Sách Giải –Người Thầy của bạn

http://sachgiai.com/

SOẠN BÀI: LẬP LUẬN SO SÁNH I/ SO SÁNH VÀ LẬP LUẬN SO SÁNH 1. So sánh So sánh là một thao tác tư duy của con người nhằm làm rõ hơn, cụ thể hơn thông tin mà mình muốn đem đến cho người khác. a) Trong lời nói thường ngày: - Con bé xinh như búp bê. - Thằng bé nghịch như quỷ sứ. b) Trong văn thơ: so sánh tu từ: - Đôi ta như lửa mới nhen, Như trăng mới rạng như đèn mới khêu. (Ca dao) - Chú bé loắt choắt Như con chim chích Nhảy trên đường vàng. (Tố Hữu - Lượm) 2. Lập luận so sánh Trong văn nghị luận, người ta cũng dùng so sánh để làm nổi bật, sáng rõ, vững chắc thêm luận điểm của mình. Đó là so sánh trong lập luận, gọi là lập luận so sánh. Nó là một thao tác lập luận trong văn nghị luận (cùng với các thao tác khác như phân tích, tổng hợp, quy nạp, diễn dịch, ...) Chúng ta sẽ tìm hiểu lập luận so sánh qua đoạn trích của Chế Lan Viên trong SGK. a) Đọc kĩ nhiều lần đoạn trích, suy nghĩ xem tác giả muốn đem đến cho người đọc thông tin gì là chủ yếu và vì sao lại phải dùng đến lập luận so sánh trong đoạn văn này? b) Tìm hiểu lập luận so sánh trong đoạn văn: - Thông tin chủ yếu mà tác giả muốn đem đến cho người đọc là giá trị nhân đạo và nhân văn mới mẻ, sâu sắc và cũng rất độc đáo của Chiêu hồn do cách nhìn và cái tình của Nguyễn Du mà có được. Đây cũng là luận điểm chính của đoạn trích.

1

Sách Giải –Người Thầy của bạn

http://sachgiai.com/

- Muốn làm nổi bật và sáng rõ điều đó, cách làm tốt nhất, đem lại hiệu quả cao nhất là dùng so sánh - ở đây chính là lập luận so sánh. Lập luận đó được triển khai như sau: Yêu người là truyền thống nhân đạo của văn học nước ta So sánh 1: - Chinh Phụ ngâm, (cấp độ ) Cung oán ngâm khúc - Truyện Kiều - Chiêu hồn

mới bàn đến một hạng người

Đã nói đến cả xã hội loài người Bàn đến cả loài người

So sánh 2: - Truyện Kiều Con người trong lúc sống (bình diện) - Chiêu hồn con người trong cái chết So sánh 3: - Chiêu hồn là duy nhất, trước không có, sau lại càng không (Sự xuất hiện) So sánh 4: (với thế giới)

- Chiêu hồn của Nguyễn Du

Thần khúc của Dante

Chiêu hồn là đỉnh cao của lòng yêu người trong văn học nước ta - Nhờ cách lập luận so sánh trên đây, giá trị nhân đạo và nhân văn mới mẻ, sâu sắc của Chiêu hồn đã được làm nổi bật và sáng rõ qua đoạn văn. Có thể rút ra kết luận: Lập luận so sánh là thao tác nhằm làm sáng rõ đối tượng đang nghiên cứu trong tương quan với đối tượng khác. So sánh đúng làm cho bài văn nghị luận sáng rõ, cụ thể, sinh động và có sức thuyết phục. II/ CÁCH LẬP LUẬN SO SÁNH 1. Lập luận so sánh tương đồng a) Đọc đoạn mở đầu bản Tuyên ngôn Độc lập của Chủ tịch Hồ Chí Minh trong SGK và cho biết: tác giả đã so sánh đôi tượng nào với đôi tượng nào, nhằm mục đích gì? Tương quan giữa hai đôi tượng đó như thế nào? Đây là lập luận so sánh gì? b) Tìm hiểu lập luận so sánh trong đoạn văn: - Đối tượng để so sánh: Bản Tuyên ngôn độc lập Năm 1776 của nước Mĩ có nội dung giống nhau - Đối tượng cần làm nổi bật: Bản tuyên ngôn độc lập Năm 1945 của nước Việt Nam 2

Sách Giải –Người Thầy của bạn

http://sachgiai.com/

Tác giả đã lấy nội dung của bản Tuyên ngôn Độc lập của nước Mĩ đề làm nổi bật nguyên lí cơ bản của bản Tuyên ngôn Độc lập của Việt Nam bằng câu “Suy rộng ra, câu ấy có nghĩa là:...” Nội dung bản Tuyên ngôn của Mĩ đúng đắn, tiến bộ, là chân lí (“Lời bất hủ ấy”), vậy thì nguyên lí cơ bản của bản Tuyên ngôn của Việt Nam cũng như thế. Đây là so sánh tương đồng, giúp cho cách lập luận phù hợp với lôgic, vững chắc; đối tượng nói đến được nổi bật, sáng rõ, có sức thuyết phục. 2. Lập luận so sánh tương phản a) Đọc đoạn trích của Nguyễn Tuân nói về nhà văn Ngô Tất Tố trong SGK và cho biết: lập luận so sánh ở đây có gì khác với lập luận so sánh ở đoạn trích trên của Chủ tịch Hồ Chí Minh? Tác dụng của nó như thế nào và trong trường hợp nào người ta dùng lập luận so sánh kiểu này? b) Tìm hiểu lập luận so sánh trong đoạn văn: - Nêu hướng viết, cách viết của Ngô Tất Tố về người nông dân trong chế độ cũ (“trong đêm tối ngày xưa đó”): câu mở đoạn: “Làm sao... tự mình soi đường cho nhân vật mình đi?” Đây là đối tượng nghiên cứu của tác giả. - So sánh cách viết của Ngô Tất Tố với cách viết của một số cây bút lúc bấy giờ: Ngô Tất Tố Các nhà văn khác Đã lụi hụi thắp được bó hương - Bàn cải lương hương ẩm mà tự mình soi đường cho Xoa xoa mà ngư ngư tiều tiều canh canh mục mục, ... Cách viết, hướng viết của hai đối tượng khác nhau - Để đi đến một kết luận, một sự khẳng định mạnh mẽ về cách viết của Ngô Tất Tố: đó là “xui người nông dân nổi loạn, phát động quần chúng nông dân chống quan Tây, chống vua ta”. Sự khẳng định này có sức thuyết phục nhờ cách so sánh với những đối tượng ngược lại để làm nổi bật bản chất của đối tượng cần nghiên cứu. Đây là lập luận so sánh tương phản. Từ việc tìm hiểu và phân tích cách lập luận của hai đoạn văn trên, có thể đi đến kết luận: So sánh hai (hay nhiều) đối tượng để thấy những nét giống nhau là so sánh tương đồng, để thấy những nét khác nhau là so sánh tương phản. Nhưng dù so sánh kiểu nào củng phải dựa trên cùng một bình diện, một tiểu chí và nêu rõ ý kiến, quan điểm của người viết (người nói). III/ LUYỆN TẬP 3

Sách Giải –Người Thầy của bạn

http://sachgiai.com/

Gợi ý giải bài tập trong SGK: 1. Trong đoạn trích, tác giả đã so sánh “Bắc Nam” trên các mặt: - Văn hiến (“Vốn xưng nền văn hiến đã lâu”) - Cương vực lãnh thổ (“Núi sông bờ cõi đã chia”) - Phong tục (“Phong tục Bắc Nam cũng khác”) - Các triều đại độc lập, có chủ quyền (“Từ Triệu, Đinh, Lí, Trần, ... một phương”) - Anh hùng hào kiệt (“Tuy ... song hào kiệt đời nào cũng có”) 2. Từ sự so sánh đó, có thể rút ra kết luận: về mọi mặt, nước Đại Việt ta đều có từ trước, đủ tư cách là một nước có độc lập, chủ quyền, ngang hàng và không hề kém cỏi các triều đại Trung Hoa. 3. Nhờ lập luận so sánh, đoạn văn có sức thuyết phục mạnh mẽ, đem đến cho người đọc niềm tin và niềm tự hào dân tộc.

4