J hbnot. hd., )qn )o45. fal. ), No
I t.t
Pemmpilan Hama Pelipat Daun Cnapbalocrosis medinalis Imigran dan Parasitoid
Eldsn
ihP.ttatam nPadi
s sp.
sqknodr \:o r.s ks.Jn!r B.nr (dicnni \1; 201r. distui!{ .\sn* 2firr)
rr.
Rnq
ABSTMCT
P.l'on.e. Iontsd ot l-et Fordq, ctdthdlotusis n ditdlx Nn kz Prrsioid ,rcJr8 sp i' Ri.. Pr. cd. Lei bw\.:tul'l'!hn!i *titqt {cuo() n a Pdqdil ne !s' 6 Ltd qsd hiqr dro rhc Ja$ P.i lofGtui 01 ud qodonied blcr dqsi \r'h l
wtrstd dor
p,nsi,oid/ufl
]11e
brcned Prd
r'cf
is
&i , o.
looe o! rcs
loo5iqircoe"1sRPl'03i.'50'
PENDA}lULUAN Hana
pclip
dcn$n nrnr
dNn pr.l
{r,/lilr,)
i,^h Cn.fLrkinnr D.ni,th \cvnca) di Indoncsi. dibcn tk
aiddE
!rt 3}j
&t cdr $!n s.rs.
r8/hl snio d( hrnancd or
mni lang keliru sebx8,ri lunr putih prlsu. Hxhr putiA scndili di*bur pcnezdu^E
d'!n
llll kL = &k 'nm)
dengan i@ iloiahn,L Nr/,lr,/z nqnd.ti \G8re4. Hanr pclinlr d.!n
unidrrr dltlnpxi
pxdx ixnxmn pxdi,
mmu. dapit lugi
ditenru.kan prda jrguog, sor8af. da. rcbu. Hana pelp daun padr
ncrutrlor hrm t...nsi1l
dm old eko.onisf,\r bcmngsur flrik seJalin dengM scring dir.hlktrn gejxL sdrxr!:n lrng mggi Hdm ni nenle mng tcnzoam4r ll' Prdi sclu\ 200 h4 lxib pemmoxn pxdi serel,h nusn ke nmu (IIKJ Il !rd! rrhun 1998 di Bibrlj SubrnF dmgxn ntenrtrs se
mnla ncnQpai 35r, [.idsxk
{txu.
H3n3 peli|ar dN. t..cbxr luis di berueii Ungkung,n dxn sering ne.!e bxbkxn kehilingxn hxsil prdi k.g nfur Hxmx ini xkrn neningkat pxda hbxn Y,.g dipnpuk ongi dx. dr.f,?m seti hun dur k.li N.muo demki.n scnlg m h.nx ifl sering kijxdi d, nusin hn irn Edsa , l, 1935). senf,s.n pe lip2r dxDn dipx, nenrebxbkr. neNronnu rig.! dxn kenmpurn tobsin. ters 0ixrhik xf,d Khxn, 199a).
Ng..gai atria di mabm hr;, sc. drt]gtln PaJa silng hl; b$enbunrj di bxglxn bx\d krnoPi 6n1hrn Padl Ngcng bedni nelehkLln ielu pda 1-2 hrlam scicl neniadi iDrEo Siasa n\? ng..git p.lipr J.u hcrlm hidup
selini
10
hfi dx. n.nghfillrn kl!'
sebx.\+100 l,uti lRa.h+i, 1992). Tc. lui dneixthn kpmjrg tulxng dxu. scbmsk 10r? tru& |xdx \Iu brlxh l,llch[tad tuhr $ng banrl! lrlan sau Lcl.dpol iclFdi Fda m ah L.'.1s2nplimalim ke I Llar ular FnA blru me nens ncngelDrrkrn bcm+ ufltuk neli pri dxr tilr hidup .Llm liprtxo drun
dxn
mhn bigr. drl2n Lpxun.
poFulxsi uht tinegi
rusxk $.e Fxt
hrra
cukuP
meo!tunun
Bni
terirdi ke sehxrgg. di
'k:n rtnggi
t!.duki
Padi
BAIL{NDANMETODE li.n.titian dihksznikrn dr subr.g nuta bulxn \Ici srnPt oklobcr 20t2, mcng!ru.akao mf, crngrn xcak *clonpoh diut.ng I lali. ?crtikDx. lddah \a\s pcngam.hn dengin inrelxl semng$ sc kaL dnuld dxri Pxdi bctunu! 21 hRri
5dcl$ hnah PcnFamihn dihkukrn $mpii h.in.n pxdi dr Fnen. ?ld La $r ukuixn 30 n \ 100 o (3000 nl dr b4i de.ra& 2 6rs,ad R?girn Peitxnx r&hh pehk $ng dr4likrr dlng,n inscLlrdr 6po.il, lltrri hdik tc$c F.s olch uhi pglrpar dau.. letxk rmg
di.pliLar de.gi. i.sdtisi{h, !ut1\x ul peliprt daun berkembang d. nsan bRik Du pcrlk h{li dta[ai untuk ncn!1ltr Lchili Fin hxsil rkbrr se nnga. ul*t pelipxt dxun. Padr pchk ring d&[ JirPuksi dibrgi ncnixdi petak pehk kec ukunn 5 h \ ) h. Ri bn Padi rxii.Fs cihcnn8 umur 2i hxn. dnanan scbmrak 2 bxtarg pd hbrng dcngRn Frik txnxn25.h \ 25.n li nxbm difuPu[ {]a5a, sebrtr\ak .10 kg \/6r (u.ca) dr! 10 rrs P:oi (l sD) Kc nrudirn urea dibcrik?n t4r sllr nnlnan bcrunui 2t dm )0 hri sdclah taflan dcnsan masing nas.a trktui. 40 llg kcdua tid.k
Pengrmtd dur lrmggu
sekxL
di
hknkan P?.h ,n*mg m1\ing:t0 ruhtun dxn I unn pcuk \a.lj kccil l)jrniati kc
a
rus2la. !]rDn ?kiDar pdipfi diun. junl.h uht, pupx, uht/I)upa r.rpxrart, jenis pansnoid, bentuhtdin tupx, da. h.sil
l)adi kcri.g Frnen trr] i trmn ring diaplihrsi dlr tidxk dialliusi P.sn!da. IrcnCrmtrn anh digonil din i{txk tcr uling. aitinn pet.k e.g $d.h diihlti tkh 'lur ninggu 'aig blu tid.k dianati hgi padr h,n!l]r berikutnvr' lengah.. an prda dua mnrgEn benl'lne krbxdxP
3 p*ik kc.il \xng hb s..rrx
ac2k
I.dnsitN l{grue[1n daun raog tcsenog brtu pehp diun lJdd$xrkrn ndi.dx Rci$1g, al (1es5) ixng dipedeb4 \?n' pcngxntrrin pala 10 daun s.drP
Dm
dianeliJr dengr. n.t.de anxlisr snilk mgah 6N_O\'-\ ,ru,4d,/ r'r',a,.r) dx. pcrbc{txxn inhn p&lllllxn ncnssunakxr uji LsD (L.d t;.1"ij D4li t,4 p?n^ aap N n 5'\'
An.lsn regres digu.ekrn
untuk ncngutur kefrrhn hubdrlxn lierusrkin dcnga. lunlxh nhr dad !(usrhm diun
dcnga.
lmu tmaoran Il1'! \Nol.l
nNt!.
Fenxnxin r.F.c'i Lin'.r meng
gun2Un
pr.gnn sts
f174,
,izl 'l,,/Jr;
HASII, DAN PEMRAHASAN Pc.kcm6rnA2. Hama ?elipai Daun lunnxh ulxr prda aNrl pertanam3n rritu pida ?r hn (23 luni) drn h.rosxk an $ng drimbul*xnnu ndak bc$cda
ntirtr dibanding |(nanllfu. Pxdl unur 35 h$ Kcxdm. ulat din kerusakn drDn nulxi ncf,,ngl, p a .12 hn alabcl 1). Jmlah ulxi ieinnsi di.Tai pxdr :mt padi berumui 19 h* dr ndxk bcrbcd? n*x dcnlar juiltrh ulxt padi 91 h{ Kcn,$kan dzun prdi ictx[ hr jidr pr{I1 19 Ls, nxmun rcfrd, p.dx 91 \r {1 sel)tcmbs rilol) s.Lesir t1,9on lri lnilD puncak kerusakan $nrErn pr d1 ikibl pclipr daun rellidi pad. rklnr \lDstus srmFi i..al S!p,.-b..,t.ngtrn nu.Etx senngxn sebcsxr '15 86". Iunlxh ulxipxdx 3a. a):l danr0 h* ddtrk berb.dr nlah bcrki*r anhn 19,0 sampi 22,3 ekoi/1o flnpun frxb.l 1). \xnun denikian [crusaka] dxdn dl Rni?n uDur rad,ur .rc.rfunmi per bedi.n ring nmra u saha ]a]1] hnr
Hanra pelipat drun berkerbrng bnt| hlnbrhn prdi hnahr. ,ans ti dik dnpliki! in*ktisidr, sedxqlsn pxdtr ,xnrnxn lxrg di:plikxsi insektisidl Iipronil tidrk berkenbana ke genensi bdihumrx. Hrnr dxsnA difiirnlhln pxd.15hxn rtelxh tinxn (lr), b*telur dan hcn.h\. lrllrulx, sudih di|1l dl. dereksi p.dr 21 h*. Lht &tus bert.n bal dan ncncipai l)unc"( l)cna.?nran Fd. 19 h{. setelah ,tu popuhs uLi tu tun fm6it \.1,+1rn utlt MruL hcn.
kcdux Oleh lJtu.r ,u $ popnlN ltr hcdurun Pad, Fdi berunu 49 h$ dd.k f.nceptri rnih miiimu, karenx dbcn ramL?haf, uhr \cbagxi in,gnn
dd .$n!:. ihighn
lxngslngllrr lxg kctutunxndlx Lxng hcnsaLilr*an uht di Pcrtrnahan me ningkrt kcmbal, dan nencap.i punsk rana krdux Padx sx Pxdi b.tumur 91 hn Sctuhh puncrk udg kcdua, p(,pula s nlar nef,utu. kenbxli nntuk nenper sixtki. d;i rcnDJi tuPa (canhr r)
lxd. Frk.'nba.lxn h?ra prlifr daN ini xu forrihtxn$n, rritu Pada saar
raf,i,nrn prdi bcnnur 70 hs ttrti.L
ht ini discl)lblan adr hmbrirn pupr Fng bcnsal dtrri bmlxh Fupr,
nAcngxt hrntr pclipar dau. Fng dah.s
9t
2. Hxl ni
hcnLis,anrkin bxhva hxnx |lliprr drnn \?ng dlbng diPerhn nrn ncna rl2mi dua ahap n8€ng]. inirjfur. l)an malisis d x.Enu \cEngx inlgran dr pat drflfonras*ro b2hvx scangar in grxn pe .ft daonS d Per(anxmx. It hs drn rnrgg, imigrxn k.du arhn8
Scbrsrihlna siHb LllnoB pupa bcrubah mcnFlingcng?r, klmudhn mc
kc
Pad?
hnimn rx.g
rcrserrng
hxna pelpxr dxu., ncnun|ukhn bahwx t.ni.gl.En kerusakrn dr!. lrdk.(lisi Postil dengrn n..n![an\i u''ur h
n
mr. H!bu.!a.
dengrfl
tcFcbur dltuflirLlxn
p*sxnxxr Y =
0,601X 3,7303
(Ri = 0.367?) rxlrg hanr Y = pKentxse
kerusxLr btumin dxn X
= und b
PcM'nmn iegresi Ll.iu irtxr pesenhse Letus2lm drun dxn uny Fnanao snSat enr kxr.l 1r6.8qi kc rusrk.n kscLur ,tncnngkao oleh unni raMna. lngi*? sunbrgan u,nur i. nxnrn ieihxdar lcrusakrn d.u. tr\.]g
J. Enbnat tnd,
i.dihsikr
bahwr pci[.mbmgan
brm
peliprt d.un imignn relih sukses behhnkr. keNtunanntl sccrs gsaul huLi fase ftgehrif sanpti fas. gene Peik nbangr pelipat dlun
n*in
llma iakin meniogk t dcn$n ncnila krd!: populasi "ht prdr bnrmen. Ullr )ang !c s berkembi.g berhDbunaan enr dmsan kcrusakan pd, drun Padi Hlbungu bxryrkry3 ulst dcngan ke tus.rrm daun drJ.l2skan deflFn kus. lnicr lang*ai t-rid Y - 37,t.141''"'
d=
6rm Y = rcscnrdc kerusakan d1$ difl x = brny.kq: nl"r per Mpun. Kuna ) ing tcbcndli s.ngat ncndclt iiril-iitil p.d. dirgt.n
$ u
o,9ast) r2na
di.gnm dan scb.st 94,5% ke
e
g
/'p
2aa5 vat ). No
t, t
9
rusak n dxun ditcslgkan oleh banB!-
Hmr peliprt dxun bcAchblng densm blit padl snr regeratil, &par dilih.i d.ryxr ntr sb beFt ulrt pxdx ini hunapd 12,0 ng Pxdr fase sencElf (prinordia, mahf,a susu. dan kuMS) beBt ulai berbedx qrti dan lcbih lmdah dibxdDa bdt llit |xd, sxrt fegeotil Pada sur ini bcnt dar Ben.lPn 27J ng, iehpi bcmt ubr lad. sar pembunaaan lcLil rendxh hgi hi nF n ft"pt 19,3 ms (Iabel2). Tlnnnte bemt ult Ptdl saxi Pcmbungi.n belh &pit dikchhui lc.rcbabnF. But pupx s2r prinordi lebin rlnRt drn berbed. nvlb d.dgxn betu pupi lad. smr mens susu di. kuning. B.saar
rit
pupx pxdr sx2t p;Eo(ljr nencapxi 2r,2 ng,5edangkan berar pufx pxdx sat natana susl dx, ku.iqt hrnra I 3.2 mg.
I,utr nng bcmt pad. sxit plfi.dia beflsxl drri utir sdr \.gdatil sedmgk.f, Pup: Prd? saar nrhng susu
dr
hmirg
Lco\1| dlri uld saar trimodn. Oleh kxrcna itu benr pupa berAlbunsxn cnt dengxn bcat uht
rbelutuia
uniuli mcl,hx, j..is pdxsi6idn\r. PaJa
pe.grnxbn id dinrt hxnr? rumtih rlxr rx.g F:ti terprD$, Jan ndxt .Lhitung iunnrh Fisnoidflm. lih5nord n.g d.chulud menresng uhr petipat Jrur hRnn
1r,,,/r 5P hdx h.xnd ti(tr
r!.9 rcberang r tcliP d.u mlll
unrur 20 60 h{ iidik dnemuton Pa( snoi'l uLar, sehrlgr ullt dergxn lcluxsx
ncn.nfxx&i. lrufl pxdi scbqjai Perlicmbogan P.nsnoid
I/drulr
uhmrnM. lcrcnh{ |2nsnd
uLr rxtru osaf, rhr uns Dan krrenx plnnx,i'l dcq:n rrng hdup prdx tl) h{ hmm 11,4'!. kemulil. ncdingk nenridi n,2.! prJtr I nrngg. kenn diln Padx 100 h$ h ntn sernu ulrr \.ngadx FlJr hdaman pxdi laitu 9.1,.1"; rlacnng pamsnoid, sdtingga pad? sxr in, kcli'npihxn praitoid sxngr. han\ak Dr rb xnJr
Dcrlghban!:n p aib hnx , ngd l?nbit. kxrem brru kildi prda hn2nin pxdi beflhu r0 h* Peng
mxBn ullruhr ung te]Pansit dengxn melihat ulit nran kaicna parxsnoiJ pldi dan. rxng m.lilrrr, ular ular m.g mx! Ji!1wr kc lxboraroiun dxn nr;g. msins dimsutlin l. dxLm ic* tube
inRng
hdi
peiixnmxn txdi hcnr.lang panln hrn|tr senux ulxt pelipar diun
perrtod dr
n.ngxkibr.kxn trhlrir. Ha! nri ncdalndikasikan I)cr dna. bxh$x liebeadxN hxm p.lipr d.un rang berpotenr untuk Dreledilt dr teEemng
pci,min)n {tetd Jihor'lllilar ollh pansito tl0,r !p.. sehin8gx ldrkxn h,m p.lipxt dru. :!rg sa.gr h.tugikan jinns relrdr !:edui de.cx. nmo nrr lxnr torlthqurrj pcnl.rh v-
ng
'li
bdk nrcnck?n potrhsi hani prh prr dinn lntuk perLDxnxn Lerihrnrx. srnpai $ n dipar drk ikn pis sitod ljfu,,r st., Jtrfr nc.gnLdrlji pdk.hL rgan utli p.lipl Jaun &d tcr Fdi lcschbanlin bnt.g, ankm maflgsi
(!ht pelp dxnn) drn
pemngsx
Scb*imror dEebutkrn di mukx bahrva p.rNroid Lxn nur.u! pldx rr) h{ Pidl \ i,ri trBsirold rang Lc! kchba.g d2Um tubuh uht di p.rtmin Rn ,ftf,cxPxr :25 ckoi Pd s2tu .ko! Dxri pDhh parasibid t sebrt sebesr t,3 ekor tidrk kcluxr {tri tul,uh ulx, !1/n nxJ IJ:Ja 9l h$ tarirtu uflg be. kcmbang dahn tubuh lhi di p.rti.1n. xn se.tilir nc.utun Bio nreniidi 2|
ekor per saN clioi ulxt. l)ari rufrlih lxiisn.id !!*cbu schsar 1? ekor ddak lclua! Jei 6l,uh ular dir mti lxdx 100 h pxixsirrd ,xng bcrk€nbxnA d.lan tubuh ubr dr pertm nm scdikir nenurun. rxrtu nm.trPxr 116 clt.r tg! vru ckor uht drn drri Nnlxh prnsnod teisebursebesxr 33 ekoi ti,laI lelurrdin obuh ulrt dan nati {Grnlxr'1).
bcruhrr 71t, 91. din mtrsh ultu per tunpun
Dxd? Fxdi
100
hn
lrnt n..caFri0,7r 1,0jdan 0,,1 ekor lna saji I hx trncrpr 152.000 bertutu
iunFun (\el1h di[oeksi olch pemx ianEl maka riduBa pinsibid \alg mun. cul p.dr peramnm T0 h* ncnclpai 052.000 x 0,7 \ 225 cko! Prnsnod I 11,3"; = 3513120 ekor parrsir.id/hr. l.da ranman prdi bdrunur 9l d?n 100 hr nxk? pxm\n.d Fna ak?n nuncul bcrturur tulut ad.lxh l:151.133r dan r2.397.361 ekoi pmsnom/ha Dengan perlirlnArn FF{ah ullt pehpxr daun sebesar 0,7 ulrt/rumpuq uht J rm t hr mdrcxpt 11i6.000 ular/h2. Di pihxk lain satu ckor pirxlibid nenrdlmg I ekor ulxt, bxkx p:aibid rsng kelMr pidr I
hr hndn., Prssnoid
Prdr dxFlr hc.rcdiikan
mi![
33- r:]3 ha
PeneMn Pbdulci akibat
S€rang-
,\mbi.g ekonomi 13% kerus,In daun (B&h.E ,/ ,1, 200q *b.sai shndrr tidrk xdrqr perbedran penurunan hasil
yrg
rcscsng hxma pelipd drur Pxdr pcr hnaman \lK 2002 henunjuklan brh$a seri.san pelpat drun pdr xwlTz hrnrr ncnc.pt s% sai., n.nuo scthn ptrk nbm8a. bcrikubF n€.capai soo/o lcrusakin daun (Gahbar 3). Pads pdkembanxan kensrkxn dxun rrql dehikim h.nunjulkrn pclbc&an b3sil g,bah Ltrg Fnen (CKP) trla ntaa (t:,J lnoB Bnahin lrns dilcndrhk.. dmgro tr.rmn tr.g tid* dikd.LliLr. Hrd GK? psdl b.h.n ){a dr kendalikid dengrn Eprcnn 0,5 l/ha mencxpt 5521,0 k& s.&.gkd hasil CK! taninan ving tidr* dikcnd.likro hrnra mcncipai ,1637,s ks/hr fhbel4). Perbedrrn h,sd r.rxa ix.dn l.ang .lik nd.lhrn dcngm &nanin ddxk dikerd:iikrf, nermPt 831,3 kg. ':ng
Kehibn$n pcndaprtxn drn h
nlmr .ilai
KESIMPUI-AN
oyau bib Fn.oan p.di
_rmg d.t k ke[..&likd bi]a dl densrn barss srb Rp. 1.300/k
nenc.pai Rp. 1.033550/ha. Cang sc iumhh e$cb( sanasr berm secm hitro mauPun seerx mkro,I:ie.a biu '/r lDrs pd,nlmn i\rK 2000 di Flu
rufamya'dd3i*blhan'F|pddaun
t. Pc cmbaflgrn hma Fliprt drun px di peiimxnrn p 1yanehs Cihcixlg rd.hh bimodel dcngan dua puncak. denkir. iqja dcnsan tcjrdinrr pupx h.hpeiiha*rn du puncak 9ng
me.ujtrIld pida sdu tanah ierjadi 2
eusim gc.(asi hrmr pclipit
Gris &Arcsi hubDngx. anhs unur
kn2m. dengan kerusaL:n dxm rdd,l linel! dengan kecixon hubungsn menopxi S7.;, rd,nskm asns ieg-si hubu4in mmix tren. sxkan daun dcngan hr.ralnyr ulit
h.hpcrlihrttm [6r lineai ber FflAk r de.gan kesatrn hubungan
l.
Hana peliPar daun bc*embang &.gxn b.ik pida smt reg.bnf densar mti nr bent Dli! hehcxpri:12,0 ng r fase genestir (lrihordii ns " 6ry ssu, dan kunlns) benr ulxt Icbih rcndrh dibrnding bebr ulat padr Kehadlhn pansiotrd tin'. tr,r/r sp srnsrt LDb $io b.ru muflcul
J E a\at tnl,4pritraat ra|.2
pc6.nm beruhur 70 hxn, prda saat ir d3t vtng krPresn henp.dr crp.i
1,1,89q @bpi setehn
Pednan
No
Lt9
DAFIAR PUSTATA Brhlk! s.E.
1912
l*To.aiP?diPq
r prd mcni.ldg Pans Prnsibsi' 5. Jumhh p,rasibid sadg2r dnesi cxpai 225 ckot/ular Pidi l0 h*
nsDrn
lElrnl,I
prnsnoid e$cbut adr 9.3 ekor (4194 trs tiaik kcl@ ddi ul.r da. md JumLh pdrsiotid da Irn ular ptdr hmnan beronur tl
dm 100 h*
bortn!@t nen.+r
senia{
nsil xtg'!. \Ie?gl]el/
Pada lviK 2002 d.ngn dngktt sc rmgrn 5 50o,/o Letualn din scl.mt pertunbuhan ran mm mdihbDlkar LelillnAr. hasil s.bcsrr 333,3 kg/h. rbu bil, .hnri deng.t Mry m€n-
H,inrichs. J
r-dfdd(
uk
(rF) odbek
?nds5h
(LI)
Iidf
\. Lc4(