Sách Giải – Người Thầy của bạn

http://sachgiai.com/

TỔNG KẾT PHẦN VĂN (Trang 130, 144, và 148) I. KIẾN THỨC CƠ BẢN • Nắm được hệ thống văn bản đã học từ bài 15 đến bài 29, nội dung cơ bản và đặc trưng thể loại của từng văn bản. Hiểu được giá trị tư tưởng và nghệ thuật của một số văn bản tiêu biểu. • Nắm được hệ thống các văn bản nghị luận đã học trong chương trình, nội dung cơ bản và đặc trưng thể loại. II. HƯỚNG DẨN LUYỆN TẬP Câu 1. Lập bảng thống kê các văn bản văn học Việt Nam đã học từ bài 15 ở lớp 8 theo mẫu. TT Văn bản Tác giả Thể loại Giá trị nội dung và nghệ thuật 1 Vào nhà Phan Bát cú - ND: Phong thái ung dung đường hoàng, ngục Bội Đường khí phách kiên cường bất khuất vượt lên Quảng Châu luật trên cảnh ngục tù khốc liệt của nhà chí sĩ Đông yêu nước Phan Bội Châu. cảm tác - NT: Giọng điệu hào hùng, lôi cuốn. 2 Đập đá ở Phan Bát cú - ND: Hình tượng lẫm liệt, ngang tàng của Côn Lôn Châu Đường người anh hùng cứu nước dù gặp bước gian Trinh luật nguy nhưng vẫn không sờn chí đổi lòng. - NT: Bút pháp lãng mạn, giọng điệu hào hùng. 3 Muốn Tản Bát cú - ND: Thể hiện tâm sự của một con người làm Đà Đường bất hoà sâu sắc với thực tại tầm thường xấu thằng luật xa, muốn thoát li bằng mộng tưởng lên cung Cuội trăng để bầu bạn với chị Hằng. - NT: Hồn thơ lãng mạn, bay bổng. 4

Hai chữ nước nhà

Trần Tuấn Khải

5

Nhớ rừng

Thế Lữ

Song - ND: mượn câu chuyện lịch sử để bộc lộ thất lục cảm xúc của mình và khích lệ lòng yêu bát nước, ý chí cứu nước của đồng bào. - NT: Lựa chọn thể thơ thích hợp, giọng điệu trữ tình thống nhất. Tự do - ND: Mượn lời của con hổ bị nhốt trong vườn bách thú để diễn tả sâu sắc nỗi chán ghét thực tại tầm thường, tù túng và niềm khao khát tự do mãnh liệt, khơi gợi lòng yêu nước thầm kín. 1

Sách Giải – Người Thầy của bạn

http://sachgiai.com/

- NT: Thể thơ tự do, tràn đầy cảm xúc mãnh liệt, hình tượng nghệ thuật có tính ẩn dụ cao. Ngũ - NT: Thể hiện sâu sắc tình cảnh đầy thương ngôn tâm của ông đồ, qua đó toát lên niềm cảm thương chân thành trước một lớp người đang tàn tạ, nỗi niềm hoài cổ. - NT: Lời thơ bình dị mà cô đọng, gợi cảm. Bát ngôn - ND: Bức tranh tươi sáng sinh động về một (tự do) làng quê miền biển với những hình ảnh khoẻ khoắn đầy sức sống của người dân chài. - NT: Những vần thơ bình dị mà gợi cảm sâu sắc. Lục bát - ND: Thể hiện lòng yêu cuộc sống sâu sắc vả niềm khát khao tự do đến cháy bỏng của người chiến sĩ cách mạng trong cảnh tù đày. - NT: Thể thơ lục bát giản dị, âm điệu tha thiết, từ ngữ hình ảnh chân thật, sinh động.

6

Ông đồ

Vũ Đình Liên

7

Quê hương

Tế Hanh

8

Khi con Tố tu hú Hữu

9

Tức cảnh Hồ Pác Bó Chí Minh

Tứ tuyệt

10

Ngắm trăng

Hồ Chí Minh

Tứ tuyệt

11

Đi đường

Hồ Chí Minh

Tứ tuyệt

- ND: Thể hiện tinh thần lạc quan, phong thái ung dung của Bác trong cuộc sống cách mạng đầy gian khổ, sự gắn bó hoà hợp giữa con người và thiên nhiên. - NT: Hình ảnh bình dị, giọng thơ đùa vui hóm hỉnh. - ND: Thể hiện tình yêu thiên nhiên đến say mê và phong thái ung dung của Bác trong cảnh ngục tù cực khổ tối tăm. - NT: Ngôn ngữ hàm súc cô đọng, mang màu sắc cổ điển đậm nét. - ND: Bài thơ thể hiện một triết lí sâu sắc, từ việc đi đường núi đã gợi ra chân lí đường đời: vượt qua gian lao chồng chất sẽ tới thắng lợi vẻ vang. - NT: ngôn ngữ hàm súc, cô đọng mang màu sắc cổ điển. 2

Sách Giải – Người Thầy của bạn

12

Chiếu dời đô

Lý Công Uẩn

13

Hịch tướng sĩ

Trần Quốc Tuấn

14

15

16

http://sachgiai.com/

Chiếu (thể văn do vua dùng để ban bố mệnh lệnh)

- ND: Phản ánh khát vọng của nhân dân về một đất nước độc lập, thống nhất, đồng thời phản ánh ý chí tự cường của dân tộc Đại Việt đang trên đà lớn mạnh. - NT: Sự kết hợp chặt chẽ giữa lí và tình, lập luận lôgic và chặt chẽ.

Hịch (thể văn nghị luận ngày xưa) Nước Nguyễn Cáo (thể Đại Việt Trãi văn nghị ta cổ)

- ND: Thể hiện tinh thần yêu nước nồng nàn của dân tộc ta trong cuộc kháng chiến chống giặc ngoại xâm, lòng căm thù, ỷ chí quyết chiến quyết thắng kẻ thù xâm lược. - NT: Lập luận chặt chẽ, sắc bén, lởi văn thống thiết có sức lôi cuốn. - ND: Có ý nghĩa như một bản tuyên ngôn độc lập về nền văn hiến lâu đời, về chủ quyền lãnh thổ, phong tục về truyền thống lịch sử, đồng thời khẳng định kẻ xâm lược là kẻ phản nhân nghĩa, nhất định thất bại. - NT: Lập luận chặt chẽ, lí lẽ sắc bén. - ND: Nêu lên mục đích của việc học tập là để làm người có đạo đức, có tri thức góp phần làm hưng thịnh đất nước chứ không phải để cầu danh lợi. Muốn học tốt phải có phương pháp, học cho rộng nhưng phải nắm gọn, phải đi đôi với hành. - NT: Lập luận chặt chẽ, lí lẽ sắc bén. - ND: Tố cáo chính quyền thực dân đã biến người dân nghèo khổ ở các xứ thuộc địa thành vật hi sinh để phục vụ cho lợi ích của mình trong các cuộc chiến tranh tàn khốc. - NT: Tư liệu phong phú xác thực, ngòi bút trào phúng sắc sảo, giọng điệu vừa đanh thép vừa mỉa mai chua chát, có nhiều hình ảnh giàu biểu cảm.

Bàn luận Nguyễn Tấu về phép Thiếp (văn thư học của bề tôi thần dân gửi lên vua chúa) Thuế Nguyễn Văn Ái chính Quốc luận

3

Sách Giải – Người Thầy của bạn

http://sachgiai.com/

Câu 2. Nêu lên sự khác biệt về hình thức nghệ thuật giữa các văn bản thơ trong bài 15, 16 và 18, 19? Vì sao các bài 18 và 19 được gọi là “Thơ Mới”? Chúng mới ở chỗ nào? Các phương diện thể hiện Bài 15, 16 Bài 18, 19 - Vào nhà ngục Quảng - Nhớ rừng. Tên bài Đông cảm tác. - Ồng đồ. - Đập đá ở Côn Lôn. - Quê hương. - Muốn làm thằng Cuội. - Khi con tu hú. Mỗi câu bảy chữ, mỗi bài - Số chữ và số câu Số câu số chữ có bốn câu. Hạn định về không hạn định: năm số câu, số chữ. chữ, tám chữ, bảy chữ, sáu chữ... Ngắt nhịp: 4/3 Không quy định về ngắt Ngắt nhịp nhịp (ngoại trừ bài Khi con tu hú) Tuân thủ theo quy luật về Không quy định về đối, Vần, đối đối (câu 3 đối với câu 4, vần tự do thoải mái câu 5 đối với câu 6), vần (ngoại trừ bài thơ Khi (vần bằng và vần chân) con tu hú) Ngôn ngữ Ngôn ngữ trang trọng có Ngôn ngữ bình dị, đầy tính chất hào hùng. gợi cảm. Câu 3. Qua các bài trong văn bản 22, 23, 24, 25 và 26 cho biết thế nào là văn bản nghị luận? Văn nghị luận trung dại 22 —>25 và văn nghị luận hiện đại 26 có gì khác biệt? + Hiểu về văn nghị luận: qua các bài 22, 23, 24, 25 và 26 chúng ta thấy rằng văn nghị luận là loại văn dùng lí lẽ, dẫn chứng và cách lập luận mạch lạc, khúc chiết đề thuyết phục nhận thức của người đọc về một vấn đề nào đó. + So sánh:

4

Sách Giải – Người Thầy của bạn

http://sachgiai.com/

Câu 4. Hãy chứng minh các văn bản nghị luận (trong bài 22, 23, 24, 25 và 26) kể trên đều dược viết có lí, có tình, có chứng cứ nên đều có sức thuyết phục cao. ❖ Hiểu khái niệm: các văn bản nghị luận có đặc điểm chung đều có lí, có tình, có chứng cớ. - Có lí: nghĩa là bài viết phải dựa trên lẽ phải, dựa trên chân lí của cuộc sống được trình bày bằng hệ thống luận điểm, luận cứ chặt chẽ, khoa học, lôgic. - Có tình: là thể hiện được cảm xúc mạnh mẽ của người nói đối với đối tượng mà mình đề cập đến trong tác phẩm (tình thương, niềm tin, khát vọng). - Có chứng cớ: là phải đưa ra được những băng chứng xác thực đủ cơ sở để tin cậy. ❖ Chứng minh ở một số tác phẩm: Tác phẩm Lí (lập luận) Tình Chứng cớ Chiếu dời đô (Lý + Nêu những tấm + Xúc cảm thiết + Lịch sử Công uẩn) gương trong sử tha + Địa lí sách để làm tiền đề + Quan hệ thân cho lí lẽ. thiết giữa nhà vua + Phân tích thực tế và quân thần. lịch sử, chỉ ra + Khát vọng xây những mặt không dựng đất nước. thích hợp để đưa ra lí do nhất thiết phải dời đô. + Đưa ra những chứng cớ để khẳng định thành Đại La là nơi tốt nhất để 5

Sách Giải – Người Thầy của bạn

http://sachgiai.com/

làm kinh đô. Hịch tướng sĩ + Nêu gương các + Cảm xúc cuồn + Từ lịch sử nước (Trần Quốc Tuấn) trung thần nghĩa sĩ cuộn dâng trào. ngoài. đời trước để cho + Tình cảm gắn bó + Từ thực tế lịch tướng sĩ học tập. sâu nặng giữa chủ sử trong nước. + Khích lệ lòng tướng và tướng sĩ. + Từ bản thân của căm thù giặc, ý chí + Lòng yêu nước tác giả. quyết tâm giết thiết tha. giặc. + Chỉ ra những sai trái, lầm lạc trong cuộc sống hiện tại của tướng sĩ, hậu quả tai hại của nó. + Khích lệ ý chí lập cống, xả thân vì nước. Câu 5. Nêu những nét giống nhau và khác nhau cơ bản về nội dung tư tưởng và hình thức thể loại của các văn bản 22, 23 và 24. (Chiếu dời dô, Hịch tướng sĩ, Nước Đại Việt ta) ❖ Giống nhau: - Cả ba văn bản đều cùng một thời kì văn học (văn học thời phong kiến), đều thuộc thể loại nghị luận trung đại. - Cả ba tác phẩm đều thể hiện tinh thần yêu nước, niềm tự hào và sự quan tâm của người viết đến sự tồn vong của dân tộc. ❖ Khác nhau: - Ba tác phẩm thuộc ba thể loại khác nhau: Chiếu dời đô (thể chiếu), Hịch tướng sĩ (thể hịch), Nước Đại Việt ta (thể cáo). - Về nội dung: • Chiếu dời đô: khát vọng về một đất nước thịnh trị, tự cường phát triển về mọi mặt, ý chí tự cường của một đất nước đang trên đà lớn mạnh. • Hịch tướng sĩ: thể hiện tinh thần yêu nước nồng nàn, lòng căm thù giặc sâu sắc và ý chí quyết chiến quyết thắng kẻ thù xâm lược. • Nước Đại Việt ta: khẳng định lãnh thổ, phong tục, chủ quyền và nền văn hiến lâu đời của đất nước. Câu 6. Tại sao “Nước Đại Việt ta” dược coi là bản tuyên ngôn độc lập của dân tộc, so sánh với “Sông núi nước Nam” để tìm ra điểm mới. + Lí do Nước Đại Việt ta được coi là bản tuyên ngôn độc lập: 6

Sách Giải – Người Thầy của bạn

http://sachgiai.com/

- Văn bản ra đời trong hoàn cảnh đầy ý nghĩa sau cuộc đại chiến chống quân Minh thắng lợi. - Văn bản đưa ra nhiều yếu tố để khẳng định độc lập chủ quyền dân tộc trên nhiều phương diện: văn hiến, lãnh thổ, phong tục, chính quyền nhà nước, anh hùng hào kiệt, truyền thống lịch sử. + So với Nam quốc sơn hà: cùng có giá trị là tuyên ngôn độc lập của dân tộc nhưng so với Nam quốc sơn hà của Lý Thường Kiệt ta thấy Nước Đại Việt ta Nguyễn Trãi phát triển cao hơn, toàn diện và sâu sắc hơn. Nam quốc sơn hà Nước Đại Việt ta + Ý thức về lãnh thổ: “Sông núi nước + Ý thức về lãnh thổ: “Núi sông bờ cõi Nam”. đã chia” + Ý thức về chính quyền: “Vua Nam ở”. + Ý thức về chính quyền: “Triệu, Đinh, + Ý chí quyết chiến quyết thắng: Lý, Trần bao đời gây nền độc lập” “Chúng bay sẽ bị đánh tơi bời”. + Ý chí quyết chiến thắng giặc ngoại xâm: “Lưu Cung thất bại, Triệu Tiết tiêu vong” Nét mới: + Nhân nghĩa vì dân. + Ý thức bản sắc dân tộc: “phong tục Bắc Nam cũng khác”. + Ý thức về văn hiến lịch sử: “Nền văn hiến đã lâu” Câu 7. Lập bảng thống kê các văn bản văn học nước ngoài đã học ở lớp 8.

7

Sách Giải – Người Thầy của bạn

http://sachgiai.com/

8

Sách Giải – Người Thầy của bạn

http://sachgiai.com/

Câu 8. Nhắc lại chủ đề của ba văn bản nhật dụng đã học ở lớp 8. Chỉ ra phương thức biểu dạt chủ yếu mà mỗi văn bản sử dụng. + Trong chương trình Ngữ văn 8 có ba văn bản nhật dụng đó là: Ôn dịch thuốc lá (Nguyễn Khác Viện), Thông tin về Trái Đất năm 2000 (Tài liệu của Sở Khoa học Công nghệ Hà Nội) và Bài toán dân số (của Thái An). + Chủ đề và phương thức diễn đạt: Thông tin về Trái Đất năm 2000: - Phương thức diễn đạt: thuyết minh nghị luận và biểu cảm. - Chủ đề: nêu lên tác hại của bao ni lông và lợi ích của việc giảm bớt chất thải ni lông để cải thiện môi trường sống, bảo vệ Trái Đất. Ôn dịch thuốc lá: - Phương thức diễn đạt: thuyết minh nghị luận, biểu cảm và các số liệu. - Chủ đề: nêu lên tác hại của việc hút thuốc lá đối với sức khoẻ, đời sống vật chất và tinh thần của con người, đồng thời kêu gọi mọi người phải có hành động thiết thực để ngăn chặn ôn dịch này. Bài toán dân số: - Phương thức diễn đạt: thuyết minh nghị luận, biểu cảm và số liệu thống kê. - Chủ đề: kêu gọi mọi người hãy hạn chế sự gia tăng dân số để bảo vệ cuộc sống của chính mình và thế hệ mai sau.

9