LOẠI HÌNH DU LỊCH THIỆN NGUYỆN (HUMANITOUR)CẦN QUẢNG BÁ VÀ TỔ CHỨC KẾT HỢP GIỮA CÁC NHÓM TỪ THIỆN VÀ CÁC CÔNG TY DU LỊCH TS.La Mai Thi Gia Trường ĐHKHXH&NV Tóm tắt Du lịch thiện nguyện là một hình thức du lịch gắn liền với trách nhiệm bảo vệ môi trường, hỗ trợ cộng đồng và phát triển cộng đồng. Ở Việt Nam, loại hình du lịch này đã phát triển mạnh mẽ trong khoảng hơn 10 năm trở lại đây. Bài viết của chúng tôi nêu ra thực trạng của loại hình du lịch này ở Việt Nam và hy vọng sẽ có được những giải pháp tối ưu để loại hình du lịch mang nhiều ý nghĩa này ngày càng phát triển và được nhân rộng mạnh mẽ. Từ khóa: Loại hình du lịch, Du lịch thiện nguyện, Từ thiện Summary Volunteer tourism is a form of tourism associated with environmental responsibility, community support and community development. In Vietnam, this type of tourism has strongly flourished for over 10 years. Our article raises real status of this type of tourism in Vietnam and hopes to get the optimal solutions for this in growing significantly day by day. Keywords : Type of tourism , volunteer tourism , Charity Nói đến loại hình du lịch là nói đến sự đa dạng của các dạng thức du lịch từ địa điểm tham quan đến mục tiêu của chuyến đi, từ các dạng đối tượng tham gia đến cách thức tổ chức và các đơn vị tổ chức là các cơ quan kinh doanh có tính pháp lý hay các cá nhân, các nhóm tổ chức tự phát… Việc phân loại các loại hình du lịch đã được các công trình nghiên cứu về du lịch từ trước đến nay phân chia theo nhiều tiêu chí khác nhau như du lịch xanh, du lịch văn hóa dựa vào cách khai thác thưởng lãm nguồn tài nguyên thiên nhiên của đất nước hay khai thác đặc trưng văn hóa của các dân tộc bao gồm cả du lịch lễ hội và tôn giáo….Phân chia theo đặc điểm địa lý của địa điểm du lịch có thể có du lịch miền biển, miền núi, đô thị, nông thôn hay theo mục đích chuyến đi thì có du lịch tham quan, khám phá, nghỉ dưỡng, điều trị bệnh… Tuy nhiên thời hiện đại, có nhiều loại hình du lịch mới phát sinh và ngày càng phát triển mạnh mẽ, du lịch thăm thân dành cho du khách có người thân là kiều bào ở các quốc gia khác, du lịch về nguồn cho những người xa xứ thăm lại quê hương, du lịch thanh lọc cơ thể, điều trị béo phì vì mục tiêu sức khỏe hay thẩm mỹ cho du khách, du lịch thể thao nhằm đưa du khách đi theo cổ vũ các câu lạc bộ thể thao nước nhà trong các chương trình thi đấu trên các đấu trường quốc tế. Đồng thời còn có chương trình du lịch thiện nguyện là sự kết hợp giữa những chuyến tham quan khám phá danh lam thắng cảnh ở các địa điểm còn hoang sơ heo hút, kết hợp với các hoạt động từ thiện nhằm hỗ trợ cho các đối tượng còn khó khăn, thiếu thốn ở ngay các điểm tham quan. Trong bài viết của mình, chúng tôi đề cập đến loại hình du lịch thiện nguyện mới nở rộ hơn 10 năm trở lại đây ở Việt Nam, chủ yếu ở hai thành phố lớn là Hà Nội và Hồ Chí Minh. Du lịch thiện nguyện là một hình thức du lịch gắn với trách nhiệm bảo vệ môi trường, hỗ trợ và phát triển cộng đồng, đối tượng tổ chức các chuyến du lịch này là các đơn vị lữ hành trong nước và các nhóm cá nhân tự phát thông qua các trang mạng xã hội. Chúng tôi đưa ra thực

trạng của loại hình này và mong có một giải pháp tối ưu để loại hình du lịch có nhiều ý nghĩa này ngày càng phát triển và được nhân rộng mạnh mẽ. 1.

Mô hình du lịch kết hợp hoạt động từ thiện của các đơn vị lữ hành

Hơn 10 năm trở lại đây, hầu hết các doanh nghiệp lữ hành lớn và có uy tín lâu đời ở nước ta như Vietralvel, Fiditour, Saigontourist, Hanoitourist, Lửa Việt, Chợ Lớn… đều đã thiết kế và cung cấp nhiều tour du lịch kết hợp với các hoạt động từ thiện, điểm đến đa dạng, phù hợp với yêu cầu thực tế của khách du lịch thiện nguyện và cả đối tượng được nhận từ thiện, chương trình tour gồm nhiều hoạt động phong phú và các điểm tham quan kết hợp cũng hấp dẫn và mới mẻ. Các điểm tham qua trong các chuyến đi này hầu hết là những phong cảnh thiên nhiên hoang sơ trữ tình chưa được đưa vào khai thác để phục vụ du lịch. Điều này do xuất phát từ đặc điểm của đối tượng nhận từ thiện thường là các địa phương có đông đảo dân nghèo, các trường học, nơi nuôi dạy trẻ mồ côi, khuyết tật… ở vùng sâu vùng xa, các vùng nông thôn nghèo miền núi, miền biển hay nơi định cư của các tộc người thiểu số… Các tour du lịch thiện nguyện kiểu này thường được đặt tên tour theo tên gọi của điểm đến và mục đích từ thiện như: Sapa – Xuân nhân ái, Hà Giang- Áo ấm cho em, Phan Thiết – Kết nối yêu thương, Đà Lạt- Mùa đông không lạnh, Đồng Tháp- Vòng tay yêu thương, Phan Thiết - Ấm mãi tình người…hay những tên gọi chung cho các chuỗi tour liên tiếp như Việt Nam trong trái tim tôi; Ấm trái tim, giàu tri thức; Thắp sáng tương lai… Các tour du lịch thiện nguyện do các công ty lữ hành tổ chức thường được khởi hành từ 2 thành phố lớn của cả nước là Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh. Từ Hà Nội có các tour du lịch phổ biến và thường xuyên được tổ chức đưa du khách đến với các dân tộc đồng bào thiểu số, đời sống còn nhiều khó khăn, lạc hậu… ở các tỉnh miền núi phía Bắc như Bắc Cạn, Điện Biên, Hà Giang, Lai Châu, Cao Bằng… Xuất phát từ thành phố Hồ Chí Minh thường các tour đưa khách du lịch lên với đồng bào các dân tộc thiểu số ở miền núi tỉnh Khánh Hòa, Lâm Đồng, Bình Phước hay các tỉnh Tây Nguyên như Gia Lai, Kotum, Đak Lak…nơi còn nhiều trẻ em thiếu ăn, thiếu áo ấm để mặc trong những mùa đông lạnh, học sinh thiếu dụng cụ học tập, người nghèo thiếu phương tiện đi lại và công cụ làm ăn… Đồng thời đó cũng là những vùng rừng núi còn nhiều phong cảnh hoang sơ tuyệt đẹp của thiên nhiên hùng vĩ như núi Lag Biang, đèo Ngoạn Mục, thác Draynur, thác Drayshap, hồ Lak, hồ T’nưng, thác Dray trên sông Srêpôk… Các du khách khi đăng ký mua tour du lịch kết hợp với các hoạt động từ thiện này, ngoài số tiền mua tour trong chương trình họ còn tự nguyện tham gia các khoản kinh phí đóng góp để hỗ trợ cho các đối tượng nhận từ thiện trong chương trình tour. Bên cạnh việc tham quan các địa điểm danh lam thắng cảnh, du khách sẽ được trực tiếp tham gia vào các công tác từ thiện, tận tay trao từng món quà như chăn màn, áo ấm, cặp sách, bút viết, thực phẩm… hay những chiếc xe đạp cho đồng bào và học sinh nghèo… hay có khi được tham gia trợ giúp trong công tác khám bệnh và phát thuốc cho người nghèo nếu trong tổ chức tour có tổ chức khám chữa bệnh từ thiện. Những chuyến đi kết hợp giữa khám phá, trải nghiệm và làm từ thiện như thế này thường để lại những ấn tượng sâu sắc và khó phai trong lòng du khách vì thay cho những hoạt động vui chơi giải trí thuần túy, du khách còn được gặp gỡ, chứng kiến, tìm hiểu và giao lưu với những mảnh đời kém may mắn, được cảm nhận, chia sẻ nỗi khó khăn thiếu thốn và được mang niềm vui đến cho người khác. Do vậy, vừa thưởng thức phong cảnh đẹp, hấp dẫn, du khách còn vừa được tìm hiểu cặn kẽ văn hóa và đời sống của cư dân nơi mình đến.

Bên cạnh các hoạt động thiện nguyện cho con người nơi mình đến, một số đơn vị lữ hành còn tổ chức các tour du lịch tình nguyện vì môi trường. Các du khách sẽ được tham gia một cách tự nguyện vào những công tác làm sạch môi trường hay tham gia trồng cây, sửa sang đường xá. Chẳng hạn như các đơn vị lữ hành ở phía Bắc đã tổ chức tour cho du khách đến Hạ Long, Mai Châu vừa tham quan vừa nhặt rác. Du khách sẽ cùng nhau quét dọn, gom rác tại các khu cắm trại dành cho khách du lịch trong vùng rừng núi Mai Châu hoặc cùng nhau tham gia nhặt vỏ lon, nilong, giấy vụn… mà khách tham quan hoặc người dân địa phương đã để lại trên bãi biển Hạ Long. Các chương trình du lịch vì môi trường này được du khách ngoại quốc tham gia rất hào hứng và du khách trong nước thường đưa con cái đi theo để các bé ý thức được việc tôn trọng và giữ gìn môi trường xanh sạch đẹp mà mẹ thiên nhiên đã ưu ái ban cho loài người. Các bậc cha mẹ thường nhân những chuyến du lịch này dạy cho con hiểu thêm về lòng biết ơn thiên nhiên, ý thức giữ gìn vệ sinh bản thân, gia đình và các môi trường công cộng như lớp học, trường học, khu vui chơi… một cách trực quan sinh động. Ngoài ra còn có các chương trình tour tổ chức theo kiểu dã ngoại bằng xe đạp cho thanh thiếu niên tham gia trồng cây gây rừng, du khách vừa đạp xe trên những cung đường đẹp nhất Việt Nam để nhìn ngắm đất nước thật chậm, thật kỹ và khi đến những khu đất trống đã được nhà tổ chức định trước, họ sẽ được ở lại cắm trại, khám phá khung cảnh thiên nhiên kỳ bí và trong chương trình tour sẽ có một ngày du khách được tham gia đào đất trồng cây để cải thiện thiên nhiên, cải thiện môi trường sống của địa phương. Công ty du lịch Khát vọng Việt cũng đã từng tổ chức các tour du lịch trồng cây thông ở Tam Đảo, trước diện tích rừng thông Tam Đảo ngày càng thu hẹp, công ty đã tổ chức cho du khách trồng cây bên cạnh các địa điểm tham quan như thường lệ. Du khách sẽ được trích một phần phí tour mua cây thông non và tự tay mình trồng trên đồi thông Tam Đảo, phần chăm sóc và bảo dưỡng cây sẽ do bên công ty du lịch chịu trách nhiệm. Kể từ khi sáng kiến thiết kế tour trồng cây này ra đời, công ty đã thu hút được hàng nghìn du khách tham gia và thường xuyên được tổ chức. Bên cạnh các ưu điểm nêu trên thì các tour du lịch thiện nguyện do các công ty lữ hành tổ chức thường gặp khó khăn trong vấn đề tập hợp du khách cho đủ đoàn tham quan và thiết kế chương trình tour cho linh động cởi mở để phục vụ nhu cầu của các cá nhân và các nhóm du khách khác nhau. Đồng thời bên tổ chức tour còn phải tự lo vận động các nguồn tài trợ tự thiện ở các cơ quan chức năng hay các doanh nghiệp mạnh thường quân để đảm bảo kinh phí cho chuyến đi, để phí đặt tour của du khách không quá cao nhằm đảm bảo quyền lợi cho khách hàng mà cũng để đảo bảo doanh thu cho công ty không bị thua lỗ. 1.

Du lịch thiện nguyện tự phát trên mạng xã hội

Những năm gần đây, cùng với sự phát triển vượt bậc của công nghệ thông tin, các trang mạng xã hội phổ biến trong cộng đồng như Facebook, Instagram, Zalo, Viber, Youtube, Twitter, Flicks… không chỉ là nơi để người ta người ta liên lạc, bày tỏ suy nghĩ, cảm xúc, lưu giữ hình ảnh bản thân, gia đình, bè bạn… mà còn là mảnh đất màu mỡ cho các hoạt động kinh doanh, quảng cáo sản phẩm, tìm người, tìm việc… của các danh nghiệp, các nhóm kinh tế, các cá nhân... Từ sự kết nối nhanh chóng, rộng khắp và hiệu quả đến từng cá nhân ở bất kỳ địa điểm nào trên thế giới miễn là có internet như thế nên các hoạt động từ thiện của các nhóm thiện nguyện hay cá nhân đứng ra tổ chức được quảng bá nhanh chóng và kêu gọi được nhiều người tình nguyện tham gia. Dần dà cách thức tổ chức ngày một quy mô và hiệu quả hơn, bên cạnh các hoạt động từ thiện trong chuyến đi, các nhóm thiện nguyện cũng kết hợp tổ chức cho thành viên trong đoàn có thêm thời gian tham quan các danh lam thắng cảnh ở địa phương nơi mình đến. Có thể nói trong thời kỳ hiện đại, song song với sự phát triển mạnh mẽ

của công nghệ thông tin, việc tìm kiếm thông tin và kết nối dễ dàng đã khiến cho loại hình du lịch thiện nguyện ngày càng phát triển mạnh mẽ và trở thành một loại hình du lịch mới mẻ, hấp dẫn, mang mục đích cao quý và đóng góp được nhiều giá trị sống tốt đẹp cho cộng đồng xã hội, ít nhất là cho các địa phương mà họ đến. Hơn nữa, việc tường thuật công khai thông tin đóng góp, kế hoạch tài trợ, chương trình đi lại và những hình ảnh từ thiện được cập nhập liên tục trên mạng xã hội đã khiến cho loại hình du lịch từ thiện này ngày một tạo được niềm tin nơi người tham gia và có sức lan tỏa mạnh mẽ. Các chuyến đi này thường do các nhóm nhỏ đứng ra tổ chức, thông báo trên mạng xã hội và khuyến khích mọi người, đa số là bạn bè của nhóm, bạn bè của bạn bè, người thân của bạn bè, đồng nghiệp hay cũng là những người quen biết đã từng theo dõi nhiều hoạt động từ thiện của nhóm trước đây tham gia. Các tour du lịch từ thiện này thường đặt nhiệm vụ thiện nguyện lên trước tiên và chương trình tham quan sẽ được xem xét khai thác khi đã xác định được đối tượng và địa phương cần giúp đỡ. Công tác tổ chức của nhóm thường mất nhiều thời gian trong việc tìm hiểu, xác minh đối tượng cần được hỗ trợ tại các địa phương. Sau đó phải tiến hành xin giấy phép của các cơ quan chức năng, liên lạc với người quản lý các nhóm đối tượng, như xin phép và bàn bạc kế hoạch với Hiệu trưởng của các trường học ở vùng sâu vùng xa, Giám đốc các trung tâm trẻ em mồ côi, trẻ em khuyết tật, quản lý phường xã nơi có dân nghèo cần trợ giúp… để xin danh sách người được hỗ trợ, danh sách những vật dụng thiết yếu nhất mà đối tượng cần. Chẳng hạn tập bút cho học sinh, áo ấm cho trẻ mồ côi, xe lăn cho người khuyết tật vận động, kính râm cho người khiếm thị, tai nghe trợ thính cho người điếc, xe đạp cho học trò vùng cao mỗi ngày phải đến trường hàng chục cây số, nhu yếu phẩm như gạo, đường, sữa, mì tôm, bột ngọt… cho bà con đồng bào thiểu số còn nhiều khó khăn thiếu thốn. Sau khi đã hoàn tất những công việc đó thì địa điểm tham qua mới được đưa ra xem xét, có thể là điểm dừng chân thăm thú trên đường đi, có khi đó là những khu du lịch xanh hay những khung cảnh hoang sơ ngay địa điểm làm từ thiện. Các nhóm thiện nguyện này thường xin ngủ qua đêm ở các trường học của các cơ sở tôn giáo, trong trại trẻ mồ côi, khuyết tật, trong nhà sinh hoạt cộng đồng chung của dân tộc thiểu số hay tự dựng láng trại qua đêm như trong các chương trình du lịch dã ngoại. Du khách tham gia các chương trình du lịch theo loại hình này thường không câu nệ nơi ăn chốn ở, không đòi hỏi điều kiện ăn ngủ phải thật chu đáo mà thường sẵn sàng “đồng cam cộng khổ” với đơn vị tổ chức và đồng bào bản địa. Họ không ngại khó ngại khổ, sẵn sàng “cùng ăn cùng ở cùng làm” với người bản địa, hòa mình chia sẻ những khó khăn với cư dân nơi tiếp nhận lòng thiện nguyện của họ. Như cùng chăm sóc trẻ em bị bệnh hiểm nghèo, chăm sóc người già neo đơn bệnh tật hay cùng tham gia sinh hoạt vui chơi, đốt lửa trại, thi đua tập thể cùng với các đoàn học sinh hay trẻ em nghèo nơi họ đến… Trong các tour du lịch kiểu này, những người tham gia không chỉ chia đều kinh phí đi lại ăn ở với đơn vị tổ chức mà họ cũng chính là những nhà tài trợ, đóng góp tiền bạc, quần áo, sách vở, nhu yếu phẩm…. theo mục tiêu đưa ra của chuyến đi. Tuy những chuyến du lịch kiểu này đặt vấn đề hoạt động từ thiện lên trên hết nhưng họ lại là lực lượng đông đảo và nhanh nhạy nhất trong việc quản bá những hình ảnh tươi đẹp, hấp dẫn của nơi mà họ đến. Các chuyến du lịch này thường có các tay máy chuyên nghiệp đi theo như một hình thức phượt để săn ảnh đẹp, những tấm ảnh nghệ thuật do họ chụp vừa thể hiện được sự hùng vĩ hoang sơ của non nước quê hương, vừa gợi lên những tình cảm yêu thương ấm áp trong những bức ảnh hoạt động từ thiện của nhóm. Hơn nữa, đối tượng tham gia loại hình du lịch kiểu này thường là những người trẻ, năng động, thích khám phá, không

ngại nguy hiểm hay điều kiện ăn ở thiếu thốn. Họ không thích đi theo các chương trình đã được sắp đặt sẵn mà các đơn vị lữ hành thường xuyên bán tour cho du khách từ năm này qua năm khác, hàng ngàn người cùng đến một nơi và check in ở cùng một địa điểm, chụp cùng một kiểu ảnh, ở cùng một khách sạn và ăn những món ăn như nhau ở cùng một nhà hàng. Họ là những người trẻ thích xê dịch, thích tìm tòi và thích tự mình khám phá ra những cảnh đẹp mới mẻ đồng thời cũng là những người đam mê với công việc thiện nguyện và muốn cống hiến tấm lòng của mình mang đến nụ cười cho những người kém may mắn hơn. Đối với họ, được đến tận nơi trải nghiệm và cảm nhận cuộc sống của những đồng bào còn khó khăn hơn là những trải nghiệm sâu sắc không thể nào quên được trong cuộc đời mình, đối với họ, cho đi tức là đã được nhận về. Cũng chính những du khách thiện nguyện này sẽ là người khám phá ra nhiều địa điểm thắng cảnh mới mẻ và tuyệt đẹp ở những nơi chưa được các tập đoàn du lịch trong nước khai thác. Từ những góc nhìn khác biệt và độc đáo, họ sẽ giới thiệu đến cho bạn bè trong nước và khắp năm châu những bức tranh sơn thủy còn rất hoang sơ và vô cùng đẹp đẽ của đất nước mình. Nhờ vào các trang mạng xã hội, những bức ảnh này sẽ được truyền đi nhanh chóng, thu hút được sự tò mò của mọi người và khuyến khích mọi người tìm đến với những cảnh đẹp đó của địa phương. Bằng chứng là hiện nay có rất nhiều địa điểm tham qua được du khách khắp nơi ào ào kéo đến, không phải do sự quảng bá của các công ty du lịch mà là do các phượt thủ và các tay máy thích khám phá những vùng đất mới để săn những tấm ảnh, đẹp, lạ, độc…tìm ra, thông qua các trang mạng xã hội, họ đã trực tiếp giới thiệu về những địa điểm du lịch mới, hấp dẫn… Rồi từ đó trước nhu cầu muốn tìm đến khám phá những điểm tham quan mới của du khách, nhiều công ty lữ hành đã thiết kế những chương trình tour với những điểm đến mới mẻ để phục vụ nhu cầu ngày một tăng cao của du khách. Từ việc có nhiều công ty du lịch đưa khách đến tham quan, các địa phương cũng bắt đầu được đầu tư để xây dựng cơ sở hạ tầng phục vụ cho nhu cầu ăn ở, đi lại tham quan ở địa phương cho du khách. Dân địa phương có thêm công ăn việc làm, đời sống bớt khó khăn hơn, kinh tế địa phương cũng nhờ du lịch mà phát triển mạnh mẽ hơn trước. Về mặt này, các chương trình du lịch thiện nguyện hay du lịch khám phá tự phát của các nhóm du khách gặp nhau từ mạng xã hội đã đóng góp một phần giá trị đáng kể cho việc phát triển ngành du lịch của chính những địa phương mà họ đến. Tuy nhiên các hành trình thiện nguyện kết hợp du lịch phát triển từ mạng xã hội vẫn còn nhiều mặt bất cập cần khắc phục. Đó là việc đảm bảo an toàn cho sức khỏe và thậm chí là sinh mạng của các thành viên trong đoàn khi đi làm từ thiện ở những vùng đồng bào dân tộc ở quá sâu xa và trở ngại. Có nhiều địa điểm vào sâu trong núi, các thành viên trong đoàn thiện nguyện đã phải xuống xe đi bộ và mang vác vật phẩm từ thiện trên vai mới vào được đến nơi cần đến. Chưa kể trên cung đường đi có nhiều điểm tham quan ở các vị trí hiểm trở và không phải ai trong đoàn cũng được tập huấn các kỹ năng thoát hiểm và cứu trợ cho nên cũng có không ít trường hợp xẩy ra tai nạn nghiêm trọng. Đồng thời cũng chính vì tự phát không do một công ty du lịch nào chịu trách nhiệm quản lý nên khi xẩy ra mất mát về người về của thì các du khách đều phải tự chịu vì không có bảo hiểm đi kèm như khi mua tour chính thống. Chưa kể khi tham gia vào các đoàn du lịch thiện nguyện thế này, du khách thường xuất phát từ niềm tin qua những hoạt động từ thiện của nhóm mà mình đã chứng kiến hoặc tin tưởng vào lời giới thiệu của bạn bè… cho nên có không ít những chương trình thiện nguyện khi kết thúc thường để lại trong lòng người tham gia những bực bội vì không minh bạch về tài chính hay đối tượng được nhận từ thiện không đúng hoàn cảnh như trong chương trình đưa ra. Bên

cạnh đó nhóm đứng ra tổ chức còn có thể cắt giảm các điểm tham quan, đưa du khách tới các địa điểm quen thuộc chứ không phải là những địa điểm mới lạ như đã hứa… Thử đề xuất giải pháp Với tư cách là một du khách đã từng tham gia những chuyến du lịch kết hợp các hoạt động từ thiện tự phát từ các nhóm tổ chức từ thiện trên mạng xã hội, chúng tôi nhận thấy mặt ưu của loại hình này là có sức lan tỏa rất mạnh mẽ, thu hút được nhiều người thích hoạt động từ thiện và thích khám phá tham gia, chưa kể đa số là những người có điều kiện kinh tế tốt, sẵn sàng đóng góp kinh phí để ủng hộ các hoạt động từ thiện có ý nghĩa, đáng tin cậy mà họ được trực tiếp tham gia. Những điểm tham quan trong các chương trình du lịch thiện nguyện này thường hoang sơ và rất đẹp, các thành viên đến với chương trình bằng niềm tin, sự cảm thông và chia sẻ khó khăn với những mảnh đời bất hạnh nên không đòi hỏi được đáp ứng cao những nhu cầu cá nhân thiết yếu. Tuy nhiên với những bất cập nêu trên, thiết nghĩ cần phải có định hướng và phương thức tổ chức bài bản, quy cũ cho các chuyến du lịch thiện nguyện kiểu này. Có thể kết hợp giữa các nhóm tình nguyện viên với các công ty du lịch trên tinh thần tương thân tương ái “kinh doanh không lãi” để vừa lan tỏa được những tấm lòng tốt đẹp của các mạnh thường quân đến cộng đồng, vừa góp phần quảng bá hoạt động của các công ty lữ hành và chung tay quảng bá hình ảnh tươi đẹp của đất nước ra khắp năm châu thông qua những chuyến du lịch tràn đầy ý nghĩa như thế này. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Trần Nhạn (1995); Du lịch và kinh doanh du lịch; NXB Văn hóa. 2. Trần Văn Thông (2003); Tổng quan du lịch; NXB Giáo Dục 3. Võ Vă Thành (2015); Tổng quan du lịch; NXB Văn hóa – Văn nghệ. 4. http://www.dulichthiennguyen.com/ 5. “Du lịch thiên nguyện phát triển vì cộng đồng tại Mai Châu”; http://www.volunteerforeducation.org/ 6. http://www.humanitour.com/ 7. Chương trình tour tham khảo trong website của các công ty lữ hành trong nước