www.iamofficer.com
.c om
presents
er
ુ રાતી વ્યાકરણ ગજ
ia
m
of fic
છંદ(Part 1) અક્ષરમેળ છંદ
છંદ....એક અગત્યનો મદ્દુ ો
.c om
• G.P.S.C. Class 1/2, P.S.I., તેમજ વગગ ૩ કક્ષાની ુ ાય જ છે . તમામ સ્પર્ાગત્મક પરીક્ષામાં આ મદ્દુ ો ાછ
ia
m
of fic
er
• આમ જોવા જઈએ તો ખ ૂબ જ સહેલો મદ્દુ ો છે . દરે ક છંદને અલગ અલગ ભણીએ તો આ મદ્દુ ો અત્યંત સહેલો લાગે પરં ત ુ જ્યારે એક સાથે વવકલ્પ રૂપે તમામ છંદનો સામનો કરવામાં આવે ત્યારે થોડું અઘરં ુ પડે છે .તો આવો સહેલા છંદને વધ ુ સહેલાઈથી સમજવાનો પ્રયત્ન કરીયે.
છંદન ંુ પરીક્ષામાં મહત્વ
ia
m
of fic
er
.c om
• વમત્રો, આ મદ્દુ ો પરીક્ષાની દ્રષ્ટિએ મહત્વનો એિલા માિે ગણી શકાય કે ૨ થી ૩ માર્કસગમાં ુ ાય છે . આ મદ્દુ ો ાછ • આ મદ્દુ ો ખરે ખર સહેલો છે . પરં ત ુ ઘણી વખત ઉતાવળના કારણે અથવા તો સંકલ્પનાનો ખ્યાલ ન હોવાના કારણે ભ ૂલ થાય છે અને ુ ાવવાનો કારણ થાય છે . માર્કસગ ગમ • વમત્રો, ચાલો ત્યારે શરુ કરીએ....
છંદના પ્રકાર
er
.c om
• છંદના બે પ્રકાર છે.
of fic
• (1) અક્ષરમેળ છંદ
ia
m
• (2) માત્રામેળ છંદ
ુ ુ ની Formula લઘ-ુ ગર
.c om
ુ ુ વવશે જાણી લેવ ંુ જરૂરી છે . • છંદને ઓળખવા માિે લઘ-ુ ગર
ia
m
of fic
er
(1) લઘ ુ અક્ષર • સામાન્ય રીતે હ્રસ્વ સ્વર અને હ્રસ્વ સ્વર ર્રાવતા વ્યંજનો લઘ ુ અક્ષર કહેવાય છે . • પ્રશ્ન થાય કે હ્રસ્વ સ્વર અને હ્રસ્વ સ્વર ર્રાવતા વ્યંજનો એિલે શ ંુ ? • વમત્રો, આ માિે આપણે બાળમંદદરમાં જવ ંુ પડશે એિલે કે કક્કો અને બારાક્ષરી વવશે થોડું જાણવ ંુ પડશે.
લઘ ુ અક્ષર
er
.c om
• હ્રસ્વ સ્વર અને હ્રસ્વ સ્વર ર્રાવતા વ્યંજનો એિલે.....
ia
m
of fic
• અ,ઇ(નાનો),ઉ(નાનો),ઋ,દક,કુ ,ખખ,મ.ુ ..જેવા હ્રસ્વ સ્વર અને હ્રસ્વ સ્વર ર્રાવતા વ્યંજનો કહી શકાય.
• વધ ુ ઊંડાણમાં સમજવાનો પ્રયત્ન કરીએ.
લઘ ુ અક્ષર
.c om
• હ્રસ્વ સ્વર અને હ્રસ્વ સ્વર ર્રાવતા વ્યંજનો એિલે..... • પવવત્રા...શબ્દમાં પ...લઘ,ુ વવ..લઘ ુ
ia
m
of fic
er
• આ ઉપરાંત જે વ્યંજન ઋ સાથે જોડાયેલ હોય તે તમામ લઘ ુ આવશે. • દાત. કૃતાથગમાં ...કૃ..લઘ.ુ .થગ..લઘ ુ • પ્રવવણ શબ્દમાં....પ્ર..લઘ ુ
U…છે .
ુ ી વનશાની... • લઘન
લઘ ુ અક્ષર
ia
m
of fic
er
.c om
• વમત્રો, એક વાત અવશ્ય યાદ રાખો... • જોડાક્ષરની આગળ આવેલ અક્ષર ભલે લઘ ુ હોય ુ ુ ગણાશે. તો પણ તે ગર • ઉદા. ાણ્ુ ય...આમ જોવા જઈએ તો ા ુ લઘ ુ છે પરં ત ુ ુ ુ આવશે. તે જોડાક્ષરની આગળ હોવાથી ગર • જો જોડાક્ષર હોય અને જોડાક્ષર વાચક શબ્દ હ્રસ્વ સ્વર અને હ્રસ્વ સ્વર ર્રાવતા વ્યંજન હોય તો લઘ ુ આવે. ુ ુ થઇ જાય પણ શ્વ..લઘ ુ જ • ઉદા. વવશ્વ..માં..વવ ગર રહે.
લઘ ુ અક્ષર આજ પ્રમાણે વવસગગ વાળા અક્ષરમાં વવસગગની આગળ વાળો ુ ુ થશે. અક્ષર ભલે લઘ ુ હોય તો પણ તે ગર
•
ઉદા. દુુઃખી..આમ જોવા જઈએ તો દુ લઘ ુ છે પરં ત ુ તે ુ ુ આવશે. વવસગગ (:) ની આગળ હોવાથી ગર
•
લઘ ુ અક્ષર પર તીવ્ર અનસ્ુ વાર હોય એિલે કે તે અક્ષર ભાર દઈને બોલવામાં આવતો હોય ત્યારે ...તે લઘ ુ અક્ષર લઘ ુ ન ુ ુ ગણાશે. ગણાતા ગર
• •
ુ ુ , ઠં ડ..ઠં ..ગર ુ ુ ઉદાહરણ..દં ભ.. દં ...ગર ુ ુ વાક્યના અંતે છે લ્લો અક્ષર લઘ ુ હોય તો પણ તે ગર ગણાશે.
ia
m
of fic
er
.c om
•
ુ ુ અક્ષર (2) ગર
.c om
ુ ુ અક્ષર ગર
ia
m
of fic
er
• સામાન્ય રીતે દીઘગ સ્વર અને દીઘગ સ્વર ર્રાવતા ુ ુ અક્ષર કહેવાય છે . વ્યંજનો ગર • પ્રશ્ન થાય કે દીઘગ સ્વર અને દીઘગ સ્વર ર્રવાતા વ્યંજનો એિલે શ ંુ ?
ુ ુ અક્ષર ગર
.c om
er
of fic
m
• • • • •
દીઘગ સ્વર અને દીઘગ સ્વર ર્રાવતા વ્યંજનો એિલે..... આ,ઈ(મોિો),ઊ(મોિો),એ,ઐ,ઓ,ઔ,મા,મી,મ ૂ,મૈ,મેં, મ: જેવા દીઘગ સ્વર અને દીઘગ સ્વર ર્રાવતા વ્યંજનો કહી શકાય. જયવીરમાં...વી...દીઘગ આવે. અનન્યામાં...ન્યા..દીઘગ આવે. આરાધ્યામાં...ધ્યા..દીઘગ આવે. પરં ત ુ કવીશ્વરમાં....શ્વ લઘ ુ આવે
ia
• •
ુ ુ અક્ષર ગર
જોડાક્ષરની આગળ આવેલ અક્ષર ભલે લઘ ુ હોય તો ુ ુ ગણાશે. પણ તે ગર
•
ઉદા. ગણ્ુ ય....આમ જોવા જઈએ તો ગ ુ લઘ ુ છે પરં ત ુ ુ ુ આવશે. તે જોડાક્ષરની આગળ હોવાથી ગર
•
આજ પ્રમાણે વવસગગ વાળા અક્ષરમાં વવસગગની આગળ ુ ુ થશે. વાળો અક્ષર ભલે લઘ ુ હોય તો પણ તે ગર
•
ઉદા. અંતુઃકરણ આમ જોવા જઈએ તો ત લઘ ુ છે ુ ુ આવશે. પરં ત ુ તે વવસગગ(:) ની આગળ હોવાથી ગર
ia
m
of fic
er
.c om
•
ુ ુ અક્ષર ગર
ia
m
of fic
er
.c om
• લઘ ુ અક્ષર પર તીવ્ર અનસ્ુ વાર હોય એિલે કે તે અક્ષર ભાર દઈને બોલવામાં આવતો હોય ુ ુ ત્યારે ...તે લઘ ુ અક્ષર લઘ ુ ન ગણાતા ગર ગણાશે. ુ ુ , ઠં ડ..ઠં ..ગર ુ ુ • ઉદાહરણ..દં ભ.. દં ...ગર • વાક્યના અંતે છે લ્લો અક્ષર લઘ ુ હોય તો પણ ુ ુ ગણાશે. તે ગર ુ ુ ની વનશાની --- છે . • ગર
ગણરચના
of fic
er
.c om
• છંદને ઓળખવા માિે ગણ રચનાને સમજવી જરુરી છે . • ગણ એ ત્રણ અક્ષરોનો સમ ૂહ છે . • ઉદા. વવભ ૂવત... ુ ુ ...વત...લઘ ુ • વવ...લઘ,ુ ભ ૂ..ગર ુ ુ ,લઘ ુ ગણાશે. • આમ આ ગણ લઘ,ુ ગર
ia
m
• સંકેતમાં U – U કહેવાશે.
ગણોન ંુ બંર્ારણ
ia
m
of fic
er
.c om
ય મા તા રા જ ભા ન સ લ ગા આ ગણોન ંુ બંર્ારણ છે . આ બંર્ારણને યાદ રાખવ ંુ જ પડે. આ બંર્ારણને યાદ કરવા યમા તારા જ ભાન સલગા આ રીતે યાદ કરી લો. • યાદ રહ્ ં ુ વમત્રો ? Very good.. • હવે આગળ વર્ીએ. • • • • • •
ગણોન ંુ બંર્ારણ
of fic
er
.c om
• વમત્રો, ગણોન ંુ બંર્ારણ એિલા માિે યાદ રાખવાન ંુ છે કે જ્યારે છંદને ઓળખવાના થશે ત્યારે આ બંર્ારણ ઉપયોગી નીવડશે. • ઉદા. મંદાક્રાન્તા છંદન ંુ બંર્ારણ • મ ભ ન ત ત ગા ગા ુ ુ ગર ુ ુ ગર ુ ુ • જેમાં મ..એિલે...ગર
ia
m
• કઈ રીતે ? • આવો જોઈએ...
વણગ
વનશાની
યમાતા તારાજ
-- -- U
રાજભા
-- U --
ભાનસ
U -- U -- U U
m
UUU
ia
સલગા
of fic
જભાન
લગા
ગણ ય મ
ુ ુ -ગર ુ ુ -લઘ ુ ત ગર ુ ુ -લઘ-ુ ગર ુ ુ ર ગર ુ ુ -લઘ ુ જ લઘ-ુ ગર
er
-- -- --
ુ ુ -ગ ર ુ ુ લઘ-ુ ગર ુ ુ -ગર ુ ુ -ગર ુ ુ ગર
.c om
U --- ---
માતારા
નસલ
બંર્ારણ
ુ ુ -લઘ-ુ લઘ ુ ભ ગર લઘ-ુ લઘ-ુ લઘ ુ ન
U U ---
ુ ુ સ લઘ-ુ લઘ-ુ ગર
U --
ુ ુ લઘ-ુ ગર
લગા
er
.c om
આ વાતને એક ઉદાહરણ સાથે સમજીએ. ુ થી ચણજો, ગીત વા કાંઈ ગાજો. રે પંખીડા સખ ઉપરના ઉદાહરણના પ્રથમ ત્રણ અક્ષર લઈએ. રે પં ખી ુ ુ નાં વનયમ અનસ ુ ાર લઘ-ુ ગર ુ ુ રે એિલે ગર ુ ુ પં એિલે ગર ુ ુ ખી એિલે ગર
of fic
• • • • • • • •
ia
m
ુ ુ —ગર ુ ુ —ગર ુ ુ • એિલે આ ગણ થાય....ગર ુ ુ —ગર ુ ુ —ગર ુ ુ .....એ કયો • કોઠામાં જોઈએ તો ગર ગણ છે ?...હા..મ ગણ છે . માતારા
-- -- --
ુ ુ -ગર ુ ુ -ગ ર ુ ુ ગર
મ
માતારા
ુ ુ -ગર ુ ુ -ગર ુ ુ મ ગર
-- -- --
ભાનસ
of fic
er
.c om
ુ થી ચણજો, ગીત વા કાંઈ ગાજો રે પંખીડા સખ માંથી બીજા ત્રણ અક્ષર લઈએ તો ડા સ ુ ખ ુ ુ -લઘ-ુ લઘ ુ ગર ુ ુ -લઘ-ુ લઘ ુ એ કયો ગણ છે ? કોઠામાં જોઈએ તો ગર
-- U U
ુ ુ -લઘ-ુ લઘ ુ ગર
ભ
ia
m
હા..ભ ગણ છે . આમ પ્રથમ મ અને પછી ભ...તો આ કયો છંદ થાય? YES..મંદાક્રાન્તા..મભનતતગાગા....આવડી ગય ંુ ?
અક્ષરમેળ છંદ
ia
m
of fic
er
.c om
• વમત્રો, આ છંદની ઓળખ અક્ષરોનાં આર્ારે કરવાની હોય છે . • જ્યારે કોઈ વાક્ય આપેલ હોય અને છંદ ઓળખવાન ંુ ા ૂછવામાં આવે ત્યારે જો વવકલ્પોમાં અક્ષરમેળ છંદનાં ઉદાહરણ આપવામાં આવેલ હોય તો તે વાક્યના અક્ષરો ગણી લેવા. • ઉદા. • આરાધ્યા...આ શબ્દના કેિલા અક્ષર? • ૪ અક્ષર..ધ્યા..જોડાક્ષર છે એિલે તે એક જ અક્ષર ગણાશે. • ચાલો ત્યારે શરુ કરીએ.
અક્ષરમેળ છંદ
• .ુ અન
છંદ
અક્ષર
(૧)
વશખદરણી
૧૭
(૨)
મંદાક્રાન્તા
૧૭
મભનતગાગા
(૩)
ા ૃથ્વી
૧૭
જસજસયલગા
(૪)
હદરણી
૧૭
નસમરસલગા
.c om
યમનસભલગા
er
of fic
m
ia
બંર્ારણ
Master Key
ia
m
of fic
er
.c om
• વમત્રો, જ્યારે વાક્યમાં ૧૭ અક્ષર હોય ત્યારે ઉપર પૈકીના છંદ પૈકીનો જ કોઈ એક છંદ હોય. • કેિલાક વમત્રો આપેલ ૧૭ અક્ષર વાળા વાક્યના તમામ ગણ ગણવા જાય છે . આવ ંુ ખબલકુ લ નહી કરવાન.ંુ • જો ૧૭ અક્ષર હોય તો માત્ર પ્રથમ જ ગણ તપાસવો કારણકે ... ુ ુ -લઘ ુ • ા ૃથ્વીનો પ્રથમ ગણ..જ....લઘ-ુ ગર ુ ુ -ગર ુ ુ -ગર ુ ુ • મંદાક્રાન્તાનો પ્રથમ ગણ મ..ગર ુ ુ -ગર ુ ુ • વશખદરણીનો પ્રથમ ગણ ય ...લઘ-ુ ગર • હદરણીનો પ્રથમ ગણ...ન... લઘ-ુ લઘ-ુ લઘ ુ
.c om
અક્ષર:- ૧૭ ગણ/બંર્ારણ:- ય મ ન સ ભ લ ગા યવત:- છઠ્ઠા અક્ષરે ુ બનશે પાપ જગના ઉદા:- હણો નાં પાપીને દ્વિગણ
er
• • • •
વશખદરણી
મ
ન
m
ય
ia
•
of fic
• U – – – – – U U U UU – – UU U – ુ બનશે પાપજ ગના • હણોનાં પાપીને દ્વિગણ
સ
ભ લગા
IMP:-સત્તર અક્ષર હોય અને જેનો પ્રથમ ગણ ય હોય તો તે માત્ર વશખદરણી છંદ જ હોય.
મંદાક્રાન્તા
.c om
અક્ષર:- ૧૭ ગણ/બંર્ારણ:- મ ભ ન ત ત ગા ગા યવત:- ચોથા અને દશમાં અક્ષરે ુ ઝરણ ંુ સ્વગગ થી ઊતયું ુ છે . ઉદા. હા પસ્તાવો વવાલ
er
• • • •
ભ
m
મ
ia
•
of fic
• – – – – U U UUU – – U –– U – – • હાપસ્તા વોવવા ુ લઝર ણસ્ંુ વગગ થીઊત યછ ું ુ ે .
ન
ત
ત
ગાગા
IMP:-સત્તર અક્ષર હોય અને જેનો પ્રથમ ગણ મ હોય તો તે માત્ર મંદાક્રાન્તા છંદ જ હોય.
મંદાક્રાન્તા છંદન ંુ બંર્ારણ યાદ રાખવાની િે કનીક
ia
m
of fic
er
.c om
• મંદાક્રાન્તા નો મ • મ ભ ન ત ત ગા ગા નો પણ • પ્રથમ મ • મંદાક્રાન્તા માિે ... • મોભાનો ત્યા ગ • મ ભ ન તત ગા
ૃ ાથ્વી
• U– U • કદીન
•
જ
of fic
er
.c om
અક્ષર:- ૧૭ ગણ/બંર્ારણ:- જ સ જ સ ય લ ગા યવત:- આઠમા અક્ષરે ઉદા. કદી નદહ કહંુ મને જ સ્મરણે સદા રાખજે UU – U – U U U – U – – – – દહકહંુ મનેજ સ્મરણે સદારા ખજે
સ
m
• • • •
જ
સ
ય
લગા
ia
IMP:-સત્તર અક્ષર હોય અને જેનો પ્રથમ ગણ જ હોય તો તે માત્ર ા ૃથ્વી છંદ જ હોય.
ૃ ાથ્વી છંદન ંુ બંર્ારણ યાદ રાખવાની િે કનીક
ia
m
of fic
er
.c om
ૃ • ાથ્વી પર રહેતી જસીને કહો કે • જસી જસી યે લગા.
હદરણી
er
.c om
અક્ષર:- ૧૭ ગણ/બંર્ારણ:- ન સ મ ર સ લ ગા યવત:- છઠ્ઠા અને દશમાં અક્ષરે ુ ે તસ.ુ ઉદા. જગ સકલની ત્રાંબાકડ ૂ ી ભરી તસય
of fic
• • • •
• U U U UU – – – – – U – U U – – – ુ ે તસ ુ • જગસ કલની ત્રાંબાકૂ ડીભરી તસય
ન
સ
m
•
મ
ર
સ
લગા
ia
IMP:-સત્તર અક્ષર હોય અને જેનો પ્રથમ ગણ ન હોય તો તે માત્ર હદરણી છંદ જ હોય.
હદરણી છંદન ંુ બંર્ારણ યાદ રાખવાની િે કનીક
.c om
• (હરણીની નસ બગડતા મરવા લાગી)
of fic
er
• હરણી(હરણી) ની • નસ બગડતા મરવા લાગી
ia
m
• (ન સ મ ર સ લ ગા)
અક્ષરમેળ છંદ
• .ુ અન
છંદ
અક્ષર
(૧)
તોિક
૧૨
(૨)
વંશસ્થ
૧૨
જતજર
૧૨
યયયય
.c om સસસસ
er
of fic
m
ુ ંગી ભજ
ia
(૩)
બંર્ારણ
તોિક
.c om
• અક્ષર:- ૧૨ • ગણ/બંર્ારણ:- સ સ સ સ ુ • ઉદાહરણ:-પ્રભજી વનદે હજજજી વનદે
સ
m
સ
ia
•
of fic
er
• U U – UU – UU – UU – ુ • પ્રભજી વનદે હજજજી વનદે
સ
સ
IMP:-બાર અક્ષર હોય અને જેનો પ્રથમ ગણ સ હોય તો તે માત્ર તોિક છંદ જ હોય.
તોિક છંદન ંુ બંર્ારણ યાદ રાખવાની િે કનીક
ia
m
of fic
er
.c om
• તોિક....સસસસ..ચોર તાળં તોડે છે. • તોિક... સસસસ
વંશસ્થ
er
.c om
• અક્ષર:- ૧૨ • ગણ/બંર્ારણ:- જ ત જ ર • ઉદાહરણ. હંુ માનવી માનવ થાઉ તો ઘણ ંુ
જ
ત
m
•
of fic
• U–U ––U U–U – U– • હંમ ુ ાન વીમાન વથાઉ તોઘણ ંુ
જ
ર
ia
IMP:-બાર અક્ષર હોય અને જેનો પ્રથમ ગણ જ હોય તો તે માત્ર વંશસ્થ છંદ જ હોય.
વંશસ્થ છંદન ંુ બંર્ારણ યાદ રાખવાની િે કનીક
ia
m
of fic
er
.c om
• વંશસ્થ....વંશમાં જત અને જય નામના છોકરાઓ છે. • વંશસ્થ.... જતજય
ુ ંગી ભજ
.c om
• અક્ષર:- ૧૨ • ગણ/બંર્ારણ:- યયયય • ઉદાહરણ:- કહી એમ માથે લઇ ભાત ચાલી
ય
m
ય
ia
•
of fic
er
• U–– U–– U–– U–– • કહીએ મમાથે લઈભા તચાલી
ય
ય
IMP:-બાર અક્ષર હોય અને જેનો પ્રથમ ગણ ય ુ ંગી છંદ જ હોય. હોય તો તે માત્ર ભજ
ુ ંગી છંદન ંુ બંર્ારણ યાદ રાખવાની ભજ િે કનીક
ia
m
of fic
er
.c om
ુ ંગી....સાપ કરડે તો બાર • ભજ (૧૨ અક્ષર) વાગી જાય અને ય ય ય ય ...બોલાઈ જવાય.
વસંતવતલકા
.c om
અક્ષર:- ૧૪ ગણ/બંર્ારણ:- ત ભ જ જ ગા ગા યવત:- આઠમા અક્ષરે ઉદાહરણ :-શબ્દો વવના ભિકતો રહંુ અથગ જેવો
er
• • • •
ભ
m
ત
ia
•
of fic
• – – U – UU U – U U – U – – • શબ્દોવવ નાભિ કતોર હંઅ ુ થગ જેવો
જ
જ
ગાગા
IMP:-ચૌદ અક્ષર ર્રાવતો એક માત્ર છંદ,જો ચૌદ અક્ષર હોય તો તે વસંતવતલકા છંદ જ હોય.
માખલની
ન
of fic
•
UUU – – – U – – U – – સમય તેવેખે તરે શે લડીના
ન
m
• UUU • મધરુ
er
.c om
અક્ષર:- ૧૫ ગણ/બંર્ારણ:- ન ન મ ય ય યવત:- આઠમા અક્ષરે ઉદાહરણ:- મધરુ સમય તેવે ખેતરે શેલડીના
ia
• • • •
મ
ય
ય
IMP:-પંદર અક્ષર ર્રાવતો એક માત્ર છંદ,જો પંદર અક્ષર હોય તો તે માખલની છંદ જ હોય.
શાદગ ૂ લવવક્રીદડત
er
.c om
• અક્ષર:- ૧૯ • ગણ/બંર્ારણ:- મ સ જ સ ત ત ગા • યવત:- બારમા અક્ષરે ઉદા:-રાજાના દરબારમા રવસર્કડી મે બીન છે ડી અને
મ સ
જ સ
m
•
of fic
• – – – UU – U – U UU– – – U ––U – • રાજાના દરબા રમાર વસર્કડી મેબીન છે ડીઅ ને
ત
ત
ગા
ia
IMP:-૧૯ અક્ષર ર્રાવતો એક માત્ર છંદ,જો ૧૯ અક્ષર હોય તો તે શાદગ ૂ લવવક્રીદડત છંદ જ હોય.
શાદગ ૂ લવવક્રીદડત છંદન ંુ બંર્ારણ યાદ રાખવાની િે કનીક
ia
m
of fic
er
.c om
• શાદગ ૂ લવવક્રીદડત.... • વાઘને ( શાદગ ૂ લવવક્રીદડત) મસો (મ સ જ સ ત ત ગા) થયો..
સ્ત્રગ્ર્રા
er
.c om
અક્ષર:- ૨૧ ગણ/બંર્ારણ:- મ ર ભ ન ય ય યવત:- સાતમાં અને ચૌદમાં અક્ષરે ુ રજ લઈ ડોલતો વાય ુ ઉદા:-ર્ીમેર્ીમે છિાથી કુ સમ વાય
of fic
• • • •
મ ર
ભ
ia
•
m
• – – – –U – – UU UUU U – – U – – U – – ુ ાય • ર્ીમેર્ી મેછિા થીકુ સ ુ મરજ લઈડો લતોવા યવ
ન
ય
ય
ય
IMP:-૨૧ અક્ષર ર્રાવતો એક માત્ર છંદ,જો ૨૧ અક્ષર હોય તો તે સ્ત્રગ્ર્રા છંદ જ હોય.
સ્ત્રગ્ર્રા છંદન ંુ બંર્ારણ યાદ રાખવાની િે કનીક
ia
m
of fic
er
.c om
• સ્ત્રગ્ર્રા.... • ર્રા બોલી (સ્ત્રગ્ર્રા) મારા, ભા(મોિાબાપા) યા યા યા(મ ર ભ ય ય ય )
મનહર
ia
m
of fic
er
.c om
• અક્ષર:- ૩૧(બે ચરણ,) • ગણ/બંર્ારણ:- નથી. • યાદ રાખો:- બંને ચરણનાં ભેગા થઈને અક્ષર ૩૧ થવા જોઈએ. ુ ુ -લઘ ુ ની ગણતરી કરવાની જરૂર • આ છંદ માિે ગર નથી. • ઉદા:- સાંભળી વશયાળ બોલ્ય ંુ દાખે દલપતરામ(૧૬) • અન્યન ંુ તો એક વાંકુ આપના અઢાર છે .(૧૫)
IMP:-૩૧ અક્ષર ર્રાવતો એક માત્ર છંદ,જો ૩૧ અક્ષર હોય તો તે મનહર છંદ જ હોય.
ઇન્દ્રવજા
.c om
• અક્ષર:- ૧૧ • ગણ/બંર્ારણ:- ત ત જ ગા ગા • ઉદાહરણ:- ઈલા દદવાળી દદવડા કરીશ ંુ
ત
m
ત
ia
•
of fic
er
• ––U ––U U–U – – • ઈલાદદ વાળીદદ વડાક રીશ ંુ
જ
ગાગા
ઇન્દ્રવજા છંદન ંુ બંર્ારણ યાદ રાખવાની િે કનીક
ia
m
of fic
er
.c om
• ઇન્દ્રવજા... • ઇન્દ્ર (ઇન્દ્રવજા) ત ંુ જ ગા(ત ત જ ગા ગા)
ઉપેન્દ્રવજા
.c om
• અક્ષર:- ૧૧ • ગણ/બંર્ારણ:- જ ત જ ગાગા • ઉદાહરણ:- દયા હતી ના નદહ કોઈ શાસ્ત્ર
ત
m
જ
ia
•
of fic
er
• ––U ––U U–U – – • દયાહ તીનાન દહકોઈ શાસ્ત્ર
જ
ગાગા
ઉપેન્દ્રવજા છંદન ંુ બંર્ારણ યાદ રાખવાની િે કનીક
ia
m
of fic
er
.c om
• ઉપેન્દ્રવજા • ઉપેન્દ્ર (ઉપેન્દ્રવજા) જા ત ંુ જા (જ ત જ ગાગા)
ઉપજાવત
ia
m
of fic
er
.c om
• અક્ષર:- ૧૧(પ્રત્યેક ચરણમાં, કુ લ ૨૨) • ગણ/બંર્ારણ:- નથી • યાદ રાખો:- આ છંદમાં એક પંક્ર્કત ઈન્દ્રવજા અને બીજી પંક્ર્કત ઉપેન્દ્રવજાની આવે છે .(જરુરી નથી કે પ્રથમ પંક્ર્કત ઇન્દ્રવજાની જ હોય.,ઉપેન્દ્રવજાની પણ હોઈ શકે તો બીજી પંક્ર્કત ઇન્દ્રવજાની હોય.) • ઉદા. • ઉરે હતી વાત હજાર કે’વા...ઉપેન્દ્રવજા દકિંત ૂ નહી ઔટઠ જરીય ઊઘડ્ાં ...ઇન્દ્રવજા એિલે....આ છંદ...ઉપજાવત
અનટુ ટુપ
ia
m
of fic
er
.c om
• અક્ષર:- આઠ આઠ અક્ષરના ચાર ચરણ • કુ લ ૩૨ અક્ષર • પહેલા અને ત્રીજા ચરણમાં... ુ ુ -ગર ુ ુ .. (U – –) 5-6-7 અક્ષર અનક્રુ મે...લઘ-ુ ગર • બીજા અને ચોથા ચરણમાં.... ુ ુ -લઘ.ુ . (U – U) 5-6-7 અક્ષર અનક્રુ મે...લઘ-ુ ગર U– – U–U ઇન્દ્રપ્રસ્થજનો આ જે, વવચાર કરતા હતા. U– – U–U એક બાબતને મા િે, શંકા સૌ ર્રતા હતા.
.c om
For Complete Strategy,Planning inspiration for all competitive exams read the book…
Be “The” Officer..Definitely
ia
m
of fic
er
ુ રાતી ભાષામાં • ગજ માં લખાયેલ આ ુ રાતના ાસ્ુ તક ગજ તમામ પ્રખ્યાત બકુ સ્િોલમાં તેમજ બસ સ્િે શન પર ઉપલબ્ર્ છે.
www.iamofficer.com
ia
.c om
er
of fic
m
Be “The” Officer..Definitely
ia
m
of fic
er
.c om
Available at
.c om
Now you can purchase Be “The” Officer..Definitely directly online from www.iamofficer.com
ia
m
of fic
er
• www.iamofficer.com પરથી આ ાસ્ુ તક ખરીદી શકાશે.
www.iamofficer.com
www.iamofficer.com
of fic
er
.c om
• તો વમત્રો, • આ રીતે આપણે અક્ષરમેળછંદને સમજવાનો અને જાણવાનો પ્રયત્ન કયો. • બીજા ભાગમાં માત્રામેળ છંદ વવશે જોઈશ.ંુ
ia
m
• આ પ્રયત્ન આપને ચોક્કસ મદદરૂપ થશે એ અભ્યથગના સહ... • Be updated with
www.iamofficer.com
.c om
www.iamofficer.com
ia
m
of fic
er
• વમત્રો, આ વેબસાઈિ પર કોઇપણ પ્રકારની ફી ચ ૂકવ્યા વગર રજીસ્રેશન કરો અને તમામ સ્પર્ાગત્મક પરીક્ષાની તૈયારી માિે Online Test આપો. • Online Test આપ્યા બાદ આપને પ્રશ્નપત્ર,આપના જવાબની Answersheet, આપે મેળવેલ માર્કસગ(Negative Marks સાથે) આપને E-mail િારા જાણવા મળશે.
સમાપન
.c om
• વમત્રો, આ રીતે તૈયારી કરશો તો ચોક્કસ સફળતા મળશે.
of fic
er
• www.iamofficer.com ………………………..આપની
સાથે જ છે.
ia
m
Best of luck
