HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH VIỆN THÔNG TIN KHOA HỌC ĐC: 135 Nguyễn Phong Sắc, Nghĩa Tân, Cầu Giấy, Hà Nội ĐT: 04 62827814; 0936 185599 Email: [email protected]

TƯ LIỆU KHOA HỌC

LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN THẾ GIỚI (LƯU HÀNH NỘI BỘ)

QUAN HỆ MỸ - CHÂU ÂU DƯỚI THỜI TỔNG THỐNG DONALD TRUMP Hans Kudnani

**

Những điểm chính:  Việc Donald Trump đắc cử đe dọa sẽ thay đổi hoàn toàn các tham số được coi là mặc định của các quốc gia Châu Âu trong suốt 70 năm qua. Cụ thể là sự đảm bảo an ninh của Mỹ - nền tảng của an ninh Châu Âu cũng như cũng như các điều kiện tiên quyết cho hội nhập Châu Âu - trở nên mập mờ hơn khi ông Trump chỉ trích và từ chối các cam kết với hệ thống đồng minh của Mỹ.  Những bình luận tích cực của Donald Trump về chính quyền của Putin càng làm trầm trọng thêm sự không chắc chắn hiện nay xung quanh chính sách của Châu Âu đối với người hàng xóm ở phía đông này và có thể làm yếu đi sự đồng thuận của Châu Âu trong việc duy trì các biện pháp trừng phạt kinh tế đối với Nga.  Các tuyên bố chính sách khác của Trump cũng đặt Mỹ vào vị thế đối nghịch với các nguyên tắc và mục tiêu quan trọng của Châu Âu. Cụ thể, chính sách trọng thương của ngài tân tổng thống phá vỡ chính sách hàng chục thập kỷ nay của Mỹ, và ông cũng không quan tâm đến chính sách không phổ biến vũ khí hạt nhân của Mỹ.



Tiêu đề do người dịch đặt lại. Nguồn: Vai trò quốc tế của Mỹ dưới thời tổng thống Donald Trump, Báo cáo của Viện Nghiên cứu Hoàng gia Anh về các vấn đề quốc tế (Chatham House), tháng 01-2017, tr.42-45.

PHÒNG KHAI THÁC & PHỔ BIẾN THÔNG TIN

1

iệc Donald Trump đắc cử thực sự là một thảm họa đối với Châu Âu – không chỉ bởi vì nhiệm kỳ tổng thống của ông này có thể dẫn tới những căng thẳng với Mỹ - căng thẳng thậm chí nghiêm trọng hơn những rạn nứt xuyên Đại Tây Dương trong suốt nhiệm kỳ đầu của George W. Bush, mà còn bởi vì nó đe dọa thay đổi hoàn toàn các tham số mà các nước Châu Âu đã coi là mặc định trong suốt 70 năm qua. Cụ thể là sự đảm bảo an ninh của Mỹ - nền tảng của an ninh Châu Âu cũng như các điều kiện tiên quyết cho hội nhập Châu Âu - trở nên mập mờ hơn khi ngài tân tổng thống Donald Trump đã chỉ trích, và từ chối các cam kết với hệ thống đồng minh của Mỹ. Hay nói các khác, việc Trump đắc cử đã tạo ra sự cực kỳ thiếu chắc chắn về an ninh của Châu Âu.

V

buộc các nước hội nhập sâu hơn.1 Cụ thể, hiện nay nhu cầu cấp bách là Châu Âu cần trở nên độc lập hơn với Mỹ xét về lĩnh vực an ninh. Tuy nhiên, cũng có nguyên cớ của nó khi nghĩ rằng, thay vì tạo nên một Châu Âu thống nhất, việc Trump đắc cử và kéo theo đó là sự cực kỳ thiếu chắc chắn về trật tự thế giới sẽ khiến Châu Âu ngày càng chia tách hơn.

Bối cảnh Trong suốt 8 năm Barack Obama đảm đương chức vụ tổng thống Mỹ, Liên minh Châu Âu đã bị suy yếu đáng kể bởi các cuộc khủng hoảng, vốn được tạo ra từ những cú sốc từ bên ngoài, thứ càng làm trầm trọng mối rạn nứt giữa các quốc gia thành viên và làm dấy lên câu hỏi về tính khả thi của chính dự án Liên minh Châu Âu. Cuộc khủng hoảng đồng Sự thiếu chắc chắn này đến vào một tiền chung Châu Âu cũng gây ra sự thời kỳ không thể tệ hại hơn, khi mà chia rẽ mới giữa các nước cho vay và Châu Âu đã bị tàn phá nặng nề sau 6 các nước đi vay trong khối Châu Âu, năm xung đột nội bộ, và hiện giờ đầy và đặt ra những câu hỏi lớn về mặt những mối bận tâm với câu hỏi về mối kinh tế và thể chế, mà sau 6 năm quan hệ của Vương quốc Anh và Liên khủng hoảng vẫn chưa được giải quyết. minh Châu Âu, và mối đe dọa từ nước Năm 2014, Nga “xâm chiếm và sáp Nga theo chủ nghĩa xét lại. Kể từ khi nhập bất hợp pháp Crimea”, đồng thời Trump đắc cử, điều hầu như bị phản gây mất ổn định tại phía Đông đối ở Châu Âu, có rất nhiều cuộc kêu Ukraine. Sau đó, vào năm 2015, Liên gọi toàn Châu Âu hãy cùng đoàn kết – 1 Về quan điểm của Châu Âu đối với Trump, xem và, như thường lệ, một số người kỳ Trung tâm nghiên cứu Pew (2016), “Châu Âu thể hiện tin tưởng vào Obama và Clinton, chứ không phải vọng rằng, một cuộc khủng hoảng sẽ Trump”, ngày 27-6-2016, http://www.pewglobal.org/ 2016/06/29/as-obama-years-draw-to-close-presidentand-u-s-seen-favorably-in-europe-and-asia/u-s-leaderconfidence-web-version/.

PHÒNG KHAI THÁC & PHỔ BIẾN THÔNG TIN

2

minh Châu Âu bị quá tải bởi làn sóng người tị nạn, hầu hết đều từ Syria, điều này càng làm căng thẳng thêm mối quan hệ giữa các nước thành viên. Giữa tình trạng các cuộc khủng hoảng này, số lượng những người ủng hộ các đảng theo Chủ nghĩa cực đoan và Hoài nghi Châu Âu (Eurosceptic) ngày càng gia tăng. Vào tháng 6-2016, Vương quốc Anh bỏ phiếu trong một cuộc trưng cầu dân ý về việc rời khỏi Liên minh Châu Âu.

đối với cuộc khủng hoảng Ukraine chủ yếu đều do ảnh hường từ các nước Châu Âu, và đặc biệt là từ Thủ tướng Đức Angela Merkel. Nhưng, như chúng ta thấy rõ ràng rằng, Châu Âu đã không thể tự thân giải quyết các vấn đề và chính quyền Obama đã buộc phải thực hiện hàng loạt các biện pháp để hỗ trợ họ.

Về khía cạnh kinh tế, trọng tâm trong chính sách đối với Châu Âu của chính quyền Obama là Hiệp định đối Hàng loạt các cuộc khủng hoảng tác đầu tư và thương mại xuyên Đại như vậy tạo ra thế khó xử cho chính Tây Dương (TTIP), một hiệp định tự quyền Obama. Chính quyền này đang do hóa thương mại đã được đề xuất. mong muốn giảm các cam kết của Mỹ TTIP được kỳ vọng sẽ giúp thúc đẩy với các nước để tập trung vào “xây tăng trưởng ở hai bên bờ Đại Tây dựng quốc gia”. Michael Mandelbaum Dương, nhưng hiệp định này cũng đã chứng kiến nước Mỹ trở thành một được giới thiệu như như một kiểu “siêu cường kinh tế”.2 Đồng thời, Mỹ “khối NATO kinh tế”- một cách để bổ cũng tìm cách phân bổ lại các nguồn sung cho mối quan hệ an ninh giữa lực họ đã có ở khu vực Châu Á-Thái Châu Âu và Mỹ với một “trụ cột” kinh Bình Dương – trong một sự chuyển tế có thể cho phép cả hai bên “tạo ra dịch được gọi là “xoay trục”. Trong những quy định thương mại thế kỷ bối cảnh này, chính quyền Mỹ thúc XXI” và từ đó hậu thuẫn trật tự giục Châu Âu, vốn là các đối tác thân thương mại quốc tế tự do. thiết nhất của Mỹ trong việc giải quyết Cùng thời điểm Mỹ phản ứng lại các vấn đề toàn cầu, tăng chi tiêu quốc chủ nghĩa xét lại của Nga bằng sáng phòng và đảm nhận trách nhiệm lớn kiến củng cố an ninh Châu Âu hơn về an ninh tại khu vực láng giềng của mình, bao gồm khu vực Trung trong đó ông có nói về “phi quân sự hóa của Châu Âu” và cảnh báo về những nguy hiểm của một “liên minh Đông và Bắc Phi.3 Phản ứng của Mỹ hai cấp”. Gates, R. (2010), “Bài phát biểu tại Đại học 2

Mandelbaum, M. (2010), Siêu cường kinh tế: Sự lãnh đạo toàn cầu của Mỹ trong kỷ nguyên thiếu tiền mặt, New York: Nhà xuất bản PublicAffairs. 3 Xem cụ thể hai bài phát biểu của Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Robert Gates vào năm 2010 và năm 2011,

PHÒNG KHAI THÁC & PHỔ BIẾN THÔNG TIN

Quốc phòng Quốc gia, Washington, D.C.”, ngày 2302-2010, http://archive.defense.gov/Speeches/Speech. aspx?SpeechID=1423; Gates, R. (2011), “Chương trình nghị sự quốc phòng – an ninh (Tương lai của khối NATO)”, Brussels, ngày 10-6-2011, http://arch ive.defense.gov/Speeches/Speech.aspx?SpeechID=15 81.

3

(European Reassuarance Initiative), một cuộc tái triển khai quan trọng về nguồn lực quân sự tới hàng phòng ngự phía đông của NATO – có hiệu lực, là một phần đảo ngược của chiến lược “xoay trục”. Tháng 01-2016, Bộ trưởng Quốc phòng Ash Carter thông báo tăng 4 lần chi tiêu quân sự của Mỹ cho sáng kiến này này, từ 789 triệu USD lên tới 3,4 tỷ USD.4 Đã có một số lo lắng trong chính quyền Obama rằng, Châu Âu sẽ không có năng lực giải quyết các vấn đề của họ một cách hiệu quả. Cụ thể, tổng thống Barack Obama đã ngầm chỉ trích Châu Âu là “kẻ hưởng thụ miễn phí” (Free riding).5 Những người khác trong chính quyền này cũng ngày càng lo ngại về các ảnh hưởng của cuộc xung đột ở Syria và khủng hoảng người tị nạn đối với sự ổn định chính trị tại Châu Âu – một mối quan tâm lâu dài của Mỹ. Bộ trưởng Bộ Ngoại giao John Kerry đã bày tỏ mối lo ngại một cách hết sức nghiêm trọng, khi ông nói rằng, một “làn sóng di cư khổng lồ vào Châu Âu” có thể “phá hủy Châu Âu” và “chấm dứt dự án Liên minh Châu Âu” – một điều mà

nước Mỹ “thực sự mong muốn” ngăn chặn.6 Chính sách của Trump Thường thì dự đoán chính sách ngoại giao của một tân tổng thống Mỹ là rất khó, song lần này thì khác, kể cả xét về sự không chắc chắn do việc Trump đắc cử tạo ra cho Châu Âu. Nó không chỉ đơn giản là Trump khó đoán hơn các vị tổng thống trước đó, mà hơn thế nữa, trong suốt chiến dịch tranh cử, ông đã đặt câu hỏi về các nguyên tắc cơ bản trong chính sách ngoại giao của Mỹ, những chính sách đã được áp dụng qua các đời tổng thống Mỹ kể từ năm 1945. Các phát biểu của ông cho thấy, ông không có nhiều hứng thú trong việc duy trì một trật tự quốc tế tự do, mà thay vào đó, ông chủ đích xác định mối quan tâm của Mỹ hẹp hơn bằng cách nêu cao câu khẩu hiệu “Nước Mỹ trên hết” (American First), đây là câu khẩu hiệu phỏng theo tư tưởng của những người theo chủ nghĩa biệt lập trong thập niên 1940, mặc dù Trump không có vẻ thực sự nhận thức được điều đó trong suốt chiến dịch tranh cử. 7 Theo như 6

Đã dẫn. Xem Sanger, D. và Haberman, M. (2016), “Dưới góc nhìn thế giới của Donald Trump, nước Mỹ trên hết và mọi người đều phải chi trả”, New York Times, ngày 26-3-2016, http://www.nytimes.com/2016/03/27 /us/politics/donald-trump-foreign-policy.html?smid= tw-share; Thomas, L. (2016), “Nước Mỹ trên hết trong quan điểm của Charles Lindbergh và Donald Trump”, New Yorker, ngày 24-7-2016, http://www. newyorker.com/news/news-desk/america-first-for-cha rles-lindbergh-and-donald-trump. 7

4

Bộ Quốc phòng Mỹ (2016), “Bài phát biểu của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng: Những nhận xét về xét duyệt ngân sách quốc phòng năm tài chính 2017”, Washington, DC, ngày 02-02-2016, http://www.defen se.gov/News/Speeches/Speech-View/Article/648466/r emarks-previewing-the-fy-2017-defense-budget. 5 Goldberg, J. (2016), “Học thuyết Obama”, Atlantic, tháng 4-2016, http://www.theatlantic.com/magazine/ archive/2016/04/the-obama-doctrine/471525/.

PHÒNG KHAI THÁC & PHỔ BIẾN THÔNG TIN

4

Thomas Wright, Donald Trump “không tìm kiếm gì ngoại trừ việc chấm dứt trật tự tự do do Mỹ dẫn dắt và giúp nước Mỹ thoát khỏi những cam kết quốc tế của nó”.8

giáo của Iraq và Syria (ISIS) – một ưu tiên hàng đầu của Trump và nội các của ông. Điều này có thể thừa nhận phạm vi ảnh hưởng của Nga ở Châu Âu.

Điều quan trọng nhất từ quan điểm của Châu Âu đó là Trump có một thái độ thù địch sâu sắc đối với hệ thống đồng minh của Mỹ, hệ thống đã xác lập mối quan hệ xuyên Đại Tây Dương trong suốt thời kỳ hậu chiến. Điều này thậm chí còn tai hại cho các nước Châu Âu hơn là cho các đồng minh khác của Mỹ trên toàn thế giới, những nước ban đầu nhìn có vẻ dễ tổn thương hơn. Ví dụ, Trump đã chỉ trích Nhật “hưởng thụ miễn phí” năng lực quốc phòng Mỹ và Hiệp ước an ninh Mỹ-Nhật năm 1951. 9 Nhưng hiềm khích của ngài tân tổng thống về phía Nhật có thể được giảm nhẹ bởi thái độ công kích rất rõ ràng của ông đối với Trung Quốc, điều có thể khiến Trump phải duy trì các đồng minh hiện tại của mình tại Châu Á để giữ thế cân bằng đối với Trung Quốc. Ngược lại, Trump không hề có ý gây gổ với Nga – mối đe dọa an ninh chính đối với Châu Âu. Ông thậm chí còn muốn tiến đến một “cuộc thương thảo lớn” đối với Nga, cụ thể là để hợp tác với Nga trong việc chống lại Nhà nước Hồi

Trong suốt chiến dịch tranh cử, khi được đặt các câu hỏi về quan điểm của mình đối với NATO và ông có thể đáp trả lại sự hung hãn của Nga đối với các đồng minh Mỹ tại Châu Âu như thế nào, Trump đã đưa ra các phát ngôn mâu thuẫn và rất mơ hồ. Có nhiều lúc ông nói rằng NATO “có thể đã lạc hậu” và ông “chắc chắn sẽ xem xét” việc thoát khỏi nó. 10 Những lúc khác ông lại nói về việc “suy nghĩ lại” về đồng minh này và tập trung vào việc giảm bớt gánh nặng tài chính đối với nước Mỹ, và nói rằng, nó “tiêu tốn của Mỹ cả một gia tài”. 11 Ông cũng nói rằng, ông sẽ cân nhắc việc liệu có nên trợ giúp các quốc gia NATO bị tấn công bởi Nga hay không, nếu như họ “hoàn thành nghĩa vụ của họ đối

8

Wright, T. (2016), “Chính sách đối ngoại thế kỷ XIX của Trump”, Politico, ngày 20-01-2016, http://www. politico.com/magazine/story/2016/01/donald-trump-fo reign- policy-213546. 9 Đã dẫn.

PHÒNG KHAI THÁC & PHỔ BIẾN THÔNG TIN

10

CNN (2016), “Bài phỏng vấn đầy đủ với Donald Trump: NATO, Nukes, thế giới Hồi giáo và Clinton’, ngày 23-3-2016, http://www.bloomberg.com/politics/ videos/2016-03-23/complete-trump-interview-nato-nu kes-muslims-and-hillary. 11 Có thể xem một số bài viết như, New York Times (2016), “Bản ghi: Donald Trump cắt nghĩa quan điểm về chính sách đối ngoại của mình”, ngày 25-3-2016, http://www.nytimes.com/2016/03/27/us/politics/donal d-trump-transcript.html; Rucker, P. và Costa, R. (20 16), “Trump đặt câu hỏi về sự cần thiết của NATO, phác thảo chính sách đối ngoại không can thiệp”, Washington Post, ngày 21-3-2016, https://www.wash ingtonpost.com/news/post-politics/wp/ 2016/03/21/do nald-trump-reveals-foreign-policy-team-in-meeting-w ith-the- washington-post/.

5

với nước Mỹ”.12 Đây là một điều kiện mới cho việc đảm bảo an ninh của Mỹ, điều khiến chính sách của Trump khác xa so với Obama, người cũng đã từng chỉ trích các đồng minh “hưởng thụ miễn phí”, cũng như khác với mọi ứng viên tổng thống khác từ một trong hai đảng chính kể từ khi thành lập NATO năm 1949.13

Trump thậm chí còn đe dọa đưa nước Mỹ ra khỏi Tổ chức thương mại thế giới (WTO). Ông cũng đe dọa “xé tan” cái mà ông gọi là Thỏa thuận hạt nhân “tai hại” với Iran vào năm 2015 – một sản phẩm của sáng kiến Châu Âu bắt đầu trong suốt thời kỳ của Bush và là một trong một vài thành công về chính sách đối ngoại của Châu Âu vài năm Trump cũng đã gợi ý về một sự thay gần đây. Cho dù Trump không thực đổi triệt để trong các lĩnh vực chính hiện giống như những gì ông đã đe sách khác, điều có thể đặt Mỹ vào thế dọa, thoả thuận có thể làm sáng tỏ, đối đầu với các mục tiêu và nguyên liệu Mỹ có áp đặt biện pháp trừng phạt tắc quan trọng của Châu Âu. Cụ thể, hạt nhân hay phi hạt nhân lên Iran. ông áp dụng chính sách trọng thương, Nói rộng hơn, ông sẽ xa rời chính sách cách tiếp cận phá vỡ chính sách hàng không phổ biến vũ khí hạt nhân của thập kỷ nay của Mỹ. Mặc dù bài phát Mỹ, một lĩnh vực khác mà ông đã phá biểu của ông tập trung vào Hiệp định vỡ sự đồng thuận lưỡng đảng kéo dài đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) hàng thập kỷ. – một hiệp ước thương mại đã được đề Tóm lại, dưới thời tổng thống xuất liên quan đến 12 nền kinh tế xung Donald Trump, các giá trị của nước quanh vành đai Thái Bình Dương, bao Mỹ có vẻ tách ra khỏi các giá trị của gồm cả Mỹ - không hề nói quá khi cho Châu Âu. Có một mối đe dọa thực tế rằng TTIP, một hiệp định song là chính quyền của Trump có thể phương giữa Mỹ và Liên minh Châu không ủng hộ các luật lệ quốc tế hay Âu, hiệp định vốn đã không phổ biến trật tự quốc tế tự do, điều này có thể ở Châu Âu, cũng sẽ bị chấm dứt. dẫn tới những một phiên bản khác biệt tồi tệ hơn những gì đã được chứng 12 Sanger, D. và Haberman, M. (2016), “Donald kiến dưới thời tổng thống Bush. Mặc Trump đặt ra điều kiện để bảo vệ các đồng minh của dù Trump có vẻ có hứng thú với các NATO chống lại tấn công”, New York Times, ngày 20-7-2016, http://www.nytimes. com/2016/07/21/us/ nhà lãnh đạo độc đoán như Vladimir politics/donald-trump-issues.html; New York Times (2016), “Bản ghi: Quan điểm của Donald Trump về Putin hơn các nhà lãnh đạo dân chủ NATO, nỗ lực táo bạo của Thổ Nhĩ Kỳ và thế giới”, như Angela Markel, điều đó cũng ngày 21-7-2016, http://www.nytimes.com/2016/07/22 /us/politics/donald-trump-foreign - policy-interview.ht không đủ để chứng minh liệu rồi các ml?_r=0. 13 Để biết những chỉ trích của Obama về các đồng mối liên minh truyền thống của Mỹ, ít minh “hưởng thụ miễn phí”, xem Goldberg (2016), nhất là ở Châu Âu, với nền dân chủ “Học thuyết Obama”. PHÒNG KHAI THÁC & PHỔ BIẾN THÔNG TIN

6

kéo dài từ thời Tổng thống Harry Truman sẽ còn tiếp diễn hay không.14 Một số thậm chí còn lo sợ rằng, trong 4 hoặc 8 năm tới, nước Mỹ sẽ phát triển ra khỏi nền dân chủ tự do sang một thứ giống như “nền dân chủ không tự do” hay thậm chí là chế độ độc tài.15 Tác động quốc tế Với sự không rõ ràng về những ý tưởng của Donald Trump, và dù các đề xuất của ông có kỳ quặc như thế nào đi nữa, bất kỳ thảo luận nào về những tác động bởi chính sách đối ngoại của ông cũng cần phải được suy xét nghiêm túc. Điều này sẽ phụ thuộc nhiều vào đội ngũ làm chính sách đối ngoại của Trump. Giám đốc điều hành của Exxon Mobil - Rex Tillerson đã phản đối các biện pháp trừng phạt kinh tế chống lại Nga, mặc dù có khả năng là, nếu Tillerson được Thượng nghị viện phê chuẩn trở thành Bộ trưởng Bộ Ngoại giao, ông ta có thể có quan điểm khác. Một số quốc gia Châu Âu có thể được trấn an bởi việc 14

Xem Shapiro, J. (2016), Mỗi ngày và tồn tại: Clinton và Trump thách thức quan hệ xuyên Đại Tây Dương như thế nào, Hội đồng quan hệ quốc tế Châu Âu, tháng 10, tr.5, http://www.ecfr.eu/page/-/ECFR19 0_-_THE_EVERYDAY_AND_THE_EXISTENTIAL 2.pdf. 15 Xem một số bài viết như Mounk, Y. (2016), “Vâng, nền dân chủ Mỹ có thể bị phá vỡ”, Politico, ngày 2210-2016, http://www.politico.com/magazine/story/20 16/10/trump-american-democracy-could-break-down214383; Levitsky, S. và Ziblatt, D. (2016), “Liệu Donald Trump có phải là mối đe dọa tới nền dân chủ không?”, New York Times, ngày 16-12-2016, http:// www.nytimes.com/2016/12/16/opinion/sunday/is-don ald-trump-a-threat-to-democracy.html?_r=0.

PHÒNG KHAI THÁC & PHỔ BIẾN THÔNG TIN

tướng James Mattis được đề cử làm Bộ trưởng Bộ Quốc phòng. Nhưng việc chỉ định tướng Mike Flynn làm cố vấn an ninh quốc gia (một vị trí không cần sự phê chuẩn) là một điều đáng báo động. Flynn có vẻ tin vào thuyết âm mưu và thường xuyên đăng tải những câu chuyện tin tức giả mạo.16 Ông cũng ủng hộ mối quan hệ chặt chẽ hơn đối với Nga và được trả tiền để xuất hiện trong một bữa tiệc kỷ niệm cho RT (Russia Today – Nước Nga ngày nay), một đài truyền hình được tài trợ bởi điện Kremlin, nơi mà Flynn đã được chụp ảnh ngồi cạnh Putin.17 Vấn đề cơ bản nhất từ phía Châu Âu là cách tiếp cận của chính quyền mới đối với NATO sẽ cực đoan như thế nào. Mối nguy hại không nhất thiết phải là nước Mỹ dưới thời Trump sẽ chính thức hủy bỏ các cam kết với đồng minh của nó, điều này sẽ khó có thể thực hiện, cho dù Trump có thực 16

Xem Priest, D. và Miller, G. (2016), “Ông ấy là một trong những trí thức được tôn kính nhất của thế hệ mình. Giờ ông ấy hô hào “tống giam Clinton”, Washington Post, ngày 15-8-2016, https://www.wash ingtonpost.com/world/national-security/nearly-the-ent ire-national-security-establishment-has-rejected-trump except-for-this-man/2016/08/15/d5072d96-5e4b-11e6 -8e45-477372e89d78_story.html; Dreazen, Y. và Beauchamp, Z. (2016), “Michael Flynn, cố vấn an ninh quốc gia của Trump, tin những tin tức giả mạo và các lý thuyết đảng phái”, Vox, ngày 19-11-2016, http://www.vox.com/world/2016/11/19/13678070/mic hael-flynn-national-security- adviser-actual-job. 17 Xem Dreazen, Y. (2016), “Michael Flynn, cố vấn an ninh quốc gia mới của Trump, cũng yêu nước Nga nhiều như sếp của mình”, Vox, ngày 17-11-2016, http://www.vox.com/2016/11/17/13673280/mike-flyn n-trump-new-national-security-adviser-russia-isis-oba ma-clinton-turkey.

7

sự muốn làm điều đó – ít nhất là do sự phản đối của các Đảng viên Đảng Cộng hòa truyền thống hơn trong Quốc hội. Hơn nữa, Nga có thể kiểm tra Điều 5 Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương và Mỹ có thể không đáp ứng được. Mặc dù sự không chắc chắn về các kết quả có thể xảy ra, thì nó cũng sẽ có thể đủ để khiến một số nước Châu Âu ngã quỵ trước sức ép của Nga và do vậy sẽ từ từ rút ra khỏi NATO. Từ đó các đồng minh của Mỹ có thể bị ép buộc “điều chỉnh theo thực tại mới”.18

quốc phòng – thậm chí sau khi Trump đắc cử.19 Thứ hai, Vương quốc Anh, một trong hai chính phủ quan trọng nhất xét về năng lực quân sự, đang trong tiến trình rời khỏi Liên minh Châu Âu. Vẫn còn nhiều điều cần xem xét về việc Trump đắc cử có thể ảnh hưởng tới các cuộc đàm phán với Anh như thế nào và cụ thể là, liệu năng lực quân sự của Anh sẽ trở thành một yếu tố trong những cuộc đàm phán này hay không.

Ngoài câu hỏi về khả năng của Châu Âu trong việc tự phòng thủ, Trong điều kiện không chắc chắn về nhiều mối nghi ngại còn xoay quanh sự đảm bảo an ninh của Mỹ, ưu tiên chính sách của Liên minh Châu Âu cấp bách hiện tại đối với các chính đối với người hàng xóm phía đông của phủ của các nước Châu Âu là trở nên nó. Từ khi bắt đầu cuộc khủng hoảng độc lập hơn đối với các điều khoản Ukraine, Mỹ đã trở nên thù địch với bảo an của Mỹ. Nhưng việc thực hiện Nga hơn bất kỳ chính phủ Châu Âu trên thực tế có vẻ khó khăn. Thứ nhất, nào, áp đặt các lệnh cấm vận kinh tế sẽ rất khó để tăng chi tiêu quốc phòng nhanh hơn và xa hơn, không phải là đủ nhanh. Thậm chí nếu mọi thành bởi vì các chi phí cho việc trừng phạt viên EU trong các nước NATO ngay của mình thấp hơn. Rất nhiều chính lập tức đạt chỉ tiêu của liên minh đó là phủ trong liên minh Châu Âu, như Hy đầu tư 2% GDP cho quốc phòng, họ Lạp và Italia, đã liên tục thể hiện sự có thể sẽ tiếp tục phải phụ thuộc vào hoài nghi đối với các biện pháp trừng Mỹ về vấn đề an ninh. Trong bất kỳ phạt, và thường xuyên dấy lên lo lắng tình huống nào, các chính phủ quan rằng, liệu Liên minh Châu Âu có lôi trọng như Đức, quốc gia chi tiêu kéo họ vào mỗi lần phải đổi mới quyết khoảng 1,2% GDP vào quốc phòng, định đó. Tuy nhiên, câu hỏi hiện tại lại tiếp tục cam kết sẽ tăng dần chi tiêu 19 18

Kagan, R. (2016), “Trump đánh dấu sự chấm dứt của Mỹ với tư cách “quốc gia không thể thiếu được” của thế giới”, Financial Times, ngày 19-11-2016, https://www.ft.com/content/782381b6-ad91-11e6-ba7 d-76378e4fef24.

PHÒNG KHAI THÁC & PHỔ BIẾN THÔNG TIN

Chambers, M., Carrel, P., Siebold, S., Copley, C. và Martin, M. (2016), “Merkel: Đức buộc phải tăng chi tiêu quân sự, nếu không không thể sớm đạt được mục tiêu của NATO”, Reuters, ngày 23-11-2016, http://www.reuters.com/article/us-germany-defence-m erkel-idUSKBN13I0R3.

8

là liệu Mỹ có tiếp tục duy trì các biện pháp trừng phạt này nữa hay không. Nếu Mỹ nới lỏng hoặc dỡ bỏ các biện pháp trừng phạt này – có thể như một phần của thoả thuận với Nga về Syria – có vẻ như sự đồng thuận mong manh trong Liên minh Châu Âu cũng có thể bị tan vỡ. Thậm chí, nếu chính phủ Mỹ dưới thời tổng thống Donald Trump duy trì các chính sách đang có đối với Nga, cũng có nguy cơ dần dần xuất hiện một trật tự thế giới tự do mà ở đó Liên minh Châu Âu tự đứng trên khả năng của mình. Những bất hạnh từ góc nhìn của Châu Âu sẽ một phần làm sáng tỏ trật tự thương mại dựa trên Tổ chức thương mại thế giới (WTO) và trật tự kiểm soát vũ khí hạt nhân dựa trên Hiệp ước không phổ biến vũ khí hạt nhân. Những thay đổi này sẽ xảy ra cho dù các chính sách đối ngoại của Trump tỏ ra ôn hòa hơn là người ta lo lắng. Sự không chắc chắn phát sinh bởi việc Donald Trump đắc cử có thể khiến các cường quốc khác chủ động tiến hành các hoạt động của họ. Ví dụ, các liên minh và các đối tác, cụ thể là ở Châu Á, không chắc chắn về cam kết an ninh của Mỹ có thể tìm cách phát triển các loại vũ khí hạt nhân. Trong bối cảnh đó, việc Donald Trump đắc cử có vẻ thúc đẩy sự xuất hiện của một thế giới “hậu Mỹ”. Các nước Châu Âu luôn luôn có thái độ mâu thuẫn đối với quyền lực PHÒNG KHAI THÁC & PHỔ BIẾN THÔNG TIN

của Mỹ. Trong khi họ hưởng lợi từ sự bảo đảm an ninh của Mỹ, một số quốc gia Châu Âu cũng phẫn nộ với “siêu cường quốc” và vẫn mơ giấc mơ rằng, Liên minh Châu Âu có thể đóng vai trò như một đối trọng với Mỹ. Những hy vọng đó là một phần của ý tưởng đằng sau việc tạo ra đồng euro và sự phát triển Chính sách Quốc phòng và An ninh Châu Âu. Một số quốc gia Châu Âu vì vậy chào đón sự hiện diện ngày càng rõ nét của tính đa cực, một kết quả của việc Trump đắc cử. Nhưng một thế giới đa cực có vẻ khó đoán hơn và ít bền vững hơn, nơi mà EU, với những vấn đề nội tại chưa được giải quyết hay sự hạn chế về năng lực quân sự, có thể sẽ gặp nhiều khó khăn. Việc Trump đắc cử cũng có những tác động đối với nội lực của Liên minh Châu Âu và cả chính dự án Châu Âu. Về mặt lịch sử, sự đảm bảo an ninh từ Mỹ là điều kiện tiên quyết cho hội nhập Châu Âu. Sức mạnh của Mỹ đã “bình thường hóa” Châu Âu – nó “làm tắt ngấm, nếu không muốn nói là làm tan biến, các mâu thuẫn lâu đời và tạo điều kiện cho sự hợp tác”.20 Câu hỏi là liệu, nếu Liên minh Châu Âu không phát triển thành một khối thống nhất hoàn toàn về mặt chính trị hay trở nên không phụ thuộc vào Mỹ xét về mặt an ninh, mối nghi ngại mới về việc bảo đảm an ninh có thể dẫn tới một 20

Joffe, J. (1984), “Người bình thường hóa Châu Mỹ của Châu Âu”, Chính sách đối ngoại, 54, tr. 68.

9

tiến trình tan rã hay không. Quyền lực quân sự có thể một lần nữa biến thành một yếu tố ảnh hưởng đến mối quan hệ giữa các nước thành viên EU, và trong tình huống xấu nhất, nền chính trị cân bằng quyền lực có thể quay lại và thế “tiến thoái lưỡng nan” về mặt an ninh có thể được tái thiết lập – điều xảy ra sau khi kết thúc Chiến tranh

Lạnh giống như lập luận của các nhà lý luận về quan hệ quốc tế theo thuyết duy thực 21■ Bích Thảo dịch TS. Nguyễn Thị Kim Thanh hiệu đính 21

Mearsheimer, J. (1990), “Trở lại tương lai: sự bất ổn ở Châu Âu sau Chiến tranh lạnh”, An ninh quốc tế, 15: 1.  Hans Kundnani là chuyên gia cao cấp xuyên đại tây dương của Chương trình Châu Âu thuộc Quỹ Marshall Đức của Mỹ (GMF), có trụ sở tại Washington, DC. Trước đó, ông là giám đốc nghiên cứu tại Hội đồng Châu Âu về Quan hệ Đối ngoại trong 5 năm. Ông cũng là chuyên gia chính tại Viện Nghiên cứu Đức tại Đại học Birmingham. Nghiên cứu của ông tập trung vào chính sách đối ngoại của Đức và Châu Âu. Ông là tác giả của hai cuốn sách: Utopia or Auschwitz. Germany’s 1968 Generation and the Holocaust (Tạm dịch: Địa đàng trần gian hay Trại tập trung Auschwitz. Thế hệ năm 1968 của Đức và Thảm sát Holocaust) (C Hurst & Co Publishers Ltd, 2009); và The Paradox of German Power (Tạm dịch: Nghịch lý về sức mạnh của nước Đức) (C Hurst & Co Publishers Ltd, 2014).

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- --Chỉ đạo nội dung: PGS, TS. Trần Minh Trưởng Biên tập nội dung: TS. Nguyễn Thị Phương Thảo, TS. Nguyễn Thị Kim Thanh, ThS. Phùng Thị Việt Hà * Bạn đọc có nhu cầu tra cứu toàn văn để viết tổng quan nghiên cứu hoặc tìm kiếm, dịch thuật, khai thác các bài gỡ băng ghi âm các buổi thông tin chuyên đề, tọa đàm, hội thảo, tư vấn, tải tài liệu bản quyền liên quan đến các vấn đề kinh tế, chính trị, xã hội phục vụ cho công tác nghiên cứu, giảng dạy và học tập, vui lòng liên hệ Phòng Khai thác & Phổ biến thông tin – Viện Thông tin khoa học – Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh. ĐC: Tòa nhà A8 mới, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Số 135 Nguyễn Phong Sắc, Cầu Giấy. ĐT: 04 62827814 ; DĐ: 0936 185599 Email: [email protected]

PHÒNG KHAI THÁC & PHỔ BIẾN THÔNG TIN

10