Lû\ý, aÈ I aûiMéj GZò^ò cûUòe @^êMâj! cûUò @UA @ûc cû@û, iêL \êüLùe ùijò iûjû ö KeA Lû\ý C_ôû\^ ö cêM, cûò@û, cKû, ]û^ ö Mjc, Wÿûfò, ùZ÷kaúR, `êf, _eòaû I _ò@ûR ö ùbûKòfû Zêù \òG @^Ü, ùi @ùU iaêVê cjû^ ö
cûUò _eúlû _ûAñ ^cê^û iõMâj _âYûkú cYòh ù~_eò aòaû _ûAñ Lû\ý LûG ùijò_eò c¤ MQcûù^ aòaû _ûAñ aòbò^Ü Lû\ýiûe \eKûe Ke«ò ö MQ cûUòeê Gjò iaê Lû\ýiûe ù^A @ûùfûK Gaõ _Zâe iaêR KYû iûjû~ýùe Lû\ý Zò@ûeò Kùe Gaõ ùijò Lû\ý MQe aòbò^Ü @õgKê ~òaû\ßûeû MQ aùXÿ I `êf `k ]ùe ö ùKøYiò `ifeê @]òK @ck _ûAaû _ûAñ ùjùf `if @ûagýK Keê[aò û Lû\ýiûeKê i«êkZò þ _eòcûYùe Gaõ CPòZþ icdùe cûUòùe _âùdûM Keòaû @ûagýK ö Kò«ê Zû _ìaðeê cûUòùe [òaû aòbò^Ü Lû\ýiûee _eòcûY Gaõ ùijò Rcòùe ùKCñ `if KeòaûKê ùja ùi aòhd RûYòfû _ùe `ifùe ùKCñ _âKûe iûe ùKùZ _eòcûYùe \ò@û~òa ùi aòhd iÚòe Keû~ûG ö ùZYê cûUòùe [òaû aòbò^Ü Lû\ýiûe aû ù_ûhKße _eòcûY RûYòaû _ûAñ cûUò _eúlû Keû~ûG ö cûUòùe [òaû Lû\ýiûeKê MQ iêaò^òù~ûM Keòaû _ûAñ ùjùf cûUòe ÊûiÚý @aiÚû c¤ @^êKêk ùjaû @ûagýK ö Gjò cûUòe ÊûiÚý @aiÚû cûUòe ùbøZòK, eûiûd^òK I ùR÷aòK MêY \ßûeû _âbûaòZ ùjûA[ûG ö ùZYê cûUò _eúlû \ßûeû c]ý cûUòe ÊûiÚý iµKðùe ]ûeYû KeòjêGö C\ûjeY Êeê_ cûUò @cæ ùjùf (_ò.GPþ.6.5eê Kcþ ùjùf) ùi[òùe 1
_âùdûM Keû~ûC[òaû @ù^K ù_ûhKZZß cûUòùe aû§ò ùjûA ejò~ûG, `kùe Zûjû MQKê còòkò_ûùe ^ûjó ö ùZYê ùi _âKûe cûUòKê iê]ûeòaû _ûAñ Pì^ Kò´û KûMR Kk cAkû _âùdûM KeòaûKê ùjûA[ûG ö Wÿûqecûù^ ù~_eò eq _eúlû Keò ùeûM PòjÜU Keò ùi[ò_ûAñ Jh] \ò@«ò ùijò_eò cûUò _eúlû Keò cûUòe ùbøZòK, eûiûd^òK MêY aòhd RûYòfû _ùe ùijò cûUòKê iê]ûeòaûKê ùPÁû Keû~òaû ijòZ C_~êq _eòcûYe LZ iûe _âùdûM Kùf `ifùe ùeûM ù_ûK Kcþ fûMòaû ij @ck @]òK jêG I fûb @]òK còùk ö cûUòe ÊûiÚýe C_~êq ~ZÜ ^ ù^ùf, ]úùe ]úùe cûUò `if Pûh _ûAñ Zûe C_~êqZû jeûA[ûG ö
cûUò _eúlû ùKCñVûùe jêG: cûUò _eúlû Keòaû _ûAñ IWÿògû ieKûeu Kéhò I Lû\ý C_ôû\^ aòbûM \ßûeû _âûd _âZò Ròfäû cêLý Kû~ýûðkdùe céòKû _eúlûMûe ejò@Qò ö G[òijòZ IWÿògû Kéhò I ùa÷hdòK aògßaò\ýûkd, bêaù^gßee céòKû aòmû^ aòbûMùe Gaõ aòbò^Ü Ròfäûùe [òaû Kéhò aòmû^ ùK¦â MêWÿòKùe c]ý céòKû _eúlû _ûAñ céòKû _eúlûMûe MêWÿòK ejòQò ö ùa÷mû^òK _¡Zò @^êieY Keò Mâûcý Kéhò KcðPûeúu ijûdZûùe ^òR Rcòeê ^cê^û cûUò iõMâj Keò icÉ aòaeYú ùfLò ^cê^û cûUòKê _eúlûMûeùe RcûKùf ùiVûùe cûUò _eúlû Keò \ò@û~ûG ö ùijò cûUò _eúlûe `kû`k Gaõ Pûh Keû~ûC[òaû `ife Pûjò\û @^êiûùe _eúlûMûee ùa÷mû^òK GK eòù_ûUð Pûhúu _ûLKê _Vû«ò ö ùijò eòù_ûUðùe Pûhú Azû Keê[òaû `if _ûAñ @ûagýK ùjC[òaû LZiûee icê\ûd aòaeYú \ò@û~ûA[ûG ö Pûhú ùijò _âYûkúùe LZiûe _âùdûM Kùf cûUòe ÊûiÚý bf ejòaû ijòZ `ifeê @]òK @ck c¤ _ûG ö cûUò ^cê^û iõMâj _ûAñ Pûhúcûù^ Mâûcý Kéhò KcðPûeú Gaõ aäKùe [òaû Kéhò @]òKûeú ue iûjû~ý ù^A _ûeòùa ö
2
^cê^û cûUò Kò_eò iõMâj Keû~ûG: cûUò _eúlû _ûAñ Rcòe aòbò^Ü iÚû^eê ^cê^û cûUò (Soil sample) ù^A bfbûaùe cògûA cògâòZ ^cê^û cûUò (Composite soil sample) eì_ùe _eúlûMûeKê _Vû~ûG ö ùZYê ùijò ^cê^û cûUò ùKCñ RûMûeê, ùKCñ icdùe Kò_eò iõMâj Keû~òa Gaõ iõMâj Keòaû icdùe ùKCñiaê iûa]û^Zû @af´^ KeòaûKê ùja ùi aòhdùe @ûùc RûYòaû @ûagýK ö
K) ^cê^û iõMâj _ûAñ @ûagýKúd C_KeY 1. 3. 5. 7. 8. 9.
`ûCWÿû 2. Lêe_ò ùÄf 4. aûfZò _fò[ò^þ aýûMþ 6. cûUò iõMâj ^kú(Sampling tube) cûUò iõMâj b@ñe (Sampling Auger) aýûMþ aû§òaû _ûAñ iêZêfú aû eae Kfc Gaõ KûMR
L) ^cê^û GKK (Sampling unit) ^òeê_Y ù~Cñ Rcòeê ^cê^û iõMâj Keû~òa _â[ùc ùijò RcòKê bfbûùa ^òeúlY Keû~òaû CPòZþ ö ~\ò ùMûUòG aWÿ Rcò GK _âKûee ùjûA[ûG ~[û CyRcò, cSò@ûkò Rcò Kò´û ^òcÜRcò ùjûA[ûG ùZùa ùijò RcòKê ùMûUòG ^cê^û GKK (dê^òU) ùaûfò aòùaP^û Keû~ûG ö Kò«ê ùijò ^cê^û GKK (dê^òU)e ùlZâ`k 5GKe Kò´û 2 ùjKÖeeê @]òK ùjaû CPòZ ^êùjñ ö ~\ò ^cê^û GKKe (dê^Uò )ùlZâ`k 5 GKe Kò´û 2ùjKÖe bòZùe jêG ùZùa icê\ûd Rcòe 15Kò´û 20Uò iÚû^eê ^cê^û cûUò iõMâj Keò ùiMêWÿòKê cògûA cògòâZ (composite sample) ^cê^û Keû~ûG ö Kò«ê ~\ò ^cê^û GKKe ùlZâ`k @]û GKeeê Kcþ jêG ùZùa @Zò Kcþùe Zòù^ûUò RûMûeê ^cê^û cûUò ù^A cògâòZ ^cê^û _âÉêZ Keû~ûG ö VòKþ bûaùe Rcòùe ^cê^û GKK (dê^òU) ^òeê_Y Keòaû, dê^òU c]ýùe 3
^cê^û iõMâj Keòaûe iÚû^ VòKþ bûaùe PòjÜU Keòaû Gaõ ^cê^û iõMâj icdùe icÉ _âKûe iûa]û^Zû @af´^ Keò cûUò iõMâj Keò _eúlûMûeKê _VûAùf cûUò _eúlûe iê`k còùk ö Kò«ê ^cê^û iõMâj icdùe iZKðZû @af´^ Keò^[òùf _eúlûMûeùe cûUò _eúlû icdùe ù~ùZ iûa]û^Zû @af´^ Kùf c]ý PûhúbûAKê cûUò _eúlûe iê`k còkò ^[ûG Gaõ ùijò `kû`k @^êiûùe LZiûe _âùdûM Kùf c]ý @ûgû^êeê_ `k còùk ^ûjó Kò´û @ck c]ý aùXÿ^ûjó ö ùZYê ^cê^û iõMâj Keòaû icdùe PûhúbûA cûù^ icÉ _âKûee iûa]û^Zû @af´^ Keòaû CPòZ ö
M) aòbò^Ü iÚû^eê cûUò iõMâj _âYûkú Rcòe @ûKûe I @aiÚòZò (Cy Rcò, c]ýc Rcò, aû ^òcÜRcò)ù\Lò ^cê^û GKK (dê^òU) iÚòe Keò iûeòaû _ùe I Rcòùe _ûM [òaû icdùe dê^òUe icÉ @kKê @uûauû eûÉûùe Pûfò Pûfò ~ûA aòbò^Ü cûUò iõMâj Keòaû _ûAñ iÚû^ ^òeê_Y Keû~ûG ö ^cê^û GKKe (dê^Uò ) PòjZòÜ _âùZýK RûMûùe C_e aðZò icÉ C_KeY ijòZ _jò ùijò RûMûùe CVò[aò û Nûi Gaõ _Wÿ[ò aò û Wÿûk _ZâKê `ûCWÿû *..AFÃAÔ GÃAË8 ÒO=»ÒH iûjû~ýùe i`ûKeò \ò@û~ûG ö `ûCWÿû FÔ8ËLÎ0»ML³ÔAAËHÃB< iûjû~ýùe ùijò iÚû^ùe 15ùi.cò. Kò´û 6eì7 A Mbúee v @ûKéZòe MûZ ùLûkò \ò@û~ûG ö ùijò v MûZe ùMûUòG _U Kû^Úeê Lêeê_ò iûjû~ýùe 15ùi.cò. Mbúee cûUò ùQfû iõMâj Keû~ûG ö cûUò gêLòfû [òùf MêcûUò aûjûùe Gaõ I\û[òùf _ûCñeêUò @ûKûee aûjûeò[ûG ö Gjò C_ûdùe iû]ûeY `if _ûAñ _âùZýK RûMûeê 750 Mâûceê 1KòùfûMâûc IR^e cûUò iõMâj Keû~ûG ö 4
(v) @ûKûee MûZ
(v)@ûKûee \êA_U Kû^Úeê Lêeê_ò iûjû~ýùe cûUò ùQfû iõMâj
~\ò `k aMòPûeê cûUò iõMâj KeòaûKê jêG ùZùa ùijò_eò ^cê^û GKK (dê^òU) c]ýùe iÚû^ ^òeê_Y Keò cûUò iõMâj ^kú Kò´û cûUò iõMâj b@ñe iûjû~ýùe 1còUe Mbúeeê ^cê^û cûUò iõMâj Keû~ûG ö _âùZýK 15ùi.cò Mbúeeê ùMûUòG ùfLûGñ ^cê^û iõMâj Keû~ûA_ûùe ö G_eò iÚùk cûUòùe C_~êq _ûM [òùf cûUò iõMâj Keòaû ijR jêG ö
N) cògâòZ ^cê^û iõMâj (Composite Sample Collection) ùMûùU ^cê^û GKKe (dê^òU) PòjÜòZ aòbò^Ü iÚû^ cû^ueê C_e aðòZ _âYûkú @^êiûùe 750Mâûceê 1KòùfûMâûc IR^e cûUò iõMâj Keû~ûA ùMûUòG aûfZòùe eLû~ûG Gaõ icÉ RûMû (Point)e cûUòKê bf bûùa cògûA \ò@û~ûA _fò[ò^þ iòU C_ùe QûAùe gêLûA \ò@û~ûG ö ZûjûKê cògâòZ ^cê^û Kêjû~ûG ö ùKøYiò ùMûUòG ^cê^û GKKe aòbò^Ü iÚû^eê (Point) iõMâj Keû~ûA[òaû cûUòe _eòcûY @]òK ùjûAMùf Zûe _eòcûYKê Kcû~ûA _eúlûMûeKê _Vû~ûG ö
O) cògZ âò ^cê^û _eòcûYKê KcûAaû _âYûkú: (Quartering Process ) ùMûUòG ^cê^û GKKe _âùZýK RûMûeê (Point) iõMéjúZ ùjûA[òaû icÉ cûUòKê bfbûaùe cògûA QûAùe gêLûA \ò@û~ûG ö ùijò cûUò gêLòMfû _ùe _fò[ò^þ iòUþ Kò´û iùc aûeû C_ùe ùMûf @ûKûeùe eLò ZûKê icû^ PûeòbûM Keò\ò@û~ûG ö aò_eúZ \êAbûMe cûUòKê eLò 5
@^ý aò_eúZ \êAbûM cûUòKê ù`û_ûWÿò \ò@û~ûG ö _êYò ùijò \êAbûMe cûUòKê [ bf bûùa cògûA ùijò_eò ùMûfûKûe Keò [ PûeòbûM Keò \ò@û~ûG Gaõ aò_eúZ \êAbûMe cûUòKê bfbûaùe cògûA ùMûf @ûKûeùe eLò @^ý \êAbûM ù`û_ûWÿò \ò@û~ûG ö Gjò_eò _âKòâdû PûfêeLò iõMâj Keû~ûA[òaû icê\ûd cûUòe _eòcûYKê KcûA 750 Mâûceê 1KòùfûMâûcKê @Yû~ûG ö Gjò _âKòâdû icdùe ^cê^û cûUòùe ù~_eò aûjûee @kò@û, _ûCñg cògò ^~ûG ùi[ò_âZò ~^ô ù^aûKê jêG ö IR^ KcûA iûeòaû _ùe ^cê^û cûUòKê _fò[ò^þ cêYû Kò´û K^û cêYûùe _êeûA ^òcÜùe \ò@û~ûA[òaû icÉ aòaeYú ijòZ _eúlûMûeKê _VûA \ò@û~ûG ö Pûhú Gaõ Rcò aòhdùe _Vû~ûC[òaû icÉ aòaeYúe \êAUò ^Kf Zò@ûeò Keû~ûG ö ùi[òeê ùMûUòG ^Kf PûhúbûA _ûLùe eùL Gaõ @^ýUòKê cûUò ijòZ _eúlûMûeKê _VûA \ò@û~ûG ö
P) aòaeYúe iÚû^ _ûC[òaû aòhd aòaeYúùe ZkfòLòZ aòhdùe iìP^û ù\aû CPòZþ 1) ^cê^û KâcòK ^´e: Pûhú bûA ~\ò ùagú MêWÿòG ^cê^û _VûC[ûG Kò´û @ûMeê KòQò ^cê^û _VûA[ûG ùZùa ùijò @^êiûùe Zûe ^cê^ûe KâcòK ^´e ù\aû CPòZþ ö (2) Pûhúe ^ûc (3) Mâûce ^ûc (4)Rcòe Kòic (Cy c]ýc aû ^òcÜRcò) (5)aäKe ^ûc (6) Ròfäûe ^ûc (7) ùi @kùe cûUòe iÚû^úd ^ûc (8)Rcòùe RkùiP^e iêaò]û @Qò Kò? (9)~\ò @Qò ùZùa _ûYò ùKCñVûeê còùk (10)MZ ahð ùKCñ `if Keò[òùf? (11) G ahð ùKCñ `if Pûh KeòaûKê AzêK ?
6
Q) ^cê^û cûUò iõMâj icdùe @af´^ Keû~ûC[òaû iûa]û^Zû
1. iûa]û^Zû ijKûùe ^cê^û GKK (dê^òU) ^òeê_Y Keòaû Gaõ ùijò GKK ùlZâeê ùKùZûUò iÚû^eê ^cê^û cûUò iõMâj Keòaû ùi aòhd iÚòe Keòaû ö 2. jòWÿ _ûLeê Kò´û MQ QûA RûMûeê ^cê^û cûUò iõMâj Keòaû CPòZþ ^êùjñ ö ùi[ò_ûAñ @Zò Kcþùe jòWÿVûeê 2`êU QûWÿò cûUò iõMâj Keòaû CPòZþ ö 3. _ìað `if ~\ò ]ûWÿòùe aêYû ùjûA[ûG Gaõ eûiûd^òK iûe ]ûWÿòùe _âùdûM Keû~ûA[ûG ùZùa \êA]ûWÿòe c]ýaúð iÚû^eê cûUò iõMâj Keòaû CPòZþ ö 4. Rcòùe LZ M\û ùjûA[òaû iÚû^ùe Kò´û LZ Zò@ûeò ùjC[òaû iÚû^eê ^cê^û cûUò iõMâj Keòaû CPòZ ^êùjñ ö 5. Rcò cSòùe [òaû Lûfê@û iÚû^ I @Zò Xÿò_ RûMûeê ^cê^û cûUò iõMâj Keòaû CPòZ ^êùjñ ö 6. ^cê^û cûUòKê iûe [òaû Nùe Kò´û iûe aÉû C_ùe gêLûAaû CPòZ ^êùjñ ö 7. ^cê^û cûUòe _eòcûYKê KcûAaû icdùe ùi[òùe ù~_eò _ûCñg I @kò@û cògò ^~ûG ùi[ò_âZò \éÁò ù\aû CPòZ Gaõ cûUò ijòZ ^cê^û aòaeYú _eúlûMûeKê _VûAaû CPòZ ö 8. ^cê^û cûUòKê iûe ejê[òaû iÚû^ùe Kò´û ùMû\ûc Nùe iûAZò eLòaû CPòZ ^êùjñ ö 9. ^cê^û cûUòKê Mê Keòaû_ûAñ fêjû jûZêWÿò aýajûe Keòaû CPòZþ ^êùjñ ö
R) _eúlû `kû`k:
^cê^û cûUòKê _eúlû Keò ùa÷mû^òKcûù^ ùijò ^cê^ûùe aòbò^Ü ù_ûhKZZß I @Yêiûe ùKùZ _eòcûYùe @Qò, ùijò aòhdùe iìP^û \ò@«ò ö ùijò `kû`k @^êiûùe Pûh KeòaûKê @ûMâjú [òaû `ifùe 7
ùKùZ LZ I iûe ù\aûKê _Wÿòa ùi aòhdùe c]ý iìP^û \ò@«ò ö ùZYê ùa÷mû^òK cû^u iìP^û @^êiûùe Pûh Keû~ûC[òaû `ifùe LZ, iûe I @Yêiûe _âùdûM Keòaû \ßûeû cûUòe ÊûiÚý bf ejòaû iùw iùw Pûhú bûAcûù^ c]ý @]òK @ck _ûA _ûeòùa ö
céòKû _eúlû `ke ùgâYú KeY (Soil Test Rating)
Kâcûu céòKûe C_û\û^/MêY 1. cûUòe _ò.GPþ
^òcÜ(low)
c]ýc(medium)
Cy(high)
6.5eêKcþ ùjùf @cædò
6.5eê 7.4 ùjùf ^òeù_l
7.5eê @]òK ùjùf lûeúd
2.
0.5eê Kcþ
0.5eê 0.75
0.75 eê @]òK
250 KòùfûMâûc eê Kcþ
250Kò.Mâû. eê 500Kò.Mâû
500 Kò.Mâû eê @]òK
3.
ùR÷aòK @wûe _âZògZ(%) ijRfbý RalûeRû^ (Available Nitrogen)
4.
(KòùfûMâûc/ùjKÖe) ijRfbý `i`eiþ
(Acidic)
(Neutral)
(Alkaline)
(Available Phosphorus )
(KòùfûMâûc/ùjKÖe) 5.
(a) (Brays) (b) (Olsen)
ijRfbý ù_ûUûi (Available Potassium) (KòùfûMâûc/ùjKÖe)
14Kò.Mâû. eê Kcþ 14Kò.Mâû. eê 40Kò.Mâû 9 Kò.Mâû. eê Kcþ 9 Kò.Mâû. eê 22 Kò.Mâû
118Kò.Mâû. eê Kcþ
118Kò. Mâû. eê 280 Kò.Mâû
40 Kò.Mâû. eê @]òK
22eê @]òK 280 Kò.Mâû eê @]òK
céK ò û _eúlû @û]ûeòZ iûe _âùdûM (Soil Test Based Fertilizer Recommendation)
ù~Cñ ù_ûhKZZß (Nutrient) e _eòcûY ^òcÜ aû @Ì (low) ejò[òa ùijò ù_ûhKZZß ù~ûMûC[òaû iûe @^êùcû\òZ _eòcûYeê gZKWÿû 25bûM @]ò K ù\aûKê ùja ö ù~Cñ ù_ûhK ZZß e _eò c ûY c]ýc (medium)ejò[òa, ùijò ù_ûhK ZZß ù~ûMûC[òaû iûe @^êùcû\òZ _eòcûYùe \ò@û~òa ö ù~Cñ ù_ûhKZZß e _eòcûY @]òK (high) ejò[òa, ùijò ù_ûhKZZß ù~ûMûC[òaû iûeKê gZKWÿû 25bûM Kc \ò@û~ûA_ûùe ö cûUò @cæòd ùjùf GKe _âZò 200Kò.Mâû KûMR Kk cAkû _âZòahð ù\aûKê ùja ö 8
