkifiHa&;ygwDwdk@onf !Gef@aygif; tpdk;&zGJ@cJh=uonf? !Gef@aygif;tpdk;&Y ygwDta&twGuf rnfr#rqdk yg0ifEdkif.? *smreDY ygwD 2 ckxufydkI yg0ifr_rsdK; r&Sdoavmufyifjzpf onf? b,fvf*sD,rfEdkifiHYrl jyifopfpum;ESihf 'wfcsfpum; 2 rsdK; oHk;aomygwDrsm;/ EdkifiHa&;tzGJ@wpfckcsif;pDY uGJaeonfh twGuf ygwD 6 ckaygif;+yD; !Gef@aygif;zGJ@xm;jcif;rSm yHkrSefjzpfonf? tdENd,. !Gef@aygif;tpdk;&t& trsdK;om; 'Drdku&ufwpfr[mrdwf (NDA) tzGJ@Y ygwD 13 ckyg0ifonf? zifvefukd 1990 ckESpfrsm;u ygwD 5 ck!Gef@aygif;tpdk;& zGJ@pnf;uwnf;u tcdkifrmqHk;aomtpkd;&udk xlaxmifEdkifcJhonf? !Gef@aygif;tpdk;&zGJ@pnf;jcif;jzifh rnfodk@aomtusdK;tjrwfwk@d &&Sdvdrfhrnf[koif,lqoenf;? __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ !Gef@aygif;tpdk;& &Sdjcif;tm;jzifh rnfonfhjy\emrsm; &SdEdkifonf[k oifxifjrifoenf;? __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ EdkifiHa&;t=uyftwnf; (Oyrm - ppfjzpfyGg;csdef) umvrsm;Y tpdk;&onftb,fha=umifh !Ge@f aygif;tpdk;&zGJ@&onf[k oifxifjrif,lqoenf;´

39

__________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ 21? oenf;? 21? Oya'rsm;rnfodk@ðyvkyfoenf puFmyl/ 'def;rwf/ qGD'ifESihf e,l;ZDvefuhJodk@aom EdkifiHwdk@Y yHkrSeftm;jzifhygvDrefwpfckwnf;xm;&Sd.? ygvDrefrS0ef}uD;csKyfudka¶G;cs,f+yD; tzG@J 0ifrsm;.wifjyr_wdk@tay: qENrJaumuf,ljcif;jzifh Oya'a&;qGJ=u onf? ygvDreftzGJ@0iftrsm;pku oabmwl+yD;rJay;qHk;jzwfjcif;jzifh Oya'udktwnfðyonf?

+Adwdef/ =opa=w;vsESihf rav;&Sm;uJho@kd aomwdkif;jynf}uD;rsm;Y ygvDref (2) ck&dSonf? Oya'udktwnfðy &eftwGuf ygvDrefESpfckpvHk;u qENrJay;qHk;jzwf&onf?

tar&duefY ygvDrefwpfckukd uGefu&uf[kac:+yD;/ tjcm;ygvDrefwpfckukd qD;edwf[kac:onf? Oya'wpfck udktwnfðy&eftwGuf uGefu&ufua&S;OD;pGm rJcGJqkH;jzwf+yD;aemuf qD;edwfurJcGJqHk;jzwf&onf? uGefu&ufESifh qD;edwfuabmwlygu orRwutwnfðyay;&onf? tu,fI orRwu oabmrwlygu ADwdktm%mjzifh y,fcsEkdifonf? (Oya'udktwnfrðyay?)

tu,fIorRwuOya'ðya&;udk ADwdktm%mjzifhy,fcsygu uGefu&ufESihf qD;edwfwdk@onf wzefjyefI ,if;Oya' udk twnfðya&;twGufrJqENcH,lEdkif.? tu,fIoHk;yHkESpfyHkaomuGefu&ufESihf qD;edwf v$wfawmftrwfwdk@u ,if;Oya'ukdtwnfðy&ef oabmwlaomf orRwuoabmrwlaomfjim;vnf; ,if;Oya'udktwnfðyEdkifonf?

atmufazmfjyygtqifhwdk@rSm +AddwdefY Oya'ðyyHk tqif tqifhqifhjzpfonf? 1? yxrygvDreftzGJ@0ifrsm;u Oya'udktqdkwifjyonf? 2? yxrygvDrefrSrJqENcH,lonf? trsm;oabmwlygu 'kwd,ygvDrefudkwufonf? 3? 'kwd,ygvDrefu rJqENcH,lonf? trsm;pkoabmwlygu Oya'udktwnfðyonf?

40

atmufazmfjyyg tqifhwdk@rSm tar&duefY Oya'ðyyHk tqifhqififhjzpfonf? 1? uGef*&ufu Oya'ðy&ef qENrJay;onf? 2? qD;edwfu Oya'ðy&ef qENrJay;onf? 3? tu,fI uGef*&ufESifh qD;edwftrwftrsm;pku Oya'ðy&efqEN&dSu/ touf0if&ef orRwu twnfðyay;&onf? tu,fI orRwu oabmrwlygu ADwdktm%mjzifh y,fcsEdkifonf?

22? zGJ@pnf pnf;yHktajccH ajccHOya'wck qdkonfrSmtb,fenf;´ zGJ@pnf;yHktajccHOya'qdkonfrSm wdkif;jynf.tjcm;aom Oya'rsm;ESifhrwlbJ/ oD;jcm;Oya'wpf&yfjzpf+yD;/ wdkif;jynfudk rnfodk@ tkyfcsKyf&rnfqkdonfudk azmfjyxm;onf? tzGJ@tpnf;rsm;ESihf EkdifiHtawmfrsm;rsm;Y zGJ@pnf;yHktajccHOya'rsm; &Sd=uonf? zGJ@pnf;yHktajccHOya'onf tcsufoHk;csufukd axmufjyonf? yxrtcsufrSm A[kdtpdk;&.tcef;u¾ESifh tm%mudk azmfjyxm;onf? 'kwd,tcsufrSm tpdk;&tqifhwqifhxufydkI&Sda=umif;udk azmfjyxm;onf? aemufqHk; tcsufrSm EdkifiHom;wdk@. tcGifhta&;rsm;udk azmfjyxm;onf? wdkif;jynftawmfrsm;rsm;Y zGJ@pnf;yHktajccHOya'&Sdaomfvnf; tcsdK@wdkif;jynfrsm;Yr&Sday? zGJ@pnf;yHktajccH Oya'onf ðypkxm;aom Oya'pmwrf;wckjzpf+yD;/ wdkif;jynfwjynf&Sd EkdifiHom;wk@d .tcGifhta&;rsm; ESifh tpkd;&tm; rnfodk@zGJ@pnf;&rnfESifh rnfodk@a¶G;aumufwifajr‡muf&rnfudk azmfjyxm;onf? tpdk;&u Oya'twnfðyEdkifa&;udk uef@ owfxm;aom pnf;rsOf;wdk@udkvnf; csrSwfxm;onf? zGJ@pnf;yHktajccHOya'wdk@udk omref¶dk;¶dk; Oya'ESifhrwlbJ vG,fulpGmajymif;vJIr&atmif ðyvkyfxm;onf? tu,fI tpdk;&u vG,fulpGm ajymif;vJEdkifaom zGJ@pnf;yHktajccHOya'onf tcsnf;ESD;omjzpf+yD;/ zG@J pnf;yHktajccHOya'&Sd&jcif;. ta&;t}uD;qHk;aomta=umif;t&if;rSm raumif;aomtpdk;&. tkyfcsKyfr_atmuf&Sd jynfolrsm;udk umuG,f&ef jzpfonf? zGJ@pnf;yHktajccHOya'onf vlenf;pkrsm;udkvnf; umuG,fay;xm;onf? vlenf;pk. tcGifhta&;udk jznfhqnf; ay;xm;+yD;/ ,if;tcGifhta&;wdk@ukd wdkif;jynfwGif;&Sd vlrsm;pkw@kd tygt0if rnfolr# xdyg;cGifhr&Sday? xd@k a=umifhvlrsm;pk. Edkifxuf pD;eif;ðyr_rS umuG,fay;xm;onf? Oyrm - zGJ@pnf;yHktajccHOya'Y vlwkdif;vGwfvyfpGm,Hk=unfudk;uG,fcGifh &Sdonf[k azmfjyxm;onf? xdk@a=umifh tjcm;bmomudk,Hk=unfaom tpdk;&ESihf tjcm;olw@kd . aESmifh,SufpGufzufjcif; rsdK;rS umuG,fay;xm;onf? zGJ@pnf;yHktajccHOya'onf tpdk;&u b,favmuf=um=umtkyfcsKyfcGihf&dS+yD;/ rnfonfhtcsdefumvY a¶G;aumufyGJtm; usif;y&rnfudk azmfjyxm;onf? xdk@tjyif ygvDreftrwfOD;a& rnfIrnfr#&Sd&rnf/ rnfolu olw@kd tm; a¶G;aumuf wifajr‡mufEdkifonf wdk@udkvnf; azmfjyay;xm;onf?

41

+AdwdefESifh qGpfZmvefuJhodk@aom EdkifiHrsm;Y a&;qGJxm;onfh zGJ@pnf;yHktajccHOya'r&Sdacs? jynfolw@dk . tcGifhta&;rsm; udk omrefOya'rsm;Yom jyÏmef;xm;onf? tar&duefwGifrl zG@J pnf;yHktajccHOya'udk vGefpGmta&;}uD;onfht&m tjzpf owfrSwfxm;onf? zGJ@pnf;yHktajccHOya'onf jynfolvlxkudk vG,fvG,fav;ESifh Oya'csdK;azmufwwfaomtpdk;&rS t+rJwrf;umuG,fr_ ray;Edkifacs? Todk@aomtpdk;&tkyfcsKyfr_atmuf&dS jynfolw@kd tm;umuG,fr_ay;Edkifonfht&mrSm tjcm;wdkif;jynfrsm;rS zdtm;ay;r_wdk@a=umifh tpdk;&u pdk;&drfvm&jcif; (odk@) wdkif;oljynfom;rsm;rS tpdk;&udkzdtm;ay;jcif; (od@k ) ykefuefxºuG jcif;wdk@jzpfonf? zGJ@pnf;yHktajccHOya'u bmvkyfay;Edkifoenf;´ vkyfay;Edkifonf (odk@) rvkyfay;Ekdifyg [ka&;csyg? 1? tpdk;&u tm%mudk rnfr#=um=um udkifxm;&rnfudk azmfjyxm;onf? 2? vltrsm;udk rnfonfhbmomtm; udk;uG,f&rnfudk ajymxm;onf? 3? a¶G;aumufyGJudk b,favmuf=um=umwGif w}udrf ðyvkyf&rnfudk ajymxm;onf? 4? rnfolrsm;u rJay;ydkifcGifh&Sdonfudk ajymxm;onf? 5? tpdk;&rS Oya'csdK;azmufjcif;udk &yfwef@aponf? 6? vlenf;pkwdk@. tcGifhta&;rsm;udk umuG,fay;xm;onf? 23? wjynfaxmifpepf pepf ESifh jynfe,fayg aygif;pk (zuf'&,f) pepfrsrsm; wdkif;jynftrsm;pkY tpdk;&tqifhqifhrsm;jzifh zGJ@pnf;xm;onf? Oyrm • A[dktpkd;& - EdkifiHawmftpdk;& • jynfe,f tpdk;& • a'oEW& tpdk;& EdkifiHtcsdK@Y A[dktpdk;&u tm%mudkxdef;csKyfxm;+yD;/ ,if;. EdkifiHa&;udk A[dkOD;pD;csKyfukdifr_pepf (centralize)[k ac:a0:=uonf? tjcm; wdkif;jynfrsm;Y jynfe,ftpdk;&u tm%mtcsdK@udkxdef;csKyfxm;onf? tu,fI jynfe,ftpdk;&utm%m rsm;pGmudk ydkifqdkifygu/ xkdpepf udk A[dkxdfef;csKyfr_r[kwfaompepf§jynfe,fokd@ tm%m rsm;pGmukd cGJa0xm;aompepf (decentralize) [kowfrSwfonf? wjynfaxmifEkdifiHrsrsm; wdkif;jynfwjynfY/ wjynfaxmifpepfudkusihfokH;ygu ,if;wdkif;jynf. tjrifhqHk;aomtm%mudk A[dktpdk;&u xdef;csKyf xm;onf? wjynfaxmifpepfudk usifhoHk;aom wdkif;jynftrsm;pkYvnf; jynfe,f ESifh c¶dkiftpdk;&rsm;&Sdonf? xdk@a=umifh twdkif;twm wpfcktxd ,if;tpdk;&wdk@Ytm%m&Sdonf? od@k aomf ,if;wdk@udk A[dktpdk;&u owfrSwfay;xm;onf? A[dktpdk;&onf jynfe,f ESifh c&kdiftpkd;&wk@d . tkyfcsKyfa&;wdk@udkvnf; xdef;csKyfxm;onf? jynfe,f§c&kdiftkyfcsKyfa&; rªrsm;udkvnf; cef@tyfydkifcGifh &Sdonf?

42

tcsdK@wjynfaxmifEkdifiHrsm;Y jynfe,frsm;/ c¶dkifESifh a'oEW& tpdk;&wdk@tm; udk,fydkiftkyfcsKyfcGihfay;xm;onf? +yD;aemuf A[dktpdk;&u 0efxrf;wpfOD;OD;udkcef@tyf+yD; c¶dkifESihf a'oEW& tpdk;&wdk@. tkyfcsKyfa&;vkyfief;rsm;udk ppfaq;aponf? odk@aomf c¶dkifESifh a'o toD;oD;wdk@rS a¶G;aumufwifajr‡mufxm;aom c¶dkifESihf a'otpdk;&wdk@vnf;&Sdao;onf? tcsdK@aomolrsm;u cdkifrmaom A[dktpdk;&pepfudk ESpfouf=uonf? ta=umif;rSm wwdkif;jynfvHk;twGuf wlnDaom pepfwckudk jznfhqnf;ay;aoma=umifhjzpfonf? xd@k a=umifh A[dktpdk;&u ‚if;wkd@,kH=unfpdwfcs&+yD; c¶dkifa'orsm;udk oifhav#mfpGm pDrHtkyfcsKyfEdkifonf[k xif&aomolukd a¶G;Ekwfcef@tyfEdkif.? od@k aomf tcsdK@aom olrsm;u a'oEW& udk,fydkif tkyfcsKyfa&;udk ydkIESpfouf=uonf? tb,fa=umifhqkdaomf 'Drkdu&ufwpfqef+yD; a'ocHrsm;rS ydkrdkyl;aygif; yg0ifcGifh&aoma=umifhjzpfonf? jynfe,faygif;pk jynfaxmifpk (zuf'&,f) vGwfvyfaomjynfe,frsm; ‚if;wkd@. qENtavsmuf twlwuG yl;aygif;yg0ifzGJ@pnf;xm;jcif;jzifh zuf'&,fpepfudk wnfaxmif=uonf? xdk@a=umifh zuf'&,fpepfudk wdkif;jynfwpfjynftaeESihfaomfvnf;aumif;/ wdkif;jynfrsm;t=um;Y aomfvnf;aumif; vufawG@usifhoHk;I&onf? TpepfY A[dktpdk;&udkzGJ@pnf;+yD; ,if;tm; tcsdK@aomtm%mudk ay;tyf&onf? jynfe,f toD;oD;Yvnf; oD;oef@tpdk;&wd@k &dS+yD;/ ,if;jynfe,frsm;twGuf qHk;jzwfcsufwdk@udk ,if;tpdk;&rsm;u udk,fhbmom udk,fqHk;jzwf=uonf? aygif;pnf;xm;aom jynfe,frsm;vdkvm;aom nD!Gwfr_twdkif;twmwd@k tay: rlwnf+yD; zuf'&,fpepfY zGJ@pnf;yHk trsdK;rsdK;&SdEdkifonf? tcsdK@jynfe,frsm;onf twlwuG yl;aygif;aqmif¶Gufvdkaomfvnf;/ A[dktpdk;&xm;&Sdr_udk rvdkvm;ay? ,if;udk jynfe,frsm;tzGJ@[kac:onf? Oyrm - ta&S›awmiftm&SEdkifiHrsm;tzG@J (ASEAN) jzpf+yD; EdkifiHtoD;oD;&Sd udk,fpm; vS,frsm;awG@qHk+yD; csrSwfxm;aomrlESifh tcuftcJrsm;udk aqG;aEG;=uonf? onfhxufydk+yD; tjcm;bmr#r&Sd?

tu,fI yl;aygif;vdkonfhqENydkI jyif;xefygu jynfe,frsm;taejzifh A[dktpdk;&udk zGJ@pnf;onf? jynfe,fwpfckcsif;pDY udk,fydkiftpdk;&&Sdonf? odk@aomfA[dktpdk;&. !ïef=um;csufudkvnf; vdkufemonf? zuf'&,fA[dktpdk;&ESifh aygif;pnf; xm;aomjynfe,frsm;. tpkd;&wkd@t=um;rnfo@kd aom tm%mcGJa0r_rsdK;wdk@&Sdonfudk zGJ@pnf;yHktajccHOya'wGif;Ya&; qGJxm;onf? ,if;udk zuf'a&;&Sif;[kac:onf? txif&Sm;qHk;aomom"urSm tar&duefjzpfonf? zuf'&,fEdkfifiHY A[dkxdef;csKyfr_r[kwfaom tpdk;&pepfudk usifhoHk;onf? A[dkxdef;csKyfr_r[kwfaom EdkifiHa&;pepf udkvnf; usifhoHk;onf? A[dkxdef;csKyfr_r&Sdaom wjynfaxmifpepfonf zuf'&,fpepfESihf wlaumif;wlrnf? odk@aomf tm%mcGJ a0r_yHkpHrSm vGefpGmjcm;em;vSonf? • wjynfaxmifpepfY A[dktpdk;&onf jynfe,f§a'oEW&tpdk;&wdk@udktm%may;tyfonf? • zuf'&,fpepfY jynfe,ftoD;oD;&Sd udk,fpm;vS,frsm;u A[dktpdk;&udk tm%may;tyf&ef oabmwl=uonf?

43

24? zuf'&,f0g' ESifh jrefrmEk rmEkdifiH rm jrefrmEkdifiHonf vGwfvyfa&;& uwnf;u A[dkxdef;csKyfaom wjynfaxmiftpdk;&pepfudk usifhoHk;onf? odk@aomf jrefrmEkdifiHtwGif;&Sd wdkfif;&if;om;rsm;u jrefrmjynfudk wef;wlnDr#a&;udk tajccHaom zuf'&,fpepfodk@ul;ajymif;&ef vGefcJhaomESpfaygif; rsm;pGmuwnf;u qEN&SdcJh=uonf? vlenf;pk wdkif;&if;om;tzGJ@0ifrsm;onf zuf'&,fpepfukd xlaxmifrnfqdkonfh &nfrSef;csufjzifh 1990 a¶G;aumufyGJY yg0ifcJhonf? a¶G;aumufyGJY NLD (trsdK;om;'Drdkua&pDtzG@J csKyf) +yD;aemuf UNLD (wdkif;&if;om; pnf;vHk;nD!Gwf a&;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf/ jrefrmjynf&Sd wdkif;&if;om;ygwDpHk r[mrdwftzGJ@) u 'kwd,rJtrsm;qHk;&&SdchJonf? zuf'&,fpepf ESifh twl wdkfif;&if;om;vlrsdK;pki,frsm;onf udk,fykdifjyÏmef;csufESifh udk,fydkif¶kyfodrf;cGifh/ cGJxGufydkifcGifh wd@k ukdvnf; vdkvm;onf? ,ae@jrefrmjynftwdkuftcHEdkifiHa&;orm;rsm;onf wdkif;&if;om;jy\emaygif;pHkudk ajy+idrf;apEdkifzG,f &Sdaom zuf'&,fpepfudk óud;pm;wnfaqmuf&ef tqifoifh&dS=uonf?

44

zuf'&,fpepfxlaxmifa&;jy\emonf jrefrmjynf. t"duEdkifiHa&;jy\em jzpfvm&jcif; ta=umif;rSm tm%m& ppftpdk;&onf Tjy\emudk r#wav#mfnDpGm rnfonfhtcgr# ajz&Sif;ray;cJhaoma=umifhjzpfonf? ppftpdk;&u zuf'&,fpepfonf wdkif;jynfudk òyduGJaprnf[kom aºuG;a=umfaecJhonf? ,if;aºuG;a=umfr_ukd jynfoltrsm;uvnf; ,Hk=unf=uonf? xdk@a=umifh zuf'&,f.tESpfom&ESihf ,if;.ppfrSefaomta=umif;&if;udkod&Sd&ef jynfolwdk@tm; ynmay;&ef cufcJvSonf? wdkif;&if;om;vlrsdK;pki,frsm;taejzifh A[dktpdk;&u jynfe,ftpdk;&tay: tkyfpD;r_rsdK;r&SdbJ twlwuG vkyfazmfudkifzuf tjzpfwm0efxrf;aqmif&aom zuf'&,fpepfukd vdkvm;onf? olwdk@taejzifh,kH=unfxm;onfrSm zuf'&,ftpdk;&. vkyfydkifcGifhtm%mudk uef@owfxm;&efvdktyf+yD; jynfe,fwkdif; vGwfvyfpGm ¶kwfodrf;ydkifcGifh§cGJxGuf ydkifcGifh&Sdonf? zuf'&,fpepfudkenf;vrf;ESpfoG,fjzifhzGJ@pnf;I&onf? • yxrtaejzifh vGwfvyfaomjynfe,frsm; tvHwpfckatmuftwlaexdkif+yD;/ yl;aygif;vkyfudkifrnf[k oabmwl aomf zuf'&,fpepfudk wnfaqmufI&onf? tb,fa=umifhqkdaomf jynftoD;oD;u wef;wlnDaom vkyfazmf udkifzuftjzpf yl;aygif;rnf[k oabmwlvufcHonfhtwGuf bHk§trsm;. vdktyfcsufudk udkifwG,f jznfhqnf;ay; &rnfh tpdk;&vdktyfonf? xdk@a=umifh Tzuf'&,f (odk@) trsdK;om;tpdk;&udk jynfe,ftzGJ@0ifwdk@u tm%m tcsKd@udk ay;tyfxm;onf? odk@aomfzuf'&,f (0g) trsdK;om;tpdk;&u tm%mtm;vHk;udk ydkifoonfh ydkI =oZm}uD;rm;aomtpdk;& r[kwfbJ jynfe,ftpdk;&tzG@J rsm;ESihf zuf'&,f(0g) trsdK;om;tpdk;&t=um; r#waom tm%mcGJa0r_&Sdonf? jynfe,ftpdk;&ESihf zuf'&,ftpdk;&wdk@Y&Sdaom tkyfcsKyfa&;tm%mwdk@udk zuf'&,f tpdk;&ESifh jynfe,f wpfckcsif;pD. tajccH zGJ@pnf;yHk Oya'wdk@Y &Sif;vif;pGmazmfjyxm;onf? • 'kwd,taejzifh vuf&Sd wjynfaxmifpepfudk usifhoHk;aomEdkifiHYvnf; zuf'&,fpepfukdxlaxmifI&onf? vuf&Sd A[dktpdk;&u jynfe,ftpdk;&wdk@tm; tcsdK@aom tm%mudkvJ$ay;rnf? jynfe,ftpdk;&tzG@J w@kd . 0wW&m;rsm;ESifh rnfr#aom twdkif;twmtxd tm%mv$Jay;&rnfukd A[dktpdk;&u tqHk;tjzwfay;rnf? Todk@ðyvkyfygu jynfe,ftpdk;&tzGJ@wdk@. tkyfcsKyfa&;tm%mrSm tuef@towf&Sdrnfjzpfonf? zuf'&,fjynfaxmifpkudk wnfaqmufEdkifrnfh enf;vrf;toG,foG,fonf jrefrmjynfwGif zuf'&,f0g' wnfaqmuf a&;Y tajccHoabmxm; (0g) em;vnfr_uGJvJGjcif;jy\emudk jzpfay:aponf? zuf'&,f0g'Drsm;taejzifh ñuHawG@&rnfh tcuftcJwpfckrSm jynfe,f e,fedrdwf owfrSwfa&;jzpfonf? jrefrmjynfonf wdkif;&if;om;aygif;pHkjzifh zJG@pnf;xm;onfhtwGuf jynfe,frsm;udk xlaxmif&mY wdkif;&if;om;rsm;/ vlrsdK;pkESifh qufEG,f &rnf? NCUB (jynfaxmifpk jrefrmEdkifiHawmf trsdK;om;aumifpD)/ ppftpdk;&ESihf NLD wdk@rS a&;qGJxm;aom zGJ@pnf;yHktajccHOya' rl=urf;t& wdkif;&if;om;wd@k tm; ‚if;wdk@. jynfe,ftvdkufowfrSwfxm;onf? odk@aomf e,fedrdwfowfrSwfa&;Y t=uHOm%f uGJvGJr_wdk@&Sdaeao;onf? wdkif;(7) ckESifh jynfe,f (7) ck&Sd+yD; tm;vHk;YwlnDaom tcGihfta&;ESifh &ydkfifcGifh&Sd.? ppftpdk;&rSwifjyaom zGJ@pnf;tkyf csKyfyHk tajccHOya'oabmw&m;t& Armr[kwfaomwdkif&if;om;jynfe,f (7) [lIaomfvnf;aumif;/ wdkif; (7) ckukd ZHk tjzpfaomfvnf;aumif;/ tjcm;tydkowfrSwfcsufwpfcsufrSm jynfaxmifpke,fedrdwfrsm; [lIaomfvnf;aumif; todtrSwfðyxm;onf? wdkif;&if;om;jynfe,frsm;wnfaqmufyHk tajccHoabmw&m;rSm ae&mwpfae&mY wdkfif;&if;om; vlrsdK;wpfpkpku vlrsm;pk tjzpftwlwuGaexdkifu xdkae&mudk ,if;wdkfif;&if;om;wdk@. jynfe,ftjzpf owfrSwf&ef jzpfonf? odk@aomf jrefrmjynfwGif;Y wdkif;&if;om;vlrsdK; wpkpkuvlrsm;pktaejzifh tajcrcsaom a'orsm;&Sdonf? Oyrm - awmifydkif;&Sd weoFm&DESifh taemufawmifbuf&dS {&m0wDjrpf0u|ef;ay: a'owdk@jzpfonf? 45

tjcm;wbufYrl NCUB . zGJ@pnf;tkyfcsKyfykHtajccHOya'rl=urf;t& wifjyxm;aomacgif;pD;opfrSm wdkif;&if;om;wpk xufydkI aexdkiftajccsaom a'oudk ‘wdkif;&if;om;aygif;pHkjynfe,f’ [kowfrSwf&efjzpfonf? zuf'&,fjynfaxmifpk jrefrmEdkifiHawmfwnfaxmif&mY/ zuf'&,fzGJ@pnf;yHktajccHOya'onf vGefpGmta&;}uD;aom tcef;u¾Y yg0ifrnfjzpfonf? ,ck zGJ@pnf;yHktajccHOya'rl=urf; 3 ckukd tòydifwifoGif;=u+yD; ta&;t}uD;qHk;wpfckrSm NCUB rS 1989 ckESpfu wifjyaom zuf'&,frl0g'udk tajcðyxm;onfh rl=urf;jzpfonf? 'kwd,wpfckrSm ppftpdk;&rS 1993 ckESpfuwifjyaomrl=urf;jzpfonf? ppftpdk;&. twkta,miftrsdK;om;nDvmcHrS zGJ@pnf;yHktajccHOya' oabm w&m; (104) csufukdcif;jyxm;+yD; rnfonfhtcsufr# zuf'&,f0g'ESifh udkufnDr_r&Sday? wwd,wpfckudk trsdK;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf (NLD) uðypkcJhonf? 1995 ckESpfwGif a':atmifqef;pk=unfaetdrf tus,fcsKyfrSvGwfajrmufpOf zGJ@pnf;tkyfcsKyfykHtajccHOya'rl=urf;a&;qGJa&;Y NLD yg0ifcGifh&a&;twGuf trsdK;om; nDvmcHyHkpHudkðyjyifajymif;vJ&ef E_d;aqmfcJhonf? ,if;udk ppftpdk;&ujiif;y,fonfhtwGuf NLD udk,fpm;vS,fwdk@u ,if;nDvmcHukdqENjycJhonf? NLD acgif;aqmifrsm; ESpfaygif;rsm;pGm zrf;qD;csKyfaESmifxm;jcif; cHae&onfhtwGuf ,ae@xufwdkif NLD rS rnfonfh zGJ@pnf;tkyfcsKyfykHtajccHOya'oabmw&m;udkr# rxkwfjyefao;ay? zuf'&,f zGJ@pnf;yHk tajccH Oya'ay:aygufa&;twGuf txufazmfjyyg rl=urf;tm;vHk;udk rjzpfraeaygif;pnf;&efvdktyfonf? a0g[m& wjynfaxmif§A[dkxdef;csKyfa&; wppDòyduGJjcif; udk,fydkifjyÏmef;cGifh cGJxGufjcif; e,fedrdwfowfrSwfjcif;

- wdkif;jynf.tm%mudkA[dktpdk;&uxdef;csKyfxm;onf? (Unitary/ centralized) - cGJxGufjcif;/ uGJjym;jcif;? (Disintegration) - tkyfcsKyfa&;§tkyfcsKyfykHukd vlwpfpkuqHk;jzwfEdkifonfhtcGihfta&;/ (Selfdetermination) - vGwfvyfvm&jcif;/ (Secession) - e,fjcm;pnf;owfrSwfjcif;/ (Demarcation)

wjynfaxmifpepfESifh zuf'&,fpepfudkoifem;vnfovdk&Sif;jyyg? __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______

46

__________________________________________________________________ ______ 25? 'Drdkua&pDtoGiful;ajymif;a&; 1974 ESifh 1990 t=um;wGif/ tenf;qHk;EdkifiH 30 wkd@onf 'Drdkua&pDtoGifodk@ ul;ajymif;oGm;jcif;jzifh wurBmvHk;&Sd 'Drdkua&pD wdkif;jynfta&twGuf 2 qwdk;vmcJhavonf? vuf&Sd acwfopfurBmh&mZ0ifudk=unfhv#if 'Drkdua&pDul;ajymif;a&;toGif§v_dif; oHk;rsdK;oHk;pm;&Sdonf? yxrul;ajymif; a&;v_dif;onf 1820 vGefESpfrsm;u pwifcJh+yD; ESpf 100 wdfkifqufvufjzpfay:cJhonf? 1926 wGifurBmay:Y 'Drdkua&pD wdkif;jynf 29 ck&Sd+yDjzpfonf? +yD;aemuf 1942 wGif ‘wefjyefv_dif;’ jzpfay:cJh+yD; 'Drdkua&pDwkdif;jynf ta&twGuf 12 cko@kd usqif;oGm;cJhonf? odk@aomf 'kwd,urBmppf}uD;Y r[mrdwfwdk@tEdkif&+yD;aemuf 'kwd,'Drdkua&pDtoGiful;ajymif;a&;v_dif;udk pwifcJh+yD;/ 1962 ckESpf wGif 'Drdkua&pDwdkif;jynfta&twGuf 36 cktxdwkd;vmcJhonf? wefjyefv_dif;u wzef¶dkufcwfvm jyefonf? 1975 ckESpf wGif 'Drdkua&pDwdkif;jynfta&twGuf 30 txdjyefusoGm;cJhonf? ,ae@urBmay:Y 'Drdkua&pDEdkifiH 60 cef@&Sdonf? 'Drkdua&pDwkdif;jynfta&twGuf wdk;vmEdkifzG,f&m&Sdao;vm; (od@k ) 'Drkd ua&pDEdkifiHopfrsm;udk zsufqD;rnfh wefjyefv_dif; xOD;rnfvm;? 'Drdkua&pDtoGiful;ajymif;vmjcif; wwd,v_dif;¶dkufcwfpOf wdkif;jynfrsm; 'Drdkua&pDEdkifiH jzpfvm&jcif;Y/ ta=umif;&if; tcsdK@rSm • urBmay:Ytm%m&SifqefqeftkyfcsKyfa&; w&m;r0ifjzpfvm+yD;/ 'Drdkua&pD.wefzdk;udk wGifus,fpGmvufcHvm jcif;/ • 1960 ESpfrsm;twGif; urBmhpD;yGm;a&;zGHòzd;r_a=umifh vlaer_tqifhjrifhrm;vmjcif;/ ynma&;wdk;wufaumif;rGef vmjcif;ESifh wdkfif;jynftawmfrsm;rsm;Y òrd@aevlvwfwef;pm;OD;a& tqrwefwdk;yGm;vmjcif;/ • Oa&mytodkif;t0dkif;/ tar&duefESihf qdkAD,uf,leD,H uJho@kd aom wdkif;jynfrsm;. rl0g'rsm;udk ajymif;vJ ay;jcif;/ • wdkif;jynftawmfrsm;rsm;onf 'Drkdua&pDpepfukdvufcHusihfokH;&eftwGuf 'Drdkua&pDtoGiful;ajymif;pOf umv&Sd EdkfifiHrsm;. tawG@tñuHudk Oyrm,l+yD; apmifh=unfhavhvmEdfkifjcif; wd@k a=umifhjzpfonf? 'Drdkua&pDtoGifodk@ ul;ajymif;onfhEdkifiHrsm; rnfo@k daomta=umif;&if;wdk@a=umifh 'Drdkua&pDtm; qHk;¶ªH;EdkifzG,f&Sdonf [k oifxifjrifoenf;? __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______

47

__________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ 'Drdkua&pDEdkifiHopfwpfcku rnfonfhjy\emrsm;udk &ifqdkfif&vdrfhrnf[k oifxifjrif,lqoenf;? __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______

'Drdkua&pDtoGiful;ajymif;jcif;. tajccHvkyfxkH;rsm;

EdkifiHa&;ajymif;vJr_wpfckjzpfaom tm%m&SifpepfrS 'Drkdua&pDpepfodk@ ul;ajymif;a&;Y vkyfxHk;oHk;&yf&Sdonf? ‚if;wd@k rSm • tm%mðzwfcsjcif;/ • ðyjyifajymif;vJjcif;/ • ESpfOD;ESpfbufoabmwljcif;/ wdk@jzpfonf?

tm%mðzwfcsjcif; tm%m&Siftpdk;&u ‚if;.vrf;pOfudkrajymif;vJu tm%mðzwfcscH&Edkfif.? Ttcsif;t&mY twdkuftcH tpkd;&wd@k . tiftm;onf }uD;oxuf}uD;vm+yD; tm%m&Siftm;ðzwfcsEkdifonfhtxdyifjzpfonf? twdkuftcHrsm;. EdkifiHa&; tif tm;awmifhwif;vmav tm%m&Sif.tiftm;qkwf,kwfvmavjzpfonf? 'Drkdua&pDonf tm%m&Sif òyduGJ+yD; (0g) ðzwfcscH&+yD; twdkufcHrsm;tm%m&vm+yD;aemuf pwifxGef;um;vmonf? ðyjyifajymif;vJjcif; ðyjyifajymif;vJjcif;Y vuf&Sdtm%m&tpdk;&a[mif;onf 'Drdkua&pDpepfodk@toGiful;ajymif;atmifvkyf&mY t"du tcef;u¾rSyg0ifonf? xdkodk@jzpfay:u twdkuftcHrsm;u tm;enf;+yD; tm%m&tpkd;&a[mif;u ðyjyifajymif;vJr_ yHkpHESifh ajymif;vJr_jzpfay:rnfhtcsdfeftaES;tjrefukdqkH;jzwfonf? wcgw&H tm%m&SiftkyfpkwGif;rS vlwpfpkua&S›xGuf vm+yD; pepfa[mif;csKyf+idrf;a&;ESifh 'Drdkua&pDpepf jzpfay:xGef;um;a&;twGuf OD;pD;aqmif¶Gufonf?

48

ESpfOD;ESpfzufoabmwljcif; ESpfOD;ESpfzufoabmwlnDr_ +yD;rSomajymif;vJr_ukd jzpfay:aponfh wdkfif;jynfY vuf&Sdtm%mtpdk;&ESihf twdkuftcHwdk@ t=um;wlnDaom pGrf;tm;rsm;&Sd+yD;/ ,if;wd@k ESpfpkonf wpkudkwpktrDSo[Jrðyygu 'Drdkua&pDtoGiful;ajymif;a&;udk b,fawmhrStaumiftxnfazmfEdkifrnfr[kwfyg? awmiftmz&duudk Oyrm,lI&onf? odk@twGufa=umifh tm%m& tpdk;&a[mif;ESifh twdkuftcHwdk@yl;aygif;+yD;rSom 'Drkdua&pDpepfudk xlaxmif=uonf? ESpfzufoabmwljcif;Y tm%m &Sif.tm%m qkwf,kwfvmygu olwdk@tm;tjypfay;jcif;rS umuG,fay;&eftwGuf olwdk@uwifjyaqG;aEG;vmvdrfh rnf? atmufazmfjyyg OyrmoHk;&yfudkzwf+yD; ,if;wd@k onf - tm%mðzwfcsjcif;vm;/ ðyjyifajymif;vJjcif;vm;/ ESpfOD;ESpfbuf oabmwljcif;vm;udkazmfjyyg? 1? wdkif;jynf&Sd twdkufcHESifh tpdk;&=um;Y wlnDaomtm%m&Sdonf? ðyjyifajymif;vJa&;ESihf 'Drkdua&pDpepfudk azmfaqmifa&; wdk@twGuf twlwuG n‡dE_dif;aqmif¶Guf=uonf? ____________________ _ 2? twdkuftcHu axmufcHr_ydkrdk&&Sdvm+yD; tiftm;ydkI}uD;rm;vmonff? wjznf;jznf; tm%m&tpdk;&a[mif;udk ðzwfcsEdkifcJh onf? +yD;aemuftwdkufcHrsm;u 'Drkdua&pDwnfaqmufa&;udk taumiftxnfazmfonf? _____________________ 3? tpdk;&a[mif;rS wdkif;jynfwGif;odk@ 'Drdkua&pDpepfudk wjznf;jznf;,laqmifvmonf? Tod@k vkyfaqmif&mwGif twdkufcHrsm;bufrS bmr#yg0ifvkyfaqmifjcif;r&Sdyg? _____________________

26? toGiful;ajymif;a&;umv w&m;Oya'pdk;rdk;a&; - twdwfrS vl@tcGifhta&; csdK;azmufr_rsm;udk wkef@jyefjcif;

okwfoiftjypfay;jcif;ESifh cGifhv$wfarhaysmufjcif; tu,fI wdkif;jynfY 'Drdkua&pDtpdk;& tm%m&vmygu tm%m&Siftpdk;&a[mif;vufxuf&Sd acgif;aqmifrsm; ESifh tzGJ@tpnf;wdk@tm; rnfodk@udkifwG,fta&;,l&rnfukd qHk;jzwfcsufcs&rnf? tm%m&Siftpdk;&a[mif;tzG@J 0ifrsm; usL;vGefcJhaom rormr_wdk@udkvnf; tcsufwpfcsuftaejzifh xnfhoGif;pOf;pm;&rnf? Tjy\emonf eufeJ+yD;/ pdwfv_yf&Sm;r_udk jzpfay:apum EdkifiHa&;t&vnf; xdvG,f&SvG,f.? tm%m&Siftpdk;&a[mif;ESifh taygif;ygwdk@ usL;vGefcJhaom vl@tcGihfta&;csdK;azmufr_rsm;/ vlowfr_/ jyefay;r_/ ESdyfpuf n‡if;yef;r_/ rk'def;r_/ w&m;rpGJbJaxmifoGif; tusOf;csxm;r_wdk@udk 'Drkdua&pDtpdk;&opftaejzifh rnfodk@udkifwG,fajz&Sif; oifhoenf;? okwfoiftjypfay;jcif;onf taumif;qHk;vm; (odk@) cGifhv$wfarhaysmuf&rnfvm;?

49

• tcsdK@u atmufazmfjyygtcsufrsm;a=umifh rormr_udk usL;vGefcJhaomolrsm;tm; tjypfay;okwfoif&ef vdktyfonf[k qdk.? (1) Oya'ESifhtrSefw&m;t&m - tpdk;&onfvlom;w&yfvkH;tm;xdcdkufapaom rormr_w@kd ukdusL;vGefcJhaomol tm; tjypfay;&ef wm0ef&Sdonf? (2) "m;pmcHrsm;ESifh ‚if;[email protected];pkwdk@twGuf w&m;cHtm; okwfoifjcif;onf w&m;r#w.? (3) 'Drdkua&pDudkOya'ESifhtnDwnfaqmufxm;onfhtwGuf rnfonfht&m&SdESifh &Jt&m&Sdwdk@rqdk Oya'udkausmfvGef+yD; aexdkifoGm;vmvkyfydkifcGifhr&Sd? (4) tem*wfY vHkðcHa&;t&m&Sdrsm; vl@tcGihfta&;csdK;azmufr_rsdK;wdk@rS umuG,fr_ay;Edkif&eftwGuf okwfoifr_onf vdktyf.? (5) atmifjrifaom'Drdkua&pDpepfudk jyo&eftwGuf &Sif;vif;okwfoifr_onf r&Sdrjzpfvdktyfonf? (6) vltrsm;'Drdkua&pD. wefzdk;ESifh cH,lcsufudkod&Sd&efESifh jynfolvlxku ,if;wdk@tm; ,Hk=unf&eftwGuf okwfoif &Sif;vif;r_onf vdktyfonf? tm%m&Sifrsm; usL;vGefcJhaomrormr_rsm;tm;vHk;udk ta&;r,lchJaomfvnf; jynfhpkHaomrSwfwrf;udk ðypkxkwfjyefEkdif &eftwGuf usL;vGefcJhaomtr_wdk@. twdrfteuf/ usL;vGefcJhonfhwmoef&Sdolrsm;tm;vHk;. tajctae§&mxl;&mcH wdk@udk trsm;odazmfxkwf&efvdktyfonf? 'Drkdua&pDY wm0efodwwfr_oabmw&m;onf r&Sdrjzpfvdktyf+yD; wm0efod wwfr_qdk&mY trSefw&m;udk xkwfazmf&ef vdktyfonf? • &Sif;vif;okwfoifr_udk qef@usifaomolrsm;u/ atmufygtcsufrsm;a=umifh EdkifiHrsm;onf cGifhv$wf arhaysmufoifh onf [kqdkonf? (1) 'Drdkua&pDonf n‡dE_dif;ajyvnfr_udktajccH&rnfjzpf+yD;/ vlxktzGJ@tpnf;wGif;&Sd t"duvltkyfpkrsm;u twdwfu cGJjcm;r_rsm;udk ab;z,fxm;&rnf? (2) 'Drdkua&pDpepfudk xlaxmifa&;Y vlwpfpkESifh wpfpkt=um; tem*wfY twdwf.trSm;wdk@tay: &efwkef@jyefr_ ta&;ponfhtcsuftwGuf em;vnfr_&dSxm;&efvkdtyfonf? (3) tajctaet&yf&yfY tpdk;&a&m/ twdkuftcHrsm;yg vl@tcGihfta&;udk tjyif;txefcsdK;azmuf=uonf? (4) tm%m&Siftpdk;&wdk@usL;vGefcJhaomtjypfrsm;rSm t=urf;zufr_tm;ESdrfeif;&ef/ ajymufusm;wyfwdk@tm; atmif Edkif&ef/ vl@todkif;t0dkif;wGif;+idrf0yfydjym;a&;udkwnfaqmuf&ef wd@k twGufa=umifhjzpfonf[k ta=umif;jyI&+yD; xdktcsdefYjynfoluaomif;aomif;zszsaxmufcHchJ=uonf[kvnf; ta=umif;jyI&onf? (5) tm%m&Siftkyfpkrsm;usL;vGefcJhaom rormr_rsm;Y vl@todkif;t0dkif;wGif;&Sdolrsm;/ tkyfpkrsm;vnf;yg0ifonf? (6) 'Drdkua&pDpepfudk cdkifcdkifrmrm wnfaqmufEdkif&eftwGuf cGifhv$wfjcif;w&m;onfvkdtyfonf? tb,fa=umifh qdkaomf 'Drdkua&pDudk cdkifrmpGmpkpnf;Edkifa&;twGuf tptOD;vkyfaqmif&rnfrSm vlwpfOD;csif;pDtm; tjypfay; &efvdkaoma=umifhjzpfonf? wwd,v_dif;¶dkufcwfpOfyg0ifaom 'Drdkua&pDEkdifiHrsm;Y tm%m&Sifa[mif;wd@k ukd tjypf'%f rcsrSwfcJhay? TonfrSm EdkifiHa&;/ 'Drdkua&pDwnfaqmufa&;vrf;pOf. oabmobm0ESifh ul;ajymif;r_pyf=um;ESihf ul;ajymif;+yD;umvrsm;Y tm%mcGJa0a&; wdk@a=umifhjzpf+yD;/ tm%m&Sifrormolwdk@udk okwfoiftjypf'%fay;ygu ,cifazmfjyygta&;udpPwdk@. atmifjrifr_rsm;udk t[ef@twm;jzpfaponf? twdwfrSvl@tcGifhta&;csdK;azmufr_wdk@udk udkifwG,fajz&Sif;&eftwGuf rlrsm;a&;qGJjcif; twdwfrS vl@tcGifhta&;csdK;azmufr_wdk@udk udkifwG,fajz&Sif;&eftwGuf/ rlrsm;a&;qGJ&mY &nf¶G,fcsuf 2 ckudk csrSwf&ef vdktyfonf? • tqkdyg zdpD;ESdyfpufr_rsm; wzefaygufzGm;vmjcif;udkumuG,f&ef/ • ‚if;wkd@a=umifh jzpfay:aom epfemqHk;¶_H;r_rsm;udk ukpm;&ef/ wdk@jzpfonf? 50

tjcm;aom &nf¶G,fcsufwdk@jzpfonfh ‘*vJhpm;wke@f jyefjcif;’uJho@dk aomvkyf&yfonf tjynfjynfqdkif&mOya'jyÏmef;csuf t& w&m;r0ifacs? EdkifiHwpfck. tem*wfopfudkxlaxmifjcif;Y vl@tcGifhta&;csdK;azmufr_wd@k ESihf ywfoufaom trSefw&m;rsm;udk azmf xkwfodjrifap&efonf vGefpGmrSta&;}uD;onf? • trSefw&m;udk zHk;uG,frxm;&yg? twdwfrSjzpfay:cJhaom vl@tcGihfta&; csdK;azmufr_tm;vHk;wdk@ukd trSefw&m; pnf;abmiftwGif; ol@twdkif;twmESifh oludkifwG,fajz&Sif;&rnf? wu,fhjzpf&yftrSefudkrodygu twdwfrS jzpfyGm;cJhaom rw&m;r_wdk@udk xda&mufpGm udkifwG,fajz&Sif;Edkifrnfr[kwfyg? • trSefw&m;udktjynfht0od&rnf? jzpfyGm;cJhaom t=urf;zufr_. oabmobm0wdk@udk azmfxkwf&rnf? rnfodk@ pDrH+yD;/ rnfodk@okwfoifyHk/ "g;pmcH. tajctaeESifh ol.b0=urRm/ rnfolutrdef@ay;apcdkif;+yD;/ rnfolu vkyfaqmifonf tp&Sdonfwdk@yg0if&rnf? • trSefw&m;udkw&m;0ifxkwfjyef+yD; trsm;oda=umfjim&rnf? pepfwuspDppfr_ðy+yD;aom trSefw&m;xGufqdkcsuf udktrsm;tm;odomapjcif;onf twdwfrSv@l tcGihfta&;csdK;azmufr_rsm;udk udkifwG,fajz&Sif;a&;rltwGuf r&Sdrjzpf vdktyfonf? ta=umif;rSm ,if;ajz&Sif;a&;rlonf "g;pmcHrsm;tm; xdcdkufepfemaponfhta=umif;&if; wpfckwnf;ESifh ywfoufonfr[kwfbJ todkif;t0dkif;wpfckvkH;tm;epfemaponfh ta=umif;&if;ESifhvnf; pyfqdkifonfhtwGufjzpf onf? trSefw&m;udkzHk;uG,fxm;jcif;onf qHk;¶_H;epfemr_rsm;udkt"Ge@f &Snfap+yD; "g;pmcH rsm;.=urRmtjzpfrSefudk rod&Sd &onfhtwGuf ‚if;wdk@aqGrsdK;om;csif;rsm;. tcGifhta&;udk csdK;azmuf&ma&muf um&ifwGif;}udwfrEdkifcJr&jzpf&jcif;wdk@ u EdkifiHawmfpnf;vHk;a&;ESifh n‡dE_dif;ajyvnfa&;vkyfief;udkaqmif¶Guf&m YtcuftcJrsm;jzpfay:aponf? wdkif;jynfwpfjynfY vl@tcGifhta&;csKd;azmufolwdk@udkokwfoiftjypfay;oifhonf (odk@) cGifhv$wfarhaysmufoifhonf[k oifxifygovm;? __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ twdwfutm%m&Sifacgif;aqmifrsm; rnfonfhtwGufa=umifhtjypfay;ta&;,lrcH&onf[koifxifoenf;? __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______

51

wdkif;jynfwpfjynf&Sdvl@tcGifhta&;csKd;azmufr_trSefjzpfpOfw@kd udk trsm;odazmfxkwfjcif;onf vGefpGmta&;}uD;onf[k bma=umifhoifxifjrif,lqoenf;? __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ 26? toGiful;ajymif;a&;umv w&m;Oya'pdk;rdk;a&; enf;AsL[mrsm; zdEdSyftkyfcsKyfaomtm%m&Siftpdk;&vufxufrS 'Drdkua&pDpepfodk@ ul;ajymif;aomEdkifiHrsm; twdwfrSjzpfchJonfh tusKd; w&m;rsm;udk enf;trsKd;rsKd;jzifh udkifwG,fajz&Sif;=uonf? ,if;udkudkifwG,fajz&Sif;&ef csrSwfxm;aomrlY t"duaomh csuf ESpfcsuf&Sdonf? ,if;wdk@rSm zdESdyfr_rsm;udk jyefajymif;owd,+yD; arhypfvdkuf&efESifh ,if;zdESdyfr_rsm;tay: wm0ef&Sd onfhol wpfOD;csif;udk tjypfay;&efwdk@ jzpfonf? csrSwfxm;&Sdonfhrlwdk@Y tcsKd@aomenf;AsL[mrsm;yg0ifEkdifonf?

cGifhv$wfjcif;w&m; - vHk;0cGifhv$wfjcif;udkqkdvkdonf? ,if;tm;jzifhtm%m&Sifa[mif;wdk@udkcGifhv$wfEkdif.? wcgw&H

acgif;aqmif a[mif;rsm;onf 'Drdkua&pDtoGiful;ajymif;a&;rpwifrSD rdrdwdk@twGufcGifhv$wfjcif;w&m;udkcsrSwfxm; =u onf? aemufwenf; rSm tjypfay;ta&;r,ljcif;onf acgif;aqmiftopfESifh ta[mif;wd@k t=um;ðyvkyfaom aphpyf n‡dE_dif;r_. &v'f jzpfonf? wwd,enf;rSm 'Drdkua&pDtiftm;pkonf jypfr_usL;vGefchJaomolwpfOD;csif;udk tjypfay; ta&;r,l&jcif;rSm ‚if;wdk@onf tm%m&Sifa[mif;udk ckcHwGef;vSef&if; ,if;jypfr_w@kd ukd usL;vGefrdcJhjcif;jzpfonf[k ta=umif;jyEdkif aoma=umifhjzpfonf? trSefw&m;rSwfwrf;rsm; - cGifhv$wfaomfvnf; rarhaysmufjcif;§owd,jcif;onf 'kwd, t"durljzpfonf? yHkrSeftm; jzifh jynfwGif;ESifh tjynfjynfqdkif&mtrSefw&m;rSwfwrf;wd@k taejzifh wnf&Sdonf? aumfrDwD. yxr&nfrSef;csufyef; wdkifrSm vGefcJhonfhtpdk;&. tkyfcsKyfpOftwGif; olwpfOD;csif;ESihf wpfEdkifiHvkH;&ifqdkifcJh&aom =urRmqdk;rsm;udk pHkprf;azmf xkwf&efjzpfonf? xdkodk@ðyvkyf&jcif;rSm okwfoiftjypfay;&eftwGufr[kwf/ trSefw&m;udkazmfxkwf&efjzpfonf? aq;a=um&Sif;vif;a&; - v#Kd@0Suf&JwyfzGJ@rsm;ESihf ‚if;wd@k .w&m;ol}uD;rsm;ESifh q&m§q&mrrsm;/ tpdk;&0efxrf;rsm;ESifh ppfwyftr_xrf;rsm;. &mxl;tm;¶kwfodrf;jcif;onf twdwfrStrSm;wd@k tm;udkifwG,fajz&Sif;jcif;. wwd,enf;vrf; jzpfonf? tm;vHk;udktvkyfðzwfypf&efr[kwf/ +yD;cJhonfhtpdk;&tkyfcsKyfpOftwGif; vlom;xktm;xdcdkfufepfemaponfh jypfr_udk usL;vGefol wdk@udkomjzpfonf? m;okkwfoiftjypfay;jcif; - ‘todtrSwfðyr_ESifh wm0efodwwfr_t& w&m;cHtm;okwfoiftjypfay;jcif;’ w&m;cHtm;o udktjyif;xefqHk; t"dy`g,fzGifhqdk&v#if jypfr_usL;vGefoltm;uGyfrsufokwfoifjcif;jzpfonf? ,l*dkqvm;AD;,m;EdkifiH a[mif;udk tjynfjynfqdkif&mw&m;cH cHk¶Hk;wifouJhodk@ Todk@aomudpP&yfrsKd;udk tjynfjynfqdkif&mu wm0ef,lay;I &onf? jynfwGif;ESifh tjynfjynfqdkif&mw&m;¶Hk;rsm;u Ttydkif;udkwm0ef,lay;I&onf? epfema=u;ay;jcif; - wdkif;jynfrS (aiG/ tcrJhaq;ukocGihfESihf pdwfykdif;qdkif&mukor_rsm;/ ynma&;ESifh tdrf,maqmuf vkyfa&;/ acs;[email protected];ay;aqmif&r_udkav#mhcsjcif;) tp&Sdonfwdk@udk jznfhqnf;ay;+yD;/ twdwfut&mudk xm0pOf trSwf&aprnfh ausmufwdkif/ jywdkuf/ tpdk;&¶Hk;ydwf&ufESihf yGJrsm;tp&Sdonfwdk@udkvnf; wnfaqmufcsrSwfI &onf? txufazmfjyygrlrsm;rSm aemufydkif; tm%m&Siftpdk;&wdk@tm; ‚if;wdk@Y a¶G;cs,fp&mvrf;&Sda=umif; wyfvSef@owday; xm;jcif; omjzpfonf? wu,fwrf;Y twdwfrSzdEdSyfcH&r_rsm;udk vuf&dSY rnfodk@ajz&Sif;&rnfh enf;vrf;udk azmfxkwf&ef cufcJvSonf?

52

rdrdwdk@usL;vGefcJhaom rormr_wdk@a=umifh uGyfrsufokwfoifjcif;cH&rnfukd tm%m&Sifrsm; a=umufonfhtwGuf tm%mudk vufvGwfcH&eftwGuf wGef@qkwfaumif;wGe@f qkwfaernf? tu,fIwkdif;jynfudk 'Drdkua&pDtoGif ul;ajymif;a&;odk@ v#ifjrefpGm taumiftxnfazmfaqmifEkdifrnfqkdu ,if;acgif;aqmifrsm;udk vHk;0cGifhv$wfjcif; cGifhðyoifhygovm;? __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ oifhxifjrif,lqcsuft& vl@tcGifhta&;csKd;azmufaomacgif;aqmifa[mif;rsm;udk ‚if;[email protected];w&m;¶Hk; (odk@) tjynfjynfqdkif&mw&m;¶Hk; odk@wifoifhygovm;? bma=umifhvJ? __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ __________________________________________________________________ ______ 27? 'Drdkua&pDtpdk;&opfudk pkpnf;wnfaxmifjcif;§cdkifrmvmapjcif; 'Drdkua&pDEdkifiHopfonf òyduGJvG,fonf? 'Drdkua&pDpepfudk pwifxlaxmif+yD;onfESihf wòydifeuf,if;tm;ydkI cdkifrmvm atmifðyvkyf&ef tvGefta&;}uD;onf? vl@tzGJ@tpnf;wGif;&Sdolrsm; tjcm;aomtkyfcsKyfa&;yHkpHw@kd ukd wrf;wjcif;r&Sd awmhrS ,if;udkcdkifrmpGmpkpnf;Edkif+yD[k qdkI&.? qdkvdkonfrSm 'Drdkua&pDwpfckwnf;omv#if ‚if;[email protected];csufjzpf onf? Todk@aom vl@tzGJ@tpnf;onf rnfonfh jy\emtcuftcJrsdK;rqdk 'Drdkua&pDenf;tm;jzifhajz&Sif;I &a=umif; ,Hk=unfxm;onf? odk@aomfpkpnf;cdkifrmvmapjcif;iSm tcsdef,l&.? vl@tzGJ@tpnf;opfonf EdkifiHa&;ESihf vlr_taqmufttHkyHkpHopfwdk@udk vufcHxm;&efvdktyfonf? EdkifiHa&;yHkpHopfESihf vlr_taqmufttHkyHkpHopfwdk@udk umuG,f&efvrf;!$efcsuf 3 &yf&Sdonf? ¶dk;om;yGifhvif;r_/ wm0efodwwfr_ ESifh yl;aygif;yg0ifr_w@kd jzpfonf? yGif;vif;¶dk;om;r_qdk&mY tpdk;&pepfonf yGifhvif;&efvdktyfonf? wdkif;jynftkyfcsKyfa&;ESifh vkyfxHk;vkyfenf;wdk@udk wdkif;oljynfom;rsm; odjrifem;vnfxm;&ef vdktyfonf? Todk@ðyjcif;jzifh ‚if;wdk@. ,Hk=unfudk;pm;r_udk cH&rnfjzpf+yD; ‚if;wdk@. axmufcHr_ESifh yl;aygif;aqmif¶Gufr_tm;wd@k ukdvnf; jr‡ifhwifay;onf? Tt&monf tpdk;&opfrsm; yxrydkif; tkyfcsKyfpOf umvrsm;twGuf txl;ta&;}uD;onf? wdkif;jynfwpfjynfY 'Drdkua&pDpepfðyjyifwnfaqmufjcif; v#Kd@0SufpGmjzpfay: aumif;jzpfay:rnf? odk@aomf,if;udkusifhokH;&mY rl0g'rsm;csrSwfa&;vrf;pOfrsm;udk zGifhay;jcif;/ tpdk;&rS jynfolwdk@pHkprf; ppfaq;a&;tm;jzifh ajymif;vJr_rsKd;wd@k jzpfay:wnf&Sd&rnf? trltusifhrsm;ajymif;vJjcif;[kqdk&mY wcgw&H a&S;¶dk;pGJtpdk;&wdk@ twGuf tcuftcJrsm;jzpfay:aponf? ta=umif;rSm jynfol.a0zefjcif;udk em;vnf vufcHwwf&efvdkaoma=umifh jzpfonf?

53

yGifhvif;r_Ytpdk;&ESifh jynfolt=um;tjyeftvSef wifjyaqG;aEG;=u&efvdktyfonf? Tod@k jzifhjynfol. wifjycsufwdk@udk tpdk;&u vufcH&&Sd+yD; Tt&monftpdk;&bufrS udk,hfukd,fukd ðyjyifajymif;vJa&;Y r&Sdrjzpfvkdtyfonf? tpdk;&wGif; tusifhpm&dwWazmufjym;r_wdk@ jzpfay:wnf&SdrSmudk jynfolw@kd u pdk;&drf=uonf? ¶dk;om;yGifhvif;r_&Sdjcif;jzifh tusifhpm&dwW azmufjym;r_udk umuG,fonf? ta=umif;rSmyGifhvif;aomtpdk;&taejzifh tvG,fwukltusifhpm&dwWrazmufjym;=u ay? wm0efodwwfr_qdk&mY Oya'ESifh jynfolvlxkw@kd tm;tpdk;&u ajz=um;ay;Edkifr_jzpfonf? EdkifiHrsm;onf tpdk;&.wdk;wufr_ udkavhvmapmifh=unfhI&aom/ EdkifiHom;wdk@.ðyrlaqmif¶Gufr_wdk@udk qef;ppfoHk;oyfwifjyI&aomae&mY Ïmersm;udk zGifhvSpf Edkif.? ,if;Ïmersm;onf tvG,fwulvkyfief;rsm;ajy;qGJEdkif&ef ESifh a0zefr_rsm;udk av;av;eufeuf vufcHpOf;pm;Edkif&eftwGuf vGwfvyfpGmvkyfief;rsm;vkyfudkifEdkifcGifh&Sd&rnf? tvGefta&;}uD;qHk;aomtcsufrSm vGwfvyfaom w&m;pD&ifa&;&Sd&efvdktyfonf? ,if;onftpdk;&udka0zef&eftwGuf &SdoifhaomtcGifhta&;ESifh pGrf;&nfudkxdef;odrf;ay;xm;onfomru vdktyfaompnf;=uyfr_w@kd ukd jznfhpGufay;+yD; Oya' vrf;a=umif;twdkif;aqmif¶Gufonf? 'Drdkua&pDpepfY tpdk;&tzG@J 0ifrsm;tygt0if rnfolr#Oya'jyifyYaexdkifcGifhr&Sdyg? yl;aygif;aqmif¶Gufjcif;qdk&mY pepfwpfckY rdrdwdk@vnf;yg0ifa=umif; jynfolrsm;cHpm;&jcif;jzpf+yD; ,if;pepf acsmarG@pGm vnfywfapEdkifa&;Y wwyfwtm;wm0ef,laqmif¶Guf=uonf? yl;aygif;aqmif¶Gufr_tm; t"duawG@&onfh ae&mrSm jynfol@todkif;t0dkif; (Civil Society) wGif;Yjzpfonf? jynfo@l todkif;t0dkif;qdkonfrSm vlr_todkif;t0dkif;wGif;&Sd tpdk;&. xdef;csKyfr_atmufY r[kwfbJ vGwfvyfpGmjzifhjynfolvlxk.vdkvm;csuf§vdktyfr_rsm;udk jznfhqnf; aqmif¶Gufay;aom tzGJ@tpnf;ESifh toif;tzG@J rsm;jzpfonf? jynfol@todkif;t0dkif;Y 0g'jzef@ ulnDaqmif¶Gufay;aomtzGJ@rsm;/ bmoma&;*dk%f;rsm;/ vl@tcGifhta&; tzGJ@tpnf;rsm;/ tm;upm; toif;tzGJ@rsm;/ tvkyform;or*~rsm;/ NGO rsm;/ u|rf;usifaomvkyfief;toif;tzG@J rsm;/ ukefxkwfvkyf a&;tzGJ@rsm;ESifh tjcm;aomtzGJ@tpnf;rsm;yg0if+yD; ‚if;wdk@onfjynfolrsm;t=um; tpdk;&.xdef;csKyfr_rS uif;vGwfpGm ae&m,lv_yf&Sm;=uonf? ppfrSefaomjynfol@todkif;t0dkif;r&SdygbJESihf 'Drdkua&pDEdkifiHopfudkpkpnf;wnfaqmuf&ef vGef pGm cJ,Of;vSonf? jynfol@todkif;t0ef;onf tpdk;&ESifh jynfolrsm;t=um;tcsdwftqufvkyfay;onf? odk@twGuf a=umifh ,if;wdk@onfjynfolrsm;yl;aygif;yg0ifa&;/ oHk;oyfwifjya&;/ vdktyfygutpdk;&udk a0zeft=uHðya&; tp&Sdonfh ta&;wdk@ jzpfay:atmif ta&;}uD;aomtcef;u¾rS yg0ifaqmif¶Gufay;onf?

54

Naing gan yay and democracy.pdf

Page 1 of 54. 1. EdkifiHa&; ESifh 'Drdkua&pD EdkifiHa&; ESifh 'Drdkua&pD ESifh 'Drdkua&pD ESifh 'Drdkua&pD. ta=umif;t&m - ta=umif;t&m -. 1? vl@tzGJ@tpnf; ...

406KB Sizes 19 Downloads 189 Views

Recommend Documents

Crack-free GaN/AlN distributed Bragg reflectors incorporated with GaN ...
Feb 7, 2006 - A crack-free GaN/AlN distributed Bragg reflector (DBR) incorporated with GaN/AlN superlattice. (SL) layers .... The center wavelength of these DBRs was designed to be around 400 ... Based on these data the insertion of the.

Horario-GAN-2014-1.pdf
17 - Não tire o tampão do depósito com o motor em. funcionamento. 18 - Tenha o cuidado de não entornar a mistura de combustível. no chão ou sobre o motor.

Fabrication and performance of blue GaN-based ...
laser action was achieved under the optical pumping at room temperature with a threshold pumping ... GaN-based materials have been attracting a great deal of.

High-quality InGaN/GaN heterojunctions and their ...
4Department of Electronic Engineering, Chang-Gung University, Taoyuan 333, ... high-performance photovoltaic cells with open-circuit voltage of around 2.1 eV ...

High-quality InGaN/GaN heterojunctions and their ...
8, the au- thors experimentally demonstrated the photovoltaic effect .... other hand, the bright-field TEM image can support this point as shown in the inset of Fig.

Horario-GAN-2014-1.pdf
There was a problem previewing this document. Retrying... Download. Connect more apps... Try one of the apps below to open or edit this item.

Optical characteristics of a-plane InGaN/GaN multiple ...
separation of electron and hole wave functions within quan- tum wells and ..... S. P. DenBaars, S. Nakamura, J. S. Speck, and U. K. Mishra, Appl. Phys. Lett.

Dislocation reduction in GaN grown on stripe patterned ...
applications, epitaxial lateral overgrown ELOG and Pendeo epitaxy PE approaches ... transmission electron microscopy TEM observation using conventional ...

b-GAN: New Framework of Generative Adversarial ...
(6). Thus, estimating the density ratio problem turns out to be the minimization of Eq. 5 with respect to θ. 3.2 Motivation. In this section, we introduce important propositions required to derive b-GAN. Proofs of propositions are given in Appendix

Sraith Pictiúr 15 - Cóisir gan chead.pdf
o A gcuid airgid a fháil ar ais. o Nó dhá oíche saor in aisce uair eile. Bheartaigh mam agus daid teach ar ais uair eile. Pictiúr 6. Shroich mam agus daid an ...

Welcome Sheet - 2015.11.29 - GAN - Grace Church, St Morris
Nov 29, 2015 - I want to suggest a couple of areas that seem to drop of my list in the rush and business that can come. Invite friends and family to Carols and Christmas services. (we have some great services that are ideal for these invites. Why not

Visualizing highly localized luminescence in GaN/AlN ...
Oct 22, 2012 - a scanning transmission electron microscope (STEM) operating in spectrum imaging mode. For the electron beam .... emission from the GaN bulk covered by AlN on the right-hand .... Rectangles in (c), (d), (e) and (g) show the emission fr

In situ strain measurements on GaN/AlGaN Schottky ...
1Department of Electrical and Computer Engineering, George Mason University, Fairfax,. Virginia 22030, USA. 2U. .... Cu K 1 radiation. In this configuration, the ...