Signature and Name of Invigilator

OMR Sheet No. : ......................................... (To be filled by the Candidate)

1. (Signature) __________________________

Roll No.

(Name) ____________________________ 2. (Signature) __________________________

(In figures as per admission card)

Roll No.____________________________ (In words)

(Name) ____________________________

D-1109

Test Booklet No.

PAPER-II

Time : 1 1/4 hours]

[Maximum Marks : 100

DEFENCE AND STRATEGIC STUDIES Number of Pages in this Booklet : 24

Instructions for the Candidates 1. Write your roll number in the space provided on the top of this page. 2. This paper consists of fifty multiple-choice type of questions. 3. At the commencement of examination, the question booklet will be given to you. In the first 5 minutes, you are requested to open the booklet and compulsorily examine it as below : (i) To have access to the Question Booklet, tear off the paper seal on the edge of this cover page. Do not accept a booklet without sticker-seal and do not accept an open booklet. (ii) Tally the number of pages and number of questions in the booklet with the information printed on the cover page. Faulty booklets due to pages/questions missing or duplicate or not in serial order or any other discrepancy should be got replaced immediately by a correct booklet from the invigilator within the period of 5 minutes. Afterwards, neither the Question Booklet will be replaced nor any extra time will be given. (iii) After this verification is over, the Test Booklet Number should be entered in the OMR Sheet and the OMR Sheet Number should be entered on this Test Booklet. 4. Each item has four alternative responses marked (A), (B), (C) and (D). You have to darken the oval as indicated below on the correct response against each item. Example : B C A D where (C) is the correct response. 5. Your responses to the items are to be indicated in the Answer Sheet given inside the Paper I Booklet only. If you mark at any place other than in the ovals in the Answer Sheet, it will not be evaluated. 6. Read instructions given inside carefully. 7. Rough Work is to be done in the end of this booklet. 8. If you write your name or put any mark on any part of the test booklet, except for the space allotted for the relevant entries, which may disclose your identity, you will render yourself liable to disqualification. 9. You have to return the test question booklet and OMR Answer sheet to the invigilators at the end of the examination compulsorily and must not carry it with you outside the Examination Hall. 10. Use only Blue/Black Ball point pen. 11. Use of any calculator or log table etc., is prohibited. 12. Negative Marking :- For each incorrect answer, 0.5 marks shall be deducted.

D-0109 D-1109

Number of Questions in this Booklet : 50

¯Ö¸ü߁ÖÖÙ£ÖµÖÖë êú ׻֋ ×­Ö¤ìü¿Ö 1. ¯ÖÆü»Öê ¯Öéšü êú ‰ú¯Ö¸ü ×­ÖµÖŸÖ Ã£ÖÖ­Ö ¯Ö¸ü †¯Ö­ÖÖ ¸üÖê»Ö ­Ö´²Ö¸ü ×»Ö׏֋ … 2. ‡ÃÖ ¯ÖÏ¿­Ö-¯Ö¡Ö ´Öë ¯Ö“ÖÖÃÖ ²ÖÆãü׾֍ú»¯ÖßµÖ ¯ÖÏ¿­Ö Æïü … 3. ¯Ö¸ü߁ÖÖ ¯ÖÏÖ¸ü´³Ö ÆüÖê­Öê ¯Ö¸ü, ¯ÖÏ¿­Ö-¯ÖãÛß֍úÖ †Ö¯ÖúÖê ¤êü ¤üß •ÖÖµÖêÖß … ¯ÖÆü»Öê ¯ÖÖÑ“Ö ×´Ö­Ö™ü †Ö¯ÖúÖê ¯ÖÏ¿­Ö-¯ÖãÛß֍úÖ ÖÖê»Ö­Öê ŸÖ£ÖÖ ˆÃ֍úß ×­Ö´­Ö×»Ö×ÖŸÖ •ÖÖÑ“Ö êú ׻֋ פüµÖê •ÖÖµÖëÖê וÖÃ֍úß •ÖÖÑ“Ö †Ö¯ÖúÖê †¾Ö¿µÖ ú¸ü­Öß Æîü : (i) ¯ÖÏ¿­Ö-¯ÖãÛß֍úÖ ÖÖê»Ö­Öê êú ׻֋ ˆÃ֍êú ú¾Ö¸ü ¯Öê•Ö ¯Ö¸ü »ÖÖß úÖÖ•Ö úß ÃÖᯙ úÖê ±ú֛Íü »Öë … Öã»Öß Æãü‡Ô µÖÖ ×²Ö­ÖÖ Ã™üߍú¸ü-ÃÖᯙ úß ¯ÖãÛß֍úÖ Ã¾ÖߍúÖ¸ü ­Ö ú¸ëü … (ii) ú¾Ö¸ü ¯Öéšü ¯Ö¸ü ”û¯Öê ×­Ö¤ìü¿ÖÖ­ÖãÃÖÖ¸ü ¯ÖÏ¿­Ö-¯ÖãÛß֍úÖ êú ¯Öéšü ŸÖ£ÖÖ ¯ÖÏ¿­ÖÖë úß ÃÖӏµÖÖ úÖê †“”ûß ŸÖ¸üÆü “Öîú ú¸ü »Öë ׍ú µÖê ¯Öæ¸üê Æïü … ¤üÖÂê Ö¯ÖæÖÔ ¯ÖãÛß֍úÖ ×•Ö­Ö´Öë ¯Öéšü/¯ÖÏ¿­Ö ú´Ö ÆüÖë µÖÖ ¤ãü²ÖÖ¸üÖ †Ö ÖµÖê ÆüÖë µÖÖ ÃÖß׸üµÖ»Ö ´Öë ­Ö ÆüÖë †£ÖÖÔŸÖ ×úÃÖß ³Öß ¯ÖύúÖ¸ü úß ¡Öãיü¯ÖæÖÔ ¯ÖãÛß֍úÖ Ã¾ÖߍúÖ¸ü ­Ö ú¸ëü ŸÖ£ÖÖ ˆÃÖß ÃÖ´ÖµÖ ˆÃÖê »ÖÖî™ü֍ú¸ü ˆÃ֍êú ãÖÖ­Ö ¯Ö¸ü ¤æüÃÖ¸üß ÃÖÆüß ¯ÖÏ¿­Ö-¯ÖãÛß֍úÖ »Öê »Öë … ‡Ã֍êú ׻֋ †Ö¯ÖúÖê ¯ÖÖÑ“Ö ×´Ö­Ö™ü פüµÖê •ÖÖµÖëÖê … ˆÃ֍êú ²ÖÖ¤ü ­Ö ŸÖÖê †Ö¯Öúß ¯ÖÏ¿­Ö-¯ÖãÛß֍úÖ ¾ÖÖ¯ÖÃÖ »Öß •ÖÖµÖêÖß †Öî¸ü ­Ö Æüß †Ö¯ÖúÖê †×ŸÖ׸üŒŸÖ ÃÖ´ÖµÖ ×¤üµÖÖ •ÖÖµÖêÖÖ … (iii) ‡ÃÖ •ÖÖÑ“Ö êú ²ÖÖ¤ü ¯ÖÏ¿­Ö-¯ÖãÛß֍úÖ úß Îú´Ö ÃÖӏµÖÖ OMR ¯Ö¡Öú ¯Ö¸ü †Ó׍úŸÖ ú¸ëü †Öî¸ü OMR ¯Ö¡Öú úß Îú´Ö ÃÖӏµÖÖ ‡ÃÖ ¯ÖÏ¿­Ö-¯ÖãÛß֍úÖ ¯Ö¸ü †Ó׍úŸÖ ú¸ü ¤ëü … 4. ¯ÖϟµÖêú ¯ÖÏ¿­Ö êú ׻֋ “ÖÖ¸ü ˆ¢Ö¸ü ׾֍ú»¯Ö (A), (B), (C) ŸÖ£ÖÖ (D) פüµÖê ÖµÖê Æïü … †Ö¯ÖúÖê ÃÖÆüß ˆ¢Ö¸ü êú ¤üߑÖÔ¾Öé¢Ö úÖê ¯Öê­Ö ÃÖê ³Ö¸üú¸ü úÖ»ÖÖ ú¸ü­ÖÖ Æîü •ÖîÃÖÖ ×ú ­ÖߓÖê פüÖÖµÖÖ ÖµÖÖ Æîü … B C A D ˆ¤üÖÆü¸üÖ : •Ö²Ö׍ú (C) ÃÖÆüß ˆ¢Ö¸ü Æîü … 5. ¯ÖÏ¿­ÖÖë êú ˆ¢Ö¸ü êú¾Ö»Ö ¯ÖÏ¿­Ö ¯Ö¡Ö I êú †­¤ü¸ü פüµÖê ÖµÖê ˆ¢Ö¸ü-¯Ö¡Öú ¯Ö¸ü Æüß †Ó׍úŸÖ ú¸ü­Öê Æïü … µÖפü †Ö¯Ö ˆ¢Ö¸ü ¯Ö¡Öú ¯Ö¸ü פüµÖê ÖµÖê ¤üߑÖÔ¾Öé¢Ö êú †»ÖÖ¾ÖÖ ×úÃÖß †­µÖ ãÖÖ­Ö ¯Ö¸ü ˆ¢Ö¸ü דÖÅ­ÖÖÓ׍úŸÖ ú¸ŸÖê Æïü, ŸÖÖê ˆÃ֍úÖ ´Ö滵ÖÖӍú­Ö ­ÖÆüà ÆüÖêÖÖ … 6. †­¤ü¸ü פüµÖê ÖµÖê ×­Ö¤ìü¿ÖÖë úÖê ¬µÖÖ­Ö¯Öæ¾Öԍú ¯ÖœÍëü … 7. ú““ÖÖ úÖ´Ö (Rough Work) ‡ÃÖ ¯ÖãÛß֍úÖ êú †Û­ŸÖ´Ö ¯Öéšü ¯Ö¸ü ú¸ëü … 8. µÖפü †Ö¯Ö ˆ¢Ö¸ü-¯ÖãÛß֍úÖ ¯Ö¸ü †¯Ö­ÖÖ ­ÖÖ´Ö µÖÖ ‹êÃÖÖ úÖê‡Ô ³Öß ×­Ö¿ÖÖ­Ö ×•ÖÃÖÃÖê †Ö¯Öúß ¯ÖÆü“ÖÖ­Ö ÆüÖê Ã֍êú, ׍úÃÖß ³Öß ³ÖÖÖ ¯Ö¸ü ¤ü¿ÖÖԟÖê µÖÖ †Ó׍úŸÖ ú¸üŸÖê Æïü ŸÖÖê ¯Ö¸ü߁ÖÖ êú ×»ÖµÖê †µÖÖêµÖ ‘ÖÖê×ÂÖŸÖ ú¸ü פüµÖê •ÖÖµÖëÖê … 9. †Ö¯ÖúÖê ¯Ö¸ü߁ÖÖ ÃÖ´ÖÖ¯ŸÖ ÆüÖê­Öê ¯Ö¸ü ¯ÖÏ¿­Ö-¯ÖãÛß֍úÖ ‹¾ÖÓ OMR ˆ¢Ö¸ü-¯Ö¡Öú ×­Ö¸ü߁֍ú ´ÖÆüÖê¤üµÖ úÖê »ÖÖî™üÖ­ÖÖ †Ö¾Ö¿µÖú Æîü †Öî¸ü ¯Ö¸ü߁ÖÖ ÃÖ´ÖÖÛ¯ŸÖ êú ²ÖÖ¤ü ˆÃÖê †¯Ö­Öê ÃÖÖ£Ö ¯Ö¸ü߁ÖÖ ³Ö¾Ö­Ö ÃÖê ²ÖÖÆü¸ü ­Ö »Öêú¸ü •ÖÖµÖë … 10. êú¾Ö»Ö ­Öß»Öê/úÖ»Öê ²ÖÖ»Ö ¯¾Öևՙü ¯Öî­Ö úÖ Æüß ‡ÃŸÖê´ÖÖ»Ö ú¸ëü … 11. ׍úÃÖß ³Öß ¯ÖύúÖ¸ü úÖ ÃÖӐ֝֍ú (îú»Öãú»Öê™ü¸ü) µÖÖ »ÖÖÖ ™êü²Ö»Ö †Öפü úÖ ¯ÖϵÖÖêÖ ¾ÖÙ•ÖŸÖ Æîü … 12. ­ÖêÖêיü¾Ö †Óú ¯ÖϝÖÖ»Öß : ¯ÖϟµÖêú Ö»ÖŸÖ ˆ¢Ö¸ü êú ׻֋ 0.5 †Óú ú֙êü •Ö֋ѐÖê … 1 P.T.O.

DEFENCE AND STRATEGIC STUDIES Paper – II Note : This paper contains fifty (50) objective type questions, each question carrying two (2) marks. Attempt all the questions. 1.

Which General won the Bangladesh War for India in 1971 ? (A) Gen. K. M. Kariappa (B) Gen. S. Roy Chowdhury (C) Gen. J. J. Singh (D) Gen. S. H. F. J. Maneckshaw

2.

“The political power of a country is largely determined by its geography.” Who among the following advocated this thesis ? (A) J. Carter (B) Karl Houshofar (C) W. Michell (D) Douhet

3.

Which among the following is not considered as the element of National Power ? (A) Strategic purpose (B) Will to pursue national strategy (C) Critical Mass (D) Human Development Index

4.

The term ‘Détente’ refers to (A) Relaxation in military tensions between two or more States. (B) Accretion of economic co-operation. (C) Friendly relations between two or more States. (D) Military alliance between two or more States.

5.

Who among the following popularised the notion of ‘Industrial-military complex’ ? (A) President Eisenhower (B) Raymond Aron (C) Paul Kennedy (D) Robert McNamara

6.

‘Environmental Security’ is generally seen as a (A) Non-traditional Security (B) Military Security (C) Economic Security (D) Regional Security

7.

“War is the continuation of policy by other means.” Who said it ? (A) Henry Kissinger (B) Clausewitz (C) Mao Tse Tung (D) Kautilya

8.

Which one of the following is considered as a primary determinant of defence budget ? (A) Threat perception (B) Military preparedness of the adversary (C) Pending military modernization (D) Prevailing global strategic environment

Paper-II

2

D-1109

¸üÖÖ ‹¾ÖÓ Ã¡ÖÖŸÖוÖú †¬µÖµÖ−Ö ¯ÖÏ¿−Ö¯Ö¡Ö – II −ÖÖê™ü : ‡ÃÖ ¯ÖÏ¿−Ö¯Ö¡Ö ´Öë ¯Ö“ÖÖÃÖ (50) ²ÖÆãü-×¾Öú»¯ÖßµÖ ¯ÖÏ¿−Ö Æïü … ¯ÖÏŸµÖêú ¯ÖÏ¿−Ö êú ¤üÖê (2) †Óú Æïü … ÃÖ³Öß ¯ÖÏ¿−ÖÖë êú ˆ¢Ö¸ü ¤ëü … 1.

1971 ´Öë ³ÖÖ¸üŸÖ úß †Öê¸ü ÃÖê ×úÃÖ •Ö−Ö¸ü»Ö −Öê ²ÖÖÓ'»ÖÖ¤êü¿Ö µÖã¨ü •ÖߟÖÖ ? (A) •Ö−Ö¸ü»Ö êú. ‹´Ö. ú׸ü†¯¯ÖÖ (B) •Ö−Ö¸ü»Ö ‹ÃÖ. ¸üÖµÖ“ÖÖî¬Ö¸üß (C) •Ö−Ö¸ü»Ö •Öê. •Öê. ØÃÖÆü (D) •Ö−Ö¸ü»Ö ‹ÃÖ. ‹“Ö. ‹±ú. •Öê. ´ÖÖ−Öêú¿ÖÖò

2.

“×úÃÖß ¤êü¿Ö úß ¸üÖ•Ö−ÖßןÖú ¿ÖÛŒŸÖ úÖ ¾µÖÖ¯Öú ºþ¯Ö ÃÖê ×−Ö¬ÖÖÔ¸ü=Ö ‡ÃÖêú ³Öæ'ÖÖê»Ö «üÖ¸üÖ ÆüÖêŸÖÖ Æîü … ”

×−Ö´−ÖÖÓ×úŸÖ ´Öë ÃÖê ×úÃÖ−Öê ‡ÃÖ ¬ÖÖ¸ü=ÖÖ ¯Ö¸ü ²Ö»Ö פüµÖÖ ? (A) •Öê. úÖ™Ôü¸ü (B) úÖ»ÖÔ ÆüÖî¿ÖÖê±ú¸ü (C) ›ü²»µÖæ. ×´Ö“Öê»Ö (D) ›æüÆêü™ü 3.

×−Ö´−ÖÖÓ×úŸÖ ´Öë ÃÖê úÖî−Ö ¸üÖ™ÒüßµÖ ¿ÖÛŒŸÖ úÖ ŸÖ¢¾Ö −ÖÆüà Æîü ? (A) áÖÖŸÖוÖú ˆ§êü¿µÖ (B) ¸üÖ™ÒüßµÖ Ã¡ÖÖŸÖ•Öß úÖê †¯Ö−ÖÖ−Öê úÖ ÃÖÓú»¯Ö (C) ÎúÖÓןÖú ´ÖÖ¡ÖÖ (D) ´ÖÖ−Ö¾Ö ×¾ÖúÖÃÖ ÃÖæ“ÖúÖÓú

4.

‘ŸÖ−ÖÖ¾Ö-¿Öî×£Ö»µÖ’ úÖê ‡ÃÖÃÖê ÃÖÓ¤üÙ³ÖŸÖ ×úµÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü :

(A) (B) (C) (D)

¤üÖê µÖÖ †×¬Öú ¸üÖ™ÒüÖë êú ²Öß“Ö ÃÖî−µÖ ŸÖ−ÖÖ¾ÖÖë ´Öë ú´Öß †ÖÙ£Öú ÃÖÆüµÖÖê'Ö úß ¾Öéרü ¤üÖê µÖÖ †×¬Öú ¸üÖ™ÒüÖë êú ²Öß“Ö ´Öî¡Ö߯Öæ=ÖÔ ÃÖ´²ÖÓ¬Ö ¤üÖê µÖÖ †×¬Öú ¸üÖ™ÒüÖë êú ²Öß“Ö ÃÖî−µÖ ÃÖÓ׬ֵÖÖÑ

5.

×−Ö´−ÖÖÓ×úŸÖ ´Öë ÃÖê ×úÃÖ−Öê ‘‡Ó›üÛÙÒüµÖ»Ö-×´Ö×»Ö™ü¸üß úÖò´¯»ÖêŒÃÖ’ êú ×¾Ö“ÖÖ¸ü úÖê »ÖÖêúׯÖϵ֟ÖÖ ¯ÖϤüÖ−Ö úß ? (A) ¸üÖ™Òü¯Ö×ŸÖ †Ö‡•Ö−ÖÆüÖ¾Ö¸ü (B) ¸êü´ÖÖ=›ü ‹¸üÖê−Ö (C) ¯ÖÖò»Ö êú−Öê›üß (D) ¸üÖò²Ö™Ôü ´Öîú −ÖÖ´ÖÖ¸üÖ

6.

‘¯ÖµÖÖÔ¾Ö¸ü=ÖßµÖ ÃÖã¸üLÖÖ’ úÖê ÃÖÖ´ÖÖ−µÖŸÖ: ‡ÃÖ ºþ¯Ö ´Öë ¤êüMÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü : (A) 'Öî¸ü-¯Ö¸ü´¯Ö¸üÖ'ÖŸÖ ÃÖã¸üLÖÖ (B) ÃÖî−µÖ ÃÖã¸üLÖÖ (C) †ÖÙ£Öú ÃÖã¸üLÖÖ (D) LÖê¡ÖßµÖ ÃÖã¸üLÖÖ

7.

“µÖã¨ü ×¾Ö׳Ö−−Ö ÃÖÖ¬Ö−ÖÖë «üÖ¸üÖ −Öß×ŸÖ úß ×−Ö¸ü−ŸÖ¸üŸÖÖ Æîü … ” µÖÆü ×úÃÖúÖ ú£Ö−Ö Æîü ?

(A) (C) 8.

Æêü−Ö¸üß ×úØÃÖ•Ö¸ü ´ÖÖ†Öê ŸÃÖê ŸÖãÓ'Ö

(B) Œ»ÖÖ•Ö×¾Ö•ÖÌ (D) úÖî×™ü»µÖ

×−Ö´−ÖÖÓ×úŸÖ ´Öë ÃÖê úÖî−Ö ¸üLÖÖ ²Ö•Ö™ü úÖ ¯ÖÏÖ£Ö×´Öú ×−Ö¬ÖÖÔ¸üú ŸÖ¢¾Ö Æîü ? (A) MÖŸÖ¸êü úß 'ÖÏÖÊŸÖÖ (B) ¤ãü¿´Ö−Ö úß ÃÖî−µÖ ŸÖîµÖÖ¸üß (C) »ÖÛ´²ÖŸÖ ÃÖî−µÖ †Ö¬Öã×−Öúßú¸ü=Ö (D) ×¾Öª´ÖÖ−Ö ¾ÖîÛ¿¾Öú áÖÖŸÖוÖú ¯Ö׸ü¾Öê¿Ö

D-1109

3

Paper-II

9.

Which one of the following is the primary objective of insurgency ? (A) To help foreign government. (B) To destablize one’s own government. (C) To establish separate government. (D) To revolt against one’s own government.

10.

Which one of the following is not the fundamental objective of National Security Policy of a Nation-State ? (A) To safeguard territorial integrity. (B) To maintain domestic peace. (C) To preserve sovereignity. (D) To promote universal peace.

11.

Which of the following is not the principle of ‘Defence Economics’ ? (A) All expenditures on defence forces are wasteful. (B) Till universal and perpetual peace is established, there is a need to incur this expenditure. (C) This expenditure must be adequate to maintain the security of the Nation-State. (D) This expenditure could be at the cost of civilian expenditure.

12.

Kautilya’s Arthasastra was found in 1905 by one of the following scholars : (A) Sama Sastry (B) Lal Bahadur Sastry (C) Ram Kishan Sastry (D) Shyama Prashad Sastry

13.

Which one of the following is not the major constituents of Indian Ocean area ? (A) Andaman Sea (B) Gulf of Hormuz (C) Timor Sea (D) Red Sea

14.

“International Alert” an NGO, is concerned with one of the following activities : (A) Prevention of Conflict (B) ‘Peace-Making’ (C) ‘Peace-Keeping’ (D) ‘Peace-Building’

15.

‘CBMs’ were first introduced in one of the following Conferences : (A) Helsinki Conference (B) Lahore Summit (C) Agra Summit (D) Vienna Conference

16.

Given below are two statements, one labelled as Assertion (A) and the other as Reason (R) : Assertion (A) : Terrorism is an act of violence or threat to use violence to instil fear in the hearts and minds of people to gain certain pre-meditated goals. Reason (R) : Terrorism is used as a means to achieve a number of goals through selective or indiscriminate violence. In the context of above statements, choose the correct code : Codes : (A) Both (A) and (R) are correct. (B) Both (A) and (R) are incorrect. (C) (A) is correct, but (R) is not correct. (D) (A) is not correct, but (R) is correct.

Paper-II

4

D-1109

9.

×−Ö´−ÖÖÓ×úŸÖ ´Öë ÃÖê úÖî−Ö ÃÖÖ ×¾Ö¯»Ö¾Ö úÖ ¯ÖÏÖ£Ö×´Öú ˆ§êü¿µÖ Æîü ? (A) ×¾Ö¤êü¿Öß ¿ÖÖÃÖ−Ö úß ´Ö¤ü¤ü ú¸ü−ÖÖ … (B) †¯Ö−Öß ÃÖ¸üúÖ¸ü úÖê †Ûãָü ú¸ü−ÖÖ … (C) ¯Öé£Öú ÃÖ¸üúÖ¸ü úÖµÖ´Ö ú¸ü−ÖÖ … (D) †¯Ö−Öß ÃÖ¸üúÖ¸ü êú ×¾Ö¹ý¨ü ×¾Ö¦üÖêÆü ú¸ü−ÖÖ …

10.

×−Ö´−ÖÖÓ×úŸÖ ´Öë ÃÖê úÖî−Ö ‹ú ¸üÖ™Òü-¸üÖ•µÖ úß ¸üÖ™ÒüßµÖ ÃÖã¸üLÖÖ −Öß×ŸÖ úÖ †Ö¬ÖÖ¸ü³ÖæŸÖ ˆ§êü¿µÖ −ÖÆüà Æîü ? (A) LÖê¡ÖßµÖ †MÖ=›üŸÖÖ úß ¸üLÖÖ ú¸ü−ÖÖ … (B) ‘Ö¸êü»Öæ ¿ÖÖÓ×ŸÖ úÖµÖ´Ö ¸üMÖ−ÖÖ … (C) ÃÖ´¯ÖϳÖãŸÖÖ úÖ ¸üLÖ=Ö ú¸ü−ÖÖ … (D) ×¾Ö¿¾Ö¾µÖÖ¯Öß ¿ÖÖÓ×ŸÖ úÖ ˆ−−ÖµÖ−Ö ú¸ü−ÖÖ …

11.

×−Ö´−ÖÖÓ×úŸÖ ´Öë ÃÖê úÖî−Ö ‘¸üLÖÖ †ÖÙ£Öúß’ úÖ ×ÃÖ¨üÖ−ŸÖ −ÖÆüà Æîü ? (A) ¸üLÖÖ ²Ö»ÖÖë ¯Ö¸ü ÆüÖê−Öê ¾ÖÖ»Öê ÃÖÖ¸êü ¾µÖµÖ †¯Ö¾µÖµÖ ÆüÖêŸÖê Æïü … (B) •Ö²Ö ŸÖú ×¾Ö¿¾Ö¾µÖÖ¯Öß ‹¾ÖÓ Ã£ÖÖµÖß ¿ÖÖÓ×ŸÖ úÖµÖ´Ö −ÖÆüà ÆüÖê ¯ÖÖŸÖß, ŸÖ²Ö ŸÖú µÖÆü ¾µÖµÖ †Ö¾Ö¿µÖú Æîü … (C) ¸üÖ™Òü-¸üÖ•µÖ úß ÃÖã¸üLÖÖ úÖµÖ´Ö ¸üMÖ−Öê êú ×»Ö‹ µÖÆü ¾µÖµÖ ¯ÖµÖÖÔ¯ŸÖ ÆüÖê−ÖÖ “ÖÖ×Æü‹ … (D) µÖÆü ¾µÖµÖ −ÖÖ'Ö׸üú ¾µÖµÖ úß úß´ÖŸÖ ¯Ö¸ü ÆüÖê ÃÖúŸÖÖ Æîü …

12.

úÖî×™ü»µÖ êú †£ÖÔ¿ÖÖÃ¡Ö úÖê 1905 ´Öë ×−Ö´−ÖÖÓ×úŸÖ ´Öë ÃÖê וÖÃÖ ×¾Ö«üÖ−Ö «üÖ¸üÖ ¯ÖÏúÖ¿Ö ´Öë »ÖÖµÖÖ 'ÖµÖÖ : (A) ÃÖÖ´ÖÖ ¿ÖÖáÖß (B) »ÖÖ»Ö ²ÖÆüÖ¤ãü¸ü ¿ÖÖáÖß (C) ¸üÖ´Ö ×ú¿Ö−Ö ¿ÖÖáÖß (D) ¿µÖÖ´ÖÖ ¯ÖÏÃÖÖ¤ü ¿ÖÖáÖß

13.

×−Ö´−ÖÖÓ×úŸÖ ´Öë ÃÖê úÖî−Ö ×Æü−¤ü ´ÖÆüÖÃÖÖ'Ö¸ü LÖê¡Ö úÖ ¯ÖÏ´ÖãMÖ †¾ÖµÖ¾Ö −ÖÆüà Æîü ? (A) †Ó›ü´ÖÖ−Ö ÃÖÖ'Ö¸ü (B) ÆüÖ´ÖãÔ•Ö MÖÖ›Íüß (C) ןִÖÖê¸ü ÃÖÖ'Ö¸ü (D) »ÖÖ»Ö ÃÖÖ'Ö¸ü

14.

“‡−™ü¸ü−Öê¿Ö−Ö»Ö ‹»Ö™Ôü” , •ÖÖê ‹ú 'Öî¸ü-ÃÖ¸üúÖ¸üß ÃÖÓ'Öšü−Ö Æîü, ×−Ö´−ÖÖÓ×úŸÖ ×ÎúµÖÖú»ÖÖ¯ÖÖë ´Öë ÃÖê וÖÃÖÃÖê ÃÖ´²ÖÓ×¬ÖŸÖ Æîü (A) ÃÖÓ‘ÖÂÖÔ úß ¸üÖêú£ÖÖ´Ö (B) ‘¯ÖßÃÖ-´ÖêØú'Ö’ (C) ‘¯ÖßÃÖ-úßدÖ'Ö’ (D) ‘¯ÖßÃÖ-ײÖÜ»›ü'Ö’

15.

×−Ö´−ÖÖÓ×úŸÖ ÃÖ´´Öê»Ö−ÖÖë ´Öë ÃÖê ×úÃÖ´Öë ¯ÖÆü»Öê ‘ÃÖß ²Öß ‹´Ö’ (×¾Ö¿¾ÖÖÃÖ ²ÖÆüÖ»Öß êú ˆ¯ÖÖµÖ) †Ûß֟¾Ö ´Öë »ÖÖµÖê 'ÖµÖê ? (A) Æêü»ÖØÃÖúß ÃÖ´´Öê»Ö−Ö (B) »ÖÖÆüÖî¸ü ׿ÖMÖ¸ü¾ÖÖŸÖÖÔ (C) †Ö'Ö¸üÖ ×¿ÖMÖ¸ü¾ÖÖŸÖÖÔ (D) ×¾ÖµÖ−ÖÖ ÃÖ´´Öê»Ö−Ö

16.

−Öß“Öê ¤üÖê ú£Ö−Ö ×¤üµÖê 'ÖµÖê Æïü, ‹ú ú£Ö−Ö (A) †Öî¸ü ¤æüÃÖ¸üÖ ŸÖÔú (R) êú ºþ¯Ö ´Öë דÖÛÅ−ÖŸÖ Æîü … ú£Ö−Ö (A) : †ÖŸÖÓú¾ÖÖ¤ü ØÆüÃÖÖ †£Ö¾ÖÖ ØÆüÃÖÖ úÖê ¯ÖϵÖÖê'Ö ú¸ü−Öê êú MÖŸÖ¸êü úß ‹êÃÖß ×ÎúµÖÖ Æîü וÖÃÖÃÖê ×−ÖÛ¿“ÖŸÖ ¯Öæ¾ÖÔ-×−ÖÙ¤ü™ü »ÖLµÖÖë úß ¯ÖÏÖÛ¯ŸÖ ÆêüŸÖã »ÖÖê'ÖÖë êú ´Ö−Ö ¾Ö ´ÖÛßÖÂú ´Öë ³ÖµÖ ˆŸ¯Ö−−Ö ×úµÖÖ •ÖÖ ÃÖêú … ŸÖÔú (R) : †ÖŸÖÓú¾ÖÖ¤ü úÖê ÃÖ¬Öß Æãü‡Ô µÖÖ †Ó¬ÖÖ¬Öã¬Ó Ö ØÆüÃÖÖ êú ´ÖÖ¬µÖ´Ö ÃÖê ŸÖ´ÖÖ´Ö »ÖLµÖÖë úÖê ¯ÖÏÖ¯ŸÖ ú¸ü−Öê êú ×»Ö‹ ÃÖÖ¬Ö−Ö êú ºþ¯Ö ´Öë ¯ÖϵÖÖê'Ö ×úµÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü … ˆ¯ÖµÖãÔŒŸÖ ú£Ö−ÖÖë êú ÃÖÓ¤ü³ÖÔ ´Öë, ÃÖÆüß æú™ü úÖ “ÖµÖ−Ö úßו֋ : æú™ü : (A) ¤üÖê−ÖÖë (A) †Öî¸ü (R) ÃÖÆüß Æïü … (B) ¤üÖê−ÖÖë (A) †Öî¸ü (R) ÃÖÆüß −ÖÆüà Æïü … (C) (A) ÃÖÆüß Æîü, »Öê×ú−Ö (R) ÃÖÆüß −ÖÆüà Æîü … (D) (A) ÃÖÆüß −ÖÆüà Æîü, »Öê×ú−Ö (R) ÃÖÆüß Æîü …

D-1109

5

:

Paper-II

17.

Given below are two statements, one labelled as Assertion (A) and the other as Reason (R) : Assertion (A) : The international situation and the basic factors which lead to war cannot be altered by mere intervention in the field of military technology. Reason (R) : There is no conclusive proof that, under all circumstances, arms cause wars. In the context of above statements, choose the correct code : Codes : (A) Both (A) and (R) are correct. (B) Both (A) and (R) are incorrect. (C) (A) is correct, but (R) is not correct. (D) (A) is not correct, but (R) is correct.

18.

Given below are two statements, one labelled as Assertion (A) and the other as Reason (R) : Assertion (A) : Mao had aptly compared guerrillas to fish and the people to water in which they swim. Reason (R) : Guerrillas could seldom succeed without popular support. In the context of above statements, choose the correct code : Codes : (A) Both (A) and (R) are correct. (B) Both (A) and (R) are incorrect. (C) (A) is correct, but (R) is incorrect. (D) (A) is incorrect, but (R) is correct.

19.

Given below are two statements, one labelled as Assertion (A) and the other as Reason (R) : Assertion (A) : A.T. Mahan identified both ‘National Character’ and ‘Governmental Character’ as the elements of Sea Power. Reason (R) : To Mahan, strong Navy was essential for the US supremacy. In the context of above statements, choose the correct code : Codes : (A) Both (A) and (R) are correct. (B) (A) is true, (R) is false. (C) (A) is false, but (R) is true. (D) Both (A) and (R) are false.

20.

Given below are two statements, one labelled as Assertion (A) and the other as Reason (R) : Assertion (A) : There is no victory in a Limited War unless the objectives are defined in the opening rounds of the conflict. Reason (R) : In situations of Limited War, national objectives, resource use and military objectives are also well-defined. In the context of above statements, find out the correct code : Codes : (A) Both (A) and (R) are false. (B) Both (A) and (R) are correct. (C) (A) is correct, but (R) is incorrect. (D) (A) is incorrect, but (R) is correct.

Paper-II

6

D-1109

17.

−Öß“Öê ¤üÖê ú£Ö−Ö ×¤üµÖê 'ÖµÖê Æïü, ‹ú ú£Ö−Ö (A) †Öî¸ü ¤æüÃÖ¸üÖ ŸÖÔú (R) êú ºþ¯Ö ´Öë דÖÛÅ−ÖŸÖ Æîü … ú£Ö−Ö (A) : ¾ÖÆü †−ŸÖ¸üÖÔ™ÒüßµÖ ¯Ö׸üÛãÖ×ŸÖ ŸÖ£ÖÖ †Ö¬ÖÖ¸ü³ÖæŸÖ ŸÖ¢¾Ö •ÖÖê µÖã¨ü úß †Öê¸ü »Öê •ÖÖŸÖê Æïü, ˆ−Æëü ÃÖî−µÖ ¯ÖÏÖîªÖê×'Öúß êú LÖê¡Ö ´Öë ÆüßÖLÖê¯Ö ´ÖÖ¡Ö ÃÖê ¯Ö׸ü¾ÖÙŸÖŸÖ −ÖÆüà ×úµÖÖ •ÖÖ ÃÖúŸÖÖ Æîü … ŸÖÔú (R) : ‡ÃÖúÖ úÖê‡Ô ×−Ö=ÖÖÔµÖú ¯ÖÏ´ÖÖ=Ö −ÖÆüà Æîü ×ú ÃÖ³Öß ¤ü¿ÖÖ†Öë ´Öë, Æü×£ÖµÖÖ¸ü µÖã¨üÖë êú úÖ¸ü=Ö ²Ö−ÖŸÖê Æïü … ˆŒŸÖ ú£Ö−ÖÖë êú ÃÖÓ¤ü³ÖÔ ´Öë, ÃÖÆüß æú™ü úÖ “ÖµÖ−Ö úßו֋ : æú™ü : (A) ¤üÖê−ÖÖë (A) †Öî¸ü (R) ÃÖÆüß Æïü … (B) ¤üÖê−ÖÖë (A) †Öî¸ü (R) ÃÖÆüß −ÖÆüà Æïü … (C) (A) ÃÖÆüß Æîü, »Öê×ú−Ö (R) ÃÖÆüß −ÖÆüà Æîü … (D) (A) ÃÖÆüß −ÖÆüà Æîü, »Öê×ú−Ö (R) ÃÖÆüß Æîü …

18.

−Öß“Öê ¤üÖê ú£Ö−Ö ×¤üµÖê 'ÖµÖê Æïü, ‹ú ú£Ö−Ö (A) †Öî¸ü ¤æüÃÖ¸üÖ ŸÖÔú (R) êú ºþ¯Ö ´Öë דÖÛÅ−ÖŸÖ Æïü … ú£Ö−Ö (A) : ´ÖÖ†Öê −Öê ”ûÖ¯ÖÖ´ÖÖ¸üÖë úß ´Ö”û×»ÖµÖÖë ÃÖê †Öî¸ü •Ö−ÖŸÖÖ úß ŸÖã»Ö−ÖÖ •Ö»Ö ÃÖê šüßú Æüß úß Æîü, וÖÃÖ´Öë ¾Öê ŸÖî¸üŸÖß Æïü … ŸÖÔú (R) : ”ûÖ¯ÖÖ´ÖÖ¸ü ײÖ−ÖÖ •Ö−Ö ÃÖÆüµÖÖê'Ö êú ¿ÖÖµÖ¤ü Æüß ÃÖ±ú»Ö ÆüÖë … ˆŒŸÖ ú£Ö−ÖÖë êú ÃÖÓ¤ü³ÖÔ ´Öë, ÃÖÆüß æú™ü úÖ “ÖµÖ−Ö úßו֋ : æú™ü : (A) ¤üÖê−ÖÖë (A) †Öî¸ü (R) ÃÖÆüß Æïü … (B) ¤üÖê−ÖÖë (A) †Öî¸ü (R) ÃÖÆüß −ÖÆüà Æïü … (C) (A) ÃÖÆüß Æîü, »Öê×ú−Ö (R) ÃÖÆüß −ÖÆüà Æîü … (D) (A) ÃÖÆüß −ÖÆüà Æîü, »Öê×ú−Ö (R) ÃÖÆüß Æîü …

19.

−Öß“Öê ¤üÖê ú£Ö−Ö ×¤üµÖê 'ÖµÖê Æïü, ‹ú ú£Ö−Ö (A) †Öî¸ü ¤æüÃÖ¸üÖ ŸÖÔú (R) êú ºþ¯Ö ´Öë דÖÛ−ÆüŸÖ Æïü … ú£Ö−Ö (A) : ‹.™üß. ´ÖÖÆü−Ö −Öê ‘¸üÖ™ÒüßµÖ “Ö׸ü¡Ö’ †Öî¸ü ‘¿ÖÖÃÖúßµÖ “Ö׸ü¡Ö’ ¤üÖê−ÖÖë úß ÃÖÖ'Ö¸üßµÖ ¿ÖÛŒŸÖ êú ŸÖ¢¾ÖÖë êú ºþ¯Ö ´Öë ¯ÖÆü“ÖÖ−Ö úß … ŸÖÔú (R) : ´ÖÖÆü−Ö úß ¥üÛ™ü ´Öë, †´Öê׸üúÖ úß ÃÖ¾ÖÖì““ÖŸÖÖ êú ×»Ö‹ ´Ö•Ö²ÖæŸÖ −ÖÖîÃÖê−ÖÖ †Ö¾Ö¿µÖú £Öß … ˆ¯ÖµÖãÔŒŸÖ ú£Ö−ÖÖë êú ÃÖÓ¤ü³ÖÔ ´Öë, ÃÖÆüß æú™ü úÖ “ÖµÖ−Ö úßו֋ : æú™ü : (A) ¤üÖê−ÖÖë (A) †Öî¸ü (R) ÃÖÆüß Æïü … (B) (A) ÃÖÆüß Æîü, »Öê×ú−Ö (R) 'Ö»ÖŸÖ Æîü … (C) (A) 'Ö»ÖŸÖ Æîü, »Öê×ú−Ö (R) ÃÖÆüß Æîü … (D) ¤üÖê−ÖÖë (A) †Öî¸ü (R) 'Ö»ÖŸÖ Æïü …

20.

−Öß“Öê ¤üÖê ú£Ö−Ö ×¤üµÖê 'ÖµÖê Æïü, ‹ú ú£Ö−Ö (A) †Öî¸ü ¤æüÃÖ¸üÖ ŸÖÔú (R) êú ºþ¯Ö ´Öë דÖÛÅ−ÖŸÖ Æïü … ú£Ö−Ö (A) : ÃÖß×´ÖŸÖ µÖã¨ü ´Öë ŸÖ²Ö ŸÖú ×¾Ö•ÖµÖ ¯ÖÏÖ¯ŸÖ −ÖÆüà ÆüÖê ÃÖúŸÖß, •Ö²Ö ŸÖú ×ú ÃÖÓ‘ÖÂÖÔ êú ¯ÖÏÖ¸üÛ´³Öú “Ö¸ü=Ö ´Öë Æüß »ÖLµÖ ïÖ™ü −Ö ÆüÖë … ŸÖÔú (R) : ÃÖß×´ÖŸÖ µÖã¨ü úß ÛãÖןֵÖÖë ´Öë, ¸üÖ™ÒüßµÖ »ÖLµÖ, ÃÖÓÃÖÖ¬Ö−Ö ¯ÖϵÖÖê'Ö †Öî¸ü ÃÖî−µÖ »ÖLµÖ ³Öß ÃÖã×¾Ö“ÖÖ׸üŸÖ ¸üÆüŸÖê Æïü … ˆŒŸÖ ú£Ö−ÖÖë êú ÃÖÓ¤ü³ÖÔ ´Öë, ÃÖÆüß æú™ü úÖ “ÖµÖ−Ö úßו֋ : æú™ü : (A) ¤üÖê−ÖÖë (A) †Öî¸ü (R) 'Ö»ÖŸÖ Æïü … (B) ¤üÖê−ÖÖë (A) †Öî¸ü (R) ÃÖÆüß Æïü … (C) (A) ÃÖÆüß Æîü, »Öê×ú−Ö (R) ÃÖÆüß −ÖÆüà Æîü … (D) (A) ÃÖÆüß −ÖÆüà Æîü, »Öê×ú−Ö (R) ÃÖÆüß Æîü …

D-1109

7

Paper-II

21.

Given below are two statements, one labelled as Assertion (A) and the other as Reason (R) : Assertion (A) : There is no single cause for War. Peace, in strategic parlance, could be considered as an equilibrium among many forces. Reason (R) : Change in any particular trend, movement or policy may make conditions for peace, but under different conditions, similar change may invite conditions for war. In the context of above statements, choose the correct code : Codes : (A) Both (A) and (R) are correct. (B) Both (A) and (R) are incorrect. (C) (A) is correct, but (R) is incorrect. (D) (A) is incorrect, but (R) is correct.

22.

Given below are two statements, one labelled as Assertion (A) and the other as Reason (R) : Assertion (A) : The Indian Ocean has remained an area of strategic importance since early times. Reason (R) : Geographical location of Indian Ocean, its sea routes, its vast repository of natural resources and densely populated countries along its shore add to its significance. In the context of above statements, which one of the following codes is correct ? Codes : (A) (A) is correct but (R) is wrong. (B) Both (A) and (R) are correct. (C) (A) is wrong but (R) is correct. (D) Both (A) and (R) are wrong.

23.

Given below are two statements, one labelled as Assertion (A) and the other as Reason (R) : Assertion (A) : Sino-Indian border dispute seems to be legacy of historical past. Reason (R) : There was lack of political will between different parties, therefore, it remained a customary border. In the context of above statements, choose the correct code : Codes : (A) (A) is correct but (R) is wrong. (B) Both (A) and (R) are correct. (C) (A) is wrong but (R) is correct. (D) Both (A) and (R) are wrong.

Paper-II

8

D-1109

21.

−Öß“Öê ¤üÖê ú£Ö−Ö ×¤üµÖê 'ÖµÖê Æïü, ‹ú ú£Ö−Ö (A) †Öî¸ü ¤æüÃÖ¸üÖ ŸÖÔú (R) êú ºþ¯Ö ´Öë דÖÛÅ−ÖŸÖ Æïü … ú£Ö−Ö (A) : µÖã¨ü úÖ úÖê‡Ô ‹úÖúß úÖ¸ü=Ö −ÖÆüà Æîü … áÖÖŸÖוÖú ¿Ö²¤üÖ¾Ö»Öß ´Öë, ¿ÖÖÓ×ŸÖ ŸÖ´ÖÖ´Ö ¿ÖÛŒŸÖµÖÖë êú ²Öß“Ö ‹ú ÃÖÖ´µÖÖ¾ÖãÖÖ êú ºþ¯Ö ´Öë »Öß •ÖÖ ÃÖúŸÖß Æîü … ŸÖÔú (R) : ×úÃÖß ×¾Ö¿ÖêÂÖ ¹ýMÖ, 'ÖןÖ×¾Ö×¬Ö †£Ö¾ÖÖ −Öß×ŸÖ ´Öë ¯Ö׸ü¾ÖŸÖÔ−Ö ÃÖê ¿ÖÖÓ×ŸÖ úß ¤ü¿ÖÖµÖë ²Ö−ÖŸÖß Æïü, ×ú−ŸÖã †»Ö'Ö ¯Ö׸üÛãÖןֵÖÖë ´Öë, ¾ÖîÃÖÖ Æüß ¯Ö׸ü¾ÖŸÖÔ−Ö µÖã¨ü úß ¤ü¿ÖÖ†Öë úÖê †Ö´ÖÓ×¡ÖŸÖ ú¸ü ÃÖúŸÖÖ Æîü … ˆ¯ÖµÖãÔŒŸÖ ú£Ö−ÖÖë êú ÃÖÓ¤ü³ÖÔ ´Öë, ÃÖÆüß æú™ü úÖ “ÖµÖ−Ö úßו֋ : æú™ü : (A) ¤üÖê−ÖÖë (A) †Öî¸ü (R) ÃÖÆüß Æïü … (B) ¤üÖê−ÖÖë (A) †Öî¸ü (R) ÃÖÆüß −ÖÆüà Æïü … (C) (A) ÃÖÆüß Æîü, »Öê×ú−Ö (R) ÃÖÆüß −ÖÆüà Æîü … (D) (A) ÃÖÆüß −ÖÆüà Æîü, »Öê×ú−Ö (R) ÃÖÆüß Æîü …

22.

−Öß“Öê ¤üÖê ú£Ö−Ö ×¤üµÖê 'ÖµÖê Æïü, ‹ú ú£Ö−Ö (A) †Öî¸ü ¤æüÃÖ¸üÖ ŸÖÔú (R) êú ºþ¯Ö ´Öë דÖÛÅ−ÖŸÖ Æïü … ú£Ö−Ö (A) : ×Æü−¤ü ´ÖÆüÖÃÖÖ'Ö¸ü ¯ÖÏÖ¸üÛ´³Öú úÖ»Ö ÃÖê Æüß Ã¡ÖÖŸÖוÖú ´ÖÆü¢¾Ö úÖ LÖê¡Ö ¸üÆüÖ Æîü … ŸÖÔú (R) : ×Æü−¤ü ´ÖÆüÖÃÖÖ'Ö¸ü úß ³ÖÖî'ÖÖê×»Öú †¾ÖÛãÖןÖ, ‡ÃÖêú ÃÖÖ'Ö¸üßµÖ ´ÖÖ'ÖÔ, ¯ÖÏÖéúןÖú ÃÖÓÃÖÖ¬Ö−ÖÖë êú ×¾Ö¿ÖÖ»Ö ³ÖÓ›üÖ¸ü †Öî¸ü ‡ÃÖêú ŸÖ™üÖë ¯Ö¸ü ²ÖÃÖê ‘Ö−Öß †Ö²ÖÖ¤üß ¾ÖÖ»Öê ¸üÖ™Òü ‡ÃÖêú ´ÖÆü¢¾Ö úÖê ²ÖœÍüÖŸÖê Æïü … ˆ¯ÖµÖãÔŒŸÖ ¤üÖê−ÖÖë ú£Ö−ÖÖë êú ÃÖÓ¤ü³ÖÔ ´Öë, ÃÖÆüß æú™ü úÖ “ÖµÖ−Ö úßו֋ : æú™ü : (A) (A) ÃÖÆüß Æîü, »Öê×ú−Ö (R) 'Ö»ÖŸÖ Æîü … (B) ¤üÖê−ÖÖë (A) †Öî¸ü (R) ÃÖÆüß Æïü … (C) (A) 'Ö»ÖŸÖ Æîü, »Öê×ú−Ö (R) ÃÖÆüß Æîü … (D) (A) †Öî¸ü (R) ¤üÖê−ÖÖë 'Ö»ÖŸÖ Æïü …

23.

−Öß“Öê ¤üÖê ú£Ö−Ö ×¤üµÖê 'ÖµÖê Æïü, ‹ú ú£Ö−Ö (A) †Öî¸ü ¤æüÃÖ¸üÖ ŸÖÔú (R) êú ºþ¯Ö ´Öë דÖÛÅ−ÖŸÖ Æïü … ú£Ö−Ö (A) : “Öß−Ö-³ÖÖ¸üŸÖ ÃÖß´ÖÖ ×¾Ö¾ÖÖ¤ü ×¾Ö'ÖŸÖ ‹êןÖÆüÖ×ÃÖú úÖ»Ö úß ×¾Ö¸üÖÃÖŸÖ Æîü … ŸÖÔú (R) : ÃÖ´²ÖÓ×¬ÖŸÖ ×¾Ö׳Ö−−Ö ¯ÖLÖÖë êú ´Ö¬µÖ ¸üÖ•Ö−ÖßןÖú ‡“”ûÖ¿ÖÛŒŸÖ úÖ †³ÖÖ¾Ö £ÖÖ, ‡ÃÖ×»Ö‹ ¯ÖÖ¸ü´¯Ö׸üú ÃÖß´ÖÖ ²Ö−Öß ¸üÆüß … ˆ¯ÖµÖãÔŒŸÖ ú£Ö−ÖÖë êú ÃÖÓ¤ü³ÖÔ ´Öë, ÃÖÆüß æú™ü úÖ “ÖµÖ−Ö úßו֋ : æú™ü : (A) (A) ÃÖÆüß Æîü, »Öê×ú−Ö (R) 'Ö»ÖŸÖ Æîü … (B) ¤üÖê−ÖÖë (A) †Öî¸ü (R) ÃÖÆüß Æïü … (C) (A) 'Ö»ÖŸÖ Æîü, »Öê×ú−Ö (R) ÃÖÆüß Æîü … (D) (A) †Öî¸ü (R) ¤üÖê−ÖÖë 'Ö»ÖŸÖ Æïü …

D-1109

9

Paper-II

24.

Given below are two statements, one labelled as Assertion (A) and the other as Reason (R) : Assertion (A) : Militarisation of Indian Ocean area is becoming major threat to global peace and security. Reason (R) : Indian Ocean is a gateway for other Oceans and the economic interests of nations are at stake. In the context of above two statements, which one of the following codes is correct ? Codes : (A) (A) is correct but (R) is wrong. (B) Both (A) and (R) are correct. (C) (A) is wrong but (R) is correct. (D) Both (A) and (R) are wrong.

25.

Given below are two statements, one labelled as Assertion (A) and the other as Reason (R) : Assertion (A) : National Power is a mix of political, economic, military, social, psychological, moral and other strengths and weaknesses of a National-State in a given environment. Reason (R) : The strengths and weaknesses of a Nation-State are determined relative vis-à-vis the opposing Nation-State and other political entities of the international system. In the context of above statements, choose the correct code : Codes : (A) Both (A) and (R) are correct. (B) (A) is correct, but (R) is not correct. (C) Both (A) and (R) are not correct. (D) (A) is not correct, but (R) is correct.

26.

Arrange the following events in order in which they were occurred. Use the code given below : I. Israeli capture of Golan Heights. II. Chinese suzerainty over Tibet. III. Egyptian crossing of Suez Canal. IV. Cuban Missile Crisis Codes : (A) I, II, III, IV (B) II, III, IV, I (C) IV, I, II, III (D) III, IV, I, II

27.

Arrange the following events in order in which they were occurred. Use the code given below : I. UN Declaration of Israel as a Nation-State. II. UN Universal Declaration of Human Rights. III. Israel’s pre-emptive air strikes on Egypt. IV. ‘Declaration on Principles’ for Palestinian cause. Codes : (A) I, II, III, IV (B) II, III, IV, I (C) III, II, IV, I (D) IV, III, II, I

Paper-II

10

D-1109

24.

−Öß“Öê ¤üÖê ú£Ö−Ö ×¤üµÖê 'ÖµÖê Æïü, ‹ú ú£Ö−Ö (A) †Öî¸ü ¤æüÃÖ¸üÖ ŸÖÔú (R) êú ºþ¯Ö ´Öë דÖÛÅ−ÖŸÖ Æïü … ú£Ö−Ö (A) : ×Æü−¤ü ´ÖÆüÖÃÖÖ'Ö¸ü úÖ ÃÖî−µÖßú¸ü=Ö ¾ÖîÛ¿¾Öú ¿ÖÖÓ×ŸÖ ‹¾ÖÓ ÃÖã¸üLÖÖ êú ×»Ö‹ ²Ö›ÍüÖ MÖŸÖ¸üÖ ²Ö−Ö ¸üÆüÖ Æîü … ŸÖÔú (R) : ×Æü−¤ü ´ÖÆüÖÃÖÖ'Ö¸ü †−µÖ ´ÖÆüÖÃÖÖ'Ö¸üÖë ´Öë ¯ÖϾÖê¿Ö úÖ «üÖ¸ü Æîü †Öî¸ü ¸üÖ™ÒüÖë êú †ÖÙ£Öú ×ÆüŸÖ ¤üÖÑ¾Ö ¯Ö¸ü »Ö'Öê Æïü… ˆ¯ÖµÖãÔŒŸÖ ¤üÖê−ÖÖë ú£Ö−ÖÖë êú ÃÖÓ¤ü³ÖÔ ´Öë, ×−Ö´−ÖÖÓ×úŸÖ æú™üÖë ´Öë ÃÖê úÖî−Ö ÃÖÖ ÃÖÆüß Æîü ? æú™ü : (A) (A) ÃÖÆüß Æîü, »Öê×ú−Ö (R) 'Ö»ÖŸÖ Æîü … (B) ¤üÖê−ÖÖë (A) †Öî¸ü (R) ÃÖÆüß Æïü … (C) (A) 'Ö»ÖŸÖ Æîü, »Öê×ú−Ö (R) ÃÖÆüß Æîü … (D) ¤üÖê−ÖÖë (A) †Öî¸ü (R) 'Ö»ÖŸÖ Æïü …

25.

−Öß“Öê ¤üÖê ú£Ö−Ö ×¤üµÖê 'ÖµÖê Æïü, ‹ú ú£Ö−Ö (A) †Öî¸ü ¤æüÃÖ¸üÖ ŸÖÔú (R) êú ºþ¯Ö ´Öë דÖÛÅ−ÖŸÖ Æïü … ú£Ö−Ö (A) : ¸üÖ™ÒüßµÖ ¿ÖÛŒŸÖ פüµÖê 'ÖµÖê ¯Ö׸ü¾Öê¿Ö ´Öë ‹ú ¸üÖ™Òü-¸üÖ•µÖ úß ¸üÖ•Ö−ÖßןÖú, †ÖÙ£Öú, ÃÖî×−Öú, ÃÖÖ´ÖÖוÖú, ´Ö−ÖÖê¾Öî–ÖÖ×−Öú, −ÖîןÖú †Öî¸ü †−µÖ ÃÖ²Ö»ÖŸÖÖ†Öë ‹¾ÖÓ ×−Ö²ÖÔ»ÖŸÖÖ†Öë úÖ ×´ÖÁÖ=Ö Æîü … ŸÖÔú (R) : ‹ú ¸üÖ™Òü-¸üÖ•µÖ úß ÃÖ²Ö»ÖŸÖÖ‹Ñ ‹¾ÖÓ ×−Ö²ÖÔ»ÖŸÖÖ‹Ñ ×¾Ö¸üÖê¬Öß ¸üÖ™Òü-¸üÖ•µÖ †Öî¸ü †−ŸÖ¸üÖÔ™ÒüßµÖ ¯ÖÏ=ÖÖ»Öß úß †−µÖ ¸üÖ•Ö−ÖßןÖú ‡úÖ‡µÖÖë êú ÃÖÖ¯ÖêLÖ ŸÖã»Ö−ÖÖŸ´Öú ºþ¯Ö ´Öë ×−Ö¬ÖÖÔ׸üŸÖ úß •ÖÖŸÖß Æïü … ˆ¯ÖµÖãÔŒŸÖ ú£Ö−ÖÖë êú ÃÖÓ¤ü³ÖÔ ´Öë, ÃÖÆüß æú™ü úÖ “ÖµÖ−Ö úßו֋ : æú™ü : (A) ¤üÖê−ÖÖë (A) †Öî¸ü (R) ÃÖÆüß Æïü … (B) (A) ÃÖÆüß Æîü, »Öê×ú−Ö (R) ÃÖÆüß −ÖÆüà Æîü … (C) ¤üÖê−ÖÖë (A) †Öî¸ü (R) ÃÖÆüß −ÖÆüà Æïü … (D) (A) ÃÖÆüß −ÖÆüà Æîü, »Öê×ú−Ö (R) ÃÖÆüß Æîü …

26.

×−Ö´−ÖÖÓ×úŸÖ ‘Ö™ü−ÖÖ†Öë úÖê ˆÃÖ Îú´Ö ´Öë µÖÖê×•ÖŸÖ úßו֋ וÖÃÖ´Öë ¾Öê ‘Ö×™üŸÖ Æãü‡Ô Æïü … −Öß“Öê פüµÖê 'ÖµÖê æú™ü úÖ ¯ÖϵÖÖê'Ö úßו֋ : I. 'ÖÖê»Ö−Ö ¯ÖÆüÖ×›ÍüµÖÖë ¯Ö¸ü ‡•Ö¸üÖ‡»Öß †×¬ÖúÖ¸ü … II. ןֲ²ÖŸÖ ¯Ö¸ü “Öß−Öß †Ö׬֯֟µÖ … III. ×´ÖÄÖ «üÖ¸üÖ Ã¾Öê•Ö −ÖÆü¸ü ¯ÖÖ¸ü ú¸ü−ÖÖ … IV. ŒµÖæ²ÖÖ‡Ô ¯ÖÏLÖê¯ÖÖÃ¡Ö ÃÖÓú™ü … æú™ü : (A) I, II, III, IV (B) II, III, IV, I (C) IV, I, II, III (D) III, IV, I, II

27.

×−Ö´−ÖÖÓ×úŸÖ ‘Ö™ü−ÖÖ†Öë úÖê ˆÃÖ Îú´Ö ´Öë µÖÖê×•ÖŸÖ úßו֋ וÖÃÖ´Öë ¾Öê ‘Ö×™üŸÖ Æãü‡Õ Æïü … −Öß“Öê פüµÖê 'ÖµÖê æú™ü úÖ ¯ÖϵÖÖê'Ö úßו֋ : I. ÃÖÓµÖãŒŸÖ ¸üÖ™Òü «üÖ¸üÖ ‡•Ö¸üÖ‡»Ö úß ‹ú ¸üÖ™Òü-¸üÖ•µÖ êú ºþ¯Ö ´Öë ‘ÖÖêÂÖ=ÖÖ … II. ÃÖÓµÖãŒŸÖ ¸üÖ™Òü «üÖ¸üÖ ´ÖÖ−Ö¾ÖÖ׬ÖúÖ¸üÖë úß ÃÖÖ¾ÖÔ³ÖÖî´Ö ‘ÖÖêÂÖ=ÖÖ … III. ‡•Ö¸üÖ‡»Ö «üÖ¸üÖ ×´ÖÄÖ êú ‰ú¯Ö¸ü †¯ÖÏŸµÖÖ×¿ÖŸÖ Æü¾ÖÖ‡Ô Æü´Ö»Öê … IV. ×±ú×»ÖßÖß−Ö ÃÖ´ÖõÖÖ ÃÖê ÃÖ´²ÖÛ−¬ÖŸÖ ‘×ÃÖ¨üÖ−ŸÖÖë úß ‘ÖÖêÂÖ=ÖÖ’ … æú™ü : (A) I, II, III, IV (B) II, III, IV, I (C) III, II, IV, I (D) IV, III, II, I

D-1109

11

Paper-II

28.

Arrange the following events in order in which they were occurred. Use the code given below : I. Oslo Peace Process for Palestinian cause. II. Camp David Accord. III. Canberra Commission on the elimination of Nuclear Weapons. IV. Khartoum Conference on West Asia. Codes : (A) I, II, III, IV (B) IV, II, I, III (C) II, III, IV, I (D) III, IV, I, II

29.

Identify the correct sequence in chronological order : (A) Cannon, ballistic missile, tank, radar (B) Ballistic missile, cannon, tank, radar (C) Radar, cannon, ballistic missile, tank (D) Cannon, tank, radar, ballistic missile

30.

Identify the correct chronological sequence of the following : (A) Trench warfare, phalanx, blitzkrieg, aerial bombardment (B) Phalanx, trench warfare, aerial bombardment, blitzkrieg (C) Blitzkrieg, aerial bombardment, phalanx, trench warfare (D) Aerial bombardment, blitzkrieg, phalanx, trench warfare

31.

Arrange the following treaties in order they were concluded. Use the code given below : I. Treaty of Rerotonga II. Treaty of Tlatelolco III. Initiation of the Comprehensive Test Ban Treaty IV. Pelindaba Treaty Codes : (A) I, II, III, IV (B) II, I, IV, III (C) III, IV, II, I (D) IV, II, I, III

32.

Arrange the following theories in the order in which they were conceptualised. Use the code given below : I. Strategy of Massive Retaliation II. Theory of Absolute War III. Strategy of Flexible Response IV. Strategy of Indirect Approach Codes : (A) I, II, III, IV (B) II, III, IV, I (C) III, IV, II, I (D) II, IV, I, III

Paper-II

12

D-1109

28.

×−Ö´−ÖÖÓ×úŸÖ ‘Ö™ü−ÖÖ†Öë úÖê ˆÃÖ Îú´Ö ´Öë µÖÖê×•ÖŸÖ úßו֋ וÖÃÖ´Öë ¾Öê ‘Ö×™üŸÖ Æãü‡Ô Æïü … −Öß“Öê פüµÖê 'ÖµÖê æú™ü úÖ ¯ÖϵÖÖê'Ö úßו֋ : I. ×±ú×»ÖßÖß−Öß ÃÖ´ÖõÖÖ êú ×»Ö‹ †ÖêûÖÖê ¿ÖÖÓ×ŸÖ ¯ÖÏ×ÎúµÖÖ … II. îú´¯Ö ›êü×¾Ö›ü ÃÖ´Ö—ÖÖîŸÖÖ … III. −ÖÖ׳ÖúßµÖ Æü×£ÖµÖÖ¸üÖë êú ×¾Ö»ÖÖê¯Ö−Ö ÆêüŸÖã îú−Ö²Ö¸üÖ ú´Öß¿Ö−Ö IV. ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ‹×¿ÖµÖÖ ¯Ö¸ü MÖÖŸÖæÔ´Ö ÃÖ´´Öê»Ö−Ö … æú™ü : (A) I, II, III, IV (B) IV, II, I, III (C) II, III, IV, I (D) III, IV, I, II

29.

úÖ»ÖÎú´ÖÖ−ÖãÃÖÖ¸ü ÃÖÆüß Îú´Ö דÖÛÅ−ÖŸÖ úßו֋ : (A) ŸÖÖê¯Ö, ²Öî×»ÖÛÙüú ¯ÖÏLÖê¯ÖÖáÖ, ™ïüú, ¸üÖ›üÖ¸ü (B) ²Öî×»ÖÛÙüú ¯ÖÏLÖê¯ÖÖáÖ, ŸÖÖê¯Ö, ™ïüú, ¸üÖ›üÖ¸ü (C) ¸üÖ›üÖ¸ü, ŸÖÖê¯Ö, ²Öî×»ÖÛÙüú ¯ÖÏLÖê¯ÖÖáÖ, ™ïüú (D) ŸÖÖê¯Ö, ™ïüú, ¸üÖ›üÖ¸ü, ²Öî×»ÖÛÙüú ¯ÖÏLÖê¯ÖÖáÖ

30.

×−Ö´−ÖÖÓ×úŸÖ úÖ ÃÖÆüß úÖ»ÖÎú´Ö ×¾Ö¾Ö¸ü=Ö ×“ÖÛÅ−ÖŸÖ úßו֋ : (A) MÖÖ‡Ô µÖã¨üú´ÖÔ, ±îú»ÖëŒÃÖ, Û²»Ö™Ëü•ÖÎúß'Ö, Æü¾ÖÖ‡Ô ²Ö´Ö²ÖÖ¸üß (B) ±îú»ÖëŒÃÖ, MÖÖ‡Ô µÖã¨üú´ÖÔ, Æü¾ÖÖ‡Ô ²Ö´Ö²ÖÖ¸üß, Û²»Ö™Ëü•ÖÎúß'Ö (C) Û²»Ö™Ëü•ÖÎúß'Ö, Æü¾ÖÖ‡Ô ²Ö´Ö²ÖÖ¸üß, ±îú»ÖëŒÃÖ, MÖÖ‡Ô µÖã¨üú´ÖÔ (D) Æü¾ÖÖ‡Ô ²Ö´Ö²ÖÖ¸üß, Û²»Ö™Ëü•ÖÎúß'Ö, ±îú»ÖëŒÃÖ, MÖÖ‡Ô µÖã¨üú´ÖÔ

31.

×−Ö´−ÖÖÓ×úŸÖ ÃÖÓ׬ֵÖÖë úÖê ˆÃÖ Îú´Ö ´Öë µÖÖê×•ÖŸÖ úßו֋ וÖÃÖ Îú´Ö ´Öë ¾Öê Æãü‡Ô Æïü … −Öß“Öê פüµÖê 'ÖµÖê æú™ü úÖ ¯ÖϵÖÖê'Ö úßו֋ : I. ¸êü¸üÖêŸÖÖë'ÖÖ ÃÖÓ×¬Ö II. ™Ëü»Öî™êü»ÖÖê»úÖê ÃÖÓ×¬Ö III. ¾µÖÖ¯Öú −ÖÖ׳ÖúßµÖ ¯Ö¸üßLÖ=Ö ¯ÖÏןֲÖÓ¬Ö ÃÖÓ×¬Ö úÖ ¯ÖÏÖ¸ü´³Ö IV. ¯Öê×»Ö−Ö›ü²ÖÖ ÃÖÓ×¬Ö æú™ü : (A) I, II, III, IV (B) II, I, IV, III (C) III, IV, II, I (D) IV, II, I, III

32.

×−Ö´−ÖÖÓ×úŸÖ ×ÃÖ¨üÖ−ŸÖÖë úÖê ˆÃÖ Îú´Ö ´Öë µÖÖê×•ÖŸÖ úßו֋, וÖÃÖ´Öë ¾Öê ¯ÖÏן֯ÖÖפüŸÖ ×úµÖê 'ÖµÖê … −Öß“Öê פüµÖê 'ÖµÖê æú™ü úÖ ¯ÖϵÖÖê'Ö úßו֋ : I. †×ŸÖ¿ÖµÖ ×¾Ö¿ÖÖ»Ö ¯ÖÏןÖúÖ¸ü úß Ã¡ÖÖŸÖ•Öß II. ¯Ö¸ü´ÖµÖã¨ü úÖ ×ÃÖ¨üÖ−ŸÖ III. 'ÖןִÖãMÖß ¯ÖÏŸµÖã¢Ö¸ü úß Ã¡ÖÖŸÖ•Öß IV. †¯Ö¸üÖêLÖ ˆ¯ÖÖµÖÖë úß Ã¡ÖÖŸÖ•Öß æú™ü : (A) I, II, III, IV (B) II, III, IV, I (C) III, IV, II, I (D) II, IV, I, III

D-1109

13

Paper-II

33.

Arrange the following books in the order in which they were appeared. Use the code given below : I. On War II. Memoirs of An Unconventional Soldier III. War and Peace IV. Arthashastra Codes : (A) I, II, III, IV (B) II, III, IV, I (C) III, IV, II, I (D) IV, I, II, III

34.

Arrange the following tactics in the order in which they were brought into practice. Use the code given below : I. Blitzkrieg II. Web Defence III. All Tank Tactics IV. ‘Shock and Awe’ tactics Codes : (A) I, II, III, IV (B) II, III, I, IV (C) III, I, IV, II (D) IV, III, I, II

35.

Identify the correct sequence of range (longest to shortest) of the following weapons : (A) Cruise missile, ICBM, Tactical fighter, Stinger (B) ICBM, Cruise missile, Tactical fighter, Stinger (C) Stinger, ICBM, Cruise missile, Tactical fighter (D) Tactical fighter, Stinger, Cruise missile, ICBM

36.

Match the following authors (Table-I) with their respective books (Table-II) : Table-I Table-II (a) A.T. Mahan (i) A Study of War (b) Z.A. Bhutto (ii) The Life of Nelson (c) Quincy Wright (iii) Friends not Masters (d) Ayub Khan (iv) Myth of Independence Code : (a) (b) (c) (d) (A) (i) (ii) (iii) (iv) (B) (ii) (iv) (i) (iii) (C) (iii) (i) (ii) (iv) (D) (iv) (iii) (iv) (i)

Paper-II

14

D-1109

33.

×−Ö´−ÖÖÓ×úŸÖ ¯ÖãßÖúÖë úÖê ˆÃÖ Îú´Ö ´Öë µÖÖê×•ÖŸÖ úßו֋, וÖÃÖ´Öë ¾Öê ¯ÖÏúÖ¿Ö ´Öë †ÖµÖà … −Öß“Öê פüµÖê 'ÖµÖê æú™ü úÖ ¯ÖϵÖÖê'Ö úßו֋ : I. †Öò−Ö ¾ÖÖ¸ü II. ´Öê´¾ÖÖµÖÃÖÔ †Öò±ú ‹ê−Ö †−Öú−¾Öë¿Ö−Ö»Ö ÃÖÖ껕ָü III. ¾ÖÖ¸ü ‹ê=›ü ¯ÖßÃÖ IV. †£ÖÔ¿ÖÖÃ¡Ö æú™ü : (A) I, II, III, IV (B) II, III, IV, I (C) III, IV, II, I (D) IV, I, II, III

34.

×−Ö´−ÖÖÓ×úŸÖ ÃÖ´Ö¸üŸÖÓ¡ÖÖë úÖê ˆÃÖ Îú´Ö ´Öë µÖÖê×•ÖŸÖ úßו֋, וÖÃÖ´Öë ¾Öê ¯ÖϵÖÖê'Ö ´Öë »ÖÖµÖê 'ÖµÖê £Öê … −Öß“Öê פüµÖê 'ÖµÖê æú™ü úÖ ¯ÖϵÖÖê'Ö úßו֋ : I. Û²»Ö™Ëü•ÖÎúß'Ö II. •ÖÖ»ÖßµÖ ¯ÖÏןָüLÖÖ III. ÃÖ´¯Öæ=ÖÔ ™ïüú ÃÖ´Ö¸üŸÖÓ¡Ö IV. ‘¿ÖÖòú ‹ê=›ü †Öò¾Ö’ ÃÖ´Ö¸üŸÖÓ¡Ö æú™ü : (A) I, II, III, IV (B) II, III, I, IV (C) III, I, IV, II (D) IV, III, I, II

35.

×−Ö´−ÖÖÓ×úŸÖ Æü×£ÖµÖÖ¸üÖë úÖê ˆ−Öêú ´ÖÖ¸ü ú¸ü−Öê úß ¤æü¸üß êú ÃÖÆüß Îú´Ö úÖê דÖÛÅ−ÖŸÖ úßו֋ : (A) Îæú•Ö ¯ÖÏLÖê¯ÖÖáÖ, †Ö‡Ô ÃÖß ²Öß ‹´Ö, »Ö›ÍüÖæú ×¾Ö´ÖÖ−Ö, ÜÙü'Ö¸ü … (B) †Ö‡Ô ÃÖß ²Öß ‹´Ö, Îæú•Ö ¯ÖÏLÖê¯ÖÖáÖ, »Ö›ÍüÖæú ×¾Ö´ÖÖ−Ö, ÜÙü'Ö¸ü … (C) ÜÙü'Ö¸ü, †Ö‡Ô ÃÖß ²Öß ‹´Ö, Îæú•Ö ¯ÖÏLÖê¯ÖÖáÖ, »Ö›ÍüÖæú ×¾Ö´ÖÖ−Ö … (D) »Ö›ÍüÖæú ×¾Ö´ÖÖ−Ö, ÜÙü'Ö¸, Îæú•Ö ¯ÖÏLÖê¯ÖÖáÖ, †Ö‡Ô ÃÖß ²Öß ‹´Ö …

36.

×−Ö´−ÖÖÓ×úŸÖ »ÖêMÖúÖë (ŸÖÖ×»ÖúÖ-I) úÖê ˆ−Öúß ¯ÖãßÖúÖë (ŸÖÖ×»ÖúÖ-II) ÃÖê ÃÖã´Öê×»ÖŸÖ úßו֋ : ŸÖÖ×»ÖúÖ-I ŸÖÖ×»ÖúÖ-II (a) ‹.™üß. ´ÖÖÆü−Ö (i) ‹ Ùü›üß †Öò±ú ¾ÖÖ¸ü (b) •Öê›ü. ‹. ³Öã¼üÖê (ii) ¤ü »ÖÖ‡±ú †Öò±ú −Öê»ÃÖ−Ö (c) ÜŒ¾ÖÃÖß ¸üÖ‡™ü (iii) ±Ïëú›ËüÃÖ −ÖÖ™ü ´ÖÖÙüÃÖÔ (d) †µÖæ²Ö MÖÖ−Ö (iv) ×´Ö£Ö †Öò±ú ‡Ó×›ü¯Öë›ëüÃÖ æú™ü : (a) (b) (c) (d) (A) (i) (ii) (iii) (iv) (B) (ii) (iv) (i) (iii) (C) (iii) (i) (ii) (iv) (D) (iv) (iii) (iv) (i)

D-1109

15

Paper-II

37.

Match the following : Table-I Table-II (a) Winston Churchill (i) End of History and the Last Man (b) Francis Fukuyama (ii) Clash of Civilizations (c) Samuel Huntington (iii) Iron Curtain (d) B.B. Ghali (iv) Agenda for Peace Match the above exponents with their respective theses. Codes : (a) (b) (c) (d) (A) (i) (ii) (iii) (iv) (B) (iii) (i) (ii) (iv) (C) (ii) (iii) (i) (iv) (D) (i) (iii) (iv) (ii)

38.

Match the following from Table-I and II as per the codes given below : Table-I Table-II I. 123 Agreement (a) Forty-five member States II. Nuclear Suppliers’ Group (b) Nuclear Agreement III. H E U (c) Information Flow and Control IV. C4I (d) Over 90% enrichment Codes : I II III IV (A) (a) (b) (c) (d) (B) (b) (a) (d) (c) (C) (b) (c) (d) (a) (D) (d) (c) (a) (b)

39.

Match the following items from the Tables-I & II on the basis on codes given below : Table-I Table-II I. Terror Training Camps (a) Sino-Indian disagreement II. Arunachal Pradesh (b) Afghan-Pakistan border III. Avadi (c) India’s tank production IV. Scorpene (d) French-licensed submarine for India Codes : I II III IV (A) (b) (a) (c) (d) (B) (b) (c) (a) (d) (C) (c) (a) (b) (d) (D) (a) (b) (c) (d)

Paper-II

16

D-1109

37.

×−Ö´−ÖÖÓ×úŸÖ úÖê ÃÖã´Öê×»ÖŸÖ úßו֋ : ŸÖÖ×»ÖúÖ-I ŸÖÖ×»ÖúÖ-II (a) ؾÖÙü−Ö “ÖÙ“Ö»Ö (i) ‹Ó›ü †Öò±ú ×ÆüÙÒüß ‹ê=›ü ¤ü »ÖÖÙü ´Öî−Ö (b) ±ÏúÖÓ×ÃÖÃÖ ±ãúãúµÖÖ´ÖÖ (ii) Œ»Öî¿Ö †Öò±ú ×ÃÖ×¾Ö»ÖÖ‡•Öê¿Ö−ÃÖ (c) ÃÖê´µÖã†»Ö ÆÓüØ™ü'™ü−Ö (iii) †ÖµÖ¸ü−Ö ú¸ü™êü−Ö (d) ²Öß. ²Öß. ‘ÖÖ»Öß (iv) ‹•Öë›üÖ ±úÖò¸ü ¯ÖßÃÖ … ˆ¯ÖµÖãÔŒŸÖ ¯ÖÏן֯ÖÖ¤üúÖë úÖê ˆ−Öúß ¬ÖÖ¸ü=ÖÖ†Öë ÃÖê ÃÖã´Öê×»ÖŸÖ úßו֋ : æú™ü : (a) (b) (c) (d) (A) (i) (ii) (iii) (iv) (B) (iii) (i) (ii) (iv) (C) (ii) (iii) (i) (iv) (D) (i) (iii) (iv) (ii)

38.

−Öß“Öê פüµÖê 'ÖµÖê æú™ü êú †−ÖãÃÖÖ¸ü ŸÖÖ×»ÖúÖ-I ‹¾ÖÓ II ÃÖê ×−Ö´−ÖÖÓ×úŸÖ úÖê ÃÖã´Öê×»ÖŸÖ úßו֋ : ŸÖÖ×»ÖúÖ-I ŸÖÖ×»ÖúÖ-II I. 123 ÃÖ´Ö—ÖÖîŸÖÖ (a) ¯ÖïŸÖÖ×»ÖÃÖ ÃÖ¤üÃµÖ ¤êü¿Ö II. −ÖÖ׳ÖúßµÖ †Ö¯ÖæÙŸÖú¢ÖÖÔ ÃÖ´ÖæÆü (b) −ÖÖ׳ÖúßµÖ ÃÖ´Ö—ÖÖîŸÖÖ III. ‹“Ö ‡ µÖæ (c) ÃÖæ“Ö−ÖÖ ¯ÖϾÖÖÆü ¾Ö ×−ÖµÖÓ¡Ö=Ö IV. C4I (d) 90 ¯ÖÏ×ŸÖ¿ÖŸÖ ÃÖê †×¬Öú ÃÖ´Öé¨ü æú™ü : I II III IV (A) (a) (b) (c) (d) (B) (b) (a) (d) (c) (C) (b) (c) (d) (a) (D) (d) (c) (a) (b)

39.

−Öß“Öê פüµÖê 'ÖµÖê æú™ü êú †Ö¬ÖÖ¸ü ¯Ö¸ü ŸÖÖ×»ÖúÖ-I ‹¾ÖÓ II êú ×−Ö´−ÖÖÓ×úŸÖ ´Ö¤üÖë úÖê ÃÖã´Öê×»ÖŸÖ úßו֋ : ŸÖÖ×»ÖúÖ-I ŸÖÖ×»ÖúÖ-II I. †ÖŸÖÓúß ¯ÖÏ׿ÖLÖ=Ö ×¿Ö×¾Ö¸ü (a) “Öß−Ö-³ÖÖ¸üŸÖ ´ÖŸÖ³Öê¤ü II. †¹ý=ÖÖ“Ö»Ö ¯ÖϤêü¿Ö (b) †±ú'ÖÖ−Ö-¯ÖÖ×úßÖÖ−Ö ÃÖß´ÖÖ III. †¾ÖÖ›üß (c) ³ÖÖ¸üŸÖ úÖ ™ïüú ˆŸ¯ÖÖ¤ü−Ö IV. ÃúÖòÙ¯Ö−Ö (d) ±ÏúÖÓÃÖßÃÖß »ÖÖ‡ÃÖëÃÖ µÖãŒŸÖ ³ÖÖ¸üŸÖ êú ×»Ö‹ ¯Ö−Ö›ãü²²Öß æú™ü : I II III IV (A) (b) (a) (c) (d) (B) (b) (c) (a) (d) (C) (c) (a) (b) (d) (D) (a) (b) (c) (d)

D-1109

17

Paper-II

40.

Match the following countries (Table-I) with the years (Table-II) in which they ratified NPT : Table-I Table-II (a) USA (i) 1970 (b) Russia (ii) 1970 (c) France (iii) 1992 (d) UK (iv) 1968 Codes : (a) (b) (c) (d) (A) (i) (ii) (iii) (iv) (B) (iv) (iii) (ii) (i) (C) (iii) (ii) (iv) (i) (D) (i) (iii) (ii) (iv)

41.

Match the following items from the Tables-I and II on the basis of the codes given below : Table-I Table-II (Military Hardware) (Country) I. Falcon Radar (a) USSR II. U-boat (b) USA III. MX Missile (c) Israel IV. Backfire Bomber (d) Germany Codes : I II III IV (A) (a) (b) (c) (d) (B) (d) (c) (b) (a) (C) (c) (d) (b) (a) (D) (d) (a) (c) (b)

42.

Match the following items from the below : Table-I (Agreement) I. 123 Agreement II. START III. INF Treaty IV. Peace and Tranquility Accord Codes : I II III IV (A) (b) (d) (c) (a) (B) (a) (b) (c) (d) (C) (b) (c) (d) (a) (D) (c) (d) (a) (b)

Paper-II

Tables-I and II of the basis of codes given

(a) (b) (c) (d)

18

Table-II (Countries) India-China India-US US-USSR US-USSR

D-1109

40.

×−Ö´−ÖÖÓ×úŸÖ ¤êü¿ÖÖë (ŸÖÖ×»ÖúÖ-I) úÖê ˆ−Ö ¾ÖÂÖÖí (ŸÖÖ×»ÖúÖ-II) êú ÃÖÖ£Ö ÃÖã´Öê×»ÖŸÖ úßו֋ וÖÃÖ´Öë ˆ−ÆüÖë−Öê ‹−Ö. ¯Öß. ™üß. úß ¯ÖãÛ™ü úß : ŸÖÖ×»ÖúÖ-I ŸÖÖ×»ÖúÖ-II (a) µÖæ ‹ÃÖ ‹ (i) 1970 (b) ºþÃÖ (ii) 1970 (c) ±ÏúÖÓÃÖ (iii) 1992 (d) µÖæ êú (iv) 1968 æú™ü : (a) (b) (c) (d) (A) (i) (ii) (iii) (iv) (B) (iv) (iii) (ii) (i) (C) (iii) (ii) (iv) (i) (D) (i) (iii) (ii) (iv)

41.

−Öß“Öê פü‹ Æãü‹ æú™ü êú †Ö¬ÖÖ¸ü ¯Ö¸ü ŸÖÖ×»ÖúÖ-I ‹¾ÖÓ II êú ×−Ö´−ÖÖÓ×úŸÖ ´Ö¤üÖë úÖê ÃÖã´Öê×»ÖŸÖ úßו֋ : ŸÖÖ×»ÖúÖ-I ŸÖÖ×»ÖúÖ-II (ÃÖî−µÖ ÃÖÖ•Ö-ÃÖ´ÖÖ−Ö) (¤êü¿Ö) I. ±úÖ»ú−Ö ¸üÖ›üÖ¸ü (a) µÖæ ‹ÃÖ ‹ÃÖ †Ö¸ü II. µÖæ-²ÖÖê™ü (b) µÖæ ‹ÃÖ ‹ III. ‹´Ö ‹ŒÃÖ ¯ÖÏLÖê¯ÖÖÃ¡Ö (c) ‡•Ö¸üÖ‡»Ö IV. ²Öîú±úÖµÖ¸ü ²Ö´Ö¾ÖÂÖÔú (d) •Ö´ÖÔ−Öß æú™ü : I II III IV (A) (a) (b) (c) (d) (B) (d) (c) (b) (a) (C) (c) (d) (b) (a) (D) (d) (a) (c) (b)

42.

−Öß“Öê פüµÖê 'ÖµÖê æú™ü êú †Ö¬ÖÖ¸ü ¯Ö¸ü ŸÖÖ×»ÖúÖ-I ‹¾ÖÓ II êú ×−Ö´−ÖÖÓ×úŸÖ ´Ö¤üÖë úÖê ÃÖã´Öê×»ÖŸÖ úßו֋ : ŸÖÖ×»ÖúÖ-I (ÃÖ´Ö—ÖÖîŸÖÖ) ŸÖÖ×»ÖúÖ-II (¤êü¿Ö) I. 123 ÃÖ´Ö—ÖÖîîŸÖÖ (a) ³ÖÖ¸üŸÖ-“Öß−Ö II. ÙüÖ™Ôü (b) ³ÖÖ¸üŸÖ-†´Öê׸üúÖ III. †Ö‡ ‹−Ö ‹±ú ÃÖÓ×¬Ö (c) µÖæ ‹ÃÖ - µÖæ ‹ÃÖ ‹ÃÖ †Ö¸ü IV. ¯ÖßÃÖ ‹ê=›ü ™ÒïüŒ¾Öß×»Ö™üß ‹úÖ›Ôü (d) µÖæ ‹ÃÖ - µÖæ ‹ÃÖ ‹ÃÖ †Ö¸ü æú™ü : I II III IV (A) (b) (d) (c) (a) (B) (a) (b) (c) (d) (C) (b) (c) (d) (a) (D) (c) (d) (a) (b)

D-1109

19

Paper-II

43.

Match the following treaties (Table-I) with the year of their entry (Table-II) year : Table-I Table-II (a) INF Treaty (i) 1987 (b) Indo-Soviet Friendship Treaty (ii) 1963 (c) Partial Test Ban Treaty (iii) 1971 (d) START-I Treaty (iv) 1991 Codes : (a) (b) (c) (d) (A) (i) (iii) (ii) (iv) (B) (iii) (ii) (iv) (i) (C) (i) (ii) (iii) (iv) (D) (iv) (iii) (i) (ii)

44.

Match the following : Table-I (a) OAU (i) (b) ASEAN (ii) (c) SAARC (iii) (d) OAS (iv) Codes : (a) (b) (c) (A) (i) (ii) (iii) (B) (iii) (iv) (ii) (C) (ii) (i) (iii) (D) (iv) (ii) (iii)

45.

Table-II 1967 1963 1985 1946 (d) (iv) (i) (iv) (i)

Match the following concepts (Table-I) (Table-II) : Table-I I. Zero intensity Conflict (ZIC) (a) II. Low intensity Conflict (LIC) (b) III. Mid Intensity Conflict (MIC) (c) IV. High Intensity Conflict (HIC) (d) Codes : I II III IV (A) (a) (b) (c) (d) (B) (c) (a) (d) (b) (C) (b) (c) (a) (d) (D) (d) (b) (c) (a)

Paper-II

20

with their respective associated activities Table-II Psychological Warfare Terrorism , Insurgency, Guerrilla Warfare Conventional Warfare ABC Warfare

D-1109

43.

×−Ö´−ÖÖÓ×úŸÖ ÃÖÓ׬ֵÖÖë (ŸÖÖ×»ÖúÖ-I) úÖê ˆ−Öêú »ÖÖ'Öæ ÆüÖê−Öê êú ¾ÖÂÖÔ (ŸÖÖ×»ÖúÖ-II) êú ÃÖÖ£Ö ÃÖã´Öê×»ÖŸÖ úßו֋ : ŸÖÖ×»ÖúÖ-I ŸÖÖ×»ÖúÖ-II (a) †Ö‡Ô ‹−Ö ‹±ú ÃÖÓ×¬Ö (i) 1987 (b) ³ÖÖ¸üŸÖ-ÃÖÖê×¾ÖµÖŸÖ ´Öî¡Öß ÃÖÓ×¬Ö (ii) 1963 (c) †ÖÓ׿Öú ¯Ö¸üßLÖ=Ö ¯ÖÏןֲÖÓ¬Ö ÃÖÓ×¬Ö (iii) 1971 (d) ÙüÖ™Ôü-I ÃÖ´Ö—ÖÖîŸÖÖ (iv) 1991 æú™ü : (a) (b) (c) (d) (A) (i) (iii) (ii) (iv) (B) (iii) (ii) (iv) (i) (C) (i) (ii) (iii) (iv) (D) (iv) (iii) (i) (ii)

44.

×−Ö´−ÖÖÓ×úŸÖ úÖê ÃÖã´Öê×»ÖŸÖ úßו֋ : ŸÖÖ×»ÖúÖ-I (a) †Öê ‹ µÖæ (b) †Ö×ÃÖµÖ−Ö (c) ÃÖÖÔú (d) †Öê ‹ ‹ÃÖ æú™ü : (a) (b) (c) (A) (i) (ii) (iii) (B) (iii) (iv) (ii) (C) (ii) (i) (iii) (D) (iv) (ii) (iii)

45.

(i) (ii) (iii) (iv)

ŸÖÖ×»ÖúÖ-II 1967 1963 1985 1946

(d) (iv) (i) (iv) (i)

×−Ö´−ÖÖÓ×úŸÖ †¾Ö¬ÖÖ¸ü=ÖÖ†Öë (ŸÖÖ×»ÖúÖ-I) úÖê ˆ−ÖÃÖê ÃÖ´²ÖÛ−¬ÖŸÖ ×ÎúµÖÖ†Öë (ŸÖÖ×»ÖúÖ-II) ÃÖê ÃÖã´Öê×»ÖŸÖ úßו֋ : ŸÖÖ×»ÖúÖ-I ŸÖÖ×»ÖúÖ-II I. •Ö߸üÖê ‡Ó™ëü×ÃÖ™üß úÖÓÛ°»ÖŒ™ü (וÖú) (a) ´Ö−ÖÖê¾Öî–ÖÖ×−Öú µÖã¨üú´ÖÔ II. »ÖÖê ‡Ó™ëü×ÃÖ™üß úÖÓÛ°»ÖŒ™ü (b) †ÖŸÖÓú¾ÖÖ¤ü, ×¾Ö¯»Ö¾Ö, ”ûÖ¯ÖÖ´ÖÖ¸ü µÖã¨üú´ÖÔ III. ×´Ö›ü ‡Ó™ëü×ÃÖ™üß úÖÓÛ°»ÖŒ™ü (c) ¯Ö¸ü´¯Ö¸üÖ'ÖŸÖ µÖã¨üú´ÖÔ IV. ÆüÖ‡Ô ‡Ó™ëü×ÃÖ™üß úÖÓÛ°»ÖŒ™ü (d) ‹ ²Öß ÃÖß µÖã¨üú´ÖÔ æú™ü : I II III IV (A) (a) (b) (c) (d) (B) (c) (a) (d) (b) (C) (b) (c) (a) (d) (D) (d) (b) (c) (a)

D-1109

21

Paper-II

Read the passage below, and answer the questions that follow based on your understanding of the passage : The great Mahatma captured the true nature of nuclear weapons in these words “Those nations who have atom bombs are feared even by their friends.” From the very beginning, nuclear weapons were instrumental of terror and, therefore, of use for coercion. Security with nuclear weapons is achieved through generations of insecurity in the minds of other States. This is obviously a fragile basis for establishing peace and security. But the problem is that if one State possesses nuclear weapons, the only option for other countries to defend themselves against the threat of such weapons is to acquire similar weaponry to deter possible use. Mahatma Gandhi, with his deeper understanding of human nature and affairs of men and States, had recognised from the very beginning that the atom bomb played a political role. Contrary to what might have been expected of the apostle of peace, he did not react for months, at least publicly, to the use of the atom bomb in Japan. However, his concern about its nature, especially as a horrendous weapon of mass destruction, was intense. He was to later describe it as a diabolical instrument of violence. But for months after the bombs were dropped on Hiroshima and Nagasaki, he kept silent because his concern was about the possible “use” of the atomic bomb to deny India its independence. It was only after the commitment to India’s independence became unambiguous that he came out against the bomb publicly. 46.

Nuclear weapons are the instrument of (A) Faith (B) Deterrence (C) Politics (D) Mutual suspicion

47.

Mahatma Gandhi had recognised that the atom bomb played (A) A political role (B) Military role (C) Economic role (D) Abstinence

48.

Which one of the following is a diabolical instrument of violence ? (A) Terror (B) Threat (C) Atom bomb (D) Leadership

49.

Mahatma Gandhi came out against the bomb publicly : (A) before India’s independence (B) after India’s independence (C) after the commitment to India’s independence (D) during World War-II

50.

The central message of the above passage is (A) Nuclear weapons are the instrument of peace (B) Nuclear weapons are the instruments of deterrence (C) Nuclear weapons are the instruments of faith (D) Nuclear weapons are the instruments of burden-sharing in the international society.

Paper-II

22

D-1109

×−Ö´−Ö ¯Ö׸ü“”êû¤ü ¯ÖלÍüµÖê †Öî¸ü †¯Ö−Öß ÃÖ´Ö—Ö êú †Ö¬ÖÖ¸ü ¯Ö¸ü †ÓŸÖ ´Öë פüµÖê 'ÖµÖê ¯ÖÏ¿−ÖÖë êú ˆ¢Ö¸ü ¤üßוֵÖê … ´ÖÆüÖ−Ö ´ÖÆüÖŸ´ÖÖ •Öß −Öê −ÖÖ׳ÖúßµÖ Æü×£ÖµÖÖ¸üÖë úß ¾ÖÖßÖ×¾Öú ¯ÖÏéú×ŸÖ úÖê ‡−Ö ¿Ö²¤üÖë ´Öë ¯Öú›Íü ×»ÖµÖÖ Æîü – “וÖ−Ö ¸üÖ™ÒüÖë êú ¯ÖÖÃÖ ‹™ü´Ö ²Ö´Ö Æïü ˆ−Öêú ¤üÖêÃŸÖ ³Öß ˆ−ÖÃÖê ›ü¸üŸÖê Æïü … ” ¯ÖÏÖ¸Óü³Ö ÃÖê Æüß −ÖÖ׳ÖúßµÖ Æü×£ÖµÖÖ¸ü †ÖŸÖÓú êú ˆ¯Öú¸ü=Ö ¸üÆêü Æïü †Öî¸ü ‡ÃÖß×»ÖµÖê ¤ü´Ö−Ö êú ×»ÖµÖê ‡ÃŸÖê´ÖÖ»Ö ÆüÖêŸÖê ¸üÆêü Æïü … −ÖÖ׳ÖúßµÖ ˆ¯Öú¸ü=ÖÖë «üÖ¸üÖ ¤æüÃÖ¸êü ¸üÖ•µÖÖë êú ´ÖÖ−ÖÃÖ ´Öë †ÃÖã¸üLÖÖ ˆŸ¯Ö−−Ö ú¸ü ÃÖã¸üLÖÖ ÆüÖ×ÃÖ»Ö úß •ÖÖŸÖß Æîü … ïÖ™ü ŸÖÖî¸ü ¯Ö¸ü ¿ÖÖÓ×ŸÖ †Öî¸ü ÃÖã¸üLÖÖ úÖµÖ´Ö ú¸ü−Öê úÖ µÖÆü ú´Ö•ÖÖê¸ü †Ö¬ÖÖ¸ü Æîü … »Öê×ú−Ö ÃÖ´ÖõÖÖ µÖÆü Æîü ×ú †'Ö¸ü ‹ú ¸üÖ•µÖ êú ¯ÖÖÃÖ −ÖÖ׳ÖúßµÖ Æü×£ÖµÖÖ¸ü Æîü ŸÖÖê ¤æüÃÖ¸êü ¸üÖ•µÖÖë êú ¯ÖÖÃÖ ‹êÃÖê Æü×£ÖµÖÖ¸üÖë êú MÖŸÖ¸êü ÃÖê ²Ö“Ö−Öê úÖ ‹ú´ÖÖ¡Ö ×¾Öú»¯Ö µÖÆüß Æîü ×ú ¾Öê ÃÖÓ³ÖÖ×¾ÖŸÖ ¯ÖϵÖÖê'Ö úÖ ×¾Ö¸üÖ¬ê Ö ú¸ü−Öê êú ×»ÖµÖê ¾ÖîÃÖÖ Æüß Æü×£ÖµÖÖ¸ü ÆüÖ×ÃÖ»Ö ú¸ü »Öë … ´ÖÖ−Ö¾Ö ¯ÖÏéú×ŸÖ †Öî¸ü †Ö¤ü´Öß †Öî¸ü ¸üÖ•µÖ êú ÃÖ´²Ö−¬ÖÖë úß †¯Ö−Öß 'ÖÆü¸üß •ÖÖ−ÖúÖ¸üß úß ¾Ö•ÖÆü ÃÖê ´ÖÆüÖŸ´ÖÖ 'ÖÖÓ¬Öß −Öê ¿Öãºþ ÃÖê Æüß ÃÖ´Ö—Ö ×»ÖµÖÖ £ÖÖ ×ú ‹™ü´Ö ²Ö´Ö ¸üÖ•Ö−ÖßןÖú ³Öæ×´ÖúÖ ×−Ö³ÖÖŸÖÖ Æîü … ¿ÖÖÓ×ŸÖ êú ‡ÃÖ ´ÖÃÖßÆüÖ −Öê †Ö¿ÖÖ êú ×¾Ö¯Ö¸üßŸÖ •ÖÖ¯ÖÖ−Ö ´Öë ‹™ü´Ö ²Ö´Ö êú ¯ÖϵÖÖê'Ö ¯Ö¸ü ú´Ö ÃÖê ú´Ö ÃÖÖ¾ÖÔ•Ö×−Öú ŸÖÖî¸ü ¯Ö¸ü ŸÖÖê ´ÖÆüß−ÖÖë úÖê‡Ô ¯ÖÏןÖ×ÎúµÖÖ −ÖÆüà ²ÖŸÖÖ‡Ô … ÆüÖ»ÖÖÑ×ú ˆÃÖúß ¯ÖÏéúןÖ, ×¾Ö¿ÖêÂÖú¸ü ÃÖÖ´Öæ×Æüú ×¾Ö−ÖÖ¿Ö êú ‡ÃÖ Æü×£ÖµÖÖ¸ü êú ¯ÖÏ×ŸÖ ˆ−Öúß Ø“ÖŸÖÖ 'ÖÆü¸üß £Öß … ²ÖÖ¤ü ´Öë ˆ−ÆüÖë−Öê ‡ÃÖê ØÆüÃÖÖ úÖ ¯Öî¿ÖÖדÖú ˆ¯Öú¸ü=Ö ŸÖú úÆüÖ … »Öê×ú−Ö ãú”û ´ÖÆüß−ÖÖë êú ²ÖÖ¤ü •Ö²Ö ×Æü¸üÖê׿ִÖÖ †Öî¸ü −ÖÖ'ÖÖÃÖÖúß ¯Ö¸ü ‹™ü´Ö ²Ö´Ö ×'Ö¸üÖµÖê 'ÖµÖê ŸÖÖê ¾Öê “Ö㯯Öß ÃÖÖ¬Öê ¸üÆêü; ŒµÖÖë×ú ‡−Æëü †Ö¿ÖÓúÖ £Öß ×ú ³ÖÖ¸üŸÖ úÖê þÖÖ¬Öß−ÖŸÖÖ −Ö ¤êü−Öê êú ×»ÖµÖê ‹™ü´Ö ²Ö´Ö úÖ ³Öß ‡ÃŸÖê´ÖÖ»Ö ×úµÖÖ •ÖÖ ÃÖúŸÖÖ Æîü, ¾Öê ²Ö´Ö êú ×MÖ»ÖÖ±ú ÃÖÖ¾ÖÔ•Ö×−Öú ºþ¯Ö ÃÖê ŸÖ³Öß ²ÖÖê»Öê •Ö²Ö ³ÖÖ¸üŸÖ úÖê þÖÖ¬Öß−ÖŸÖÖ ¤êü−Öê úÖ ÃÖãïÖ™ü ¾ÖÖµÖ¤üÖ ú¸ü פüµÖÖ 'ÖµÖÖ … 46.

−ÖÖ׳ÖúßµÖ Æü×£ÖµÖÖ¸ü ˆ¯Öú¸ü=Ö Æïü (A) ×¾Ö¿¾ÖÖÃÖ êú (C) ¸üÖ•Ö−Öß×ŸÖ êú

(B) ¯ÖÏןָüÖ¬ê ÖúŸÖÖ êú (D) ¯ÖÖ¸üïÖ׸üú ¿ÖÓúÖ êú

47.

´ÖÆüÖŸ´ÖÖ 'ÖÖÓ¬Öß −Öê ÃÖ´Ö—Ö ×»ÖµÖÖ £ÖÖ ×ú ‹™ü´Ö ²Ö´Ö ×−Ö³ÖÖŸÖÖ Æîü (A) ‹ú ¸üÖ•Ö−ÖßןÖú ³Öæ×´ÖúÖ (B) ÃÖî×−Öú ³Öæ×´ÖúÖ (C) †ÖÙ£Öú ³Öæ×´ÖúÖ (D) ÃÖÓµÖ´Ö úß ³Öæ×´ÖúÖ

48.

×−Ö´−Ö ´Öë ÃÖê úÖî−Ö ØÆüÃÖÖ úÖ ‹ú ¯Öî¿ÖÖדÖú ˆ¯Öú¸ü=Ö Æîü ? (A) †ÖŸÖÓú (B) ¬Ö´Öúß (C) ‹™ü´Ö ²Ö´Ö (D) −ÖêŸÖ韾Ö

49.

´ÖÆüÖŸ´ÖÖ 'ÖÖÓ¬Öß ²Ö´Ö êú ×MÖ»ÖÖ±ú ÃÖÖ¾ÖÔ•Ö×−Öú ºþ¯Ö ÃÖê ²ÖÖê»Öê (A) ³ÖÖ¸üŸÖ úß Ã¾ÖŸÖÓ¡ÖŸÖÖ ÃÖê ¯ÖÆü»Öê (B) ³ÖÖ¸üŸÖ úß Ã¾ÖŸÖÓ¡ÖŸÖÖ êú ²ÖÖ¤ü (C) ³ÖÖ¸üŸÖ úß Ã¾ÖÖ¬Öß−ÖŸÖÖ ¤êü−Öê êú ÃÖãïÖ™ü ¾ÖÖµÖ¤êü êú ¯Ö¿“ÖÖŸÖË (D) ׫üŸÖßµÖ ×¾Ö¿¾ÖµÖã¨ü êú ¤üÖî¸üÖ−Ö

50.

ˆ¯ÖµÖãÔŒŸÖ ¯Ö׸ü“”êû¤ü úÖ êú−¦üßµÖ ÃÖÓ¤êü¿Ö µÖÆü Æîü ×ú (A) −ÖÖ׳ÖúßµÖ Æü×£ÖµÖÖ¸ü ¿ÖÖÓ×ŸÖ êú ÃÖÖ¬Ö−Ö Æïü … (B) −ÖÖ׳ÖúßµÖ Æü×£ÖµÖÖ¸ü ³ÖµÖÖ¤üÖêÆü−Ö êú ÃÖÖ¬Ö−Ö Æïü … (C) −ÖÖ׳ÖúßµÖ Æü×£ÖµÖÖ¸ü ×¾Ö¿¾ÖÖÃÖ êú ÃÖÖ¬Ö−Ö Æïü … (D) −ÖÖ׳ÖúßµÖ Æü×£ÖµÖÖ¸ü †−ŸÖ¸üÖÔ™ÒüßµÖ ÃÖ´ÖÖ•Ö ´Öë וִ´Öê¤üÖ¸üß ²ÖÖÑ™ü−Öê êú ÃÖÖ¬Ö−Ö Æïü …

D-1109

23

Paper-II

Space for Rough Work

Paper-II

24

D-1109